Ambasador Flamur Gashi/
Poetin e parë të Kosovës së pas Luftës së Dytë Botërore; një nga themeluesit e “Universitetit të Kosovës”; “Bibliotekës së Kosovës”; “Institutit Albanologjik të Kosovës”; kryetarin e parë të “Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës”; nismëtarin, themeluesin dhe kryetarin e parë të “Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës”; themeluesin dhe kryeredaktorin e revistës së parë letrare në Kosovë “Jeta e re” etj…
…………………………………………………………….
Akademik Esad MEKULI
Lindi në Plavë, më 17 dhjetor 1916 dhe vdiq në Prishtinë, më 6 gusht 1993.
Familja e tij në Plavë kishte ardhë nga fshati Nokshiq.
Babai i Esad Mekulit, edhe pse ishte hoxhë, fëmijët e tij i orientoi në shkollim jofetar.
Esad Mekuli, shkollën fillore e kreu në Plavë, në gjuhën serbe. Shkollimin e mesëm-gjimnazin e filloi në Pejë, për ta vazhduar pastaj në Prizren e Sarajevë, ndërsa e përfundoi në Pejë në vitin 1936.
Menjëherë pas kryerjes së shkollimit të mesëm u regjistrua në fakultetin e veterinarisë në Universitetin e Beogradit, të cilin e vazhdoi në pastaj në Zagreb e në Italia.
Në këtë fushë, ai edhe doktoroi në Beograd në vitin 1959.
Si nxënës i shkollës së mesme, por edhe si student dëshmoi se është përparimtar dhe çdo herë gjendej në rrethin e atyre që e kritikonin regjimin e kohës. Pikërisht për këtë ai ndërroi shumë shkolla të mesme dhe fakultete. Madje edhe mjaft shpesh u burgos. Tri herë është burgosur, dhe ka rënë në duar të famëkeqit Kosmajc-shef i policisë.
Më së vështiri e ka pasë kur ka kundërshtuar marrëveshjën për shpërnguljen e shqiptarëve për në Turqi.
Esad Mekuli ishte aktivist i dalluar dhe bartës i jetës kulturore të studentëve.
Në Beograd ishte edhe redaktor i fletorës “Beogradski student”. Në këtë sferë siç ka thënë vetë, si gjimnazist ka shkruar romanin “Vendeta – hakmarrja”, për të damkosë këtë të keqe në mesin e shqiptarëve. Pastaj ka shkruar punime sociale në revistat e ndryshme, si: “Venac” – Beograd, “Mlladost” – Zagreb, “Podmladak jadranske Staze” – Split, “Granit” – Podgoricë, “Novi Behar” – Sarajevë, “Student” – Beograd e të tjera.
Në këto revista ka shkruar në gjuhën serbe, dhe çdo herë ka shkruar për popullin e vet – shqiptarët, të cilët i ka mbrojtur kur të tjerët i kanë akuzuar.
Si student përparimtar ai u burgos në vitin 1940 dhe qëndroi në burgun famëkeq “Gllavinjaqa”, prej nga u amnistua me 2 prill të vitit 1941.
Pas daljes nga burgu u paraqit vullnetar dhe punoi si veterinar ushtarak në Pejë. Këtu në vitin 1942 e burgosën për shkak të punës ilegale dhe bashkëpunimit me lëvizjet çlirimtare. Ka qëndruar i burgosur në Kullën e Sheremetit. Pas lirimit, ai u gjend herë në Zagreb, herë në Tiranë, madje edhe në Itali.
Në fund të vitit 1943 ai iu bashkua aradhave partizane dhe ishte redaktor i gazetës ilegale partizane “Lirija”.
Edhe pse shkencëtar, Esad Mekuli, punës krijuese nuk iu nda kurrë. Ai pas Luftës së Dytë Botërore, punoi punë të profesionit të vet, por ishte edhe redaktor në gazetën e vetme shqipe “Rilindja” e pastaj themeloi revistën letrare “Jeta e Re” ku arsimoi gjenerata të tëra të letrarëve, të cilët edhe e pagëzuan si “Bard të letërsisë shqipe në Kosovë e më gjërë”.
Esat Mekuli shkroi dhe bashkëpunoi me shumë gazeta e revista shqipe, si: “Rilindja”, “Zëri i rinisë”, “Fjala”, “Pionieri”, “Përparimi”, “Shëndeti” në Prishtinë, “Flaka e vëllazërimit” të Shkupit dhe me ato në gjuhën serbe: “Jedinstvo” e “Stremljenje” të Prishtinës, “Borba”, “Politika”, “Književne novine”, “Mostovi” të Beogradit, “Pobjeda: dhe “Stvarenje” të Pdgoricës, “Bagdalla” të Krushevcit, “Republika” dhe “Forum” të Zagrebit.
Pos shkrimeve kryesisht në poezi, Esad Mekuli ka përkthyer nga gjuha shqipe në serbe dhe anasjelltas.
Esad Mekuli ka meritë të veçantë për botimin e tregimeve dhe romanit, “Gjarpijt e gjakut” të Adem Demaçit, në revisten letrate “Jeta e Re”, të cilën e kishte redaktuar për shumë kohë.
Ka përkthyer në shqip rreth 18 vepra të të gjitha gjinive lerare.
Poezitë e Esad Mekulit janë përkthyer në gjuhën serbe, maqedone, hungareze, kroate, italiane etj.
Punimet e tij janë prezantuar në të gjitha antologjitë e poezisë shqipe, por edhe në shumë antologji botërore.
Esad Mekuli ka shkruar edhe me pseudonimet Sat Nokshiqi dhe Sat Hoxha.
Vdiq në Prishtinë me 6 gusht 1993.
Veprat letrare
……………………………………………….
“Për ty” – Prishtinë, 1955, 1963, 1967
“Dita e re” – poezi për të rinj, Prishtinë, 1966
“Avsha Ada” – Prishtinë, 1971
“Vjersha” – Prishtinë, 1973
“Brigjet” – Prishtinë, 1981
“Rini e kuqe” – Prishtinë, 1984
“Në mes të dashurisë dhe urrejtjes”Tiranë, 1986
“Dita që nuk shuhet” – Prishtinë, 1989
“Qëndresë urtësie” – ASHAK, Prishtinë, 1996
………………………………………………………………
POPULLIT TIM
……………………..
Deshta, shum’ kam dasht-dishrue
që me këng të trimnoj, me fjalen tënde të ndrydhun
të ngrej fuqitë prej gjumit…
Këndova (dhe kur m’ishte ndalue)
se liria do të vinte edhe për ty, të përbuzun.
Këndova mbi ditët fatlume që do të lindshin, pa dhun,
n’agimin e lirisë për ty me popujt këtu e ngjeti,
mbi forc të bashkimit mbarë:
mbi vrullin tand të mëshehun
-unë, biri yt dhe-poeti.
Po! N’errsinën e shtypjes së randë sa shkambi,
ndëgjova thirrjet që të bana me dal n’dritë-
pse për liri-me tjerë
ke dhanë dhe ti
djers e gjak si etnit.
Kam dhanë, i dashtun…Dhe sot, në liri-
kur thembra e gjaksorit s’na shkel dhe dora pa
pranga mbeti,
me ty këndoj mbi fuqinë e ngjadhun nën yllin që na pri’
-unë, biri yt besnik dhe-poeti.
…………………………………………………………….
SHQIPTARI KENDON
……………………………..
Shekujt mbi ne
e në ne
e mbushën jetën plot vnerë
që pezme
e zjarri kryengritës
nder zmerat tona m’u ngri,
që njeriu mos të jetë-njeri:
emri të na zhdukët perherë.
Qemë-jo njerlz po robë;
pa bukë, liri n’usdajë,
në vatrën tonl
pa shtëpi
në plangun tonë
argatarë!
Qemë-turq, dreqën me bishta,
Qemë-rajë
që t’hiqet në vargoj
të mjerimit
të përbuzur-shiftarë!
qemë…
por koha-luftë
sheron varret çdo ditë;
mbas natls së errët
të shekujve-
hap krahët koha e re…
Po, jemi gjallë!
Dielli dhe për ne shnderit…
………………………………………………………………
SHARRËXHIU
……………………..
Xhepat e sharrëxhiut janë shumë të ngushta për duart e ënjtura të tij.
Ai kur e sheh sharrëxhiun me sëpatën e rrasur në shokë, e bishti i saj ka dalë prapa, dyshon se mos vallë për këtë na quajtën njerëz me bishta?
O vëlla me sharrë në krah
Do të shoh prapë me duar të mërdhime nën sqetull
Me sharrën e stërlashtë mbi krah dhe sëpatën e mprehtë të rrasun në shokë
Në fytyrën tënde lexoj: Kam fjetur në podrumin e lagshtë, unë i trembëdhjeti
Dhe kam hangër në kusinë e bakrit, të sjellun prej vendlindjes
Prej vendlindjes, fasulen e hollë të vendlindjes unë i trembëdhjeti.
-Pse unë kënaqem me pak prej këtyre duarve të mërdhime, Atje mbas 77 bjeshkëve, 7 gojë presin…
