Gezim Llojdia – Page 10 – Dielli

SI E VLERËSONTE ISMAIL QEMALI-NAIM FRASHERIN?

October 16, 2017 by dgreca

ISMAIL QEMALI:NAIMI KA PUNUAR PËR TË MOS VDEKUR KURRE/

Zaim Brahimi e bënë prezent këtë fakt,njohjen më plakun e Vlorës, ka ngjarë në kohë vdekjen e poetit N.F.Përse kjo vjeshtë argjendore e 1900 tek shqiptarët e Stambollit ruante ngjyrën e zezë?Sqarimi,që mundohet të bëjë Zaimi është se pikërisht ato ditë përkujtohej 8 vjetori i vdekjes së Abdyl beut,vëllait të madh të Naimit,që ishte larguar në 1892. Ndërkohë vjeshta e vitit 1900,tregoi se një tjetër yllësi nga frashëllinjtë u shkëput. Kuptohet,që shuarja e tyre,përkohësisht në zemrat e shqiptarëve do të krijonte eklips.

Ismail Qemali në ditarin e Zaimit.

“…Vjen madhëria Ismail Qemali. U mblodhëm pranë tia. Ai burrë i madh na foli më një buzëqeshje të mbyllur.Ai e kishte mësuar se neve kishim 2- 3 ditë,që nuk vinim në studim,mbasi kishim ditën përkujtimore të Abdyl bej Frashërit.Djem-foli Ismail Qemali-nesër në sabah të vini në shkollë,atje keni Abdylin,dhe Naimin. Se po nuk vajtët,do t’ju qortoj. Filloi të na hiqte shenjat e zisë. Unë,thotë,Zaimi e morra shiritin e zisë e vura në xhepin e brendshëm të palltos .Ai më shikoi plotë,sytë dhe më përqafoi.-Ti Zaim,mbaje se e ke nga vendi i lindjes Përmet. Por dëgjo o Zaim,Naimi hapi një plagë të rëndë në zemrat e shqiptarëve,dhe ju mbushën sytë me lot .Ne u përqafuam. Ai na mori të gjithëve dhe na dha kafe.-Dëgjoni,djem tha ai,Naimi ka punuar për të mos vdekur kurrë,as Naimi,as Shqipëria………………………………………….

Zaimi i ka rrëfyer të atit Muharremit se edhe vdekja e Samiut në katër vite ishte e rëndë.Nuk i harroj ato vite të hidhura,që kalova në Stamboll…Një ditë tjetër Ismail Qemali u kishte thënë:Por ruhuni nga murtati dhe mynafikët,ata janë të pa besë,po s’u ruajtët nga të tillët do të na kushtojë shtrenjtë punët tona se neve na dolën shumë punë,që kemi përpara.Madhëria e tij I.Qemali na tha: Djem mësoni,por Shqipërinë mos e harroni se po na dalin telashe,por unë me ju dhe shumë të tjerë do ta bëjmë Shqipërinë,ashtu siç e duam ne…Të madhit I.Qemali e përqafuam dhe i puthëm dorën,atij burri të madh,atij burri të mençur,atij burri patriotë…

Ndërkohë muza poetike e Zaim Brahimit ka nxjerrë vargje xhevahire,për Ismail Qemalin.Duhet ti përkas vitit 1913,ky krijim.

Ismail Qema bej Vlora/I bardhë si dëbora/C’të tha mëndja e s’ta bëri dora/Dora jote dorë burri/Lart ë ngriti flamurin/Gëzove gjithë Shqipërinë/I dhe shpresë vegjëlisë/C’të them i madhi i Vlorës/Në Stamboll ti më ndihmoje/Më flisje dhe më qortoje/Më thoshje si të mësoja/Burrë i madhë dhe i ditur/Çdo punë e bëre të ndritur…………………..…………………………

KUJTIME TË ZAIM BRAHIMAJT

Ditari.Seneja 1899 Stamboll

Ja kush janë përmetarët. Libri i madhërisë Sami Bej Frashëri:Shqipëria,çka qënë ,çështë dhe çdo të bëhet”.e lexoja dhe përsëri e lexoja……Në saba takoj madhërinë Ismail Qemali dhe i thashë,që kam lexuar këtë libër,ai qeshi dhe më ra krahëve dhe më tha:Zaim lexoje shumë herë që të kënaqesh se këto janë rrënjët e kombit tonë…

Ditari:seneja 1914 mars.

Nuk i harroj sa të vdes thëniet e Ismail Qemalit,kur pinin kafe një saba në Stamboll në senen 1901. Zaim,po të shkon ndërmend që të jesh i ditur ,je i ditur.Po të mendosh,që të jesh patriot,je patriot,po mendon që je trim,je trim këto janë ndenjat e një shqiptari të vërtetë. më tha plaku i urtë….

KËNGA PËR FRASHËLLINJTË

Potenca,me dimesionet njerëzore në poezinë e N.Frashërit,ka gdhendur në labirintet e zemrës të Z.Brahimit.Frymëzuar nga pena e florinjtë e Naimit,në Stamboll Z,Brahimi dhe një bashkë student shqiptar nga Progonati i Tepelenës,vendosën,që të ngrenë këngë për Frashëllinjtë.Pse këngë?Kënga këndohej, shtohej, përhapej, dhe sigurisht, që mbetej. Mirëpo në formë kënge në Shqipëri më gjerë asaj,poezitë e Naimit ishin përhapur si këngë,por në këtë formë ruheshin. Kështu në Stamboll në një konvikt katedësh, Zaimi dhe një progonatas,u futën në detin e këngës. Kënga e Zaimit,bëri që dridheshin prej dhimbje shpirtrat e studentëve shqiptarë të trazuar. Tekstin e këngës,Muhharremi i ati e skaliti në mëndje. Zaimi ma këndoi në shtëpi më disa miq gjirokastritë,ka rrëfyer ai.

“O Halid o Emine/Lumsi ju djemtë që ke/Muarrën dije në teqe/Në teqe të Baba Alushit/Plot me dije seç i mbushi.

Ata djem ata viganë/Në Stamboll atje qëndruan/Atje mësuan,atje punuan/Nga Zoti janë dhuruar.

Lumsi ti moj zonjë Emine/Për qumshtin e ëmbël që ke/Rrite djem për mëmëdhe.

Abdyl,Naim,Sami/Janë të mirë porsi ti…

Të qofshim falë o Perëndi/I dhe i more ti/Që të tre djem të ri/53-54 vite i le…

Ata u plakën shumë/Se ti i le pa gjumë/I zure shumë me punë/Punuan bashkë me Perëndinë,për të mbrojtur Shqipërinë…

KËNGË PËR ABDYL BEJ FRASHËRIN

Abdyl Frashëri me nam/Në Prizren seç u mbluadhë/me njëqind dhjetë luanë/Fletë bilbili ynë i rrallë/Abdyl Frashëri o djalë/Fillove punë të mbarë/Bashkove burrat e parë.

Shkruar dhe kënduar nga Zaim Brahimaj.

Citime nga Zaim Brahimaj,seneja 1900

Dituria ka vlerë. Padituria është e mjerë.Të lexosh se ç’thotë Abdyli.Të mbushesh me erë si zymbyli. Të lexosh se ç’thotë Naimi,të vjen mëndja dhe fiqiri. Sami Frashëri të mbush me shpresë dhe i jep jetë Shqipërisë. Sami bej Frashëri të ngrohë zemrën,të shtonë jetën,të ngroh shpirtin.Të dëshosh fjalët e Ismail Qemalit,të pastron gjakun dhe shpirtin…..

CILI ISHTE ZAIM BRAHIMAJ NGA KATUNDISHTA E PERMETIT

90 vjet,qëndroi i baltosur ,nën dheun e Drizarit ,atdhetari Zaim Muharrem Brahimi. Pothuajse i harruar.Nën dheun e ftohtë.Nëpër kohë stinësh.Në këtë ndërtesë të përkohshme. Nën peshën e rëndë të gurëve.Nën harresën e madhe të kohës.Nën dhimbjen e madhe të familjes. Mirëpo ka një të vërtetë.Njeriu ikën,vërtetë nga kjo botë,por emri i mirë përjetësohet. C’ka do të shqyrtohet ruhet e s’vdes emri i atyre patriotëve shqiptarë që,gur pas guri vendosën themele të rënda për kombin.Dhe për këtë Shqipëri,ata u martirizuan. Një gur në këto themele,vendosi edhe atdhetari Zaim Brahimi i Katundishtës.Kështu në mëndjet e të afërmve të tij ishte ruajtur emri i Zaim Brahimit.Por varrin e tij,djali që ishte rritur,burrëruar dhe deri sa vdiq,ndonëse bëri diçka dhe kësaj familje nuk i munguan përpjekjet ,mirëpo rezultati ishte tepër drithërues. Asgjë nuk sollën në shteg përpjekjet për ta rikthyer në vendlindje,ndonëse shteti në kahun e tij të kundërt filloi hakmarrjen primitive karshi familjes Brahimaj,ndërkaq pinjolli i shquar i saj,Zaim Brahimi vrarë nga shovenët ende qëndronte i shtrirë në një varrë të fshatit Drizar ,kushedi se ku,për 90 vjet.Ndoshta arsye mbetet koha,që ishte treguar kaq e pamëshirshme me fatin e këtij atdhetari. Ndoshta edhe regjimi,që vuri këmbën pas vitit 1945,krijoi një grackë heshtje. Mirëpo distancat kohore thyejnë një ditë muret e rënda të viteve haresës. Itenerari kohë,mbrinë me 90 vite vonesë,ose pragu,i një shekulli,distancë.Në Katundishtë engjëjt zgjuan,flautin e ëndrrës fortësishtë të çuditshme,tek Zaim Brahimi për të gjetur dije,me shtegtimin ditënetë i heshtur në muzg të kohës 1898,ku karvani i shtegtarëve zgjatej drejt kryeqëndrës së Perandorisë,Stambollit. Një përballje me faktin.Lexohet dëshmia e të birit. Zaim Brahimi shtegtoi në Stamboll në përballen e parë me dijen. Dëshmitë e disa banorëve më të moshuar të Katundishtës,zbardhin këtë pohim se ky shtegtim i gjatë drejt Stambollit do të ishte njëkohësisht ndryshim i frekuencës së tij.S hkollimi i Z.Brahimit ishte i orentuar në shkollat ushtarake. Kohë shkollimi,sigurisht që zë një hapësirë kohe të gjatë. Flitet,për një periudhë,që përkon me vitet 1898 si hap i parë,ka zgjatur 9 vjet afërsisht. Është mbyllur definitivisht në 1907.Z.Brahimi ka qëndruar në Stamboll 9 vjet,rrëfejnë dëshmitë ditët e rrokullisura në kryeqëndren osmane të Stambollit.

*Studiues

“SHTËPIA E XHA QERIMIT” DHE EKSPLORIMET E UGOLINIT NË BUTRINT

October 13, 2017 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia/

1 Ugolini 1.Debati mbi ndërtimet ne zonat arkeologjike njihet si një pikë e nxehtë.Ka një ndjeshmëri të madhe qytetare për mbnrotjen dhe mos shkatërimin e objketeve të trashgimisë kulturore materiale.Duke hyrë në temë.Në sitin e Butrintit mbrojtur nga UNESCO,po rikonstruktohet godina e “xha Qerimit”,banesa e vetme që shërbente si fjetore për rojtarët e kohës.Banesa, qq ka shërbyer magazinë gjithë kohës për objekte dhe mjetet e ekspeditave arkeologjike me një projekt, po kërkohet të rikthehet në një godinë shërbimi.Pyetjet që ngrihen dhe kan kërkuar vëmndje ditët e fundit janë:

-A lejohet ndërtimi(rikonsturksioni) në një zonë të mbrojtur si Butriniti?

-A janë firmat e ndërtimit të miratura për të kryer ndërtime në zonat arkeologjike?

-A ja vlen të ribëhet nëj godinë shërbimesh në një vend kur dikur janë kryer gërmime dhe është brenda një zone historike apo kryhen studime të tjera?

-A duhet të ruajmë trashëgimin duke lënë jashtë biznesin që kërkon të gllabëroj vendet ku fitimi është i qëndrueshëm dhe i garantuar?

Një biznesmen, që merret me errëzat kërkoi dy vjet më parë të rijetizonte kalanë e Ali Pashës në Porto Plermo,mirëpo qëndrimi ka qënë kundër këtij rijetizimi dhe kalaja ku dikur kishte bujtur Vasiliqia mbeti e pacënuar.Shumë kohë më parë u kërkua të rijetizohej kalaj e Lezhës me ndërtime të lehta ,por që në të vërtetë janë bizneset ata që kërkojnë fitime përmes shërbiemeve për turistët që viztojnë objektet trashgimisë kulturore.Rreth 8-9 vjet më parë u kërkua të rijetizohej kalaja e Kaninës ,por që nuk ndodhi edhe pse ka raste të tjera biznesi ka punën etij të shtrij tentakulat e tij,atje ku ka më tepër fitim.

Në rastinë fjalë zgjidhja më e mencur do të ishte me një fjalë të vetme.Më mirë prisheni fare atë atë ndërtim, të mbetur prej viteve ‘75.Kështu do të mbrohej zona ,firmat do të shtyheshin më tej këtij limiti dhe godinat e shërbimit për qytetartë le ti bëjnë jashtë kufijve.Fakt, që synohet që brenda objektevev historike të trahëgimisë është numri i lartë i turistëve që do të vizitojnë këtë perla në jug të vendit.Pra ka një fitim të madh edhe për lokalët e shërbimit.Shikoni rastin e Apolonisë,të Bylysit,të Gjirokastrës me numrin e turistëve,që kërkojnë të njihen me trashgimin kulturore që afron ky sit arkeologjik.Sa ëshët fitimi mjafton të kujtojmë se 10-15 vjet më parë,biletashitësi i këtij kishte shkuar me pushime në Sharm El sheik.Mirëpo edhe specialistëtë të cilët ngrenë zërin janë të dyzuar.Edhe të kryhen ndërtime në zona arkeologjiek,pra ndërtime të lehta edhe të mos kryhen thonë.Nëse rindërtimi do të ishte kryer me mjete të lehta dhe të lëvizshme dihet, që zhurmë nuk do të kishte .Por ,kjo zhurmë mendoj se nuk ka shumë vend.Ajo duhet bërë për rastet kur dëtimi është prezent më obejkete që janë kataloguar dhe janë realisht të trashgimisë kulturore,si psh një murr,mozaik,portike, etj.Duke qënë se ndërtimi ka ekzistuar ai duhej bërë me një ndërtim me një konsturksion të thjeshtë dhe me një firmë të specializuar sic e kërkon ligji.

Për ata të interesuar në qytetërimet e kaluara, vendet arkeologjike kanë një vlerë të veçantë në bazë të lidhjes fizike që ato ofrojnë me këto civilizime ,shkruan James G. Schryver.AssProfessor of Art History at the University of Minnesota, Morris.Për të tjerët, ata mund ky interesim mund të kenë interesa financiare, politike, apo ndonjë vlerë tjetër. Artikulli Richard Hodges për ‘ Nikita Hrushovi në këtë çështje na tregon se, në gjysmën e dytë të shekullit të 20, vlera e Butrintit varej shumë nga ata të cilët po e shikonin. Për regjimit komunist pas Luftës së Dytë Botërore të Enver Hoxhës, ishte një lidhje mes popullit të tij modern të Shqipërisë dhe qytetërimit të madh Ilyrian të së kaluarës. Për Hrushovin, vlera historike e faqes ishte afër askund aq i madh sa potencialin e saj për ta përdorur si një bazë sovjetike nëndetëse.Këto ide që hedh James G. Schryver kan gëluar sigurisht në atë kohë ngase pak më poshtë e shohim arsyetimni e tij mbi të kaluarën e lashtë të Butrinit si dhe të misionit arkeologjik Italian në Butrint.

Këto pikëpamje të ndryshme të Butrintit nuk mund të na habisin sot, kur ne të gjithë jemi shumë të vetëdijshëm për faktin se ne të sjellë vetë agjendat tona me ne kur të bëjnë të pamundurën për të përjetuar ose ri-krijuar të kaluarën.Ajo që ata mund të na çojnë për të kërkuar, megjithatë, nëse është apo jo agjenda të ngjashme kanë qenë në punë, kur vendi u gërmua fillimisht, parë, dhe paraqitur për një publik më të gjerë me ekskavator e tij italian, Luigi Maria Ugolini. Një vështrim i përciptë në shumë publikime Ugolinit shpejti tregon se, për të paktën, Butrint do të thotë shumë më tepër se shuma e zbulimeve të saj arkeologjike.Në nivel rajonal, puna e Ugolinit në Butrint, dhe në të vërtetë në Shqipëri në përgjithësi, është kryer në kuadër të sfondit të një qeverie italiane që dëshiron për të kundërshtuar atë që ata e shihnin si rritjen e ndikimit francez në kuadër të mbretërisë. Në një nivel më individual, Ugolini e pa veten si thjesht të thelluar në një marrëdhënie të veçantë shkencore mes Italisë me Shqipërinë dhe duke vazhduar me eksplorimet e një linjë të gjatë të arkeologëve dhe studiuesve të tjerë që shtrihen (sipas tij) të gjithë rrugën prapa në vizitën e 1435 Ciriaco d’Ancona-së . në anketat e tij më të përgjithshme të vendit në vitin 1920, në mënyrë të veçantë Ugolini ka shmangur shpenzimet e sasive të mëdha të kohës në Shqipërinë qendrore, të cilën ai e deklaruar ishte një pjesë e vendit që ishte studiuar në mënyrë adekuate. Edhe pse, në mënyrë të veçantë, ai ishte i interesuar (banorëve të lashtë të gadishullit Ballkanik), ai ishte larg nga indiferent ndaj provave për përmirësimet e bëra në Shqipëri e lashtë nga Perandoria Romake. Këto interesa, dhe lidhja që ai pa me përshkrimin e vizitës dyditore Enea ‘atje në Aeneid, ishin ato që në fund të fundit e çuan për të punuar në Butrint.

Misioni italian ngritën çadrat në akropolin në Butrint, në vitin 1928.Në vitin 1937, një version të popullarizuara të raporteve të tij zyrtaretë gërmimit Butrintit u botua pas vdekjes (Ugolini vdiq në moshën 41 vjec, Tetor 4, 1936 në Bolonjë). Në një paralele interesante me disa nga fjalët më vonë Hrushovit në lidhje me vendin, parathënien e këtij më të lexuar nga librat e Ugolinit -Butrinto: Il Mito d’Enea (1937) -s në mënyrë specifike se Mussolini, ka kërkuar që Ugolinitë e shkruajnë atë, sepse “është njerëzit që paguajnë për studimet tona me sakrificën e tyre, dhe për këtë arsye që kanë të drejtë më të madhe të të gjithë të gëzojnë rezultatet.” Ajo që Ugolini ka prezantuar ishte historia e një qyteti i lidhur fort mes Trojës së lashtë dhe të Romës së lashtë. Ajo ishte modeluar pas ish dhe u bë model për këtë të fundit. Si e tillë, ajo është e lidhur edhe me Italinë fashiste të Musolinit .Për ata gërmuar në Butrint puna e tyre në këtë “Colonia Augusta,” ky Troy të dytë, nuk ishte vetëm një çështje e rëndësisë arkeologjike dhe historike, por një e krenarisë kombëtare.Ajo ishte me këtë krenari se Ugolini paraqitur punën e tij për publikun italian. Në faqet e para të tekstit, ai vuri në dukje se, që nga fillimi, Butrint i dhe rrethinat e tij kishte premtuar jo vetëm mundësi më të mirë për zbulimin e provave të kolonizimit grek apo Korintit, por edhe nga të mirat e dominimit të saj të gjatë me Romën e lashtë . Ajo ishte vetëm katër vjet më vonë, në pranverën e vitit 1928, që Ugolini ishte në gjendje për të realizuar dëshirën e tij për të punuar në Butrint.Ai arriti me ekipin e tij të vogël me anije, ashtu si Eneas, dhe ndërsa duke pritur aty pranë për të erës dhe ujërat për të qetësuar për ndeshjen e fundit të udhëtimit, ai kaloi kohën e duke rilexuar poemën e Virgjilit. Rreziqet dhe vështirësitë e shumta e kanë pritur ekipin pasi ata arritën në vend, por asnjë nga këto nuk i ka penguar ata për tjua shuar entuziazmin e tyre.Jo vetëm që ishte vendi në vetvete mjaft i egër, por edhe prokurimi i dispozitave provuar e vështirë, me udhëtim Sarandë, qytetin më të afërt, shpesh duke marrë një ditë e gjysmë për të përfunduar. Për fat të mirë, në sajë të punës së mëparshme të inxhinierëve ushtarakë italianë të shekullit të 20, një burim i ujit të pijshëm mund të gjendet afër katër orë larg. Dhe në kullimit, dhe punët hidraulike në vend.

Në fund, raporti i tij ishte një përzierje të angazhohen për përshkrimin shkencor dhe analiza, eksplorim narrative (duke përfshirë një përshkrim të florën, faunën, dhe banorët e rajonit) që do të jetë në vendin e vet në faqet e National Geographic Magazine.

Në vitet që kanë kaluar, kam parë zhvillimin me interes të konsiderueshëm për hetimet arkeologjike të zhvilluara në Shqipëri në mes të viteve 1924 dhe 1943 nga misioni arkeologjik italian, dhe veçanërisht figura e Luigi Maria Ugolini, i cili ishte protagonisti kryesor i misionit dhe përgjegjës deri në1936, vitin e parakohshëm të tij, shkruan Stefano Magnani te studimi i tij: “”In Albania sulle orme di Roma. L’archeologia politica di Luigi Maria Ugolini .Arsyet për këtë janë të shumta. Një rol kyç është luajtur fillimisht nga debati italian mbi arkeologjinë gjatë viteve njëzet apo të kohës së fashizmit. Ishin të studiuara në Arkivat historike të Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe të dokumenteve zyrtare, që kanë të bëjnë me organizimin e misionit italian në Shqipëri, në bazë të së cilës ishte e mundur për rindërtimine kontekstit politik dhe ideologjik në të cilin u mbajt dhe të hetojë kompleksitetin e marrëdhënieve politike tëUgolinit dhe qëllimi me të cilën ai e udhëhoqi për dymbëdhjetë vjet. E rëndësishme doli të jetë shkruan, Stefano Magnani ,edhe festimi i përvjetor i njëqindtë i lindjes së arkeologu, i cili u ka dhënë mundësinë për një konotacione më të mirë të personalitetit të tij, nga pikëpamja e njeriut dhe shkencore, përmes një kujtimi lokal dhe grumbullimi i artikujve të përkushtuar për aktivitetet e Ugolinit u shfaq në guotidiani të shumta dhe revista të periudhës .Kjo ka kontribuar në zbulimin e një dokumentacioni të pabotuar që ishte besuar i humbur, dhe se në fakt ai ishte harruar vetëm në arkivat e ndryshme, duke përfshirë sidomos Arkivin Shtetëror në Tiranë dhe Muzeu i civilizimit romak.

A u helmua Lumo Skëndua në Hotel Winthrop Në Nju Jork ?

October 11, 2017 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia/Mithat Frasheri është kujtimi më i bukur i njerëzve për luftën për demokraci e qytetërim perëndimor. Gjurma e tij është e rëndë dhe e thellë në themele të lirive dhe qytetërimit perëndimor.Po çfare shkruan gazeta “Flamuri” e vitevev 1950 ,rreth kesaj ngjarje? Citojme:Shpirti i këtij njeriu të ndriçëm u shkëput ditën e hënë,dita 3,vjeshta e dytë ora 9.25 minuta në New Jork, hoteli Winthrop.Është dëshmia e Talat Karagjozit që unë e disponoj në gazetën Flamuri që thotë:”Me lot në sy dhe me zemër të brengosur po ju përshkruaj se si i erdhi vdekja dhe si u bë varrimi i Kryetarit tonë të dashur. Ishte ora 12 e drekës ditën e diel kur shkova në hotel për të parë në më kishte ndonjë punë dhe për çudi. E gjeta në shtrat. Kur e pyeta se si sishte më tha se i ishin marrë pak mëndë dhe nuk hëngri drekë,mbasi nuk ndihesh mirë.Nga ora 13 mbas dreke fillon të shqetësohet,të fërkoj gjoksin të ngrihet nga shtrati dhe të bjerë përsëri. Ngrihet përsëri nxjerr nga valixhja një shishe me ilaçe dhe pi një kokër me pak ujë,por pa dobi,sepse shqetësimet dhe vuajtjet po i shtoheshin. Dëshmia qartëson se Telati më vonë ka telefonuar tek Dr. Laci në klinikë dhe në shtëpi,por thirrjet pas receptorit mbeteshin shurdhër. Telati i ka kërkuar Mithatit që ti thërrisnin një mjek të huaj ,mirëpo frashëlliu nuk e kë miratuar këtë propozim. Dr Laci është gjetur dhe ka ardhur. Dëshmitari ka shpjeguar se deri më mbritjen e Dr Laci,Mithati nuk ka qenë mirë dhe disa herë ka folur përçartë.Dëshmitari kujton se atë mbasdite të zezë ,Mithati i frashëllinjëve ky burrë i shquar e kombit ka kujtuar miqtë e B.Kombëtar.
“Tani biri imë,që bëmë atë thirrjen në radio Londrën thamë se shqiptarët duhet të jenë të denjë,për të qenë shërbëtorët e Shqipërisë. Unë besoj se të gjithë ballistët janë shërbëtorë të Shqipërisë.

Tek hoteli në dhomën e gjeniut të kombit kanë mbritur me urgjencë Dr Laci,Ilia Chapulari,Nuç Kota.I është bërë një injeksion. Dr Laci ka thënë se ataku ka qenë me të vërtetë serioz.Po u përsërit sërish zor se mund ta hidhte,por a ishte atak. Dëshmitari Telat ka hedhur më tej këto rreshta ka vënë në dijeni të mbesën e tij si dhe Z.Dostin. Dëshmitari ka shkruar se gjatë natës ka bërë nj gjumë të qetë,por kjo ka ngjarë deri në orën 7.30 të mëngjesit.Pra kishte ardhur e hëna. Aty rreth orës 8.30 bënë një lëvizje të fuqishme të këmbës dhe krahut.Në orën 9.10 minuta përsërit të njëjtën veprim. Cfarë ka përshkruar T.Karagjozi.Lajmërova doktorin dhe nga ana tjetër afrohem në te shtrati i flasë,e luaj por nuk përgjigjet,mbas dy-tre minuta kthehet nga ana ime,hap sytë ma bënë me shenjë të ulem dhe vërë dorën e djathtë mbi dorën time dhe me sy hapët sai ishte mbaron menjëherë….

Është për tu admiruar se ndonëse ne mërgim i ndjekur nga regjimi,të gjithë gazetat janë shprehur për vdekjen e burrit të shtetit dh si dhe kanë folur për veprat etij. Të mërkurën ka filluar procesioni i shqiptarëve që shkuan të përcillnin patriotin djalin e Abdylit të madh për në shtegikjen e tij të përhershme. Por në atë dhomë që ku u vendosur trupi i Mithatit erdhën dhe bënë homazhe edhe të huaj. Shqiptarët kanë ardhur nga të gjithë vendet nga ku banonin shqiptarët në mërgim duke shprehur pikëllimin e madh,për ikjen e djalit të Abdylit njeriut të madh,Mithat Frashërit. Tek trupi i tij kanë bërë roje nderi Shefqet Isaraj,Muho Xhakja,Astrit Sako,Braho Husi,Sulo Male,Hysni Aliko,Hajredin Peshkëpia,Skënder Omari,Iliaz Guri,Luan Dosti.Gazeta përshkruan se ditën diell u vendos një sallë të madhe dhe filluan të vijnë kurorat,25 kurorar nga organizatat,grupe personalitetet të huaj. Në orën 14 ka filluar ceremonia e varrimit .Imam Vehbi i ardhur ngë Detroit ka bërë lutjet kanë folur:Nuçi Kota në emër të Komitetet Kombëtar “Shqipëria e Lirë”,Grigor Tashkovite,-ishsenator jugosllavë, në emër të Internacional Peasant Union,Dr Bistrev ish deputet bullgar në emër të Komitetit Kombëtar Bulllgar,Zj Gold Veliko në emër të rinisë shqiptare të lindur në Amerikë,ter fjalimet e fundit kanë qenë në gjuhën anglisht. Arkivoli ishte i mbuluar me flamurin kombëtar dhe në sallë ishin 200 veta. Kortezhi për në varrezat “Fernchff”.Arkivoli merret në krahë dhe aty kanë folur Sejfi Protopapa,At Paul V.Rado.Një vit me vonë në një numër shtator-tetor 1950 në Nr 9-10 shkruhet:”Përkujtojmë shërbëtorin e Shqipërisë ku midis të tjerave thuhet”Një vit më parë nën qiellin e muzgut të Njy Jorkut trashëgimtari i denjë i Frashëllinjëve,Flamurtari dhe apostulli i Rilindjes Shqiptare,ushtari i madh i rezistencës së kombit në robni,pikërisht kur po luftonte përpara botës së lirë për lirin e kombit të vetë, një shpresë e madhe në mes kaq dëshpërimesh, MITHAT FRASHËRI,shuhet fiket për jetë. Aty gjejmë edhe një poezi të Bardhyl Pogonit për Mithatin:”Iku e s’kthehet më/ qepallat i mbylli n vetmi/ e mbeti fytyrë e pa zë?me buzë që s’flasin më/me duar që s’dridhen më/të ikë Sherbestar i kombit/e skthesh më…

Përkujtim i bame në Radio Londrën:”Sot mbushet moti qysh kur ndërroi jetë Midhat Frashëri,ai që mishnonte një gjysme shekulli historije Shqipërie.Nji mot,që pa forcimin e shpresave të kombit shqiptar për liri dhe pavarësi dhe farkëtimin e vullnetit të ngulun të Botës së Lire me i thye kokën agresionit komunist.Sot nderojmë me përvuejtni kujtimin e këtij simboli të shqiptarizmit,që shkrimi energjitë e tij si ushtari në krye të detyrës,për një Shqipni të lirë,të lumtur dhe të nderuar..Në këtë përkujtimore të kësaj radio prestigjioze përfshihet aktiviteti patriotik i Mithatit.Aty flitet se libraria Lumo Skendo ishte bame qendra e të gjithë atyre shqiptarëve,pleq e të rinj që ëndërronin një Shqipëni me të vërtetë demokratike. Cilësohet edhe ëndrra e tij për të ngritur Institutin e Albanologjisë për ti dhuruar bibliotekën e tij me 40.000 vëllime. Në atë komunikatë përkujtimi vlerësohet qëndrimi i Mithatit që nga 7 prilli i 1939 e deri në mërgimin e dytë me jetën nëpër kampe me brenga e vuajtje që nuk e tronditen aspak zellin patriotik…

Ehu flamur i vjetër/ehu flamur i ri/mërgimtar në dhe të huaj,mërgimtar në qiej të zi..Dhe ja shkëndrit Fytyra jote/Fatlum,o Lumo,Drita jote/Ti frymë e fundit Frashëri/Vakef për ne,për Shqipëri.

Isa Boletinit dhe një dokument i panjohur për kryengritjen e vitit 1911

October 10, 2017 by dgreca

1-Gezim-Llojdia-240x300

Nga Gëzim Llojdia*/

1 Isa Boletini 1.Nje dokumen i panjohur i Isa Boletinit për kryengritjen e vitit 1911.

Gazeta e shqiptarëve të Amerikës” Dielli” sjell një lajm rreth përpjekjeve të Isa Boletinit për të takuar refugjatët në Mal të Zi.Lajmi i periodikes shqiptare është marrë nga (Levavt Herald, 25 Shkurt).

Gazeta turke Silah e Selenikut shkruan pikërishtë kjo gazetë,botoi në numrin e saj të funtme fjalimin që pati nga redaktorët e saj në Mal të Zi më të zgjuarin Isa Boletini , provokatorin e lëvizjes kryengritse se funtme ne Shqipëri të Veriut. Kapidani i shkelqyer i shqiptarëv patë deklaruar që priten ngjarje me rëndësi pranverën që vjen. Një luftë do të ndodh doemos në mes të Turqise nga njëra anë , Bulgarisë dhe të Greqisë nga tjatra. Shqipëria dhe Mali’ i Zi do të marrin piesë.Gjithë ai redaktor pasi pyeti mirë mi numrin e refugatave ottoman në Mal të Zi, lajmëron, që ka sot në Mal të Zi refugiateë Ottomanë nga këta 2562 shqiptarë,1024 serbë, dhe 215 kacakë urie.Guverna e Malit të Zi me gjithë varfërinë e saj,do ti përmbajë të gjithë harxhet e saj. Krereve u ep 5 franga në ditë dhe të tjerëve 2 frënga.S.DNëqoftëse korrispodenca e Silah është e vërtetë dhe jo e fabrikuar në favorë të saj, gjë që ngjan shumë herë me të metat e vogla, ahere s’eshte cudi që korispondenti i Times-H të jetë lajthitur për lajmin që epte se Isa Boletini u fal dhe u kthye ne Shqiperi. Lajma e Silah u botua me 24 te Shkurtit dhe dy dië më vonë u botua ajo e Times-H. Po të ish që të ato ditë Isa Bolotini që të kthehej në Shqipëri si i falur, do t’i kish thënë gjë koris pondentit të Silah-iH.Pastaj vumë re se Vant herald-in e Stambollit gjer Shkurt dhe s’ bën asfare fjalë për kthimin e Isa Boletinit. Emëri i generalit kryengritës Shqiptar është aqë i degjuar sa këtij s ‘’munt të shkonte i pavënë re, ose Isa Boletini ndodhet në Mal të Zi dhe mediton mi politikën e Ballkanit, ose kthehet fshehurazi në Shqipëri që të lozë dhe qëllimin e tij në trubullimet të cilat janë paralajmëruar.

2.Kontributi i Isa Boletinit në Kryengritjen e Përgjithshme shqiptare te vitit 1912 ,Rreth këtij fakti citojmë Gani D. Ratkoceri:botimi:” 100 vjet pavarësi”:Udhëheqësi kryesor i kryengritjes ne fjale, atdhetari i madh Hasan Prishtina, ne radhe te pare u takua me heroin Isa Boletini. Ai u konsultua me të, se a do mund te organizonin një kryengritje të përgjithshme në vilajetin e Kosovës ? Isai, jo vetëm iu përgjigj pozitivisht se do të merrte pjesë në kryengritje, por do te kontribuonte për organizimin e saj dhe ashtu veproi. Brenda një kohe të shkurtër Isa Boletini e përgatiti organizimin e kryengritjes në Kosovën veriore dhe në rrethin e Pejës që ka qenë baza e tij. Në krye të një delegacioni të madh ai mori pjesë në Kuvendin e Junikut në maj të atij viti, ku përfaqësoheshin 250 delegate nga Kosova dhe një pjesë e vilajetit te Shkodres të udhëhequr nga Hasan Prishtina.
Unanimisht u vendos t’i shpallej lufte perandorisë osmane për të fituar të drejtat kombëtare. Aty u hartuan edhe kërkesat qe do t’i paraqiteshin qeverise osmane:
1. Të përcaktohen kufijtë e Shqipërisë

2. Në Shqipëri te ngrihet flamuri shqiptar

3.Të emërohet një guvernator i përgjithshëm por që të jetë shqiptar
4.Nënpunësit e huaj te hiqen e të zëvendësohen me shqiptare.
5.Gjuha shqipe të jetë gjuhe zyrtare.

Këto kërkesa menjëherë u botuan ne shtypin shqiptar dhe të huaj.
Heroi Isa Boletini, sa mbaroi Kuvendi u nis menjëherë për Mitrovice dhe lëshoi kushtrimin e kryengritjes. Me mijëra luftëtare rrëmbyen armët. Ai si rrufe e çliroi Novi Pazarin ( Tregun e Ri ), e çarmatosi garnizonin osman, i armatosi kryengritësit dhe menjëherë u nis për Mitrovice të cilën e rrethoi. Komandanti i garnizonit osman, ndonëse ishte forcuar shume, sa mori vesh se garnizoni i Tregut te” Ri ishte dorëzuar dhe vete ai ishte i rrethuar, ngriti flamurin e bardhe.
Isa Boletini, pasi çliroi Llapin e Gollakun, ne krye te 15 mije kryengritësve iu afrua Prishtinës. Ajo u rrethua nga te gjitha anet prej forcave te Rrafshit te Dukagjinit qe kryesoheshin nga Hasan Prishtina e Bajram Curri, dhe nga juglindja nga forcat e Idriz Seferit.Në këto kushte, komandanti i përgjithshëm Fadil Pasha u detyrua pa lufte ta shpalli kapitullimin. Kështu me 12 korrik u çlirua Prishtina. Populli i priti me një gëzim të papershkruar kryengritësit. Qeveria e Turqve te rinj ra dhe qeveria e re telegrafoi se ishte gati te hynte ne bisedime me shqiptaret lidhur me kërkesat e tyre. Patrioti Hasan Prishtina dërgoi telegram menjëherë në Shqipërinë e veriut, te Mesmen e te jugut qe te nisnin delegatet e tyre ne « Kosove » për te biseduar me delegacionin qeveritar osman qe te ishin te pranishme te gjitha krahinat me kërkesa të përbashkëta. Delegacioni osman nuk i mori parasysh kërkesat e shqiptareve. Kryengritësit marshuan drejt Shkupit dhe e çliruan atë me 14 gusht. Çlirimi i Shkupit bëri që Evropës se shurdhët t’i hapen veshët. Ajo dërgoi urgjent gazetare dhe konsuj t’i aktivizonte ne lidhje me kërkesat e shqiptareve. Shtetet ballkanike, Serbia, Bullgaria, Greqia e Mali i Zi u tronditen ne themel se mos Turqia do te ua njihte shqiptareve autonominë. Ata shpejtuan përgatitjet për të filluar luftën gjoja kundër Turqisë së sfilitur nga kryengritja e shqiptareve e që kishte mbetur vetme si hije ne Rumeli. Qëllimi ishte siç pohon kryeministri i Serbise, Nikolla Pashiq ishte:« Kërkesa e shqiptareve për autonomi e bënte të pashmangshëm luftën me Turqinë », pra copëtimin e Shqipnise. Këtë na e dokumenton me se miri Miss Durham : « Shqiptaret e Kosovës ngritën përsëri krye. Këtë here hynë ne Shkup dhe sipas dëshmitarëve te konsujve te huaj u sollën ne mënyrë shembullore. Kur panë turqit se shqiptaret do të marshonin drejt Manastirit, kërkuan armëpushim dhe pranuan t’i njohin si province autonome vilajetet e Janinës, Kosovës, Shkodres dhe një pjese te vilajetit te Manastirit “Nga triumfi i shqiptareve, shtetet e tjera ballkanike e ndiejnë veten të elektrizuar, sepse secili prej tyre ne mendjen e tije kishte prerë me thike vete një ngastër te Shqipërisë. Të gjitha këto shtete qene bashkuar në një pikë. Shqipëria duhet të copëtohet”.

Pra ai ishte synimi i shteteve ballkanike fqinje. Këtë synim kanë edhe sot. Ata përfituan atëherë se ishim të përçare ne mes veti. Po kështu me sa duket jemi edhe sot. Njeri i bie gozhdës e tjetri patkoit. Qeveria osmane u detyrua të njohe kërkesat e udhëheqjes se kryengritjes te cilat e çonin Shqipërinë drejt autonomisë politike në katër vilajetet shqiptare. Këta udhëheqës, para se të largoheshin nga Shkupi i bënë një ultimatum qeverise osmane: « Neve do te ikim nga Shkupi, duke i zënë bese fjalës se qeverise. Do te presim deri më 5 shtator. Po të mos mbani premtimet atëherë neve, sado që nuk lamë as ndonjë të besuar nga ana jone do te urdhërojmë përsëri. Nuk do te kërkojmë autonomi por do te ndahemi nga sundimi i perandorisë osmane”.Këtë ultimatum e nënshkruan: Isa Boletini, Idriz Seferi, Bajram Curri, Islam Spahia, Musa e Jahja Prizreni. Kërkesat e miratuara filluan menjëherë të zbatohen në të katër vilajetet. U organizuan mitingje ku flisnin patriotet për rendësin e kërkesave që do të çonin vendin drejt pavarësisë.”Oratoret – shkruante ne kujtimet e tij”- K. Grameno, -mbajtën fjalime, me anën e te cilëve shpjegonin përmbajtjen e 14 pikave dhe thonin, se këto të drejta do t’i japin popullit shqiptar te gjitha mundësitë për të shkuar drejt progresit dhe ne ngritjen e një shteti shqiptar”.Veprimtaria atdhetare e “Heroit te Popullit” Isa Boletini dhe luftërat e tij te pandërprera gjate 35-vjetëve për liri e pavarësi te kombit tone kundër pushtueseve osmane, sidomos roli i tij si udhëheqës dhe organizator ne dy kryengritjet e mëdha 1910-1912, taktikat dhe strategjitë e jashtëzakonshme që diti t’i zbatojë e që do t’ia kishin zili edhe gjeneralët me akademi ushtarake më të zot të Evropës, bënë që shtypi evropian dhe amerikan ta krahasojnë me figurat me të shquara të popujve, të tyre. Një gazetar i kohës shkruante për heroin: “Titan do ta quaja, gjeneralin e madh te Kosovës”. Gazetat angleze e krahasojnë “Isa Boletinin me Robin Hudin, ato gjermane me Geo Berlingenin, zviceranet me Vilhelm Telin, ato italiane e quajtën Garibaldi i Ballkanit, Fan Noli e krahason me Xhorxh Ëashingtonin etj .Pikërisht në atë kohë shqiptaret kishin filluar kudo t’i zbatonin kërkesat ne fjale dhe te organizoheshin me mirë për një kryengritje të përgjithshme në të katër vilajetet për të fituar pavarësinë. Shtetet shoviniste ballkanike sulmuan në të gjitha anët si bisha te plagosura të katër vilajetet shqiptare për t’i copëtuar ne mes tyre. Heroi Isa Boletini se bashku me forcat e tij ishte nga te paret qe zuri gryken e Mitrovicës për të mbrojtur atdheun nga armatat serbe të cilat e sulmuan Kosovën në të gjitha drejtimet, te armatosura me armët me moderne të kohës. Pas një qëndrese heroike u detyrua te tërhiqet dhe të nisej në krye të 300 kalorësve drejt Durrësit. Atdhetari i shquar Ismail Qemali kishte dërguar telegrame ne Kosove që të niseshin delegate për të marrur pjesë në një kuvend qe do të mbahej në Durrës ose në Vlorë e do të vendoste për fatin e kombit.”Heroi i Popullit” Isa Boletini arriti në Vlorën heroike në çastin më kritik, për të mbrojtur shpalljen e pavarësisë dhe ngritjen e flamurit kombëtar. Shkuarja e tij në Vlore u prit jashtëzakonisht mirë nga populli dhe delegate që kishin nënshkruar aktin e shpalljes se pavarësisë. Ajo duhej të mbrohej me çdo kusht nga ushtria osmane e cila ndodhej ne rrethin e Beratit. Tridhjete mije ushtare, në krye me Xhavit Pashën do ta kalonte ushtrinë në Skele të Vlorës për ta ngarkuar ne vapore. Ushtria pushtuese serbe ndodhej në Lushnjë dhe po e ndiqte ushtrinë osmane këmba- këmbës. Nëse do të kalonte ushtria osmane neper Vlore dhe prapa saj ushtria pushtuese serbe, do ta ulte flamurin kombëtar ashtu siç beri ne Tirane. Patriotet e ngritën flamurin ne 26 nëntor, kurse ushtria serbe e uli Heroi Isa Boletini, në këto rrethana tepër të vështira për kombin lëshoi kushtrimin ne Vlore e në Labëri. Iu përgjigjen me qindra vullnetare të armatosur dhe vetë neë krye të kosovareve zunë bregun e Vjosës. I dërguan fjale Xhavit Pashës për se gjalli, se ai nuk mund te kalonte neper Vlore. Xhavit Pasha u detyrua ta ndërrojë drejtimin për në Seman ku e prisnin anijet. Ushtria serbe nuk kishte aq forca sa ta sulmonte ushtrinë osmane. Po priste te largohej ajo nga Shqipëria e pastaj te marshonte drejt Vlorës. Qeveria e perandorisë austro-hungareze i kishte dhënë fjalën atdhetarit te madh e politikanit të mirënjohur ne gjithë Evropën, Ismail Qemalit se do ta njihte shpalljen e pavarësisë se Shqipërisë. Ajo i dërgoi telegram urimi Kuvendit te Vlorës dhe qeverise se sapo formuar se e njohu Pavarësinë. Ne anën tjetër qeverise serbe iu dha ultimatum të ndalte menjëherë pushtimin e armatës serbe ma tej. Kosovaret e armatosur, ne krye me heroin Isa Boletini u bënë garda e parë kombëtare për të mbrojtur qeverinë shqiptare të Vlorës. Pasi u qetësua gjendja ne Vlore, Ismail Qemali, në krye të një delegacioni ku bënte pjese edhe Isa Boletini si përfaqësues i vilajetit te Kosovës u nisen ne kryeqytetet e Evropës që të kërkonin njohjen e shtetit me te katër vilajetet shqiptare. Ndalesën e fundit do ta bënin ne Londër. Aty do te behej Konferenca e Ambasadoreve Evropiane me kryetar ministrin e Jashtëm anglez, Eduard Grejn qe do t’i caktonin kufijtë e shtetit shqiptar. Delegacionin e priti vete ministri anglez i cili me humor tha: “Isa beg, ty nuk te mundi me te çarmatose një perandori osmane, ndërsa këtu tek ne te çarmatosi një portier”?Heroi iu përgjigj me krenari: “Jo besa, mua s’ka mund me më çarmatos as Turkia, as Anglia”, dhe e nxori revolen tjetër nga xhamadani i tij i famshëm qe ruhet edhe sot ne Muzeun Kombetar. Në Londër kishin filluar pazarllëqet për caktimin e kufijve tanë. Ambasadoret e Antantes qe ishin pothuaj, të’ Rusisë, Francës e Anglisë kërkonin një shtet te vogël shqiptar e ne anën tjetër austro-Hungaria dhe Gjermania kërkonin një shtet me një territor me te madh shqiptar. Kryetari i Konferencës Grej, hapi hartën e Ballkanit dhe e pa se ku binte Mitrovica: “Isa beg, – i tha! Po te ishte ma afër Mitrovica, për nderin tuaj, unë do ta bashkoja me shtetin shqiptar, veçse qenka larg”. Heroi iu përgjigj: “Unë s’kam ardhur këtu për Mitrovicën time, por kam ardhur për te gjitha tokat shqiptare që të jenë në një shtet”.Delegacioni shqiptar u kthye nga Londra shume i dëshpëruar. E kishte kuptuar se konferenca e Ambasadoreve do te linte shume toka shqiptare jashtë kufijve të shtetit shqiptar. Prandaj Isa Boletini, si Anteu edhe njëherë përpiqet te organizoje një kryengritje ne Kosove se bashku me Bajram Currin ne fillim te vitit 1913, pothuaj ne një kohe me kryengritjen e Dibraneve. Kjo u be vetme për t’i dhënë të kuptoje Evropës, se shqiptaret nuk do te pranonin kurrë’ copëtimin e tokave të tyre. Kryengritja përfshiu rrethin e Gjakovës, Rahovecit dhe iu afrua Prizrenit. Në atë kohë Serbia kishte grumbulluar forca të mëdha ushtarake. Shumica e kryengritësve shqiptare ishin te paarmatosur. Megjithë qëndresën e tyre heroike, ne krye me Isa Boletinin, ata u detyruan të tërhiqen. Siç dihet Konferenca e Ambasadoreve në Londër 1912-1913 la jashtë shtetit shqiptar dy të tretat e popullsisë shqiptare dhe te territorit duke i shpërblyer pushtuesit tanë grabitqare, Serbinë, Greqinë e Malin e Zi. Nga kjo padrejtësi qe nuk ka ndodhur me asnjë popull në botë, vuajnë edhe sot shqiptaret te ndare në pesë shtete megjithë luftërat e pandërprera që ata bene për t’u bashkuar. Atdhetari i madh Isa Boletini ndonëse shume i dëshpëruar qe Kosova me vise te tjera mbeten jashtë kufirit të shtetit të vogël shqiptar, përsëri gjen force për te kontribuar për konsolidimin e tij. Isa Boletinin si shqiponje e gjen kudo për te vendosur rregull e qetësi, me shprese se duke e forcuar atë, do te jete një baze e mire ne te ardhmen për te ndihmuar Kosovën e Camerine për t’u bashkuar me Shqipërinë. E gjejmë në Tropojë e Lume kundër hordhive serbe. E gjejmë ne Vlore e në Durrës kundra esatisteve. E gjejmë në Shkodër për ta mbrojtur nga pushtuesit malazez. Megjithëse ishte sëmurë nga ethet e malaria, ai mbeti i papërkulur, gjithmonë një vigan e kurrë nuk mundi askush ta çarmatose. Isa Boletini nuk luftoi për interesa vetjake ndonëse iu premtuan cifliqe e grada gjenerali nga sulltan e xhonturqit nga Serbia e Mali i Zi. Ai i përbuzi ato me neveri. Boletini luftoi 35 vjet për liri e pavarësi kombëtare me arme ne dore, duke zgjuar Evropën e përgjumur e te shurdhet lidhur me ceshtjen shqiptare, duke e detyruar atë ta pranoje se në Ballkan paska një popull shqiptar qe luftoka për te drejta kombëtare e nuk qenka një shtojce e perandorisë Osmane. Ajo qe disa here i ka mposhtur heronjtë tanë, ka qene tradhtia. Kështu ndodhi edhe me heroin Isa Boletini. Me 23-janar 1916, ai u sulmua pabesisht ne mes te Podgoricës nga një grup i madh malazezesh te armatosur. Edhe pse i plagosur rende,« luani» shqiptar nuk ndërroi jete pa e marre hakun e vet duke lënë të vdekur disa prej armiqve shekullore. Ai ra heroikisht për te mos vdekur kurrë duke u kujtuar brez pas brezi. Heroi Isa Boletini ishte shëmbëlltyre e virtyteve me te mira te kombit tone. Veprimtaria e tij mbetet gjithmonë aktuale për brezat dhe shprehja e tij e arte :« Unë jam mire kur është mire Shqipëria »…

*Msc.Anëtar i Akademisë Evropiane të A

Ish-prefektura e Vlorës godina e vitit 1919 me vlerat të spikatura arkitektonike

October 4, 2017 by dgreca

Gezim Llojdia

Nga Gëzim Llojdia*/1.Godina e ish-prefekturës Vlorës ka një moshë 93 vjeçare. Sipas specialistëve kjo godinë dallohet për vlerat të spikatura arkitektonike e ndërtimore. Përkarshi xhamisë “Muradie”,në të djathtë kur shkon drejt të Sheshit historik të Flamurit të bie shpejt në sy kjo godinë karakteristike me arkitekturë të veçantë nga ndërtimet e viteve të fundit. E restauruar nën peshën e mbi 90 viteve jetë,godina thuajse kishte shkuar në limitin e fundit të ekzistencës së saj. Thuhet se Ugolini ne Vlore nuk dalloi ndonjë monument ne sipërfaqe përveç xhamisë se Muradies. Godina e ish-prefekturës së Vlorës është shpallur Monument Kulture i Kategorisë se Parë me vendim Nr. 654, datë, 09.11.2006. Në këtë listë u shpallën monumente kulture një sërë objektesh historike që ruante qyteti i Vlorës si : Ish-prefektura, ndërtesë e vitit 1919,banesë qytetare në lagjen “Hajro Cakërri” e shekullit XIX, ndërtuar me materiale të traditës gurë dhe dru. Shkolla “28 Nëntori” në vitet 1851-1908 ka shërbyer si mejtep. Në vitin 1908 u çel për herë të parë shkolla shqipe, sot vijon të shërbejë si shkollë 9-vjeçare. Ish-selia e Qeverisë Provizore të Vlorës në 1912, ndërtesë në lagjen “Hajro Cakërri”.Banka BKT,Muzeu historik,ish-galeria e Arteve në qyte,bashkia,sahati,kisha katolike,banesa të tjera të hershme karakteristike.Godina është një ndërtesë që i përket viteve 1919 me dy kate lartësi.

Në Vlorë foli prefekti – Labe (Dukat, Vlorë)

Në Vlorë foli prefekti
O Vloro, Kanino (pas çdo vargu)
Osman Haxhi Muhameti
Të më mblidhenë mileti
Se vjen Qemali nga deti

Pas largimit te Ibrahim Avdullahut si Krye-katundar u vendos qe administrimin e Vlorës ta merrte Osman Haxhiu ne emrin e prefektit. I biri i Miftiut te Vlorës Haxhi Muhametit dhe një nga familjet me te pasura te Vlorës. Shume aktiv qe ne fillim te shekullit, një nga mbështetësit kryesor te Ismail Qemalit. Me vone do te këtë një karriere te shkëlqyer, Kryetar i Komitetit “Mbrojtja Kombëtare” te Luftës se Vlorës, delegat ne Kongresin e Lushnjes, deputet ne parlamentin shqiptar.

sman Haxhiu –Armen–një nga mbështetësit e Ismail Qemalit, ish prefekt i Vlorës, një nga njerzit më të pasur në Vlorës, që e vuri pasurin e tij në shërbim të Atdheut. Kryetar i “Komitetit Mbrojtja Kombëtare” Pas luftës deputet në Parlamentin e parë Shqiptar. Djali i tij Myhedin Haxhiu, Kryetarë i Bashkisë së Vlorës. Pas “çlirimit” u arratis jashtë shtetit së bashku me vëllai n e tij Galip Haxhiun.

Specialistët disa vite me parw kanë bërë një përshkrimi arkitektonik dhe konstruktiv të kësaj godine e cila ka vlera të theksuar ku thuhet se:Godina e Ish Prefekturës është ndërtuar rreth vitit 1919. Gjatë kësaj periudhe qyteti i Vlorës pati një zhvillim i cili pas caktimit të kufijve në vitin 1913 dhe ndërprerjes së rrugëve tradicionale të tregtisë u kthye në pikë e rëndësishme transite. Zhvillimi urbanistik dhe arkitektonik i kësaj periudhe u kushtëzuan nga arritjet e periudhës pararendëse, nga kërkesat për të zgjeruar gamën e gjinive ndërtimore, si dhe nga zhvillimi i ri ekonomiko shoqëror. Ndërtimet e kohës, kërkonin eksperiencën e projektuesve të specializuar, si vendas ashtu dhe të huaj. Një nga rrymat veprimi i të cilës u ndje gjatë kësaj periudhe në vendin tonë ishte eklektizmi i cili mbizotëronte ende mbi qytetet e tjera të Ballkanit dhe Evropës. Manifestimet e para të kësaj arkitekture i ndeshim fillimisht në Angli, në shek. XVIII – XIX dhe në fillimet e shek. XX. Prirjet ndaj eklektizmit u shfaqën jo vetëm në disa ndërtime të projektuara nga inxhinierë të huaj, por edhe në ndërtimet e projektuara nga inxhinierë dhe arkitektë vendas. Manifestime të kësaj periudhe ishin kalimtare dhe nuk patën një shtrirje shumë të gjerë. Kjo arkitekturë u pasua me depërtimin e arkitekturës neo – klasike sidomos me ndërtimet e viteve 30’ 40’.Arkitektura e ndërtesës së ish Prefekturës është përfaqësuese e arkitekturës me prirje eklektike dhe neoklasike. Ndërtesa të kësaj periudhe me elemente të ngjashëm arkitektonik në qytetin e Vlorës janë ndërtesat e Bashkisë, dhe Muzeut të Luftës.Suvatimi i jashtëm shërben si një mjet shumë i përshtatshëm për zbukurimin e godinës, i cili është, lehtësisht i zbatueshëm dhe krijon një shumëllojshmëri formash e motive dekorative. Një përpunim i tillë rit së tepërmi plastikën dekorative të fasadave, dhe për të mënjanuar mbingarkesës janë krijuar plane të pastra në katin përdhe të cilat ndihmojnë për daljen në pah të elementëve në reliev dhe bëjnë të efektshëm lojën dritë- hije.Kreu i dritares treshe është pjesa më e zbukuruar me kornizë, në formë vetullore sipër hapësirës së dritares. Në të dy skajet dalin pilastra me kapitele të dekoruar. Elementët e aplikuar janë motive të ndërlikuara, si lule, stilizime gjethesh, imitime, të dentikulave (dhëmbëzave) antike. Vendosja kornizave dekorative në reliev, poshtë hapësirës së dritares duke krijuar breza horizontalë thyejnë shtrirjen vertikale të fasadave. Element i fuqishëm i përpunimit dekorativ është streha nën çati, me bishta të gdhendur, (testekë), cila vjen si përpjekjet për futjen e frymës kombëtare me stilizimin e elementeve të huazuar nga arkitektura popullore. Elementët dekorativ parapërgatiteshin gjatë ndërtimit të muraturës, bëhej mbushja me suva dhe më pas duke kaluar shabllonët mbi to u jepej elementëve forma e profile sipas dëshirës. Zgjidhja planimetrike është mjaft e goditur, falë një grupimi të qartë funksional.Lidhur me përshkrimin e konstruktiv të objektit specialistja e IMK shkruan:Teknika e ndërtimit të kësaj godinë në raport me ndërtimet e mëparshme, pati jo vetëm një rritje cilësore, për sa i përket teknologjisë, por dhe një pasurim të strukturave konstruktive. Karakteristike e kësaj periudhe është suvatimi i jashtëm i ndërtesës përdorimi i brezave antisizmik, përdorimi i tjegullave marselieze, përdorimi i muraturës tërësisht me tulla si i mureve mbajtëse ashtu dhe i mureve ndarëse. Përdorimi i tullave krijoj një fushë të gjerë të zbatimit të elementëve dekorativ në suva. Themelet e godinës janë të ndërtuar me gurë të lidhura me llaç. E gjithë muratura si muret mbajtës ashtu edhe ato ndarëse janë ndërtuar me tulla, me material lidhës llaç gëlqere me çimento, (llaç bastard). Çatia është me konstruksion druri, mbuluar me tjegulla marseljeze. Deri në vitin 1944 godina ka shërbyer si administrate lokale, ndërsa pas viteve 50’ si banese banimi kolektive. Edhe pse është në gjendje risku ndërtesës nuk i është kryer asnjëherë rikonstruksion, por mirëmbajtje rutinë. Ndërtesa e ish Prefekturës paraqitet përgjithësisht në gjendje të mirë statike, me problematika të shumta të mirëmbajtjes dhe kujdesit që duhet të tregohet për një monument me vlera të spikatura.

*Studiues

« Previous Page
1
…
8
9
10
11
12
…
70
Next Page »