Bep Kuqani – Dielli

Ngjarje nga Burgu i Burrelit

May 9, 2014 by dgreca

Nga Bep Kuqani/ SHBA/
Kam ndigjue se nji mjek francez i famshem psikiater, të cilit nuk ia mbajë mend emnin, paska thanë mbas shpartallimit të “kampit socialist” se: “të gjthë ata persona që kanë vuejtë mbi 10 vjetë burg në regjimin diktatorial të Stalinit në ish B.S. dhe në regjimin diktatorial të E.Hoxhës në Shqipëri, nuk mund të konsiderohen njerëz normalë.
Në këte konkluzion ai kishte mbrrijtë tue pasë në konsiderate torturat e tmerrshme fizike e psiqike; vuejtjet e pa pershkrueshme nga trajtimi i tyne si kafshë, shumë ma i eger se skllevërit e dikurshëm kur nuk konsideroheshin si njerëz, por si kafshë pune; vuejtjet e pa përshkrueshme në kampet e punës të detyrueshme nga urija, nga, etja, nga ngricat dhe nga vapa e padurueshme si dhe nga lodhja e mundimshme; ku humbnin për ditë jetë njerëzish. Dhe ky konkluzion i Profesorit të famshëm nuk ishte rezultat i studimeve teorike, por i përvojës praktike sepse kishte pasë rastin me vizitue nji numer të konsiderueshme nga këta persona që kishin mbrrijtë me mbijetue.
Dy ngjarjet që do të tregoj në vijim, të ndodhuna shumë kohë ma përpara në burgun e Burrelit, e vërtetojnë plotësisht këtë “profeci” të Profesorit.
Ngjarja e parë : Nuk di se kush ia kishte vanë në ruejtje Musë Halilit, nga Peshkopia, me arsim 7 vjecar, librin “ETIKA” të Benedikt Spinozës, të cilin ai e ruente me fanatizem, si nji liber të shejtë se thonte e kam amanet dhe në dalsha gjallë e, në mujsha me e nxjerrë nga burgu duhet të ia dorëzoj personit që e kishte të shenuem diku në nji nga faqet e mesit të librit, që e kishte maskue me kopertinen e nji libri te F.Engelsit:”Origjina e Familjes, Pronës Private dhe e Shtetit dhe, i kishte lidhë nga dy-tre fashikuj, në fillim, në mes dhe në fund të librit që kishte pothuejse të njejtin format me “Etiken” e Spinozës. Libri ishte nji boptim original në gjuhen latine. (Spinoza i pat shkrue të gjitha veprat e tij në gjuhen latine, sic ishte tradita e atyne kohëve)
Por problemi ishte se atë gjuhë e dinin vetëm dy-tre intelektualë dhe ata pak klerikë katolokë që kishin mbetë ende në burg.
Nga “Etika” kishim marrë pak njohuni të percipta nga “Heronjtë e Mendimit” të W.Durant, në perkthimin italisht dhe kjo na kishte shtue kuriozitetin dhe dëshiren për t’a lexue këte vepër komplet. Prandaj u luteshim shpesh herë njenit e herë tjetrit që të na e përkthenin jo në shqip sepse ishte shumë e vështirë, por në italisht ; Por mjerisht edhe ata dy-tre intelektualë ishin të moshuem dhe me probleme shëndetësore dhe nuk e merrshin përsiper me u angazhue me këte mision jo të lehtë. Edhe ata pak klerikë katolikë që kishin mbetë refuzojshin me e perkthye për faktin se Vatikani e kishte në “index”.
Kishim ra me të vertetë në hall. Kaq e madhe ishte dëshira e jonë, sa dy shokë të dhomës nr. 10 filluen me mësue latinisht me Ndoc Vaten nji ish xhakue në seminarin Papnuer të Shkodrës dhe që kishte kenë në prak të shugurimit “meshtar”, Këta ishin Gjon Mark Ndou dhe Viktor Luka. Me sa më kujtohet dy intelektualët e tjerë që e zotnojshin latinishten ishin Gjergj Kokoshi dhe Xhevat Korca që ma vonë i dha fund jetës me grevë urije. Këta ishin në dhomen nr.7 që konsiderohej si dhoma e të sëmurëve me probleme të ndryshme shndetësore.
Ma në fund, për fat të mirë, nji prift katolik që ishte ma i riu në moshë (s’i kishte mbushë ende të 50-tat) pranoi me e perkthye në italisht me kusht që të mbetej i pa identifikuem, sepse përvec tjerash cdo perkhim pa autorizimin e direjtorisë së burgut dënohej plot me tre muej birucë, në cimento, pa tesha fjetje. Nji dënim të tillë e pat pësue edhe At Pjeter Meshkalla për nji studim mbi “Historinë e Kishës Katolike Shqiptare”, megjithjëse kjo i kje kerkue nga autoritetet e Minist. P. të Mbrend ; vetëm pse ai e shkroi në nji frymë krejtësisht realiste, anti-ateiste dhe anti-komuniste, por e mbajten vetëm dy muej; nji muej ia falen.
Por tash që kanë kalue rreth 57 vjet nga ajo kohë dhe afersisht po aq vjet që asht hjekë edhe “indexi” nga Vatikani; besoj se sot nuk asht ndonji mëkat përmendja e emnit të tij, por perkundrazi nji Homazh plotësisht i merituem që i bahet me nderimin ma të madh kujtimit të përjetëshem të emnit të tij: Ky ishte Dom Lazer Jubani, i cili bani edhe pesë vjet internim mbas burgut dhe përsëri axhentët e sigurimit nuk iu ndanë, por ia shkurtuen jeten tue e helmue tradhtisht.
Dom Lazer Jubani ishte vëllai i Dom Simon Jubanit, nji tjeter figurë madhore e disidencës së anti-komunizmit shqiptar, i mirënjohun jo vetëm në të gjithë Shqipninë, por edhe në të gjithë diasporen shqiptare të kudo ndodhun.
Dom Lazri ishte i paisun nga natyra me nji inteligjencë të jashtëzakonëshme. Kishte nji kulturë klasike të niveleve ma të nalta. Ishte nji shkencëtar i vërtetë në fushen e Historisë dhe të Filozofisë. Zotnonte me themel gjuhët latinisht dhe greqishten e vjetër, përvec Italishtes, frengjishtes, spanjishtes dhe esperantos. Në burg mësoi brenda dy vjetësh edhe rusisht e anglisht falë memories së rrallë që kishte. Ishte shumë guximtar dhe i pa-pajtueshëm me anmiqt e tij (komunistë); Kur e thirrën pak ditë para plotësimit të dënimit për t’i propozue nji “bashkëpunim”; Ai aty për aty iu përgjegj “Pse, zagari i juej do të bahem unë”? Mjaftoi kjo përgjegje që i kushtoi 5 vjet internim dhe helmimin.
Nërsa Dom Loro Nodej i shpëtoi internimit kur e thirren për të njejtin propozim për nji përgjegje pak ma të butë; “Këtë nuk mund t’a baj kurrë sepse nuk ma lejon as feja dhe as ndërgjegja. Do t’ishe mëkati ma i madh për mue me tradhtue besimtarët që vijnë e rrëfehen tek unë.
Pa piken e turpit dhe me paftyrësinë ma të madhe u kërkonin meshtarëve me dekonspirue “rrëfimet”.
Etika e Spinozës ishte nji vëllim prej plot 300 faqesh, pa asnji fjalë të tepërt. Dom Lazri i bani nji përkthim perfekt simbas vlerësimit të të gjithë intelektualëve që e lexuen dhe mori përgëzimet e tyne ma të mira.
Tue kenë se unë kishe nji shkrim relativisht të bukur dhe kjartësisht të lexueshem, më kërkuen që t’a hidhnja në të pastërt, gja që e pranova me knaqësi sepse do të kisha privilegjin me kenë lexuesi i parë i kësaj vepre të vyer.
Përkthimin e shkrove në tri fletore të mëdhaja arithmatike kineze të asaj kohe, që kishin nji format ma të madh se “Etika” e Spinozës në të dy dimensioned. Tue shfrytëzue rresht për rresht e kuadrat për kuadrat ia dola me e përfshi edhe unë në 300 faqe, madje tepruen disa faqe që mbetën bosh. Mbasi e perfundova ia dorëzova Dom Lazrit që donte me i hjedhë nji sy për kontroll të ndonji gabimi eventual. Mbas këtij verifikimi të tri fletoret iu nënshtruen “operacionit” të maskimit me nji broshurë tjetër të F.Engelsit: ”Hymje në Dialektiken e Natyrës”, fashikujt e së cilës u lidhën të gjitha në pjesët e ndryshme të “Etikës”, mbasi u barazue formati,
(Duhet dijtë se ne i blejshim këto libra marksiste me të vetmin qellim për të maskue veprat shkencore, historike e filozofike në gjuhët e hueja). Mbasi u kryhen të gjitha këto punë, “Etika” u hodh në qarkullim.
Për këte qellim ishte pregaditë nji listë e personave që kishin cfaqë dëshiren me e lexue dhe që do të ndiqej simbas radhës së kërkesave. Afati ishte 10 ditë për cdo lexues.
Në listë kishte shkrue emnin edhe prof. Foto Bala që kishte krye studimet e nalta në Francë për Filozofi dhe kishte mbrojtë si tezë diplome pikrisht “Etiken” e Spinozës.
Këtu fillon tash ngjarja: Kur mbas disa javësh i erdhi radha prof. Fotos për ta lexue; unë po e vëzhgoja me vemendje për të pa se cfarë përshtypje po i bante përkthimi, por nuk më la me e vëzhgue gjatë, sepse pa mbarue së lexuemi faqen e parë, -e përsëris- vetëm faqen e parë; befas i bjen shputë ballit dhe thërret : “Puuuuuuuuu, tashti po e kuptoj Spinozen!!!
(No Koment)

Ngjarja e dytë:

Me Ali Selenien i kena pasë vendet e fjetjes perbri njeni-tjetrit për afro 6 vjet, deri sa nji ditë e moren dhe e izoluen për shkak të sëmundjes së sarallekut, ku pa kalue nji muej në izolim, ajo sëmundje i mori jetën megjiithëse ishte nji sëmundje plotësisht e shërueshmë me pak kujdes e mjekim. Në vendin e tij prunë Suad Asllanin, nji ish avokat i njohun në Tiranë,i cili kje arrestue bashkë me Gjergj Kokoshin me akuzen e tentimit për krijimin e nji partie socialdemokrate të tipit skandinav me inisiatore themeluese Musine Kokalarin, nji nder intelektualet e rralla shqiptare.
Ali Selenica ishte nji burrë i shkurtë, aq i lodhun dhe aq i vuejtun sa ishte dobësue e mbetë si skelet; po ta peshoje nuk besoj t’i mbrrinte 35 kilogram. Kshte mbarue studimet e nalta në Itali për dretësi dhe kishte kenë para ardhjes së komunizmit në pushtet Kryetar Gjykate në Korcë. Përsa jetuem bashkë nuk vinte njeri me e vizitue dhe as me letra nuk interesohej askush për ‘te.
Brenga ma e madhe që e mundonte ishte se nuk dinte asgja për fatin e dy djelmëve, me të cilët kishte humbë kontaktin para 4-5 vjetësh. Disa herë i kishte kërkue organeve të Ministrisë P. të Mbrend. se mos janë kapë ose vra në kufi në tentative për tu arratisë, por përgjegja i kthehej gjithmonë negative: “Nuk figurojnë në asnji pikë të kufinit tonë të vramë ose të kapun dy djelm me emnat e tyne. I ishte drejtue edhe Kryqit të Kuq Shqiptar e Ndërkombëtar, por kishte marrë edhe prej tyne përgjegje. negative.
Asht vëshirë të përftyrohet brenga dhe dëshprimi i nji burri të moshuem 70 vjecar, të mbetun krejtësisht i vetëm dhe në kushtet e nji burgu të randë si ai i Burrelit!
Dy hertë në ditë na nxirnin në oborr për ajrosje dhe shetitje me qellim që të lëviznim dhe të mos mpiheshim, por edhe që të na mbanin në gjendje të aftë për punë në rastë nevoje. Kjo kohë shfrytëzohej edhe për nevoja të ndryshme; dikush gatuente ndonji gja të shpejtë, dikush lahej ose lante ndonji rrobe dhe në përgjithësi mbushnim ujë për ta pasun mbrenda në dhomë.
Ali Selenica kishte nji pagure (matare) të ushtrisë italiane të madhe dy kilogramshe, të cilen e mbante vazhdimisht të mvarun në njenen dorë.
Kur mbaronte orari i pajtosit delte roja i brendëshem, i binte bilbilit dhe duhej të futeshim sa ma shpejt mbrenda nëpër dhoma. Ndonji që vonohej rrezikonte edhe “birucen”, sidomos kur ishte me sherbim kapterr Asllan Uka që s’të falte sekondin.
Kështu qëlloi nji ditë pikrisht kapter Asllani që vetëm 5 minuta të linte afat me u futë mbrenda. Ndërsa të Burgosunit po vraponin me u futë sa ma shpejt mbrenda, shoh Aliun tue nga nëpër oborr. Shkonte herë te cezmja, herë te vendi ku gatuhej dhe herë atje ku lahej; E pyes “Hajde mor Ali, cka ke, cka kërkon?
-Po kërkoj mataren mor Bep, nuk di se ku e lashë,- Mataren me dy kgr. Ujë e kishte të varun në dorë.
-Hajde mor Ali shpejt- I them- se mataren e ke të varun në dorë.- I ra kokës me gisht dhe vrapoi me hy mbrenda!
Ja pra; A nuk i thonë kësaj nji trullosje e plotë psiqike???

Dhe nji mrekulli e pa besueshme: Sali Vata prej Macukullit të rrethit të Matit kishte kenë oficer në garden mbretnore të A.Zogut me graden kapiten. Megjithëse 77 vjec, ruente formen e nji trupi të mirë; 1,90m i gjatë, me shpatulla të gjana e me nji trup të drejtë e të hijshem.
Mirëpo c’prej nji viti e kish kapun keq reumatizma, aq keq sa e kishte këputë në kryq, nuk mund t’a drejtonte shtatin prej dhimbjeve dhe rrinte “gërmuc”, i përkulun si i thyem në mes.
Nji ditë dhetori, pak para Vitit të Ri e ndjeu veten shumë keq dhe nuk mundi të ngrihej në mëngjez kur ra bilbili i zgjimit nga gjumi që bahej gjithmonë në oren 5, në cdo stinë të vitit.
Atë ditë qëlloi me sherbim ma i pa shpirti i rojeve, krimineli dhe sadisti Asllan Uka që s’pryeste as për pleq, as për të sëmurë. Kur ky erdhi në dhomë për të kontrollue në se janë cue të gjithë, ku përvec dy-tre të sëmurëve ma grip që kishin leje prej kapterr Kamberit me ndejë ratë. {Kapter Kamberi ishte ndihmës mjekuj i burgut}, iu vërsul Sali Vatës: “Po ti pse nuk je cue? Cou shpejt, në birucë!” E antihuman dy vetë të shkretin Sali me u cue e me u veshë dhe ashtu tue e mbajtë për krahësh e cuen në birucë, ku e la kapter Asllani plot nji muej. E kuj t’i ankoheshe? Kapter Kamberi kishte shkue me pushime me rastin e festave! Vendimi i dënimeve që jepshin rojet nuk diskutoheshin dhe as nuk kundershtoheshin kurrë nga drejtoria e burgut.
Shokët e dhomës, pothuejse të gjithë mendojshin se Saliu nuk do të delte ma i gjallë prej aty; në cimento, në dimen, pa tesha fjetje dhe me atë reumatizëm të fortë…Por ndodhi “mrekullija”: Mbas nji mueji po na vjen Sali Vata në dhomë drejtë si qiri, pa dhimbje, i shëruem krejtësisht!!!
Pa he more Sali,. si e kalove, si u shërove? -E pyetëm. Dhe Saliu na u përgjegj:
– Si e kalova?, Si u shrova?, Vetëm Zoti e din!-
Qe, po ju tregoj:
Kur më cuen në biruë, i humba të gjitha shpresat. Tash thashë me vete më ka ardhë fundi dhe që të ia shpejtoja fundin vetes që të mos vueja shumë në birucë, u shtrina nji copet në cimento dhe ashtu qëndrova diten e parë, diten e dytë, diten e tretë; në pritje që reumatizma të më përhapet në të gjithë trupin, të më bllokonte krejtësisht dhe të më mbysë. Po për cudi, mbas 5-6 ditësh që vazhdoja me qëndrue i shtrimë, ndjeva se kryqet më liruen. Trupi në vend që të më bllokohej, m’u shbllokue fare edhe pse rrija pothuejse gjithë kohen i shtrimë dhe e mblidhnja vetëm kur ndjeja shumë të ftohët. Ja, kështu u shërova
A nuk asht kjo nji “mrekulli“ e vërtetë???

MBI EKZISTENCDEN E SHPIRTIT

February 23, 2014 by dgreca

Esse nga Bep Kuqani/

Pa shtue asnji argument tjeter, por vetem tue u bazue mbi tri eset-ë e maparëshme “Kredoja e ime Filozofike “, “Kredoa e ime Religjoze” dhe “Bota Sensuale”, mund të vertetohet me disa prova të thjeshta “ekzistenca e shpirtit” ose Pavdeksia e tij”.

Dihet se nji pjesë e konsiderueshme e njerëzimit nuk beson ne ekzistenecen e “Shpirtit”, ose në “Pavdeksinë e tij” dhe në vazhdimësinë e pafund të “jetës shpirtnore” në nji formë krejtësisht të ndryshme nga pikëpamja “cilësore” me ate të jetës Tokësore.

Kjo sepse njerëzit e zakonëshem besojnë ma shumë n’atë cka shohin, cka ndigjojnëtij”, cka prekin, cka nuhasin dhe cka shijojnë. Dmth besojnë vetëm n’atë pjesë të realitetit të kësaj bote që perceptohet nga shqiset tona. Besojnë gjithashtu edhe në realitetin e botës shkencore, megjithëse edhe këto nuk janë të verteta perfundimtare

Në këte mosbesim perfshihen jo vetëm individë të vecantë nga të gjitha vendet e kësaj Toke, nga të gjitha shtresat shqnore dhe nga të gjitha nivelet intelektuale dhe kulturale, por edhe “Besime Fetare”, tue fillue qysh nga feja ma e vjeter simbas “Biblës” : Judeizmi, e deri te feja ma e re : Jehovajt ; pa permendë fenë e fundit të Realianëve, që s’dihet në se besojnë ose jo në “Pavdeksinë e Shpirtit” që unë besoj se ata duhet t’a kenë zgjidhë me kohë këte problem, në favor të ekzistencës së “përjetësisë së shpirtit”.

Nji ndikim të madh në krijimin e frymës së këtij mosbesimi kanë ushtrue edhe Kristianizmi dhe Islamizmi me shpikjen në jeten e pertejme te “ferrit” dhe “parrizit” (xhehnetit dhe xhehnemit) me mundimet dhe gëzimet e pa imagjinueshme, per nji kohë që s’merr fund kurrë, ku perfundojnë shpirtnat e njerëzve mbas ndrrimit të kësaj jete të shkurtë, varësisht nga veprat e këqija ose të mira të kryeme në këte jetë.

Në “Bibël” nuk permendet dhe nuk njihet fare ekzistenca e shpirtit dhe as e “ferrit” dhe e “parrizit” në boten tjeter. Per hebrejt, “ferri” e “parrizi” gjinden këtu, në këte jetë e mbi këte Tokë. Parrizi mbi këte Tokë ka kenë “Kopshti i Edenit” që Adami e Eva e humbën porsa hangren “mollen e ndalueme” e, bashkë me ‘ta edhe gjithë njerëzimi mbas-ardhës; ndersa me “ferrin’ kuptohej jeta e veshtirë dhe e mundimëshme jashtë këtij “Kopshti”.

Edhe “Deshmitarët e Jehovajt” mësojnë se ‘shpirti nuk asht i pa vdekshëm dhe i perjetëshem : KUR NJERIU VDES, NUK EKZISTON MA. Vdekja asht e kunderta e jetës -mësojnë ata-. Asnji pjesë e jona nuk ekziston mbas vdekjes. Ata mësojnë gjithashtu se “Jehovaj e dergoi Jezusin në Tokë që të vdiste per ne e të na faleshin mëkatet”. Këtu lindë pyetja : Pse duhej të vinte Jezusi në Tokë per ne e të na falesin mëkatet kur shpirti nuk asht i pa vdekëshem dhe kur me vdekjen e njeriut “ai nuk ekziston ma”, Pra “merr fund gjithshka”?

Asht fakt që edhe pse “Bibla” nuk e njeh fare ekzistencen e shpirtit, asht e gjithëpranueshme në tanësinë e vet edhe nga Kristianizmi dhe Islamizmi.
Dhe jo vetem Judeizmi (feja e hebrejve). por asnji nga besimet fetare të vjetra si Hinduizmi, Budizmi, Paganizmzi dhe cdo besim tjeter fetar që ka ekzistuje në lashtësinë e thellë të jetës mbi Tokë, nuk gjejmë asnji gjurmë të predikimeve të tyne mbi “Jetën e përtejme” dhe asnji gjurmë të besimit të tyne ne nji jetë tjetër përtej Varrit : Nuk ekzistojnë dy jetë, nji e këtejme dhe nji e përtejme, por ekziston NJI Jetë e Vetme, NJI GJTHËSI e Vetme dhe NJI ZOT i Vetëm pa Fillim e pa Mbarim.
Nji tjetër motiv që i largon njerëzit nga besimet fetare asht edhe fakti se në themel të doktrinave të tyne fetare qëndrojnë “të pa vertetat”, trillimet dhe ngjarjet absurde, të pamdununa me ndodhë.
Dihet se burimet e para të dijes njerëzore mbi “Boten dhe Mendjen’ i kanë fillesat te “Feja” dhe te “Shkencat”.
Guri themeltar i dijeve fetare asht “Bibla” e Vjeter dhe e RE si dhe “Kurani”, dmth në pergjithësi “Shkrimet e Shejta” që pretendojnë të jenë “të verteta absolute”, “të perjetëshme”, “të pagabueshme” dhe të “pa kundershtueshme”.
Ndersa guri themeltar i dijeve shkencore asht “Filozofia” : Fillesa e të gjitha shkencave të realizueme deri më sot dhe që na zbulon vazhdimisht gjana të reja mbi “Boten e Mendjen” të pa njohuna ma parë.
Pikrisht këtu qëndron paradoksi i madh dhe absurditeti që edhe sot në shekullin e XXI-të, njerëzit

vazhdojnë me besue në dy burimet kontradiktore të dijes, asaj fetarë që ka si premisë “Zoti krijoi gjithshka prej asgjaje” dhe asaj shkencorte që ka si premisë “Asgja nuk krijohet, asgja nuk zhduket, cdo gja transformohet”.
Dhe kjo shpjegohet me faktin sepse besimi në dijet fetare ka kenë jashtëzakonisht i madh dhe ka dominue per nji periudhë të gjatë kohore prej disa shekujsh në shoqninë primitive të atëherëshme, si i vetmi burim ditunije i asaj kohe, kur filozofia ishte në hapat e para të saj dhe shkencat nuk kishin krijue ende bazat e veta te shndoshta; kështu që ato dije fetare nguliteshin mire në trunin e zbrazët të asaj shoqnije primitive, ku dijet shkencore mungonin pothuejse krejtësisht.. Per ta ba edhe ma të besueshme këte fe të re. ata trilluen edhe historinë shumë tërheqëse të krijimit të botës dhe të jetës qysh prej njeriut të parë profetit Adam e deri te profeti ma i fundit i tyne Malakia, që vazhdon edhe sot të tërheqë dhe të besohet nga nji mase jo e vogel njerëzish sepse ishte kjo ndoshta shpikja e parë që trajtonte historine e krijimit të botës dhe të njeriut edhe pse jashtë cdo kriteri shkencor e real.
Feja p.sh. mësonte se Toka asht në qender të Gjithësisë; se ajo asht e sheshtë dhe e pa lëvizëshme; se dielli rrotullohet rreth tokës;e plot kësi absurditetesh rë tjera.
Por kur filozofia dhe shkencat filluen të thellohen dhe të pasunohen me njohuni të reja, atëherë filloi të duket kjartë edhe kontradikta e thellë në mes këtyne dy fushave të njohunisë. Zbulimet shkencore pergënjeshtronin komplet “shkrimet e shejta” mbi krijimin e botës dhe të Njeriut. Këto kontradikta, me zhvillimin dhe perparimin e dijeve shkencore, u kthyen në konflikte të ashpra dhe të pergjakëshme, aq sa shumë shkencëtarë i paguen me vuejtje, me tortura dhe edhe me jetë zbulimet e tyne shkencore, vetëm pse binin
ndesh me “shkrimet e shejta”
Te ese-ja “Kredoja ima Religjoze” janë trajtue ma hollësisht këto ceshtje, prandaj nuk po zgjatem ma mbi këte argument.
Le të kthehemi tash te argumentat mbi ekzistencen e shpirtit :
Besoj se nuk ka njeri që të më kundershtojë se kjo “Botë” që na rrethon nga të gjitha anët asht edhe e “dukëshme”, edhe e “pa dukëshme”; edhe “konkrete”, edhe “abstrakte”; edhe “objektive”, edhe “subjektikve”; edhe “e fundme”, edhe e “pa fundme”; edhe “e perkoheshme”, edhe “e perjetëshme”.
Pjesa e kësaj bote që në perftyrimin tonë na paraqitet “e dukëshme”, “konkrete”, objektive”, e “fundme” dhe e “perkohëshme”; asht pikërisht bota e kësaj jete tokësore “Bota e Ndijshme”, të cilen e kam trajtue te ese-ja “Bota Sensuale”.
Ndersa pjesa tjeter e botës që në vetëdijen tonë na pasqyrohet e “pa dukëshme”, “abstrakte”, “subjektive”, e “pa fundme” dhe e “perjetëshme” asht “Bota Shpirtnore” bota e pa peceptueshme, prej
shqiseve tona; ajo Botë “misterioze” ose “Bota Mendore”, energjinë e së cilës e ndjene apriori cdo individ në qenien e tij. Asht kjo energji që mbanë gjallë jeten, vazhdimësinë e saj të pa fund : Jeta pa shpirt nuk mund të ekzistojë. “Shpirtin” Leibnitzi e perkufizon si nji “monadë”, si nji thermi jashtëzakonisht të vogel konsubstanciale me shpirtin e Gjithësisë, që asht vetë ZOTI. Afersisht po kështu e perkufizon edhe Hegel-i: “Si nji moment i procesit të krijimit të Universales dhe shuma e këtyne momenteve perban ABSOLUTEN (Zotin) ”
Shpirti e mendja janë nji gja e vetme. Shpirti e ka seline e vet në trunin e njeriut, ndersa ndnjenjat ose sentimentet në zemren e tij.
Këto perkufizime të dhana nga dy dijetarë të medhaj, nuk mund të mos konsiderohen si dy prova per ekzistgencen e shpirtit. Por këto nuk janë të vetmet prova. Per ekzistencen e shpirtit ka edhe shumë prova të tjera, nder të cilat unë do të vecoj tri ma kryesoret e ma bindëset :
1) RELIGJONIN; 2) ARTET dhe 3) SHKENCAT.

RELIGJONI :
Religjoni nuk asht nji objekt i “botës tokësore” të perceptueshme nga shqiset sic janë dielli, hana, hyjet, oqeanet, flora, fauna, etj. por asht nji subjekt i bashkëlindun me prejardhje nga “bota shpirtnore” në të gjitha qeniet e arsyeshme , kudo ku mujnd të ekzistojnë. Ai asht NJI I VETËM në të gjithë Universin. Edhe shkalla e ndjeshmënisë dhe e vetëdijes së pranisë të këtij Religjoni asht e njejtë në të gjitha qeniet e arsyeshme, pavarsisht nga niveli i tyne intelektual e kultural.
Te njerëzit e lashtë, në fillimet e jetës njerëzore mbi këte Tokë, niveli intelektual e kultural i dijeve fetare dhe shkencore ishte “zero” sepse nuk ekzistojshin as njena dhe as tjetra. Por Religjoni ekzistonte.
Besimi në “perjetësinë e shpirtit” ishte i pa tundun. Ata ndjenin instiktivisht nji siguri absolute se njerëzit kur vdisnin nuk zhdukeshin, por pësonin nji transformim të kësaj jete në nji tjeter të ndryshme, ma të zhvilluerme dhe ma të naltë intelektualisht dhe se ky cikël transformimesh, zhvillimesh dhe ngritjesh perherë e ma nalt në sferen e ditunisë vazhdon pafundësisht.
Kjo intuitë, ky ndricim i mendjes dhe këte besim të plotë nuk kishte kush t’ua mësonte sepse n”ato kohna tejet primitive nuk ekzistojshin as “shkrimet e shejta” dhe as “vepra shkencore”, por ishte thjeshtë “Besimi ose Religjoni i lindun bashkë me ‘ta.

Pra Religjoni e ka origjinen nga nji botë tjeter krejtësisht të pastërt, predispozitat morale të së cilës janë të perjetëshmë dhe të pa ndryshueshme. Këto predispozita perbajnë esencen e Religjonit dhe janë të gdhenuna në ndergjergjen e cdo individi që vjen në këte botë. Respektimi sa ma i mirë i tyne garantojnë paqen, lumtuninë dhe mirëqenien në këte jetë.

ARTI
E njejta gja mund të thuhet edhe per Artin dhe per origjinen e tij. Le të marrim artin e “Muzkës.”
Në “boten objektive” të perceptueshme nga shqiset tona nuk ekzistojnë ‘tone”, “akorde” as “melodi”. Në këte botë kemi vetëm “zhurma”, nga njiherë të forta, të fuqishme, të frikshme e jo rrall katastrrofike. Të tilla janë zhujrmat e vullkaneve, të termeteve, të rrebesheve të shinave të rrëmbyeshem, të vetimave e bumbullinave, të ernave të shpejta dhe të fuqishme. që janë absolutisht të pa krahasueshme me tingujt melodiozë të muzikës.
Muzika, harmonia e tingujve, janë të hueja per boten shqisore. Burimi i të gjithë krijimtarisë në këte art si dhe krijimi i dhjetra instrumentave të ndryshëm muzikorë, tingujt e mahnitëshem të të cilave nuk gjinden askund mbi këte rruzull, por na vijnë nga nji botë tjeter; nga bota shpirtnore. Ndryshe si spjegohet fakti i ekzistencës së dhjetra dhe qindra kompozitorëve dhe instrumentistave virtuozë në moshat adoleshente, pa asnji pervojë nga jeta e kësaj bote shqisore? Po fakti që BET’HOVENI kryeveprat ma të mëdha muzikore i krijoi mbasi u shurdhue komplet dhe s’kishte asnji kontakt me zhurmat e kësaj Toke ? Janë të pashterrëshme krijimet melodioze aq të mrekullueshmë, me nji bukuri të pa pershkrueshme të këtij Arti Suprem të supergjenive Bah, Bet’hoven, Vagner, Moxart e plot të tjerë; krijime të cilat do të vazhdojne persëri pafund,sa të jetë jeta në të gjitha gjinitë e këtij arti, sepse e bukur dhe e pafund asht edhe vetë bota shpirtnore.

Piktura dhe Skulptura nuk janë kopjime të thjeshta të Natyrës, por janë imazhe të nji bukurije ideale të saj, plot jettë e gjallni, plot dritë e hijeshi. Në boten e dukëshme na gjejmë vetëm shtatë ngjyrat e ylberiit ndersa në veprat e gjenive të mëdhej të pikturës e skulpturës: të Mikelangelos e Da Vincit, të Raffaelos e Rembrandit,të Van Goghut e Picassos, të Rubensit e Samsonit e të sa e sa gjenive të tjerë të këtij Arti, na gjejmë nji pafundsi ngjyrash të krijueme nga nuancat e ngjyrave të ylberit. Asnji nga veprat e tyne, kjofshin piktura apo skulptura, nuk mund të identifikohen me asnji objekt të botës reale në sensin e bukurisë, të cilat janë të pa krahasueshme dhe inekzistente në boten reale: Ato janë imazhe fantastike të nji bukurije të persosun me origjinë nga bota shpirtnore.
Letersia asht nji tjeter Art i mrekullueshem që na pasunon boten shpirtnore me njohje në fushen e psikologjisë njerëzore. Janë të pavdekëshme dhe të pa arrijtëshme veprat artistike të Homerit, Shekspirit, Dantes, Gëtes, Servantesit e të sa e sa të tjerëve në të gjitha gjinitë e këtij Arti si në Poezi e në Prozë; në Epikë e Lirikë; në Tragjedi e Komedi.

SHKENCAT

Janë fushat e ditunisë që studjojnë e na mndësojnë njohjen e ligjeve të Natyrës. Arsyeja, Logjika dhe Kujtesa (Memoria) janë fakultete thellsisht shpirtnore. Shpirti asht ajo thermi e vogel konsubstanciale me Mendjen Universale që Leibnitzi e quente “Monadë”, ndersa Hegel-i e quente ” nji Moment i procesit të krijimit të Universales”, shuma totale e të cilave perban Mendjen Universale që ata e identifikojnë me Zotin. Me zhvillimin e shkencave, me njohjen e saktë të disa ligjeve të Natyrfës, Njeriu mrrijti të eci jo vetëm mbi Tokë por edhe nën Tokë; jo vetëm mbi det, por edhe nën det; jo vetëm të fluturojë në hapsinat për rreth Tokës por edhe të shkëputet fare nga gravitacioni i saj dhe të fluturojë në hapsinat e pa matëshme të Kozmosit Asht merita e Gjenive të mëdhej të shkencave si Pitagora e Arkimedi, Galileu e Koperniku, Dekarti e Paskali. Njujtoni e Ainshtaini, Leibniytzi e Maksëelli dhe i dhjetra shkencëtarve të shquar Astronome e Fizikantë, Matematicienë e Arkitektë, Filozofë e Antropologë, Arkeologë e Kimistë që me zbulimet e tyne bane të mundun arritjen e këtyne mrekullitë të verteta.
Të gjitha këto janë frute të prodhimtarisë shpirtnore që provojnë ekzistencen e shpirtit, i cili edhe pse asht vetëm nji thermi infinitezmale e SHPIRTIT ose e MENDJES UNIVESALE permbanë potenciale të
pakufishme në zhvillimet dhe aftësitë njohëse per ditë e ma teper të Botës dhe të Mendjes.
Keto tri Prova që heret a vonë do ti kuptojmë dhe do ti përjetojmë realisht, mund ti quejmë edhe kështru :
Religjoni asht E MIRA;
Arti asht E BUKURA dhe
Shkenca asht E VERTETA
Pra Natyra na ka dhurue tri mundësitë absolute ma të mira per ta gëzue dhe per ta shjiue jeten trupore dhe shirtnore; në këte botë dhe në këte jetë.
Asht gabimi shekullor mija vjecar i njerëzimit me origjinë fetare që na privoi nga këto tri dhurata ma të cmueshme të Natyrës tue krijue diktaturen, dhunen, ligjet anti njerëzore, luften, burgjet, ndeshkimet me vdekje,
torturat, rrenat, mashtrimet e plot mundime të tmerëshme, per ti imponue njerëzve besimet e tyne fetare, të ushtrueme me egersi kjoftë nga Hebraizmi, Kristianizmi dhe Islamizmi.
Para ekzistencës së këtyne besimeve, jeta e njerëzimit ka kenë ma paqësore, ma shpirtnore ma e arsyeshme, ma dinjitoze e ma e lumtun . Sa ma shumë të ecim në thellësi të shekujve, aq ma e bukur ka kenë jeta; aq ma afer këtyne dhuratave të Natyrës.
Evolucioni i jetës njerëzore, potencialet e pakufishme të botës shpirtnore dhe predisponibiliteti per tu zhvillue per ditë e ma teper në këto tri fusha, perbajnë bazen e krijimit në nji t’ardhme jo të largët të parajsës se vertetë tokësore, tue i ndrrue krejtësisht drejtimin rrugës së gabueme të ndjekun prej mija e mija vjetësh, që e shndrruen në nji “ferrë” të pamerituem shejtninë e kësaj jete.

Subjekt i nji ngjarje tragjiko-komike: Vatikani është një “njeri” shumë i poshtër

December 18, 2013 by dgreca

Kjo ngjarje mund të tingllojë si barcoletë, Por asht krejtësisht e vërtetë dhe ka ndodhë në kampin “Ormann Pojan” të Korcës, në vitin 1950/

Shkruan: Bep Kuqani/

Jemi në kampin “Ormann Pojan” të Korcës, në vitin 1950, ku punohej në kanalin e madh per thamjen e “kënetës së Maliqit”. Komandant kampi ishte Tasi Marko (vëllai i Rita Markos, ish antar i Byrosë Politike të K.Q. të P.P.Sh.) me grade kapiten i dytë me sa më kujtohet dhe komandant i rojeve ishte nji aspirant apo n/toger (nuk e di mirë) Haxhi Pela, personazhi kryesor i kësaj ngjarje; nji egersinë, kriminel dhe sadist i pa shpirt që kënaqej kur shihte të rriheshin, të torturoheshin dhe të vdisnin para syve të tij të burgosunit politikë.

Por perpara se të tregoj ngjarjen dishroj të njoftoj lexuesin me regjimin e këtij kampi që per mue ishte i pari dhe më dukej shumë i egër edhe pse disa shokë më thojshin se ky kamp asht si “nji fushë me lule” në krahasim me kampet e vitit 1948 e 49.

Kampi perbahej prej rreth 900 të burgosunish politikë dhe ordinerë. Ishte i ndamë në disa brigada pune dhe cdo brigadë kishte 60-70 forca pune. Komandantë brigade pervec dy-tre xhahilëve politikë, të gjithë të tjerët ishin të burgosun ordinerë. Brigadat shoqnoheshin gjithashtu edhe me nga nji polic pa armë, por mbanin në dorë nji bisht kazme apo lopate që e perdornin si shkop per të goditur cilindo që i mbushej mendja. Këtë të “drejtë” e gëzonin edhe brigadierët që e shfrytëzonin shumë ma shpesh dhe ma egersisht se edhe vetë policët.
Rojet e armatosura me mitraloza dhe me automatikë rrinin 60-70 metra larg nesh.vetë
Nga kampi niseshim per në punë porsa fillonte me zbardhë drita dhe ktheheshim në Perëndim të diellit, sepse nuk duhej në asnji mënyrë të na zinte terri jashtë.
Norma ishte e detyrueshme tri meter kub per person, gërmim dhe transport 30 metra larg kanalit. Mjerë ai që nuk e realizonte se rrahej pa mëshirë. Jo rrallë pleqët e shkretë mbetshin në kanal dhe nganji herë edhe vdisnin nga lodhja e madhe dhe të rrahunit. Zakonisht njerëzit ndaheshin në grupe të vogla, nga dy, nga tre e deri në nga 6 vetë. Këto grupe duhej të realizonin aq norma sa persona kishte grupi dhe shpesh, per të ndihmue pleqët, këto grupe merrshin edhe ndonji plak që ti realizonin normen.
Qoftë kur delnim në mëngjez nga kampi, qoftë kur ktheheshim në darkë nga puna, oficeri dhe n/oficeri i rojes na numronin porsi delet nga të dy anët e daljes. Ky numrim bahej shumë i lodhëshem sidomos kur ktheheshim në darkë nga puna të lodhun e të këputun, sepse zgjaste rreth nji orë dhe nuk mund të shperndaheshim pa mbarue i gjithë numrimi dhe kur ndodhte që nuk i delte numri sa duhej -gja që ndodhte jo fort rrallë- atëherë duhej të fillonte përsëri numrimi nga fillimi. Kjo na e plaste shpirtin sepse na ikte nji orë nga pushimi dhe kryemja e nevojave të ndryshme personale.
E bukura ishte se pa u mbushë mirë nji orë mbas shperndamjes, binte canga dhe duhej te delnim të gjithë në oborr per të ba “gjimnastiken e mbramjes” që zgjaste nji gjysëm ore. Kështu mbas gjithë asaj lodhje të stermundimëshme duhej të banim edhe gjimnastikë dhe të nganim vrap rrotull kampit për të mbajtë trupin në formë sic shprehej me knaqësi Haxhi Pela. Kush mbetej mbrapa hante shkopi e shtjelma dhe perseri pleqët dhe të dënuemit politikë ishin gjithmonë në shenjester të goditjeve, sepse ordinerët ndëshkoheshin shumë ma rrallë.
Mbas gjimnastikës fillonte leximi i gazetës “Zëri i Popullit” që zgjaste edhe kjo nji orë sepse mbas leximit kishte pyetje e diskutime. kur ndodhte që nuk cohej kush per pyetje ose diskutim, atëherë Haxhi Pela i thërriste me emen (kryesisht të burgosunit politikë) dhe u bante ai pyetje provokuese ose i detyronte të diskutonin.
Leximin e bante vetë Haxhi Pela që drejtonte edhe gjimnastiken.
Këtu fillonte edhe ana komike : Duhet dijtë se Haxhi Pela ishte prototipi i injorantit. Shkrim e këndim kishte mësue në nji kurs analfabetizmi dhe tue mos dijtë me lexue mirë, shpesh ia fuste edhe “roma per toma”, tue i tranasformue fjalët e tue i ndryshye edhe kuptimin. Kur ndeshte në ndonji fjalë që s’e kishte ndigjue ma parë vononte ta lexonte,belbëzonte e nervozohej se instinktivisht e ndjente se të burgosunit ulnin kokën e qeshnin tinës per të mos u diktue. Atëherë e nderpriste leximin dhe u kthehej të burgosunve :
“Unë e di se këtu ka armiq të betuar të pushtetit, te lidhur këmbë e kokë me Vatikanin e poshtër sic janë ata priftent katolikë dhe intelektualët borgjezë që s’u pëlqen leximi im. Por unë e lexoj për fshatarët e varfër, për punëtorët që janë të penduar dhe që partia me zemrën e saj të madhe i don dhe i mëshiron etj. etj. kësi pallavrash, me të cilat e harronte leximin dhe fillonte pyetjet.
Në nji rastë, në radhen e pyetjeve, u cue i pari Mark Prela (vëllai i deputetit Kolë Prela i pushkatuem me grupin e deputetëve).
Me leje Z komandant, unë kam nji pyetje : Kam ndigjue shpesh të flitet per këte Vatikanin e poshtër por unë nuk e di se kush asht dhe cka asht ky Vatikan dhe jam i sigurtë se edhe shumë të tjerë këtu nuk e dijnë; prandaj ju lutem a mund të më sqaroni?
Haxhi Pela : Pyetje shumë e drejtë e me vend! Dijeni pra se Vatikani është një “njeri” shumë i poshtër, i lidhur këmbë e kokë me imperializmin amerikan, që e ka halë në sy partinë dhe pushtetin tonë popullor dhe që lufton cdo ditë për rrëzimin e pushtetit tonë për të sjellë në pushtet ballistët e zogistët bashkë me bejlerët dhe agallarët që i kanë pirë gjakun ketij populli…etj. Kësi pallavrash që i kishte mësue përmendësh si papagali.
Nji herë tjeter, në radhen e diskutimeve, cohet Shyqyri Xhaferri, ish pronar i nji librarie në Shkoder para ardhjes së komunistave në pushtet :
Me leje Z komandant (Haxhi Pela ndjente nji knaqësi dhe krenari kur coheshin të pyesnin dhë te diskutonin të burgosunit politikë sepse mendonte se ishte ma i dijshem se ata dhe se konferencat e tij e kishin ba efektin e tyne).
Unë sot more shokë -filloi ai tue iu drejtue të burgosunve- jam cue në mëngjez me nji dhimbje të tmershme koke dhe të pa durueshme. Shkova te Elezi me marrë nji aspirinë (Elez Troshani prej Shkodret kryente detyren e infermierit); por mandej tue mendue se “kjo kokë ma ka fajin që më ka prue këtu”, HIC NUK E PIVA; Aty le të pëlcasin i thashë kokës me vehte dhe “braf”menjiherë u ul ndejun.
Haxhi Pela fill ia priti “BRAVO” -i tha- Ky tregon se ashtë i penduar!
Ne, që e njhnim humori e Shyqëriut kishim ulë kryet dhe me zori mbanim të qeshurit se po të diktonte ndonji tue qeshë, Haxhi Pela do ta nxirte para të gjithëve dhe do ta zhdepte së rrahunit bashkë me tre-katër policë deri sa ta linin shakull per tokë pa ndjenja.
Vec kësaj duhej edhe nji guxim i madh nga ana e Shyqëri Xhaferrit me ba nji humor të tillë që mund të rrezikonte edhe koken. Por per fat të mirë dhe falë injorancës së Haxhi Pelës nuk u kuptue fare prej tij.

SHOKËT E DHOMËS Nr. 8

December 14, 2013 by dgreca

*Në kujtim të atyne që s’janë ma…/

*Koço Tasi, Foto Bala, Anton Dukagjini, Suad Asllani, Jakë Kodheli, Ali Selenica, Nosh Preka, Lan Kraja, Nikollë Zef Miraka, Sali Vata, Gjergj Gjeto Vushaj, Hamza Kuçi, At Donat Kurti, Loro Vata, etj. që i kujtoj me nderim të thellë edhe sot e kësaj dite/

*I veçanti Lan Kraja. Pader Meshkalla në dhomen e tij të errët, përdhese e plot lagështi çoi nji “Meshë” për Shpirtin e Lan Krajës./

Shkruan: Bep KUQANI/

Në mes të dhjetra dhe qindra shokëve bashkëvuajtës në burgun famëkeq të Burrelit, do të kujtoj disa të dhomës nr.8 që sot nuk janë midis nesh. Ata nuk janë pak. Po permendi disa prej tyne: Koço Tasi, Foto Bala, Anton Dukagjini, Suad Asllani, Jakë Kodheli, Ali Selenica, Nosh Preka, Lan Kraja, Nikollë Zef Miraka, Sali Vata, Gjergj Gjeto Vushaj, Hamza Kuçi, At Donat Kurti, Loro Vata, etj. që i kujtoj me nderim të thellë edhe sot e kësaj dite.

Asht e pamundun që mbas ma se 50 vjetësh të mbahen mend të gjithë, por shokët e kësaj dhome që ishin të gjallë deri në vitin 1998, kur unë emigrova këtu në Sh.B.A. dhe që mund të jenë gjallë edhe sot si Nazmi Bici, Qemal Cucaj, Bardhosh Gjonzeneli, Syrja Toto, Pelivan Hazizi, Petrit Velaj, Patriot Xhelo etj, të cilët mund të dëshmojnë e ta plotësojnë këte listë edhe ma mirë. Me këtë rast dëshroj t’iu uroj të gjithëve shëndet, jetë të gjatë e lumtuni në familjet e tyne.

Ngjarja i takon vitit 1962. Këtë shkrim due t’ia kushtoj në mënyrë të veçantë njenit prej tyne :LAN KRAJËS, si nji figurë origjinale, krejtësisht e veçantë, i cili kishte nji forcë të tille e tepër të rrallë karakteri e inteligjence sa mundi t’i imponojë cilitdo që pati rastin t’a njohë (përfshi këtu edhe intelektualët që ndodheshin atëherë jo vetëm në dhomën tonë, por në të gjithë burgun), nji dashtni dhe respekt të veçantë.

Po kush ishte Lan Kraja dhe çka e dallonte atë nga të tjerët?

Lani ishte 26 vjeç kur në pranveren e vitit 1952 tentoi të arratiset në Jugosllavi për t’i shpëtue shtypjes së egër të diktaturës komuniste, ku po vuente përveç të tjerash nji vorfni të pa pershkrueshme : i pa punë, nji vëlla pak ma i vogël (edhe ai i pa punë), jetim pa nanë. Vetëm i ati punonte “me shpirt ndër dhambë” si bahçevan për 3800 lekë në muej (paga ma e vogël), sepse e kishte kalue moshën e pensionit të pleqnisë, por nuk kishte vjetërsi pune as për pension të pjesëshëm. Vetëm këto ishin t’ardhunat e tyne mujore.

Kështu mjaftoi kjo tentativë që Lani të dënohej per tradhti të naltë ndaj Atdheut me 15 vjet burg se tentativa për arratisje konsiderohej n’atë kohë si nji ndër krimet ma të randa.

I rritun dhe i “regjun” në vorfni dhe mjerim, langu i kungujve dhe i kasatravecave të ziem që perbante pothuejse menynë e përditëshme të gjellës së burgut, nuk i bante fort përshtypje. Ndërsa langun e groshës e konsideronte si nji miradi. Racionin e bukës prej 600 gramësh në ditë e ndante gjithmonë në tri vakte megjithë urinë e madhe që e mundonte. Sepse duhet thanë se shumë të tjerë e hanin të gjithë për nji herë porsa e merrnin, që zakonisht vinte rreth orës 11,30-12 të ditës
Lani nuk kishte shkollë, i gjithë formimi i tij arsimor ishte shkolla unike që n’atë kohë ishte 7 vjeçare. Por ai kishte nji mendjemprehtësi dhe nji pjekuri të jashtëzakonëshme për moshën dhe nivelin e tij. Kjo përbante njanën anë të veçansisë; anën tjetër e përbante karakteri i tij i pa epur, ndershmënia dhe morali në shkallen ma të naltë; veçori këto që s’kishin si të mos u binin në sy jo vetëm shokëve të dhomës, por edhe të burgosurve të tjerë.
Ai kishte nji forcë arsyetim dhe nji logjikë që të habiste për shumë probleme që diskutoheshin në dhomë, edhe politike. Mbaj mend se kur erdhi Hrushovi per vizitë në Shqipni -në vitin 1959- që u prit me aq pompozitet; fill mbas nji fjalimi që mbajti në Tiranë, Lani tha : “Edhe në mes tyne paska fillue kriza”. Për ne të gjithë shokët e dhomës kjo na u duk e pa besueshme dhe e pa konceptueshme; po kur të nesërmen dolem në oborr, në orarin e pajtosit siç e quenim atëherë, ndigjuem se edhe Xhevdet Kapshtica që ishte në dhomën nr.7 dhe Engjell Çoba në dhomën nr.2 kishin të njejtin mendim, gja që në fakt u vërtetue plotësisht ma vonë,
Por Lani kishte nji të “metë”: Nuk pranonte asgja, asnji ndihmë, prej askujt, as edhe nji cigare. Kishin tentue disa herë shumë shokë të burgut t’i ofronin ndonji ushqim, por ishte e pamundun për ta bindun që t’i pranonte.
Pader Pjeter Meshkalla, Hafiz Ali Tare Kraja, Gjergj Kokoshi, Xhevat Korça (që i dha fund jetës me grevë urije në burg) e shumë të tjerë, në orarin e “pajtosit” mundoheshin për t’i lanë diçka në dorë, por ai me shumë njerëzi dhe respekt refuzonte në mënyrë kategorike. “Unë kam ushqim -u thoshte- jepjani ndonji tjetri që s’ka”. Sa për duhanin, kur i ofronte ndokush ndonji cigare, ua priste shkurt “të falem nderës, por e kam lanë”!
Në të vërtetë ai mbante gjithmonë në fund të nji strajce të vogel dy-tri lugë sheqer dhe në fund të nji tjetre nji copë djath rreth 50 gram. Këto ai i siguronte nga “fondi” prej 500 lekësh që i Ati dhe vëllai ia dergonin në krye 4-5 muejsh, të cilat i harxhonte gjysmën për cigare dhe me gjysmën tjetër blente 1kgr. djath dhe 1kgr. sheqer. Kështu që atë grimë djath dhe atë fije sheqer ai nuk i hante por i ruente deri sa ti vinte 500 lekshi tjetër. Në kohën e bukës i vinte përpara dhe bante sikur hante vetëm sa për tu dhanë të kuptonin të tjerëve se “nuk jam pa ushqim”.
Mirëpo ky “marifet” i Lanit, pa shkue shumë kohë u zbulue nga shokët e dhomës dhe në mes të shokëve të tij ma intimë fillonin shakatë : “More Lan -i thonin- a mundesh me na i dhanë edhe ne ato strajca “magjike” të djathit e sheqerit që s’u mbarokan kurrë”? Dhe ai po me shaka ua kthente “Konsumojini edhe ju në mënyrë po aq racionale sa edhe unë dhe nuk do të ju mbarohet kurrë”!
Nderkohë nuk i kishte mbetë veçse edhe nji vitë burg për të plotesue dënimin, mbasi kishte përfitue diçka nga dy amnisti. Mirëpo kohët e fundit ishte dobësue jashtëzakonisht shumë, kishte mbetun kockë e lëkurë. Të gjithëvë u dhimbej, të gjithë donin ta ndihmonin; por ishte e pamundun ta bindje që të pranonte edhe gjanë ma të vogël.
Gjergj Kokoshi e Pader Pjeter Meshkalla menduen nji ‘dredhi” : biseduen me Hulusi Spahiun (ish gjeneral, n’atë kohë i burgosun politik që kryente detyrën e llogaritarit të burgut), i cili kur tu komunikonte të burgosunve lekët që u vinin nga familjet, ti komunikonte edhe Lanit çdo muej nji 500 lekësh, sikur ia çonte i Ati. Kur të bahej porosia për blemje ushqimesh, që bahej vetëm nji herë në muej, “shpenzimet e Lanit” do të zbriteshin në emnat e personave që ishin rregjistrue në nji listë që ia kishin dorëzuë Hulusiut.
Në krye të listës qëndronin emnat e Gjergj Kokoshit dhe Pader Pjetër Mëshkallës. Pastaj vinin me radhë Hafiz Ali Tare Kraja, Engjell Çoba, Sheuqet Muka, Dom Lazer Jubani, Xhevat Korça, Dom Loro Nodej, Foto Bala, Jak Kodheli, Suad Asllani e shumë të tjerë. Për hirë të së vërtetës duhet thanë se edhe Hulusi Spahiu kishte vue emnin e vet n’atë listë. Sqaroj se viti i kësaj ngjarje ka qenë 1962.
Vlenë për t’u shënue se kjo punë bahej në fshehtësi të plotë, duke u ruejtun jo vetëm nga Lani, por edhe nga komanda e burgut, sepse po ta merrte vesh kjo e fundit , të gjithë do të ndeshkoheshin jo ma pak se me nga nji muej në birucë, në çimento, pa asnji shtresë a mbulesë e, llogaritari do të hante barazhgen ma të randë.
Me këte “marifet” Lani filloi të porosiste rregullisht çdo muej ato pak ushqime dhe me këshillën e disa shokëve e la me të vertetë edhe duhanin dhe dyfishoi ushqimet duke shtuar edhe ndonji vezë, sallam, domate apo fruta simbas rastit.
Kështu me këte ndihmë bujare të shokëve, që Lani s’e mori vesht kurrë dhe as komanda arriti ta përballojë fizikisht edhe vitin e fundit dhe të dilte i gjallë nga burgu.
Lani nuk jetoi shumë. Vuejtjet e randa të burgut e kishin ba tashma plotësisht efektin e tyne. Vdiq në moshen 59 vjeçare nga nji sëmundje e randë dhe e pa shërueshme. Ai nuk priti të shihte ndryshimet që solli shembja e Murit të Barlinit.
Për koincidencë Pader Meshkalla iu gjet pranë edhe jashtë mureve të burgut me vizitat e shpeshta që i bante sidomos gjatë kohës që lëngonte nga sëmundja. Ai mori pjesë nder të parët në varrimin e tij dhe po atë ditë, në dhomen e tij të errët, përdhese e plot lagështi çoi nji “Meshë” për Shpirtin e Lanit.
Dritë i baftë shpirti dhe pushoftë në paqë shoku i jone i mirë dhe i pa harrueshëm LAN KRAJA!