BASHKIMI EUROPIAN NUK MUND TË JETË TËRËSISHT E PLOTËRISHT ORGANIZATË PANEUROPIANE DHE KOMUNITET VLERASH DUKE E LËNË JASHTË POLITIKAVE TË TIJ GJUHËN SHQIPE/
Nga Ramiz LUSHAJ/
1.Shqipja, një nga gjuhët ma të moçme të botës, deri më sot, fundmaj 2014, po mbetet e vetmja nga Trungu i Gjuhëve Indo-Europiane, (pa CIS), që nuk është gjuhë zyrtare e Bashkimit Europian.
Ky status i munguar nuk iu mundësua Shqipes as në zgjerimet e mëdha të BE në vitet 1995, 2004, 2007, dhe as në afatet me pritje-përcjellje të gjata e të thata të Shqipërisë Londineze në kit’ dekaden e dytë të shek. XXI.
Ndryshe ngjet me organizatën tjetër politiko-ushtarake euroatlantike, NATO-n, e cila ndonëse ka dy gjuhë zyrtare si Anglishten e Frengjishten por në 65 vite të saj i ka të përfaqësuara në gjirin e vet të gjitha gjuhët indo-europiane.
2.Nga Trungu i Gjuhëve Indo-Europiane tre familje kryesore të saj romane, gjermanik e sllave kanë mbi 90 për qind degëzime e shtrirje gjeografike në vendet e Bashkimit Europian si dhe i flasin mbi 90 për qind e popullsisë së saj.
Nga familja e gjuhëve romane (anglisht, frengjisht, italisht, spanjisht, portugalisht, rumanisht) në BE kanë hyrë Mbretëria e Bashkuar (1951), Franca (1951), Belgjika (1951), Luksemburgu (1951), Italia (1951), Republika e Irlandës (1973), Spanja (1986), Portugalia (1986), Malta (2004), Rumania (2007).
Nga familja e gjuhëve gjermanike (gjermanisht, hollandisht, danisht, suedisht) në BE kanë hyrë Gjermania Perëndimore (1951) e, Gjermania Lindore, përndryshe si Republika Federale e Gjermanisë (1990), Belgjika (1951), Luksemburgu (1951), Hollanda (1951), Belgjika (1951), Austria (1995), Danimarka (1973), Austria (1995), Suedia (1995), Finlanda (1995).
Nga familja e gjuhëve sllave ( sllovenisht, polonisht, çekisht, bullgarisht, sllovakisht, kroatisht) në BE kanë hyrë Republika Çeke (2004), Sllovenia (2004), Polonia (2004), Bullgaria (2007), Sllovakia (2004), Bullgaria (2007), Kroacia (2013).
Nga Trungu i Gjuhëve Indo-Europiane kanë hyrë edhe familja e gjuhëve balltike (letonishtja, lituanishtja) si dhe familja e gjuhëve kelte (irlanishtja) si: Lituania (2004) e Lituania (2004), Republika e Irlandës (e antarësuar më 1973 dhe irlandishtja si gjuhë zyrtare më 2007), Mbretëria e Bashkuar ( Irlanda e Veriut, Skocia e Uellsi), ku gjuhët skoceze e uellsiane kanë status të veçantë në BE. Si degë më vete është edhe Greqishtja, gjuhë zyrtare në Greqi (1981) dhe në Qipro (2004) e cila ka gjuhë zyrtare edhe Turqishten.
3.Bashkimi Europian edhe në koft se e shef Shqipen si kriter politik të “vetin” duhet të marrin në konsideratë me përparësi edhe anën tjetër të medaljes, pasi Shqipja është pjesë e identitetit e komunitetit të vlerave të tij.
Së pari: Gjuha Shqipe, e prejardhur nga ajo pellazgo-ilire, është nga gjuhët më të vjetra të Europës, biles para shumë gjuhëve zyrtare të Bashkimit Europian, që hodhën rrenjë e lëshuan degë dhe morën hapësira gjeo-politike europiane pas lindjes së Krishtit, si disa nga gjuhët sllave, uralike e altaike, etj.
Së dyti: Shqipja zenë vendin e 79-të në botë, ndër 300 gjuhët e sotme që fliten nga mbi 1 milionë banorë. Në këtë tregues vetëm 12 gjuhë zyrtare të Bashkimit Europian janë para saj, si ajo Angleze, Frenge, Spanjolle, Gjermane, Italiane, Polake, Rumune, Hollandeze, Greke, Hungareze, Çeke e Suedeze.
Së treti: Gjuha Shqipe është gjuhë zyrtare e vetme në Republikën e Shqipërisë, gjuhë zyrtare ( e para për nga popullsia) në Republikën e Kosovës, gjuhë zyrtare e dytë në Republikën e Maqedonisë. Nisur nga ky tregues shtrirje të saj në disa shtete, Gjuha Shqipe, po të krahasohet me gjuhët zyrtare në BE, zenë vend pas gjermanishtes, anglishtes, frengjishtes.
Së katërti: Trungu i Gjuhëve Indo-Europiane, (bashkë me familjen Indo-Iraniane, etj. dhe degë të veçanta si Armenishtja, Anatolianishtja – Hittët, etj.) ka 449 gjuhë, ku Gjuha Shqipe renditet e 46-ta, çka do të thotë se për nga shtrirja territoriale e numri i shqipfolësve të saj, merr një rëndësi të vecantë.
Së pesti: Italia, si vend antar themelues i BE-së, këto kohët e fundit, e ka njohur Arbërishten e ngulimeve shqiptare në disa zona të saj, si një nga gjuhët e minoriteteve në listen e Bashkimit Europian. Greqia, si vend antar i BE-së dhe fqinjë i Shqipërisë, pamvarësisht se BE i ka apeluar disa herë, nuk po e ndjek shembullin e Italisë, që ta rendisë Arvanishten në listen e gjuhëve të minoriteteve të Bashkimit Europian, pamvarësisht faktit se Krahina e Çamërisë Shqiptare ka Shqipen gjuhë të tokës e të tamblit të vet amtar. Shembulli i Italisë duhet ndjekur me antarësimin e Shqipërisë në BE në kit’ qershor 2014.
Së gjashti: Shqipja po bahet gjuhë panballkanike, pasi me nënshkrimin e Kartës Europiane për Gjuhët e Regjioneve e Minoriteteve, po përdoret edhe në treva etnike shqiptare. Republika e Serbisë (15 shkurt 2006) e njeh Shqipen në Luginën e Preshevës (në tre komunat shqiptare si Preshevë, Bujanov e Medvegjë), etj.; Republika e Malit të Zi (15 shkurt 2006) njeh Shqipen në disa komuna si në Ulqin, etj.; Rumania (24 tetor 2007) e njeh Shqipen si gjuhë në përdorim për diasporen shqiptare në këtë vend.
Tashti ka ardhë koha që Shqipja të jetë edhe një gjuhë paneuropiane, një gjuhë zyrtare e Bashkimit Europian.
4.Në Bashkimin Europian, ka disa shtete antare të tij që nuk i kanë gjuhët zyrtare nga Trungu i Gjuhëve Indo-Europiane, si Hungaria në Europën Qëndrore, Finlanda në ishullin Skandinav e Estonia në hapësirat Balltike, pasi këto të tria hyjnë në gjuhët Fino-Ugrike, ashtu sikurse shteti ishullor i Maltës në Mesdhe, me gjuhën malteze, hynë në gjuhët semetike.
Pas këtyre shembujve mund të pyesim: ende do të mbetet jashtë Bashkimit Europian Gjuha Shqipe, rrënjase e Europës kontinentale e ishullore?!
Disa shtete europiane përsa iu përket gjuhëve të regjioneve e minoriteteve të tyre kanë më përparësi në Bashkimin Europian si gjuha Armene në 4 shtete si Bullgari, Qipro, Hungari e Poloni; gjuha Serbe në Austri, Hungari, Gjermani, Rumani e Slloveni; gjuha Kroate në Austri, Republikën Çeke, Hungari, Itali, Sllovaki e Slloveni; gjuha Boshnjake në Austri, Gjermani e Slloveni; etj.
Kur e trajtojmë ballas, hapur e ngultas çështjen e Gjuhës Shqipe në listën e gjuhëve zyrtare apo edhe të regjioneve e minoriteteve të Bashkimit Europian, kam parasysh se nuk po flas për ngulimet ilire në kohën e Aleksandit të Madh, në pllajën e Hundëzës në 2300-2700 m. lartësi mbidetare në Nuristanin e Pakistanit me mbi 50 mijë banorë, aty ku takohen Afganistani, Pakistani, Kina e Taxhikistani, të cilët ende flasin dialektin e tyre Burrushesku (Gjuha e Burrave), me rrënjë e gjurmë të Shqipes.
Gjithësesi e realisht kam parasysh faktin se po flasim për një vend europian si Shqipëria, për një gjuhë të veçantë në Europë e me peshë territoriale e popullsie në Ballkan, që ka fqinjë tokësorë Greqinë e fqinjë detar Italinë antare të Bashkimit Europian, që meriton vëmendje e përparësi, duke e antarësuar vendin tim, Shqipërinë, në BE sa më shpejt të jetë e mundur.
Çështja shtrohet thjeshtë: Shqipja e Shqiptarëve në Ballkan kur do të zerë vendin e merituar në gjuhët zyrtare të Bashkimit Europian, që materialet dokumentare të BE-së të kenë fatin historik të përkthehen edhe në Gjuhën Shqipe, që Shqipëria të jetë antare e BE-së.
5.Ndërsa ngre çështjen e përdorimit zyrtar të Shqipes në BE kam parasysh edhe faktin tjetër, se Bullgaria ballkanike një vend i porsa pranuar asokohe në BE (2007) e ngriti problem edhe në përdorimin e një germe (shqiptimin e saj) të fjalës “Euro” për t’u shqiptuar sipas gjuhës bullgare “Evro” në të gjitha përkthimet, në të gjitha gjuhët zyrtare të BE-së. Bullgaria arriti deri aty e atje sat ë kërcenoj edhe me Veton e saj. Ndaj u gjet një kompromis: në dokumentet zyrtare të BE-së, të përkthyera në gjuhën bullgare, të mos shkruhet fjala e plotë “Euro” as në variantin roman e as në variantin bullgar “Evro”, por thjeshtë vetëm kodi i saj bankar ndërkombëtar “Eur”, çka, kjo, i mundësoi edhe Malit të Zi të nënshkruante MSA me BE më 15 tetor 2008, etj.
Kur diplomacia e politika e BE ndërhyn e zgjidhë problematika edhe për një gërmë alfabeti gjuhësor, atëherë a mund të bëjnë më shumë e më shpejt edhe për t’i dhënë Gjuhës Shqipe vendin e merituar e të munguar në BE, duke e pranuar Republikën e Shqipërisë, me proçedura të përshpejtuara, jo vetëm si vend kandidat, por edhe antar të tij?!
Prandaj, jo vetëm statusi i pritshëm si vend kandidat në BE në qershor 2014 , por edhe antarësimi sa më i shpejtë i Shqipërisë në BE, nuk është as privilegj dhe as sakrificë, por detyrë e paplotësuar e kohës nisur nga realiteti historik, sepse realiteti i ri gjeo-strategjik, politik e kulturor i Europës e Botës e kërkon edhe Shqipen në Bashkimin Europian. Edhe Bashkimi Europian është organizatë politike, ekonomike e tregtare dhe komunitet vlerash, por e ka lënë jashtë politikave të tij Gjuhën Shqipe, ndonëse e ka të Trungut të vet Indo-Europian, të hapësires gjeo-politike kontinetale të tij.
Tiranë, 25 maj 2014