Fahri Xharra – Page 64 – Dielli

Shajkaqa, perandor i Romës?

May 13, 2013 by dgreca

Faksimil i librit” Serbi Perandor i Romës” i Relja Novakoviçit (1999)/
Nga Fahri XHARRA/
Civilizimi i parë në tokën e Bulgarisë së sotme ishte ai i Thrakasve.Politikisht e copëtuar por shumë e ngritur në art ,kulturë dhe ekonomi ,Thrakia e arrijti kulmin e saj në shek.VI-të prK . Të dhënat historike flasin se duke iu falënderuar mosbashkimit të tyre politik ,ata shpesh ishin të sulmuar ,pushtuar dhe në fund edhe të humbur. … Në shekullin e katërt pas Krishtit ,kur Imperatoria e Romës u nda në mes Romës dhe Konstatinopolit ata që mbetën në Thraki iu nënshtruan ,kulrurës së lindjes dhe e morrën krishtërimin. Jemi me qëllim në Bullgari që të spjegohet më lehtë se me kë u ballafaqua Ballkani në shekullin VII-të të erës sonë. Hordhitë e Bulgarëve erdhën në këto anë. Bulgarët ishin një përzierje turke e Azisë ( fjala e vjetër turke “Bulgar” do të thotë “ i përzier “ , pra pa pëcaktim etnik) Të ardhur nga regjionet në mes të Uralit dhe Volgës ,stepave të veriut të Detit Kaspik bulgarët ishin të njohur si kalorës të fortë ushtarak, dhe kishin një organizim të madh politik duke iu falënderuar pricërve të tyre të quajtur “khan”. Ishte viti 681 kur Khani Asparukh e detyroi Impetarorin e Bizantit , Konstantinin e V-të , që të njihte shtetin Bulgar , me kryeqytet Pliskan.(historymedren.about.com/library/text/ntxtbulgaria).
Asparuhi , ishte pra themeluesi i shtetit të parë Bulgar ( 680-681) ( në gjuhën iraniane , të dikurshme perse do të thoshte “”aspa’’- “kali” dhe “rukh”- “shpirti” pra Shpirti i Kalit).
Të kotë e kanë serbët që mundohen të lashtësojnë vetën në këto toka. Ata këndejpari kanë ardhur si endacak të nevojshëm për një “kore bukë” ,dhe kanë qenë shërbëtorë të perandorive të kohës. “Serbët para se të vendoseshin në Ballkan kanë qenë mercenar në shërbim të sundimtarëve iranian, dhe si mercenarë edhe erdhën këndej parit. Ky status i këtyre kalorësve-avar në ambientin e ri të Ballkanit u garantua edhe nga perandorët bizantin. ”(S.Riza) Atyre iu mungon arkeologjia dhe poçaria e filigranologjia, armët dhe mënyra e tyre e varrosjes,kronologjia, seragjistika, heraldika, gjenealogjia, bibliografia, arkivistika, toponimia, fitonomia . Të gjitha këto mundohen ti marrin nga ne, dhe t`i quajnë serbe.

Deri sa ne luhateshim në djepat e kohës me përralla dhe përgjumoheshim dhe flinim, serbët punuan në një drejtim që për ta ishte shumë efikas ,dhe me histori të vjedhur nga ne ia siguruan vendin veti në rradhën e popujve të Europës. Lexoje librin :Sima M. Ćirković : Serbët në mesin e pupujve të Europës”
Kësaj rradhe për analizë, i morra dy libra të autorëve serb ,të cilët me një përvetësim të paskrupullt të historisë së huaj ( në këtë rast ,asaj t`tonës) mundohen t`i krojnë vetit një themel të lashtë ,bile shumë të lashtë për historinë serbe.Më qudit fakti se si nuk iu mirren mendët duke fluturuar aq largë, e mu në kohërat kur ana aziatike e tyre posa kishin zbritur nga drunjt.
”Perëndesha Diana , perëndesha e xeheroreve të argjendit në tokën e Serbisë” nga Bojana Plemiç si dhe ” Serbi ,perandor i Romës ” nga Relja Novakoviç.Sa më shumë po lëxoj librat e këtij lloji aq më shumë po e çmoj të kaluarën tonë që padyshim ,mu ashtu si toka e jonë ishte pre e ardhacakëve. Sa më shumë që po i lexoj këto libra , aq më shumë po më forcohet bindja që historianët e llojit të Oliver Jens Schmitt ,nuk bëjnë gjë tjetër vetëm se në stilin copy-paste i marrin këto dhe e ”ribindin” Europën për historinë e ”bujshne”serbe. Historia është një , nga ata që e kanë bërë ,nga ata që e kanë lënë të përjetuar dhe si e tillë nuk i ka dy protogonist . Kush janë ata protogonistë : Serbët? Të shofim se çka shkruajnë autorët e lartë përmendur:
Bojana Plemiç shkruan se për kultin e Dianës si perëndeshë mbrojtëse e e xeheroreve të argjendit kemi shumë dëshmi. Për hulimtim janë marrë disa shembuj të monedhave të argjendta të Kosmajit, Guberavicës, Kolovratit të Prijepoljes, Çaçakut si dhe dëshmitë tjera nga malet e Jelicës , reliefi i breut të lumit Kuçajne. Autorja vie në përfundim se shumëfaktësia e rritë besimin dhe provat që Perëndesha Diana ishte mbrojtëse e të gjitha minierava të argjendit në tokat e Serbisë Ajo i përshkruan më tutje se duken ato monedha: ”Në gjetjet e Kosmajit takohen dy shembuj nga seria e monedhave me legjendën Metal Delm të cilat lidhen me Mbretëreshën Diana (Simić i Vasić 1977) , të cilat lidhen me kohën e sundimint të Hadrianit. Ay është koka e gruas ,me flokë të grumbulluar në ”kapakun” e kokës ; kurse në anën tjetër të monedhës është drenusha,që mund të lidhet me ate që ndoshta ishte shtazë e kultit të Dianës..
Pra çka gjëndet në tokat e Serbisë së sotme është e trashëgimisë serbe .Dhe aspak nuk është e quditshme pse asnjëherë nuk i përmendin shqiptarët që ishin të parët e këtyre anëve. Shtrembërimi ,dhe përvetësimi i tyre i historisë nuk e lejon këte.

Relja Novakoviç ,ne librin e tij fillimisht ankohet që sa herë është shkruar historia e Serbisë ,asnjëherë nuk janë çfrytëzuar burime te vjetra vendëse (pra Serbe) ku ngjarjet dhe personalitetet e kanë sajuar historinë serbe ; rasti ëshë edhe me Liciniusin i cili ishte në farefisni me Konstatinin e I-rë , nje figure e rëndësishme e krishterimit .( Gaius Valerius Licinianus Licinius Augustus c. 263 – 325) i l;indur në Moesinë e Epërme afër Zajeçarit (sot Serbi ) ishte Imperator I perandorisë së Romës( 308 – 324 psK) Gjatë gjithë kohës së mbretërimit ishte edhe mik edhe rival i Konstantinit të Pare dhe që dytë ishin autorë të Ediktit të Milanos ,i cili e lejonte Krishterimin në imperatorinë Romake të Lindje dhe të Perëndimit.. Ai u mund në betejën e Krisopolisit dhe pastaj me urdhërin e Konstantinit të parë edhe u egzekutua..Verejtja e ime)
(Nga Edikti i Milanos “Kur unë Konstandini Augusti dhe Liciniusi Augusti , fatmirësisht u takuam në Mediolanum ( Milano) dhe shqyrtuam gjithëçka që ka te bëjë me sigurinë dhe mirëqenjen publike ku adhurimi i Hujnive natyrisht duhet të ishte i pari ,ne vendoseëm tu japim të krishterëve dhe të tjerëve autoritetin e plotë të besojnë në atë çfarë duan… prandaj është kënaqesi për ne që kemi hequr të gjitha pengeat ndaj të krishterëve në Ediktin e dhëne zyrtarisht me shkrim. Tash e tutje ,kush deshiron te besoj në ate Fe mund t`a bëj atë lirisht,hqapur dhe pa pengesa … “ (Nikollë Loka& Gjet Kola “Iliria Biblike”)

Sipas autorit Novakoviq , figura e Liciniusit , në historinë serbe ka mbetur pa u qartësuar mirë.Kur njëfarë Ljuba Stojanoviç në vitin 1927 e paska pas bërë Historinë e atdhetarëve serb ai nuk e paska pas dhënë qartas prejardhjen serbe të Liciniusit . Burimet kishtare ,thotë Novakoviçi ,nuk është që pa arsye që e kanë përmendur Liciniusin si Serb. ata dini diçka. Ata ishin të bindur që serbë në gadishullin Balkanik kishte edhe para kohës së Konstatinit të Madh ,pra shumë më herët dhe si të tillë ishte normale që ato burime kishtare serbe të ceknin lidhjet e Perandorisë Romake me serbët dhe ndodhitë e kohës ku serbët ishin pjesëmarrës. Në ato rrethana që egzistonin e të mos përmendet Liciniusi ishte dhe është e pa kuptueshme. Nuk është fjala vetëm për qëndrimin e tij ndaj Krishterimit si ideologji por edhe për shtetin e popullit që ai e udhëhiqte , e ai popull që jetonte qoft në anën e epërme të Danubit në Daki , qoft në lindje të Danubit në Anadollinë Serbe Liciniusi ishte Serb.
“ Në çdo rast , nëse nuk përmendet Liciniusi si serb ,historia e Serbisë nuk është komplete , pa marrë parasyshë se cilën imperatori ai e udhëhiqte. “ .“ Të shofim se si shkrimtarët tonë kishtarë (serb fxh) të vjetër e përmendnin Liciniusin si Serb edhe si imperator. Kështu në Gjenealogjinë e Karlovcit shkruhet :” Ky ,Licininusi ishte sundues dhe zotëri dalmatas , me origjinë serbe dhe i rodit të Konstantinit djalit të Bela Uroshit.”
“Në atë gjenealogji shkruhe se lindja e Krishtit lidhet me kohën e sundimit të imperatorit Augustus, prap se prap përmendet Liciniusi serb i cili e muarr motren Konstanitinit për grua”

Pa dashur të komentoj më tepër po i japi edhe ato se çka shkruan Miroslav Qosoviç””Kam shkruar për projektin poltik me anë të të cilit serbizmi është menduar si ideologji politike në gjysmën e parë të shek XIX-të ,dhe që i pari njeri që e ka filluar përhapjën e serbizmit ishte Sima Milutinoviç Sarajlija. Dhe me këte kuptohet që asnjë Petroviç , Balshiq , apo Vojisavljeviç nuk e konsideronte vetën serb për nga kombi apo për nga përkatësia etnike “

11.05.13 Gjakovë

Shajkaqa serbe dhe origjina e serbëve

May 9, 2013 by dgreca

Nëse doni të zbuloni historinë para Krishtit dhe shkencat e asaj kohe, duhet të studjoni gjuhën shqipe”./
Gottfried Wilhelm von Leibniz-1646 –1716)/
Shkruan: Fahri Xharra/

Dr. Skender Rizaj pyet dhe jep përgjigje: “Po serbët kush janë”?! “Gjykuar sipas burimeve historike të njohura deri tani, mund të thuhet se serbët me prejardhje “nuk janë sllavë, siç nuk janë autokton në Ballkan, aq më pak në Kosovës. Ani pse për këtë flasin me të madhe thuajse bota, sidomos shkenca nuk i njeh”.Për origjinën e një populli, qofshin ata edhe sllavët, rol të veçantë kanë shkencat ndihmëse të historisë sidomos: Arkeologjia dhe poçaria e filigranologjia, armët dhe mënyra e varrosjes te Ilirët, paleografia çirilike, te sllavët, diplomatika (sidomos dokumentet në latinisht dhe greqisht, kronologjia, seragjistika, heraldika, gjenealogjia, bibliografia, arkivistika, toponimia, fitonomia etj., në përgjithësi te popujt etj.
“Serbët në të vërtetë kanë origjinë turke. Kanë prejardhje nga fisi turko-avar”. Rreth shekullit VII, ata me shumë fise tjera turke kaluan lumin Danub dhe u vendosën në krahun e djathtë të rrethinës të Smedereves. Ishin si të gjitha fiset turke nomadë dhe kalorës. Z . Rizaj, thekson: “As emri serb nuk ka origjinë sllave”, është emër profesioni me etimologji iraniane-turke”. Ai pastaj shton: “Serbët para se të vendoseshin në Ballkan kanë qenë mercenar në shërbim të sundimtarëve iranian, dhe si mercenarë edhe erdhën këndej parit. Ky status i këtyre kalorësve-avar në ambientin e ri të Ballkanit u garantua edhe nga perandorët bizantin. ”

“ Sipas studimeve të historianëve rus Artamanovit dhe Pletnjevit si dhe atyre serb Jovan Deretiqit ,Mihajlo Stanishiqit ; disa fise shqiptare ,dikur në mes të shekullit 8 -të e 9-të ,pas presionit të fqinjëve të tyre kaukaz Hazarëve, u larguan nga nga territori i tyre i lindjës në brigjet e Liqenit Kaspik( në Azerbaixhanin e sotëm dhe në Dagestan) ,me anën e Arabëve mbërrijtën n jugun e Italisë. ” Këto fliten nga serbët për ne. Ne gjëja se erdhëm nga ato anë.
Një gjë që gjatë studimeve të mia për serbet e kam konstatuar është se e tërë ” historia ”e tyre e shkruar nga ata dhe miqtë e tyre nuk është gjë tjetër vetëm se një histori e vjedhur nga ne ,ndërrim emrash dhe përshtatje për mbulimin e zbrastirës së tyre histore me diçka që kurrë s`ka qenë e tyre.

“Serbët në të vërtetë kanë origjinë turke. Kanë prejardhje nga fiset turko-avare” e të nisur nga tokat e Persisë , Iranit të sotëm. Mjete moderne të kohës na e bëjnë të mundur që të arrijmë në përfundime spektakolare për prejardhjen e serbëve, të vetquajtur ”popull hujnor” . Në konferencen e quajtur ”Elementet Etnik paraslavik në Ballkan dhe etnogjeneza e sllavëve të Jugut ” (1968) arrihet në përfundim se” deri ne ditet e sotit arkeologjia nuk ka mundesi te na jep një dokument për një ardhje masive të sllavëve ne siujdhesen ballkanike gjatë shek.6 -të .Por ata ishin thjeshtë turko-avar.
” Sot sllovenët , kroatët ,boshnjakët dhe serbët , janë përfundimisht vetëm folës të gjuhëve sllave , por për të parët e tyre mund të pyetet se çka ishin :avar ,turq bullgar apo diëka tjetër (Denis Bašić The roots of the religious, Ethnic and Natioanl Identity of S.S.B.H)

” Civilizimi i Persisë ka lënë gjurmë të thella në në kulturën dhe idenë e serbëve..Fiset e tyre jetonin në kuaj ,kurse vendbanimi i tyre ishte qerrja e tërjequr nga buajt. Sipas veshmbathjës , zakoneve , kulturës nuk dalloheshi nga fiset nomade Persiane. Nga kapuçi i tyre e ka prejardhjen edhe e kapuçi i famshëm serb – šajkača ( shajkaqa)”( Miodrag Milanović : Srpski stari vek- etnogeneza Srba). Ndryshimi në mes të serbëve të sotit dhe” serbëve të dikurshëm” është shumë i madh thot në librin e tij ” Srbi u srednjon veku”.historiani serb Sima Çirkoviç.
Një ngjashmëri apo një origjinë e serbëve me fisin e sotëm Kashkai të Iranit.? Kush janë këta Kashkai (Persisht قشقایی)? Një aglomeracion nomadësh që sot jetojnë në provincat Fars, Huzestan dhe Isfahan . I flasin dy gjuhë, ate persishte dhe gjuhën Kashkai ,gjuhë që i takon familjes së gjuhëv Turke. Kashkait ishin gjithmonë por edhe sot e kësaj dite janë popull nomad blegtoral. Çdo vit shetisin me kopetë e tyre nga kullosat malore të verës në veriun e Shirazit dhe deri 500 km në kullosat e tyre të dimrit në ultësirat e ngrohta në afërsi të Gjirit Persik.( Hawley, Walter A. (1913) Oriental Rugs Antique & Modern. Reprint: Dover Publications, New York )

Fiset e Azisë Qendrore të shtyrë nga luftërat, zënka ndërfisnore dhe përmbytjet kanë qenë të detyruar që t`i lëshojnë stepat e tyre në mënyrë që të kërkojnë toka të “|reja” pë ta., sikur se hunët vizigotët ,parabullgarët duke pushtuar Indinë dhe Europën. Racat turke duke i braktisur vendët e tyre ku me shekuj ishin rritur filluan herët të lëvizin në mes të Maleve Altai dhe Kaspikut. Një kashkajas shkruan : “ Ne jemi racë turke dhe të gjuhës turke ; disa thonë që jemi pasardhës të fisit turk Ogur, të njohur nga ashpërsia e tyre dhe sjellja prej bishe , dhe emri i ynë Kashkai rrjedhë nga Kashka Turke që do të thotë” Kali me yllin e bardhë në ballë” Ne jemi të ardhur nga Kashgari “
Janë të njohur për rrobat e tyre prej leshi.

Çdo rrjedhë historike , në mënyrë të vet është një dëshmi e jo vetëm zhvillimit dhe fatit të vet , por edhe rrjedhës së civilizimit të tij dhe rrymimeve nëpër të cilat ka kaluar një popull; e njejtë me te edhe veshmbathja e tij.” Ashtu edhe shajkaqa e cila në veshjet popullore serbe e ka vendin e vet ,dhe për serbët vlenë si diçka kombëtare me theks të posaçëm pë historinë të cilën e ka kaluar dhe në të njetën kohë si përkujtues i historisë dhe fatit të një populli dhe të njejtë kohë si sinonim për Serbin (Mile Nedeljković ŠAJKAČA poreklo i značaj srpske kape )”

“”Kur serbet si vullnetarë iu bashkuan ushtrisë së krishterë austriake në luftë kundër Islamit , në të njetën kohë kohë duke e ëndërruar çlirimin e vendit të tyre nga Turqit (Mile Nedeljković, po aty)’ atëherë serbët morrën falas uniformën e përgatitur nga austo-hungarezët. Në këtë me rëndësi të posaçme ishte kapuçi “ shajkaqa” që ushtria serbe e barti në kokë në luftërat 1876-1878.””. Pse Austria kur e dezenjoi uniformën e ushtarit serb e parapau edhe shajkaqen ? Për t`iu treguar prejardhjen e tyre apo diçka tjetër.?
Nga studimet për shajkaqën shihen dilema në mendimet e historianëve serb për “krenarinë “ serbe. Disa apsolutisht nuk pajtohen me këtë krenari. ” Civilizimi i Persisë ka lënë gjurmë të thella në në kulturën dhe idenë e serbëve..Fiset e tyre jetonin në kuaj ,kurse vendbanimi i tyre ishte qerrja e tërjequr nga buajt. Sipas veshmbathjës , zakoneve , kulturës nuk dalloheshi nga fiset nomade Persiane. Nga kapuçi i tyre e ka prejardhjen edhe e kapuçi i famshëm serb – šajkača ( shajkaqa)”( Miodrag Milanović : Srpski stari vek- etnogeneza Srba).Pra ,nga dëshira e tyre për të treguar ”autoktoninë ”
në këto toka nuk pajtohen që dikush t`u nxjerrë në pah të kaluarën e tyre si dhe prejardhjen e vërtetë.
Ka shumë gjëra që të japin fakte për origjinën e tyre turko -avare ,por duhet studjuar. Natyra e shkrimit tim të sotëm nuk më lejon të zgjerohem shumë ,por ja edhe një shembull” Emri serb “Gospodar ” për “Zotëriun” rrjedhë nga Altaikët t cilët fjalën e kishi huazuar nga persishtja ”Gospanddar ” që thoshte dikur “pronar i deleve”.

Serbët u konvertuan në Krishtërimin ortodoks me urdhërin e Herakliusit , në mënyrë që me anën e fesë të zbutë kaosin të cilën e sollën avaro-turko-sllavët në tokat e Ilirikumit.
( Librat që e tregojnë prejardhjen turo-avare të serbëve ” Balkan worlds: the first and last Europe”
Traian Stoianovich; “The Cambridge Medieval History Series “volumes 1-5 By J.B. Bury; “The Roots of the Religious, Ethnic, and National Identity of the Bosnian … Denis Bašić; “In Search of the Lost Tribe: The Origins and Making of the Croation Nation “ Osman Karatay etj. etj.)

Fahri Xharra
07.05.13

At Stathi Melani. Portreti i një atdhetari !

May 6, 2013 by dgreca

Hani , ju hani! Hani e mos u ngopshi ! (fxh)/

Shkruan:Fahri XHARRA/ Gjakove/
E shikonin si prift , fliste për zotin, e predikonte të mirën, e dënonte të keqen , nuk biente në mashtrimin e kohës , nuk harlisej pas parave dhe pas të mirave që i afronin sepse e kishtje mendjën e pa ”helmuar” , e dinte dhe e thoshte haptas dhe pa frikë:” Djema! Ju më shikoni si prift, por unë nuk u linda kësisoji, por shqiptar dhe shqiptar dua të vdes” E dinte mirë që e vërteta e thënë e mbyt , i vetdijshëm që e vërteta e mbrojtur e hedhë në botën tjetër ; por , e thoshte të vërtetën .At Stathi Melani ,një atdhetar shembull ; një atdhetar që duhen t`i kenë lakminë edhe predikusit e sotëm të fesë. * Stathi Melani ishte një prift ortodoks shqiptar, pjesëmarrës i Kongresit të Manastirit, i cili vendimet e marrura në kongres për përhapje e gjuhës së njësuar letrare shqipe i zbatonte në fshatrat e Shqipërisë së jugut. Për veprimtarinë e tij patriotike ai u përndoq nga autoritetet turke që sundonin në atë kohë në Shqipëri. Edhe përkundër faktit që turqit ia dogjën tri herë shtëpinë, ai nuk e ndali veprimtarin e tij. Në të njëjtën kohë veprimtaria e tij përcillej edhe nga priftërinjtë ortodoksë grekë të cilët organizuan edhe vrasjen e tij. Kështu, më 24 Dhjetor 1917 banda e kusarëve të Josif Suropullos i zuri pritën e vrau dhe i masakroi kufomën duke i prerë kokën për t’u tërhequr vërejtjen dhe frikësuar veprimtarët e tjerë shqiptarë ortodoksë. Megjithatë vrasja dhe masakrimi i tij te të rinjtë e Shqipërisë së jugut ishte vetëm një vërtetim për rendësinë e gjuhës shqipe
Ne kohën e Lidhjës Shqiptare te Prizrenit, Stath Melani i kish lënë të 20-tat dhe kishte nisur moshën e pjekurisë. Ishin vitet e rënda të roberisë turke të Stulltan Abdyl Hamitit të Dytë, kur populli shqiptar, jo vetëm lëngonte nën zgjedhen e rëndë dhe të egër shekullore të Turqisë, por rrezikohej te zhdukej edhe si komb, nga shtimi i përpjekjeve shkombtarizuese te Portës së Lartë, si dhe nga perpjekjet e fqinjëve për coptimin e saj.
Sipas Williamsit, është tragjedi tej çdo përfytyrimi që kjo racë e madhe dhe shumë e lashtë të katandiset në këtë gjendje, e cila meriton të quhet skandali i qytetërimit europian. “Nuk është për t’u çuditur që pushtuesi otoman ndalonte çfarëdolloj gërmimesh në tokën shqiptare, që të mund t’i kujtonin popullit lavdinë e tij të dikurshme”.( Xhorxh Fred Uilliams)
Katandisja s`kishte të ndalur : ”Më të mjerët janë grupi i patriotëve të vërtetë nga Korça, që janë në ankth të madh pas shkatërrimit të shpresave të veta. Shumë prej tyre kanë punuar për vite të tëra për kauzën e tyre kombëtare dhe kanë humbur shumë prej zotërimeve të veta. Banorët e një fshati të tërë pranë Skraparit thuhet se janë masakruar. Ka mundësi, sepse ishin antigrekë. Shumica e refugjatëve po rrinë nën pemë. Këtu janë ata që u dogjën në prill, por edhe më parë nga grekët dhe që kanë ikur me korçarët” ( (Edith Durham , Vlorë, 15 korrik,1914)”
Ishte edhe Kamber Bënja që luftoi per çështjen kombëtare por me 1916 e dha jetën duke mbrojtur monumentet e kulturë së lashtë materiale ne Apolloni nga grabitjet e pushtuesve te huaj. .Dhe ne ,disa prej nesh , shumë nga ne hajmë dhe hajmë dhe nuk ngopemi.
Edhe pas shpalljës së pavarsisë ,1912, shumë figura të shquara luftuan për mbrojtjen e lirisë, pavarsisë dhe tërësisë tokësore te Shqiperise si Bilal Alipostivani që dha jetën duke luftuar kunder ushtrive greke….Pra duke jetuar ne një mjedis të tillë politiko-shoqëror, si në mergim ashtu edhe në vendlindjen e vet, At Stath Melani mori krahë dhe iu pervesh punës dhe luftës me vrull te papërmbajtur dhe me besim në fitoren e cështjes kombëtare, të terësisë tokësore e të shkollës shqipe dhe krjimit te kishës kombëtare shqiptare. Për këtë arsye lufta për gjuhën, shkollën shqipe me përmbajtje patriotike, mbeti në këtë periudhë, detyrë kryesore e Levizjes Kombëtare Shqiptare.
Duke u njohur me këto detyra te Levizjës Kombëtare të kohës At Stath Melani e vlerësoi përhapjen e gjuhës, shkollës shqipe dhe iu përvesh punës në këto fusha duke iu kundervënë hapur politikës shkombetarizuese të zbatuesve osmanllinj, Patriarkanës së Stambollit dhe Fanarit grek që e ndalonin mësimin dhe perdorimin e gjuhës shqipe në shkolla, në jetën e përditshme dhe nëkisha e xhami .
I brumosur me këto ide, Stathi pranoi te vishte petkun e priftit që kur ishte ne Amerikë me 1899 dhe po atë vit u kthye ne atdhe per t’i shërbyer atij nga afër. Petkun e priftit e veshi në Kishën e Shën Marisë së Worchesterit te SHBA, për t’u shpëtuar ndikimeve të klerit antishqiptar. Pas 9 vjetësh, me 1908 u bë edhe Ikonom (Kryeprift) ne Mitropolinë e Permetit. Por atij nuk i hynte fare ne sy hijearkia kishtare. Petkun e priftit, sikurse u tha, ai e veshi jo vetëm per bindjet tek Zoti, por edhe që te maskonte veprimtarinë patriotike në dobi te atdheut. Kjo vërtetohet jo vetëm nga veprimtaria praktike e tij por edhe nga thëniet e veta te vazhdueshme:”Djema! Ju më shikoni prift,Por unë nuk u linda kësisoj, por shqiptar dhe shqiptar dua të vdes.”
Veprimtaria patriotike e At Stath Melanit, e kap një periudhë rreth 35 vjeçare që u zhvillua ne Stamboll, ne Shtetet e Bashkuara te Amerikes dhe mbi dhjetë vjet në Shqiperi, është e njohur në brezat e krahinave te Shqiperisë Jugore dhe më gjerë. Për veprimtarinë atdhetare të tij hedhin dritë një mori shkrimesh, në libra, gazeta e revista të kohës, që kur ishte gjallë dhe pas renies deshmor, nëpërmjet te cilave është arritur të jepet një tabllo pak a shumë e plotë për veprimtarinë e këtij atdhetari.
Ai as pasurinë e gjithë botes nuk e vinte përpara detyrës së shenjtë ndaj Atdheut.
Në një letër të zbuluar dhe e botuar nga Dr.Thoma Çomora në gazetën Illyria (Nëntor1996), e shkruar për At Stathin nga Ikonom Kozma Ikonomi nga Iliasi i Himarës me 5 Mars 1917 , ku në mes tjerash thuhet:
“… O i nderuari dhe i dashuri im, mik dhe shok i istikamit… te kam rixha që të tregosh shume kujdes, se me sa më thanë, grekërit kane derguar pesë asfalios (spiune) te kishave greke e serbe per të vrarë e prerë shqiptaret. Keto m’i tha miku im Agajoti Koço Dhjako, qe ia kish thene Llambro Konduri, çobani ku kane fjetur ata te pestë. Njëri nga ata kish thene se: “Ne jemi ata qe do t’ua rregullojmë samarin, prandaj ta rimblidhni mendjen e të bashkoheni me ne…se atyre që e kundershtojnë gjuhën greke, qe e duan gjuhën shqipe nëte psallture dhe ne skoliat, ate gjuhe arixhifke, do t’u presim kokën e do t’ua dergojmë ne Athine e që atje, kryepeshkopi, do t’ua shpjere ne Stamboll te Patriku”. Pese asfaliosit ishin: Jorgo Jankulla, Jani Maksakuli, Lefter Kakavja, Pano Perikliu dhe Sotir Jorgji. Jorgo Jankulla i pat thene çobanit Llambro Konduri se: “Ne Allvani kanë ardhur shumë njerëz nga Greqia… për të vrarë e për te prerë të gjithë ata shqiptar, te çdo feje që janë kundra kishave ortodokse te Greqisë dhe Serbisë…
O At Stathi! Mos harro fare se pabesia e grekëve dhe e serbëve nuk kanë fund …. Duhet të tregohemi syhapur se këto dy kisha të satanait kerkojnë të shkatërrojnë çdo gjë tonën. Ruaju Stathi! Dhe koburen e dyfekun mos i nda nga vetja se grekët e serbët janë të pabesë,. Janë dhelpra plaka! … Te shtrëngoj për qafe e tëputh, unë miku yt, e shoku i istikamit…”

Dhe…..

Fahri Xharra
04.05.13, Gjakovë

Pse shqiptarët mercenarë ?

April 30, 2013 by dgreca

” Djema! Ju më shikoni si prift, por unë nuk u linda kësisoji, por shqiptar dhe shqiptar dua të vdes” ( At Stath Melani) */

”E vërteta të mbyt ! Por , thuaje te vërtetën.(F.Xh)”/

Nga Fahri Xharra/

Emri mercenarë i pershkruan nga prejardhja të gjithë ata që afrojnë ndonjë shërbim ne kundërshpërblim-pagesë. Mercenarius vjen nga latinishtja, rrjedh nga fjala merces – rrogë, pagë, pagesë. Një mercenar është një luftëtar i huaj në një konflikt të huaj; “i rekrutuar në shtetet e huaja” dhe i cili “merr pjesë drejtpërdrejt në një armiqësi”. Ky luftëtar duhet të ketë “përparësitë vetjake” që të marrë pjesë ne atë konflikt apo atë luftë duke qenë “shumë mirë i paguar, bile shumë më mirë” sesa të obliguarit e asaj lufte apo konflikti. Një mercenar është një luftëtar i zanatit të luftës i rekrutuar me para nga një Shtet, një ndërmarrje apo ndonjë lëvizje politike në mënyrë të ligjshme apo jo, jashtë sistemit të rregullt të ndonjë vendi.

Përditë e më tepër po jemi dëshmitarë të një dukurie e cila na bën që si komb të jemi më largë botës së civilizuar. Jo pse ata na largojnë, por ne po ia kërkojmë vetes këtë largim nga e vërteta pa të drejtë ankese dhe pa të drejtë arsyetimi ndaj brezave që do të vijnë.

Po, për kë? Po, për çka? Për cilin atdhe?

“Shërbimi i mercenarëve në përgjithësi kërkon njerëz të aftë qoft për një operacion ushtarak dhe për një kohëgjatësi të kufizuar, qoftë për një tip të shërbimit të specializuar. Kohëzgjatja e angazhimit është e karakterit të përkohshëm ose të përjetshëm”.

Pse jemi aq të lehtë, që të rekrutohemi? Për kë? Kush po na rekruton? Çfarë lakmije e dreqit të mallkuar, na shtyn që të lidhemi më forcat më të errëta e më të urryera të botës? Ku janë fajet? Duhet të dihet një gjë. Krejt propaganda fetare është në duart e Serbisë. Të vetëdijshëm apo jo, me para apo pa to, të gjithë jemi në kurthin e atyre që të ardhmen tonë e shohin ndryshe e jo ashtu se si e duam ne. Ne vetëm jemi duke i shkuar mbrapa një të papriture e cila do të na kushtojë
shumë shtrenjtë. Brezat kanë për të na mallkuar.

Më 8 Korrik 1977, Konventa e Gjenevës ratifikoi definicionin (përkufizimin) e një mercenari (neni 47): “Mercenari nuk e ka te drejtën e një luftëtari apo të një të burgosuri të luftës”. Përgjithësisht termi mercenar e ka një konotacion shumë negativ për shkak se motivimi për këtë mënyrë të luftës për të huaj e nxitë paraja. Të jesh mercenar duhet të jesh edhe nga zemra i prishur. Vrasës. Në rastin tonë vrasës i ardhmërisë sonë. Mercenarët janë vegla për kompletimin e një kauze të huaj. Kjo kauzë, kauzë e mercenarëve tonë, që aspak nuk është në nderin e kombit e as të familjes së tyre e as të atyre që janë kyçur në te, nuk është rastësi, për këtë janë bërë përgatitjet që moti. Është dijtur se lufta do të fitohet, është ditur se Kosova do të jetë e pavarur, e mu për këtë kanë pas filluar përgatitjet nga ana e humbësit (në bashkëpunim me dashamirët tonë që na njofin shumë mirë) që luftën tonë, herët a vonë ta qesim në errësirë; herët a vonë ta njollosim me njollat më të shëmtuara, dhe këtë shkatërrim të mundit tonë qindravjeçar, dhe ndihmës historike të botës së civilizuar të bëjnë me njerëzit tonë. Po, po me njerëzit tanë.

Ku janë intelektualët që nuk flasin? Pse janë pseudointelektualët (intelektualët e rrejshëm) aq të zëshëm në mohimin e çdo gjëje që vlen? Vallë, çfarë lloji i mbinjeriut janë ata që kënaqen duke na ngrehur zvarrë në errësirën e ë së kaluarës tragjike? Mercenar është edhe ai që me shkrimet dhe paraqitjet e tij publike lufton për kauzën e tjetërkujt. Ai merr pjesë në një armiqësi, për të përfituar më shumë materialisht. Heu mos kofshin! Kush po i ndjell këta mercenarë të së keqes që t`i qesin hije të keqe e të pashlyeshme tërë kombit? Kush krekoset me shkrimet qëna ndajnëidentitetin tonë? Kush njollos figurat e Skënderbeut, Ismail Qemalit, Nënës Tereze vetëm e vetëm të njollosë kombin, historinë, arritjet dhe më e keqja, të na lërë pa ardhmëri? Të dalësh në anën e kurrkujt për një grusht parash, apo nga një infeksion patogjen të shpëlarjes së trurit, i përngjan mercenarit të hapësirës (film vizatimor), me dëshirë e i bindur në agjësimin e Planetit X, diku larg, në Galaktikën e Don Kishotit. Mercenarët (henchmen) janë vegla të pa vlera, që nuk i dhimbsen as dreqit, e që shërbejnë vetëm për të kryer detyrën e dhënë, e pastaj nëse mbijetojnë mbyten nga vetë paguesi. Ata kanë uniformë të cilën duhen bartur, ata kanë ide qe shkon përtej shpirtit të predikuar nga vetë zoti i tyre.

Mohuesve të historisë ju rikujtoj fjalët : ”Ilirët kanë krijue të parin alfabet dhe romakët shkrimin e tyne e morën nga ilirët, çka dëshmon se ishte aq e lavrueme sa edhe shkruhej, se ishte themeluesja e atij alfabeti që bota mbarë sot e quen “alfabeti latin”, se ajo zë vend si degë e veçantë në kuadër të trungut të gjuhëve indoevropiane dhe si e tillë ajo konsiderohet se qysh në fazat ma të hershme parahistorike ishte gjuhë folëse pellazgo-ilire me elemente karakteristike të mëvetësishme.(Daniel Gazulli) ”

At Donat Kurti jep edhe një të dhënë të mrekullueshme për marrëdhëniet e vendit tonë me atë revolucion teknologjik që e tronditi botën kulturore me fuqinë e jashtëzakonshme shtytëse që u dha botimeve dhe kulturës në tërësi: për lidhjet me shtypshkronjën. Ai thekson se shtypshkronja kishte hyrë në Obot “fill mbâs të gjetunit”, domethënë fill pas shpikjes së saj nga Gutenbergu. Shtypshkronja e Obotit, shkruan At Kurti, njihet më 1493. Kjo do të thotë se ajo ishte futur në Shqipëri vetëm 38 vjet pasi Gutenbergu i dhá vendit të vet dhe botës prodhimin më të famshëm të krijesës së tij.Tridhjetë e tetë vjet për atë kohë janë si tridhjetë e tetë ditë sot, ndoshta më pak. Ai përmend edhe shtypshkronjën tjetër të Shkodrës, që njihet më 1563, por nuk përjashtohet që edhe kjo të jetë më e hershme. Kush i zhduki këto shtypshkronja ? Përgjegjja dihet .

Nuk jemi ne ata e as që na takon neve të bëhemi pjesë e mohuesve dhe shtrembëruesve të historisë sonë. Le t`i mbajnë ata, ato mashtrime përveti se e kemi tokën tonë e cila ka nevojë më shumë se kurrë për ne. Ne kemi mbirë gjithmonë aty ku na kanë shkulur , dhe po të na shkulin përsëri , ne përsëri do të mbijmë . Edhe kur na kanë shkelur trupin tonë gonxhet tona përsëri kanë qelur . Për kundër përplasjeve të tmerrshme mbi popullin tonë gjithmonë ka qelur një syth këtu , një syth aty , ku ata më së paku e kanë pritur . Me sulme biologjike të mortajës së zezë , të variolës vdekjeprurëse , të helmimeve me gazërat toksike , të vrasjeve masive , të dhunimeve të panumërta , të shpërnguljeve të mëdha ne përsëri jemi kthyer dhe ikur nga buza e greminës .

Heeeej ! Nuk po kam zë më shumë që të thërras e të kthjelli mendjen e mykur e të shitur të atyre që nuk janë të vetëdijshëm për vepren e madhe të shqiptarëve në shpëtimin , në kohë të duhur të popullit historikisht të përndjekur hebrejve të cilët gjetën strehim në tokat iliro-shqiptare gjatë shekullit të dytë para krishtit , në shekullin XVII-të hebrejve të ikur nga Inkuizicioni në Spanjë dhe gjatë luftës së dytë botërore. Hebrejtë na janë mirënjohës dhe kemi vendin e nderit si populli i vetëm në Europë që iu ka dalur krah në qaste të vështira . ”Sikur të ishin të gjithë të njejtë me shqiptarët , bota do të ishte ndryshe” thoshte John Withers II .

Ne shqipëtarët ,krenarinë tonë e mbështesim përveq në historinë tonë antike të vjedhur edhe në katër shtyllat që na mbajnë fortë në mesin e popujve të civilizuar të Europës : Gjergj Kastrioti – Skenderbeu , Nënë Tereza , Ismail Kadare , dhe shpëtimi e strehimi i hebrejve gjatë historisë .

(* Stathi Melani ishte një prift ortodoks shqiptar, pjesëmarrës i Kongresit të Manastirit, i cili vendimet e marrura në kongres për përhapje e gjuhës së njësuar letrare shqipe i zbatonte në fshatrat e Shqipërisë së jugut. Për veprimtarinë e tij patriotike ai u përndoq nga autoritetet turke që sundonin në atë kohë në Shqipëri. Edhe përkundër faktit që turqit ia dogjën tri herë shtëpinë, ai nuk e ndali veprimtarin e tij. Në të njëjtën kohë veprimtaria e tij përcillej edhe nga priftërinjtë ortodoksë grekë të cilët organizuan edhe vrasjen e tij. Kështu, më 24 Dhjetor 1917 banda e kusarëve të Josif Suropullos i zuri pritën e vrau dhe i masakroi kufomën duke i prerë kokën për t’u tërhequr vërejtjen dhe frikësuar veprimtarët e tjerë shqiptarë ortodoksë. Megjithatë vrasja dhe masakrimi i tij te të rinjtë e Shqipërisë së jugut ishte vetëm një vërtetim për rendësinë e gjuhës shqipe.)

Pse jemi aq të lehtë, që të rekrutohemi? Për kë? Kush po na rekruton? Çfarë lakmije e dreqit të mallkuar, na shtyn që të lidhemi më forcat më të errëta e më të urryera të botës? Ku janë fajet? Duhet të dihet një gjë. Krejt propaganda antishqiptare është në duart e Serbisë. Të vetëdijshëm apo jo, me para apo pa to, të gjithë jemi në kurthin e atyre që të ardhmen tonë e shohin ndryshe e jo ashtu se si e duam ne. Ne vetëm jemi duke i shkuar mbrapa një të papriture e cila do të na kushtojë shumë shtrenjtë.

Fahri Xharra ,27.04.13

Gjakovë

Vetështrydhja e një kombit të ndrydhur

April 23, 2013 by dgreca

“Shteti nuk është asgjë pa popullin dhe një qeveri e mençur nuk e vendos shtetin mbi popullin, por popullin brenda shtetit” Fredrich Ludwig Jahn/…

– Si u ndrydh historia e një kombi? Çka ka të ndrydhur ne Zip-in e mëshefur të historisë sonë? Çfarë është ky komb kaq interesant?

Shkruan Fahri Xharra-Gjakove/

Të ndrydhësh do të thot të ngjeshësh diçka për të zënë vend më pak.Brumi ndrydhet. Ndrydhet edhe ajri. Ndrydhja është kur nuk e lë diçkafin apo dikë të shfaqet apo zhvillohet lirisht duke i krijuar pengesa a vështirësi ,duke e ngushtuar,duke e penguar apo shtyp. Por, këtu e kam fjalën për kombin tonë të ndrydhur; të ndrydhur nga mëndimet ,nga ndjenjat dhe nga dëshirat.Të ndydhur nga hovi ,të ndrydhur nga personaliteti.

Një komb i ndrydhur , i mbyllur në vetvete , i ndrydhur nga ndrojtja e nga frika.Një komb, i vrenjtur ,i rrudhur,i ngrysur: i kufizuar e i penguar në zhvillim,në çfaqje të lirë të mëndimeve . Një komb, që jetuam në një mjedis ndrydhës me me ndjenjë të rëndë shtypëse:me një trishtim ndrydhës e që na dukej qetësi -e ajo ishte qetësi ndrydhëse.

Na mbanin të ndrydhur me dëshira të ndrydhura, me fuqi,vullnet dhe jetë të ndrydhur.

Edhe hapësirën na e ndrydhnin.Shikoni hartat se ku ishim , se cilat detëra i lagnin brigjet tona . Duke u (na) ndrydhur u ( na) tkurrëm(n) në një vend që na ofronte vetëm ndrydhje mendore,intelektuale dhe vetvepruse.

Me anë të ndrydhjes na e ndrynë edhe të kaluarën tonë; ashtu të mbyllur në një vend pa kreanari, të këputur nga lidhjet ndërveti e me të tjerët.

Të gjithë , sot e njofin se ç`është Zip-i , një arkivë e formatuar e cila mundëson që sa më shumë të dhëna të ndrydhen në një vend që mos të zënë vend në kompjuterin tonë. Zip-in e krijoi me 1989 Phil Katzi. Zip-i na mundëson që t`i ndrydhim(komprimojmë) shënimet tona të shumta duke përdorur metoda të ndryshme apo thjeshtë duke i magazinuar të dhënat tona.Çdo e dhënë e ndrydhur me anë të Zipi-t ruhet veçmas dhe shfletohet po ashtu veçmas., sepse ato duke u ruajtur veç e veç ,pa e trazuar terësinë nxirren jashtë ato që na duhen.Një shigjetë treguese është e vendosur në fundin e Zip-t.dhe ajo ne tregon se cilat të dhëna janë dhe ku janë . E lehtë a?

Si u ndrydh historia e një kombi? Çka ka të ndrydhur ne Zip-in e mëshefur të historisë sonë? Çfarë është ky komb kaq interesant?

”Po, kush ishin këta pellazgë, që u “sorollatën” si zot të deteve (deti Jon) dhe iu dhanë atribute të Perëndive, Mbretërve të tyre të famshëm? (shiko Niko Stillo “Etruskishtja Toskërishte”).Këta banorë të parë europianë, që u shtuan në shumë “fise” dhe “fara”, i lanë jo vetëm një arkiv të pasur gjuhësor, por edhe të zbulimeve shkencore, kulturore dhe fetare, shoqërive të mëvonshme në Europë dhe bashkëkohëse në Afrikën Veriore, Azinë e Afërme dhe të Largët e deri përtej Oqeaneve. Gjithashtu, krijuan modele të drejtimit të shtetit dhe të edukimit të elitave të ardhshme, që frymëzuan edhe intelektualët e Rilindjes europiane të shek. 18-19. Një trashëgimi kaq e pasur e lashtësisë europiane, e krijuar gjatë 50 000 – 150 000 viteve, sepse gjuhët e njeriut të sotëm mendohet të jenë zhvilluar gjatë kësaj periudhe kohorenuk mund t’i mbanin vetëm shpatullat disa shekullore të Greqisë, që fillon me shek. 6 p.k. me botimin e poemave të Homerit.( Fatbardha Demi)

“Gabimi më i madh i kryer ka qenë, sepse Greqia është vendosur në qendër të të gjitha studimeve historike dhe gjuhësore”, megjithëse nga Homeri “Helenët nuk janë cituar kurrë si popull apo si komb”.

“Përkrenarja e famshme me brirë (cjapi apo dashi) që mbante Pirro II (319-272 p.k) ishte e ngjashme me atë të Aleksandrit të Madh. Të njëjtën përkrenare mbante edhe heroi kombëtar shqiptar, Gjergj Kastrioti (1405-1468). Kjo vërteton zanafillën e përkrenares me brirë që mbahej nga sovranët, në veçanti nga ata me zanafillë thrako-ilire (Arif Mati)”

Ky ishte një Zip e ne nuk guxonim të flisnim.

Pastaj Zipi tjetër nga Roma , Turqia dhe Serbia. . Ndrydhje e pashembulltë ndaj një populli me prejardhje të lashtë e super të lashtë.Neve na ndrydhën të kaluarën ( na e futën në Zip) : pa kurrëfarë mundësie që ta ç`ndrydhim dhe dualën me shënimet e tyre të cilat ia shpërlanë trurin botës e për ne as mos të flasim. Na shanë, na anashkaluan sikur mos të kishim qenë kurrë këndej pari. Na bënë ”bisha” na ”ngjitën” bishtin e se ç`na thanë. Të gjitha duheshim t`i përpinim dhe besa filluam edhe t`i zënim besë se me të vërtetë ” ishim ”po ata , ashtu si shkruhej për ne.

Një gjë interesante me këtë trenin e historisë i cili nuk ka të ndalur dhe në të hypin dhe zbresin nga më të ndryshmit , nga më të … por të fundi i fundit të gjithë janë udhëtarë ,dhe duhet të kryejnë një mision natyror . Neve ,natyra na i kishte pas pasë dhënë biletat për në vagonat e parë me numra të caktuar të ulëseve .. Dhe udhëtonim.

E fituam atë që nuk e kishim me mileniumedhe krijuam shtete por kur filluan gjërat të ç`ndrydhen dhe Zipi filloi të hapët ; filloi gjiçkafi por duke e harruar që Fredrich Ludwig Jahn, theksonte kuptimin politik të idesë kombëtare: “Shteti nuk është asgjë pa popullin dhe një qeveri e mençur, nuk e vendos shtetin mbi popullin, por popullin brenda shtetit”

Për kundër asaj që i kemi biletat për ato ulëset e vagonave të parë të klasit të parë; ardhësit po mundohen që ato të na i shkyejnë ,dhe këto vende që memzi i kemi rujtur të na i zënë dhe të na gjuajnë ,të na hedhin poshtë nga treni i historisë i cili kurr nuk ndalet.

Kur filluam pak të shlirohemi , të marrim frymë më lirëshëm, të ngopemi me ujë se na mungonte edhe lagështira në ato ndrydhje të pamëshirëshme,filloi shtrydhja e re mbi ne. Filluam edhe te vetështydhemi.Shtrydh ata ,shtrydh ne, dhe kend? Një popull të ndydhur.

”Dhe nga këtu e ke tepër zor me ia mbushur mendjen njeriut të fillimshekullit të ri, se, o krijesë e vetme me gjykim, vetëdije e të folme, sikur kot se koti je duke djegur çastet e jetës tënde për t’u bërë zot e për mbi zot mbi planetin e tokës, sepse, përvoja e jetës brezave u ka lënë porosi: Ti mund ta blesh shtratin, por jo edhe gjumin. Ti mund ta blesh orën, por jo edhe kohën. Ti mund ta blesh librin, por jo edhe dijen. Ti mund ta blesh ilaçin, por jo edhe shëndetin. Ti mund ta blesh gjakun, por jo edhe jetën. Ti mund të blesh tërë armët e botës, por jo edhe lirinë.” (Riza GREIÇEVCI)

Vazhdimësia iliro-shqiptare? Skënderbeu ? Nënë Tereza? Ndërrimi i historisë?S`ka nevojë të futem në detaje.

Të përfundoj me shkrimin e Fatbardha Demit: Vetëm atëhere, kur historia e Arbërve, do të zëre vëndin që i takon në Historiografinë e Lashtë Europiane dhe atë Botërore, vetëm atëhere, historiografisë së lashtësisë, do t’ikthehet MORALI i saj shkencor.