Nga Frank Shkreli/

Më 12 Korrik 2011 ka ndërruar jetë Dom Simon Jubani, prifti katolik i cili ka kaluar 26 vjet në burgjet e Enver Hoxhës. Ai u lirua nga burgu me 13 prill, 1989.  Por, ishte 4 Nëntori i vitit 1990, kur prifti katolik “rebel”, celebroi për publikun meshën e parë, tashmë legjendare, në Varrezat e Rrmajit të Shkodrës, gjë që as nuk mund të merrej me mend në atë kohë, pasi feja ishte ende e ndaluar me ligj nga regjimi absurd komunist i Enver Hoxhës. Kjo meshë e parë, krejt spontane, sipas burimeve të asaj kohe, u pasua nga një meshë e dytë dhe më e organizuar, me 11 Nëntor, 1990, në të cilën morën pjesë më shumë njerëz edhe të feve të tjera.  Kështu, Dom Simon Jubani u bë nismëtar i rihapjes së kishave dhe xhamive në Shqipëri, kur regjimi komunist ende nuk ishte shembur në atë vend të varfër shpirtërisht dhe materialisht.  Kleri e Kisha Katolike edhe një herë u bënë shkëndijë që ndezi dhe i dha hov dhe fuqi fitores së lirisë dhe fillimeve të vendosjes së demokracisë në Shqipëri. Prandaj,  kujtojmë sot, njërin prej atyre klerikëve katolikë që luajtën rolin e sollën ndryshimin, Dom Simon Jubanin në përvjetorin e kalimit të tij në amshim,  njërit prej “protagonistëve të pranverës së lirisë e të demokracisë së Shqipërisë, pas dimrit të egër të diktaturës komuniste”, siç e përcakton rolin e tij Radio Vatikani.

Po kush ishte Dom Simon Jubani i cili pas 26 vjet burg, tundi themelet e regjimit komunist ateist të Enver Hoxhës, në një kohë, kur feja ishte ende e ndaluar me ligj në Shqipërinë komuniste?   Dom Simon Jubani ka lindur në Shkodër, më 5 mars të vitit 1927. Në moshën 16-vjeçare filloi Shkollën Apostolike të Jezuitëve. Pas mbylljes së shkollave katolike nga regjimi komunist, në mars të vitit 1946 ai u regjistrua në Gjimnazin e Shtetit. Më vonë u transferua në Tiranë, ku kreu një kurs për radio-rontgen. Pasi punoi pak kohë në spitalin ushtarak të kryeqytetit u mobilizua në ushtri. Pas tre viteve këthehet në Shkodër, ku është shuguruar meshtar nga Imzot Ernest Çoba. Në vitin 1957 Dom Jubani emrohet famullitar në Mirditë, ku dhe përfundon i arrestuar nga regjimi komunist për më shumë se një çerek shekulli. 

Dom Simon Jubani do mbahet mend si prifti i parë katolik që celebroi meshën e parë, publikisht – ndonëse feja ishte ende e ndaluar me ligj në Shqipëri – me 4 Nëntor, 1990, në Kapelën e djegur të Varrezave të Rrmajit në Shkodër, ku morën  pjesë qindra besimtarë. Ka ndërruar jetë më 12 korrik të vitit 2011, në Shkodër ku edhe është varrosur, pikërisht, në Varrezat e Rrmajit ku bëri historinë, i përcjellur në atë jetë nga krerët e komuniteteve fetare, autoritetet vendore dhe përfaqësuesit më të lartë civilë dhe shtetërorë si dhe nga besimtarë të shumtë.

Siç kam kujtuar edhe herë të tjera për lexuesin, në mars/prill të vitit 1991, si pjesë e delegacionit të parë të Departamentit Amerikan të Shtetit, pas rivendosjes së marrëdhënieve diplomatike midis Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara, një prej qyteteve që kemi vizituar ka qenë edhe Shkodra, e njohur si kryeqendra e anti-komunizmit në Shqipëri. Me të arrijtur atje, vizituam Kapelën e Varrezave të Rrmajit ku po celebronte meshën për qindra të pranishëm, me ç’rast edhe u përshëndetëm, shkurtimisht, me Dom Simonin, pas meshës. Frank Shkreli: Shkodra në sytë e delegacionit të parë të Departamentit Amerikan të Shtetit në Shqipëri – mars/prill, 1991 | Gazeta Telegraf — Prandaj me këtë shkrim modest deshta të kujtoj Dom Simon Jubanin, jo vetëm për heroizmin e tij përball bishës së egër komuniste dhe për kontributin e tij për lirinë fetare dhe demokracinë shqiptare në përvjetorin e kalimit të tij në amshim më 12 Korrik, 2011 – por në kuadër të 100-vjetorit të vendosjes së marrëdhënieve amerikano-shqiptare  po kujtoj edhe vizitën e tij të parë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në Maj të vitit 1991, vetëm disa muaj pas meshës së parë publike ç’prej vitit 1967. 

                    Kampioni i qendresës anti-komuniste në Shqipëri, gjatë një vizite në shkollën “Studio City” të Kalifornisë, Maj, 1991, Dom Simon Jubani është shprehur: “Amerika është kampione e demokracisë, e paqës dhe përparimit. Evropa i ka pasur të gjitha luftërat. Populli Amerikan është popull paqësor. E do paqën…”

Njëri prej protagonistëve anti-komunistë të lirisë dhe demokracisë shqiptare nuk kishte pritur shumë kohë pas rivendosjes së marrëdhënieve shqiptaro-amerikane më 15 Mars, 1991 që të vizitonte Amerikën e lirë dhe të shihte për së afërmi se si vepron demokracia në këtë vend. Në Maj të vitit 1991, Dom Jubani ka vizituar Amerikën, si “Protagonisti i një epoke të re në Shqipëri”! Kështu qe paraqitur Dom Simon Jubani gjatë vizitës së tij, në Universitetin e San Franciscos, universiteti që me atë rast i ka i akorduar atij edhe Doktoratën e Nderit. Me atë rast, Dom Simon Jubani — i mbijetuari i burgjeve të Enver Hoxhës — vizitoi një numër shtetesh dhe qytetesh amerikane, përfshirë San Franciskon, Los Angelesin, New Jorkun, Detroitin dhe Washingtonin. Gjatë vizitës së tij këtu, kudo që shkoi, ai u prit me entuziazëm dhe si hero.  Ndërkohë, priftit katolik shqiptar që kaloi 26 vite në bugjet dhe kampete enveriste — i ishin rezervuar nderimet dhe pritjet më të përzemërta, jo vetëm nga komuniteti shqiptaro-amerikan, por edhe nga vet amerikanët, zyrtarë dhe jozyrtarë, të cilët kishin dëgjuar për aktin e tij guximtar në Shkodër. Shtypi i kohës, si ai amerikan ashtu edhe shtypi i komunitetit shqiptaro-amerikan, përfshirë Buletinin Katolik Shqiptar, mbuluan vizitën e tij gjerësisht.  Këto shënime janë nga burime të ndryshme por edhe nga kujtimet e mia të vizitës së Dom Simon Jubanit në Amerikë në Maj, 1991.

Në San Francisco, Dom Simon Jubanit iu akordua Doktorata e Nderit nga Universiteti i San Franciskos, i treti shqiptar, pas Nën Terezës dhe At Shtjefën Gjeçovit që është nderuar me atë titull nga i njëjti universitet, me motivacionin: “Për qëndrimin tuaj të guximshëm në mbrojtje të lirisë së fesë duke paguar një kosto të lartë me 26 vjet burgim dhe kampe pune. Për përpjekjet tuaja të palodhshme dhe për thirrjet tuaja për një pajtim kombëtar në Shqipërinë e re postkomuniste, ashtu që falja dhe drejtësia të kenë mundësi të zëvendësojnë shtypjet dhe urrejtjet totalitare komuniste. Për bashkëpunimin tuaj ekumenik me vëllezërit e krishterë dhe për bashkëpunimin tuaj ndërfetar me besimtarët myslimanë dhe hebrenjtë. Dhe për praninë tuaj profetike këtu në Amerikë, duke përfaqësuar një numër të madh shqiptarësh, të cilët kanë vuajtur persekutimet fetare dhe të cilët kanë dhënë jetën për besimin e tyre, për drejtësinë dhe për paqen”. 

I emocionuar nga ky nderim i lartë nga një universitet amerikan, Dom Simon Jubani nuk mundi të përmbante entuziazmin dhe kënaqësinë për nderimin që iu akordua atij nga një institute njohur amerikan, duke thënë, ndër të tjera se, në të vërtetë, ky ishte një nderim që i bëhej mbarë Kombit shqiptar për vuajtjet nën komunizëm: “Unë nuk jam ipeshkëv, por një prift i thjesht katundi. Jam përpjekur të jetoj sipas besimit tim dhe të inkurajojë gjithashtu popullin tim që t’i rrijë besnik Perëndisë dhe besimeve të veta fetare.  Për këtë aktivitet, unë dhe vëllai im Lazri, gjithashtu prift, kemi kaluar gjithsejt 62 vjet në burgjet dhe në kampet e punës, në Shqipërinë komuniste. Vëllai im Lazri ishte me fat, sepse vdiq atje si martir i Kishës. Por, siç duket, ishte caktuar prej Zotit që unë të jem sot para jush, një dëshmitar i vuajtjeve dhe martirizimit të katolikëve dhe besimtarëve të tjerë në Shqipëri. Unë e pranoj me kënaqësi këtë nderim akademik të çmueshëm, jo për meritat e mia, por në emër të klerit katolik shqiptar dhe të gjithë atyre besimtarëve të feve të tjera, të cilët gjithashtu kanë vuajtur dhe kanë dhënë jetën për fe, për drejtësi dhe për liri. Sot, në të vërtetë, ju po nderoni mbarë Kombin shqiptar”, përfundoi Dom Jubani fjalimin e tij.

Ndërkaq, duke falënderuar Dom Simon Jubanin për praninë e tij aty, Presidenti i Universitetit San Francisco, At Lo Schiavo u ka thënë të pranishëmve se prifti katolik shqiptar ishte, “Një frymëzim për të gjithë ne në këtë universitet, si dëshmitar heroik i fesë. Për më tepër”, shtoi ai, Dom Jubani, “Është simbol i feve të shqiptarëve, kështu që besoj se, duke nderuar atë, ne nderojmë shqiptarët e të gjitha feve, për heroizmin dhe për besnikërinë e tyre ndaj besimeve të veta gjatë asaj periudhe aq të vështirë për ta. Kam bindjen”, ka vazhduar presidenti i Universitetit San Francisco se, “Ceremonia e sotme shpreh unitetin dhe solidaritetin tonë me popullin shqiptar. Ne shpresojmë se liria e tyre në përgjithësi dhe ajo fetare në veçanti, do të rritet e do të konsolidohet dhe se besimi në Perëndinë do të përhapet jo vetëm në Shqipëri, por anë e mbanë botës, përfshirë vendin tonë.” 

Ndonëse e kishte konsideruar Amerikën si kampione të demokracisë dhe të lirsë në botë, Dom Simon Jubani ka shpreheur edhe kritikat e tija ndaj Amerikës, duke thënë se e shihte këtë vend siç është shprehur ai, edhe si një “vend i paradokseve”. Megjithëkëtë, gjatë vizitës së tij Washington, Dom Simon Jubani zhvilloi një numër takimesh me disa udhëheqës të Kongresit dhe pati takime edhe në Departamentin e Shtetit. Në takimet e tija me zyrtarët e lartë amerikanë, ai bëri thirrje për ndihma urgjente ekonomike dhe humanitare për Shqipërinë e vitit 1991. Ndërkaq, Kongresi Amerikan shënoi vizitën e tij në Amerikë me një kryeartikull në gazetën zyrtare të Kongresit (Congressional Record), me titull: “Përshëndetje dhe nderim për Dom Simon Jubanin, një mbijetues i guximshëm i kampeve të vdekjes në Shqipëri! “SALUTE TO FATHER JUBANI, A BRAVE SURVIVOR OF ALBANIAN DEATH CAMPS”. Miku i Shqiptarëve, deputeti nga shteti Michigan, i ndjeri William Broomfield, njoftonte kolegët e tij për vuajtjet e Dom Simonit: “Për 26 vjet, Dom Simon Jubani mbahej në burgjet e Shqipërisë, sepse refuzonte të mohonte fenë e vet. I izoluar në një dhomë të vogël me viktima të tjera të atij regjimi shtypës, ai u rrah dhe u mundua nën kushte të rënda dhe shumë të tmerrshme. Vëllai i tij, gjithashtu një klerik katolik, u helmua nga rojet e burgut. Dom Jubani mbijetoi dhe u lirua nga burgu në vitin 1989. Sot e mbarë Shqipëria po çlirohet nga komunizmi…Ashtu siç mori fund tmerri i gjatë i Dom Simon Jubanit, le të shpresojmë se edhe terri i natës së gjatë dhe pikëllues për Shqipërinë, të marrë fund me fitoren e lirisë mbi forcat e territ”! 

Në këtë përvjetor të kalimit në amshim të Dom Simon Jubanit dhe të vizitës së tij në Shtetet e Bashkuara — në kuadër të 100-vjetorit të vendosjes së marrëdhënieve shqiptaro-amerikane — kujtojmë guximin e Dom Jubanit, mijëra e mijëra bashkëvuajtës të tij dhe të gjitha viktimat e komunizmit sllavo-aziatik në Shqipëri, pa dallim feje ose krahine mbarë shqiptare.  Gjatë vizitës në Amerikë, Dom Jubani u prit me entuziazëm dhe me dashuri nga të gjithë, e pa dallim, si përfaqësues i të gjithë atyre që vuajtën dhe dhanë jetën, vetëm e vetëm, sepse donin të gëzonin lirinë e fesë dhe liritë e tjera themelore të njeriut.  I përjetëshëm qoftë kujtimi i Dom Simon Jubanit dhe i të gjitha viktimave të komunizmit në Shqipëri – të cilat edhe sot — 30-e sa vjet pas shembjes së Murit të Berlinit — vazhdojnë të kërkojnë drejtësi dhe të VËRTETËN saktë për fatin e tyre të mjerë, 6,000 e më shumë prej të cilëve nuk u dihen as varret, ku familjet e tyre të mund të vendosnin një buqetë me lule në kujtim të familjarëve të vet të humbur dhe të harruar nga shteti dhe qeveritë “demokratike” shqiptare “post-komuniste”. 

 Për më tepër, jam i sigurt se në këtë 100-vjetor të vendosjes së marrëdhënieve shqiptaro-amerikane, Dom Simon Jubani do të shpjegonte komentin e tij për “paradokset” e Amerikës, duke bërë pyetjen se si është e mundur që, “Amerika kampione e demokracisë, lirisë, e paqës dhe përparimit”, siç është shprehur ai gjatë vizitës në San Francisco në Maj të vitit 1991—sot 30 vjet më vonë ende Shtetet e Bashkuara nuk i kërkojnë, publikisht, qeverisë dhe shtetit shqiptar që të dënohen, zyrtarisht, krimet e komunizmit të regjimit barbar të Enver Hoxhës në Shqipëri. Dhe që Shqipëria, sot anëtare e NATO-s, të distancohet, zrytarisht, nga e kaluara komuniste duke u përballur me ato krime anti-njerëzore, ashtu siç kanë bërët të gjitha shtetet ish-komuniste në Evropë. Dhe që kjo kërkesë të jetë edhe kusht Bashkimit Evropian (BE) për antarësimin e Shqipërisë në BE.  Ky është “paradoksi”, për të cilin, mendoj unë, fliste Dom Simon Jubani gjatë vizitës së tij në këtë vend të bekuar, në Maj të vitit 1991. Prandaj, nëqoftse Shtetet e Bashkuara dhe Shqipëria, vertetë, kanë dicka të përbashket në ketë 100-vjetor, siç pretendohet nga disa se ndajmë vlera te perbashkëta  — krah per krah — atëherë t’i tregojmë shqiptarëve dhe amerikanëve se nder vlerat që dy vendet e dy popujt ndajnë me njëri tjetrin, është mbështetja për lirinë dhe demokracinë e vërtetë dhe për të drejtat bazë të njeriut, për të gjithë dhe pa dallim, përfshirë viktimat e komunizmit dhe pasardhësit e tyre – të gjallë e të vdekur — duke dënuar krimet e komunizmit dhe duke u distancuar njëherë e mirë nga ajo e kaluar barbare. Unë si shqiptaro-amerikan, nuk kam asgjë të përbashkët dhe nuk ndajë vlera me një qeveri ose persona – qofshin ata edhe përfaqsues diplomatikë të Amerikës apo të Bashkimit Evropian — që heshtin në lidhje me këtë çeshtje.

Frank Shkreli

              Papa Gjon Pali i II me Dom Simon Jubanin, Shkodër, 1992

Nga Frank Shkreli/

Gjatë lutjeve të Dielën në Vatikan, Papa Françesku shprehu dhimbjen e thellë për popullin e Sri Lankës, i cili për disa muaj tani – si pasojë e korrupsionit dhe një paqëndrueshmërie politike dhe ekonomike — po përjeton një gjendje krizash të thella politike dhe ekonomike, të cilat kulminuan ditët e fundit, në marrjen nën kontroll të rezidencës presidenciale nga protestuesit dhe në premtime për dorëheqjen e zyrtarëve të lartë të qeverisë.  Papa u bëri thirrje autoriteteve të vendit që të marrin parasysh nevojat ekonomike dhe politike të popullit dhe të dëgjojnë zërin e të varfërve dhe nevojtarëve.  “Së bashku me ipeshkvijtë e vendit, përsëris thirrjen time për paqe dhe u lutem atyre që kanë autoritet, të mos injorojnë hallet e të varfërve dhe nevojat e njerëzve”, tha ndër të tjera Papa Françesku të dielën. Protestuesit në Sri Lanka ngarkojnë me faj udhëheqsit politikë aktualë të vendit, si përgjegjësit kryesorë për korrupsionin dhe keq-menaxhimin e burimeve të vendit, që më në fund çuan në shkatërrimin ekonomisë së vendit.  Protestat në Sri Lanka kanë ndodhur edhe më parë, por gjendja e mjeruar ekonomike e kohëve të fundit, e shkaktuar nga kushtet e vështira ekonomike si dhe nga keq-menaxhimi dhe korrupsioni në radhët e autoriteteve politike të Sri Lankës – çuan më në fund, javën që kaloi, në marrjen nën kontroll të Pallatit presidencial dhe të banesës së kryeministrit të vendit – nga turma të zemëruara protestuesish.  Rritja e çmimeve për artikujt e konsumit dhe gjendja e përgjithëshme e mjerueshme ekonomike dhe politike, por edhe kriza ekonomike botërore, nxitën protestat e një popullate të pakënaqur dhe të pa shpresë, në Sri Lanka.  Disa analistë po krahasojnë gjendjen e krijuar në Sri Lanka me situatën dhe protestën e fundit në Shqipëri, duke thenë se çfarë po ndodhë në Sri Lanka nuk është aq e ndryshme nga gjendja në Shqipëri, ku javën që kaloi edhe atje u zhvillua një prej protestave më të mëdha në vend kundër  gjendjes së mjerueshme ekonomike dhe kundër qeverisjes autoritare dhe arrogante të kryeministrit të vendit.         

Media ndërkombëtare raporton nga Sri Lanka se qeveria e atij vendi është kontrolluar nga familja e njohur Rajapaksa, e cila ka dominuar jetën politike në atë vend për pothuaj një çerek shekulli.  Në Sri Lanka mund të jetë një familje e njohur që ka ushtruar influencën kryesore politike dhe ekonomike në atë vend për dekada, ndërsa në Shqipëri është Partia, familja më e gjerë ideologjike, ajo që, si pasardhëse e Partisë së Punës (Komuniste), kontrollon pothuaj çdo gjë në vend. Në Sri Lanka protestat detyruan Presidentin dhe Kryeministrin e vendit të jepnin dorëheqjen dhe të premtojnë se së shpejti do formohet një qeveri e re e përkohëshme.

Edhe autoritetet qeveritare shqiptare duhet të dëgjojnë zërin e protetsuesve dhe të marrin përgjegjësitë e tyre për problemet me të cilat përballet vendi sot – ashtu siç benë autoritetet e Sri Lankës, duke dhenë dorëheqjen – si kërkesa kryesore e protestuesve.  Në protestën më të madhe që mbahet mend në Shqipëri, protestuesit shqiptarë dolën në shesh dhe në bulevard për të drejtat e tyre – përball një situate të rëndë ekonomike, drogës dhe korrupsionit të lartë që, sipas disa enteve ndërkombëtare, ka prekur të gjitha nivelet e qeverisë dhe mbarë shoqërinë shqiptare.  Shqetësuese për protestuesit është edhe mungesa e drejtësisë së barabartë (të gjithë nuk janë të barabartë para ligjit), largimi në masë i shqiptarëve nga vendlindja si rezultat i gjendjes së rendë socio-ekonomike të krijuar.  Sulmet e kryeministrit Rama ndaj të drejtave të njeriut, përfshirë kufizimet e të drejtave të gazetarëve dhe lirisë së fjalës, në përgjithësi, kanë shqetësuar shumë opinionin vendas dhe ndërkombëtar– ndër një mijë halle të tjera me të cilat përballen shqiptarët çdo ditë, si përfundim i keq-qeverisjes dhe korrupsionit masiv në vend.

Prandaj është e natyrshme dhe e moralshme që kur populli nuk gjenë zgjidhje të problemeve të veta në zyrat dhe institucionet e qeverisë dhe të shtetit, atëherë njerëzit do kërkojnë dhe do të protestojnë për të drejtat e tyre në sheshet dhe rrugët e vendit.  Kështu ndodhi në Sri Lankë, kështu ndodhi edhe në Tiranë javën që kaloi.

Shembuj të tillë protestash – shpesh paqësore e herë të tjera jo aq paqësore — që bejnë ndryshimin, ka pasur plot historia dhe ka gjithnjë anë e mbanë botës. Frank Shkreli: Fuqia e të Pafuqishmëve | Gazeta Telegraf.

Morali i Protestave dhe mos bindjes civile, sipas Martin Luther King — Për ne në Amerikë, është e njohur lëvizja e Martin Luther King-ut, priftit protestant i sektit Baptist, njëkohësisht edhe ish-aktivist i të drejtave civile, i njohur në Amerikë dhe në botë si zëdhënësi dhe udhëheqësi më i njohur i lëvizjes për promovimin e të drejtave bazë të njeriut, nëpërmjet protestës paqësore dhe mosbindjes civile.  Ai i bazonte taktikat e tij të rezistencës paqësore në besimin e tij të krishterë, ndërkohë që gjente frymëzim edhe nga aktivizmi paqësor i Mahatma Gandhi-t.

Ajo periudhë cilësohet nga historianët si një periudhë shprese biblike e Martin Luther Kingut, shpresë që pothuaj askush nuk mund t’a parashikonte ndoshta as vetë Martin Luther Kingu – se një ditë shpresat e tija do bëheshin realitet. I gjithë aktivizmi i Doktor Martin Luther Kingut në mbrojtje të demokracisë, drejtësisë, të lirisë dhe të drejtave të barabarta për të gjithë, vazhdon edhe sot të jetë një thirrje tepër aktuale këtu në Shtetet e Bashkuara dhe anë e mbanë botës.  Fjalët e tija mbajnë gjallë shpresën, se më në fund e mira do ta mundë të keqen.

Deklararat e Martin Luther Kingut – si një trashëgimi e tij, megjithëse janë të një periudhe para më shumë se 50-vitesh — tingëllojnë edhe sot gjithnjë aktuale, profetike, për të mos thënë, biblike, jo vetëm për aktualitetin politik dhe shoqëror në Amerikë sot, por janë reflektuese dhe shembull edhe për situata dhe protesta paqësore të popujve kudo në botë. Ai fliste për vlera dhe moral njerëzor, për të drejta universale për çdo individ dhe për të gjithë popujt kudo, pa marrë parasysh racën, fenë ose origjinën etnike ose bindjet politike. Por koha, as demokracia nuk presin pafund, për zgjidhjen e problemeve të cilës do shoqërie qoftë, është shprehur Dr. Martin Luther Kingu në fjalimin e famshëm që ka mbajtur në Katedralen Kombëtare të Uashingtonit, në mars të vitit 1968.

Ai ka folur me atë rast për argumentet e disa personave të asaj kohe, të cilët ankoheshin se problemet nuk mund të zgjidheshin menjëherë, se duhej kohë, se koha në të vërtetë, do të shëronte të gjitha plagët, sipas tyre. “Koha”, ka thënë Martin Luther Kingu, “Është një mit, e ky mit është se koha është neutrale, se ajo mund të përdoret për qëllime konstruktive, por edhe për qëllime shkatërruese.” Justifikimin, se koha do i shërojë të gjitha problemet — forcat e errëta, sipas tij e kanë përdorur më efektivisht se forcat e vullnetit të mirë. Koha do ta tregojë, ka thënë Martin Luther King se, “Do të duhet që ky brez, eventualisht, të pendohet për të bëmat e forcave të errëta – dhe jo vetëm për fjalët dhe veprat e dhunës së tyre – por edhe për heshtjen e tmerrshme dhe për qëndrimet indiferente të njerëzve vullnet mirë, të cilët rrinë duarkryq”, përballë problemeve me të cilat ballafaqohet shoqëria. “Ç’më duhet mua”!  Por, “Pa një punë të rëndë dhe pa përpjekje të vazhdueshme për zgjidhjen e problemeve nga njerëzit e vullnetit të mirë, koha në vetvete, bëhet aleate e ngushtë e forcave të errëta e primitive të stagnimit shoqëror, politik dhe ekonomik, është shprehur Martin Luther Kingu. Duke shtuar se koha për të vepruar është tani. “Duhet të jemi bashkëpunëtorë të kohës duke qenë të vetëdijshëm se koha është, gjithmonë, e përshtatshme për të bërë mirë, për të bërë atë që duhet bërë”, për të mirën e përbashkët, është shprehur ai. “Në qoftë se njeriu nuk ka punë as të ardhura, ai nuk ka as jetë, as liri, as perspektivë dhe as mundësinë për të qenë i lumtur”, ka thënë ai.  Duke njoftuar protesta paqësore kundër diskriminimit, në atë kohë, në Amerikë, ai kishte deklaruar se, “Kemi ardhur në Uashington” — është shprehur Martin Luther Kingu, në fjalimin e tij në Katedralen Kombëtare të kryeqytetit amerikan, në vitin 1968, “Për t’u angazhuar në një veprim dramatik paqësor, për t’u kujtuar të gjithëve hendekun e madh që ekziston midis premtimeve të bëra dhe mosrealizimit të premtimeve të dhëna. Për ta bërë të padukshmen, të dukshme”, ka theksuar ai, duke paralajmëruar se, “Asgjë nuk do të arrihet drejt zgjidhjes së problemeve me të cilat përballet shoqëria, në qoftë se njerëzit vullnet mirë, rrinë duarkryq, duke shpresuar se koha, eventualisht, do t’i zgjidhë problemet.” Deklaratat dhe fjalimet e tij, megjithëse i përkasin një periudhe tjetër historike, tingëllojnë edhe sot gjithnjë aktuale, profetike, për të mos thënë, biblike, jo vetëm për aktualitetin politik dhe shoqëror në Amerikë sot, por janë reflektuese edhe për situata protestuese të popujve kudo në botë. Martin Luther Kingu fliste për vlera dhe moral, për të drejta universale të përbashkëta për çdo individ dhe për të gjithë popujt kudo, pa marrë parasysh racën, fenë ose origjinën etnike. Amerika sot është një vend më i mirë për të gjithë, falë angazhimit të Dr. Martin Luther Kingut dhe protestave të tija për promovimin e të drejtave bazë të njeriut, nëpërmjet protestës paqësore dhe mosbindjes civile, këtu në Shtetet e Bashkuara.  “Është përgjegjësi morale që njeriu të mos u bindet ligjeve të padrejta”, ka thenë Martin Luther King, duke shtuar se “Padrejtësia kudo qoftë, është kërcënim për drejtësinë gjithkund tjetër.”

Edhe në Amerikë vazhdojmë të përballemi me probleme politike e shoqërore. Por jemi të vetëdijshëm se, ajo që e dallon Amerikën — nga shumica e vendeve të tjera, siç është shprehur në një fjalim edhe ish-Presidenti i parë afrikano-amerikan, Z. Barak Obama — “Është angazhimi dhe mbështetja që ky vend u akordon vlerave universal e që bëjnë të mundur të korrektojmë të metat dhe mangësitë tona dhe padrejtësitë duke u përmirësuar progresivisht si shoqëri dhe si rrjedhim, duke u bërë më të fortë. Liria e fjalës dhe e drejta për të protestuar ka bërë të mundur që femrat dhe pakicat të demonstrojnë në favor të drejtave të plota dhe të barabarta për të gjithë, në një kohë kur atyre iu ishin mohuar këto të drejta.”  Presidenti  Obama ka theksuar me atë rast se protestat paqësore për, “Zbatimin e ligjit dhe administrimin e drejtësisë, kanë rrëzuar monopolet dhe forcat politike të korruptuara dhe i kanë dhënë fund abuzimit të pushtetit. Ndërkohë, që media e lirë zbulon korrupsionin në të gjitha nivelet, përfshirë edhe entet qeveritare.”

Prandaj, larg duart nga liria e fjalës dhe media e lirë – si njërës prej vlerave më të shenjta për një demokraci të vërtetë dhe si e tillë e paprekshme nga autoritetet e korruptuara, kudo qofshin ato!  “Protesta paqësore është arma më efektive kundër një shoqërie raciste dhe të padrejtë”, ka thenë Martin Luther King.

Nga Frank Shkreli 

Vetëm pak më shumë se një javë më parë, me një shkrim modest u jam drejtuar ambasadorëve perëndimorë në Tiranë – si një kritikë dhe një parlajamërim të radhës  – sa i përket përkeqësimit të lirisë së medias në Shqipëri, Frank Shkreli: Tepër vonë dhe shumë pak, të nderuar Ambasador në Tiranë    | Gazeta Telegraf – Ja, ditët e fundit, na u shfaq një dukuri tjetër që justifikon edhe një herë shfaqjen e shqetësimeve të mia serioze dhe të gjithë atyre që besojnë në lirinë e shtypit, si një vlerë bazë perëndimore e të gjitha të drejtave të tjera të njeriut, në një shoqëri siç është Shqipëria, një vend i NATO-s dhe një vend që e quan veten aleat i Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

Në takimin e NATO-S që sa po mori fund në Madrid të Spanjës, u morën vendime me rëndësi për transformimin dhe forcimin e Aleancës atlantiko-veriore, vendime të cilat u përmblodhën me këto fjalë nga Sekretari i Përgjithshëm NATO-s, Jens Stoltenberg: “Vendimet që kemi marrë në Madrid do të sigurojnë që Aleanca jonë të vazhdojë të ruaj paqën, të parandalojë konfliktet dhe të mbrojë popullin tonë dhe vlerat tona. Evropa dhe Amerika e Veriut, qëndrojnë së bashku në NATO”, u shpreh ai.  NATO – News: Madrid Summit ends with far-reaching decisions to transform NATO, 30-Jun.-2022

Të gjithë e dijmë se në grupin e “vlerave tona”, çdo shtet i vërtetë demokratik dhe anëtar i NATO-s, përfshir Shtetet e Bashkuara të Amerikës — dhe sidomos Shtetet e Bashkuara të Amerikës – konsiderojnë lirinë e shtypit, si bazën e të gjitha të drejtave dhe lirive të tjera themelore të njeriut.  

Liria e shtypit nuk është se konsiderohet vetëm nga vendet perëndimore si një vlerë  bazë e të gjitha drejtave të tjera të tjera të njeriut – por konsiderohet si e tillë edhe në dokumente me rëndësi ndërkombëtare, siç është Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut — Universal Declaration of Human Rights | United Nations —  dhe shumë të tjera.  Ia vlen të lexohet rishtas ky dokument nga përfaqsues dhe udhëheqës të vendeve anëtare të OKB-s, për angazhimet që kanë marrë përsipër, secili shtet, për mbrojtjen dhe zbatimin e këtyre të drejtave bazë të njeriut, në vendet e tyre dhe në mbarë botën – sidomos Shqipëria, që me të drejtë trumpeton antarësimin e përkohëshëm aktual në Këshillin e Sigurimit të OKB-së. 

I freskët nga takimi i nivelit të lartë të NATO-s në Madrid ku u morën vendime me rëndësi strategjike dhe ushtarako-politike në mbrojtje të lirisë dhe demokracisë në Evropë dhe në botë, por edhe në mbështetje të “vlerave të përbashkëta”, Kryeministri i Shqipërisë, mezi priti që me të këthyer në furrikun e tij, larg vëmendjes së medias ndërkombëtare, të shprehte urrejtjen ndaj lirisë së medias në vendin e tij – duke penalizuar një gazetar me tre muaj ri-edukim – vetëm e vetëm se Kryeministrit nuk i pëlqeu pyetja që gazetari Klevi Muka idrejtoi një ministrejeje të kabinetit Rama: “Do futesh në riedukim, për 60 ditët e ardhëshme nuk ke të drejtën të më pyesësh…”, citohet t’i ketë thënë Z. Rama, gazetarit Klevi Muka. Vërtetë, “riedukim”! Ka kampe “riedukimi” për gazetarët në Shqipëri? Është hera e dytë që Kryeministri Rama dërgon një gazetar, në atë që marrim me mend se duhet të jetë “kamp riedukimi”, si dikurë në kampet e komunizmit të Enver Hoxhës, ose në kampet kineze të riedukimit, ku edhe sot sipas organizatave private dhe qeveritare, regjimi komunist kinez ka dërguar mbi 1 milion myslimanë dhe vazhdon të dërgojë gjithnjë në kampe të tilla riedukimi.

Po, ku fillon e drejta e lirisë së të shprehurit (si një e drejtë universale e të drejtave të njeriut) e gazetarit Muka? Sipas ish-Kryetares së komisionit që ka përpiluar dikur Deklaratën Universale të Drejtave të Njeriut, Eleanor Roosevelt, ajo e drejtë për të gjithë njerëzit fillon, ndër të tjera, edhe në vendin e punës…Fatkeqsisht, për gazetarin Muka, kjo e drejtë mund të ketë filluar në vendin e tij të punës – pra në konferencën për shtyp të Kryeministrit Rama —  por sipas Kryeministrit, e drejta e lirisë së fjalës për gazetarin shqiptar Muka duhet të marrë fund në, “një ri-edukim për 60-ditët e ardhëshme…”, sepse bëri një pyetje që nuk i pëlqeu Kryeministrit. Është ky një rast ose një fenomen shqiptar që nuk e kam hasur më përpara, megjithëse mund të ketë ndodhur në ndonjë vend autoritar, diktatorial ose gjysëm të lirë. Por që të ndodhë në një vend anëtar të NATO-s dhe aspirant për antarësim në Bashkimin Evropian, madje 30-vjet pas shembjes së Murit të Berlinit, është pak si e çuditëshme. Se si dhe pse tolerohet një kryeministër i Evropës post-komuniste të kërcënojë gazetarët me penalizim “ri-edukimi”, si në kohën e komunizmit, vetëm e vetëm se bëjnë pyetje legjitime drejtuar një zyrtari të lartë qeveritar, veç një Zot e di?! 

 “Konkurenca midis demokracisë dhe autoritarizmit është në rritje e sipër”, paralajmëroi në një konferencë shtypi në Madrid, Sekretari i Përgjithëshëm i NATOs, Jens Stoltenberg. Duke njoftuar një numër masash strategjike që ai i quajti “historike”, e që u miratuan në takimin e mbajtur në Madrid, udhëheqsi i NATO-s shtoi se strategjia e re e kësaj organizate e bën më “të fortë NATO-n, është jetike për ruajtjen e paqës, për parandalimin e konflikit dhe për mbrotjen e popujve dhe vlerave tona të përbashkëta, tani dhe në të ardhmen.”  Ju garantoj se Sekretari i Përgjithëshëm i NATO-s, Z. Jens Stoltenberg nuk kishte në mend, si vlerë të përbashkët, dërgimin e një gazetari në kamp “riedukimi”, sepse pyetja e tij nuk i pëlqente kryetarit të qeverisë shqiptare.

Në këtë ndërkohë, Turqia – gjithashtu vend anëtar i NATO-s dhe vend strategjik i Shqipërisë — ditët e fundit bllokoi qasjen tek informacionet e shërbimit në gjuhën turke të Zërit të Amerikës dhe Deutsche Welle-s. Ky është një rast ndryshe nga rasti tipik shqiptar për të cilin po flasim – por përfundimi është i njëjti për një shtet autoritar si Turqia, për të cilin liria e fjalës nuk ka asnjë rëndësi për qeverinë autoritare të atij vendi — as për individin as për shtypin vendas: kufizimi dhe shkelja e të drejtës së lirisë së fjalës dhe lirisë së shtypit, siç pasqyrohet në shumë raporte të organizatave ndërkombëtare, mbështetse të lirisë së fjalës.  Reagimi i Zërit të Amerikës ndaj vendimit të qeverisë turke ishte i shpejt duke e cilësuar atë si një shkelje të vlerave demokratike: “Zëri i Amerikës beson se çdo përpjekje e qeverisë për të mbyllur gojën e mediave është një shkelje e lirisë së shtypit, që është një vlerë thelbësore e të gjitha shoqërive demokratike,” tha zëdhënësja, Bridget Serchak, sipas një raporti të shërbimit shqip të VOA-s. E përmend këtë fakt se autoritarët dhe regjime diktatoriale nuk ndryshojnë shumë nga njëri tjetri. Në të vërtetë, luftën e tyre kundër të drejtave të qytetatëve të vet e fillojnë me luftën kundër lirisë së shtypit. Kur ta fitojnë luftën kundër lirisë së shtypit, është kollaj të shkelen të drejtat e tjera abazë të njeriut. Historikisht, gjithmonë, liria e shtypit është e para që sulmohet dhe që zhduket nga autoritarët. Të njëjtën gjë kishte bërë Rusia e Putinit, muaj më parë, duke bllokuar Zërin e Amerikës dhe Radion Evropa e Lirë.

Duke pasur parasyshë përkeqësimin e lirisë së medias në Shqipëri – siç pasqyrohet edhe nga rasti tipik i fundit midis Kryeministrit Rama dhe gazetarit Muka, që nuk është i pari I këtij lloji – por edhe nga paralajmërimi, kohët e fundit, i ambasadorëve perëndimorë në Tiranë se, “Një media e lirë dhe e pavarur është thelbësore për demokracinë”, lindë pyetja: Cilës botë dëshiron t’i bashkohet Shqipëria e Edi Ramës — sot dhe nesër  – asaj të NATO-s dhe të Shteteve të Bashkuara të Amerikës që mbrojnë dhe luftojnë për të drejtën e lirisë së shtypit, si një ndër të drejtat thelbësore të demokracive perëndimore,  a po me botën e autoritarëve botërorë, Putinit, Erdoganit dhe Vuçiqit, të cilët sulmojnë e shtypin fjalën e lirë kurdo dhe kudo, e sa herë u teket për qëllime të veta personale autoritare. “Fati i të drejtave të njeriut është në duart e të gjithë qytetarëve dhe komuniteteve tona”, ka thënë Eleanor Roosevelt. Jo në duartë e ndonjë diktatori, pra!

Në një takim me përfaqsues të medias në Tiranë pas u këthye nga takimi i NATO-s në Madrid, Kryeministri Rama akuzoi gazetarin Klevi Muka se pyetja e tij drejtuar Ministres së Punëve të Jashtme, Xhacka, nuk ishte etike.  Me sa pashë unë, askush nuk foli. Asnjë nuk kundërshtoi ndërhyrjen e Kryeministrit Rama. Ai moment m’u duk si ato gjyqet komuniste ku dënoheshin kundërshtarët e Enverit. Me të dëgjuar pyetjen krejt legjitime të gazetarait Muka nëse ajo e ka zbatuar Kodin e ri Etik për Këshillin e Ministrave për të mos u takuar me biznesmenët pa praninë e dy punonjësve të administratës, shkelja e të cilit ka pasoja deri në largimin e saj nga detyra, Zonja Xhaçka i drejtoi sytë kah Kryeministri, i cili me qëllim të qartë për të intimiduar gazetarët e tjerë në sallë shpërtheu duke thenë se pyetja nuk ishte etike.  Kush e vendos etikën gazetareske, Z. Kryeministër? Ju përcaktoni se cilat pyetje duhet të bëhen dhe si të bëhen ato? 

Nëqoftse etika gazetareske si dhe fati i të drejtave të njeriut, përfshir fjalën e lirë të gazetarëve, mbeten në duar të një personi ose një qeverie, cilado qoftë ajo, e majtë e djathtë, e lirë apo gjysëm e lirë, siç është cilësuar Shqipëria, atëherë vaj medet për atë vend. Rasti i fundit i shkëmbimit midis Kryeministrit Rama dhe gazetarit Klevi Muka e pasqyron këtë fakt, qartë dhe vendosmërisht se në çfarë gjëndje të mjerueshme është sot liria e medias në Shqipëri. Nga këndveshtrimi im, duke ditur sjelljet dhe fjalët e Z. Rama gjatë viteve kundër lirisë së fjalës dhe të drejtave të gazetarëve në veçanti, nuk u habita për qëndrimin e tij të fundit. Ajo që më çudit është se si në një sallë plot gazetarë, nuk reagon asnjë.  Gazetarët në atë sallë do duhej të fiknin mikrofonat, t’i sillnin shpinën Kryeministrit dhe të dilnin nga salla në protestë.  Kjo, për t’i treguar Z. Rama se sjellja e tij karshi profesionit të gazetarëve dhe lirisë së fjalës në Shqipëri është e papranueshme dhe se nuk do të tolerohet. Fatkeqsisht, gazetarët shqiptarë të pranishëm në atë konferencë shtypi, treguan se janë OK me vendimin e Kryeminsitrit Rama që të dërgojë një prej kolegëve të tyre në kampin e ri-edukimit. Sa e turpshme!  Gjatë karrierës së tij, Kryeministri i Shqipërisë ka treguar, si udhëheqës dhe si individ, se urrenë lirinë e fjalës dhe sidomos të drejtat dhe lirinë e gazetarëve në një shoqëri të lirë. Fati i lirisë së fjalës dhe i të drejtave të gazetarëve duhet të mbrohet në rradhë të parë nga vet gazetarët dhe nga shoqëria më e gjerë. Nëqoftse shqiptarët dëshirojnë të jetojnë në një vend vërtetë demokratik, atëherë ata vet duhet të marrin në dorë fatin e lirisë dhe të demokracisë në vend. Nuk mund të kini demokraci pa liri të vërtetë të medias!  Unë besoj atë që ka thenë dikur Eleanor Roosevelt se të drejtat dhe liritë e njeriut — sidomos liria e fjalës që këtu në Shtetet e Bashkuara të Amerikës konsiderohet si e drejta më themelore e të gjitha të drejtave të njeriut – nuk duhet të jenë në duar të një personi, qoftë ai edhe kryeministër – por në duar të gjithë qytetarëve dhe komuniteteve vendase. Të nënshkruash një dokument të NATO-s në Madrid duke u angazhuar solemnisht me të gjitha vendet anëtare të Aleancës, “për të mbrojtur popujt dhe vlerat tona”, ndërsa me të zbritur në Tiranë sulmon lirinë e fjalës të një gazetari shqiptar – tregon një hipokrizi të nivelit më të lartë!

Frank Shkreli

Nga takimi i NATO-s në Madrid të Spanjës javën që kaloi

Eleanor Roosevelt, Delegatja e parë e Shteteve të Bashkuara në Organizatën e Kombeve të Bashkuara dhe Kryetarja e Komisionit që përpiloi Deklaratën Universale të të Drejtave të Njeriut