Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Ana tjetër e festivalit të Këngës Magjike

by

Shumë shkëlqim, ngjyra e drita brenda dhe po aq mjerim jashtë/

NGA GEZIM ZILJA/
Ishte një festival plot drita, ngjyra, kostume rrëzëllitëse, bizhu, shumë herë më i kushtueshëm se paraardhësi, ku skenografia e teknologjia e përdorur ia kalonte festivalit të San-Remos. Po të mendosh se jetojmë në një vend të varfër, plot problem sociale, ku mbi 30% e popullsisë nuk ka të ardhura të përballojë jetesën, atëherë kujt i shërben gjithë ky luks e shkëlqim? Është propagandë dhe do të tregojë një realitet më të ngjyrosur, që në Shqipëri nuk ekziston? Do të bëjë propagandën e qeverisë se vendi po shkon në një bollëk të madh e nuk kemi ndryshim nga Europa madje jemi mbi të ? Për mua sidoqoftë është tangërllëk dhe snobizëm i panevojshëm. Unë di se disa pjesëmarrës të festivalit, big e jo big, kanë marrë para borxh që të kapin “lartësinë e festivalit” për veshjet, bizhutë, grupin shoqërues e xhingla të tjera, përndryshe do të ishin në fund dhe të përbuzur. Nuk jam kundër teknologjisë, të përparuarës, gëzimit gjithëpërfshirës, qejfit, pamjes, bukurisë së femrës e festave. Por kur kjo kthehet qëllim në vetevete, është jo e dobishme, madje e turpshme. Se u bë një festival me skenarist italjan, ku shpenzimet janë të mëdha, plot dritë e ngjyra me një luks marramendës nga a-ja te zh-ja kjo nuk do të thortë se jemi evropianë e kemi standart jetese të njejtë. Treguam si do ta shohim dhe më poshtë atë që nuk jemi dhe këtu qëndron ironia dhe boshi. Të dukej se ndodheshe në një festival europian apo atë italjan nga shkëlqimi, por kënga, muzika, poezia, orkestracioni, veshjet, skenari, baleti, etj etj. duhet të ishin në kulturën dhe traditën shqiptare. Por kjo nuk ndodhi në të 48 këngët dhe tre netët e festivalit.
Gjynah për shqipen tonë të bukur!
Dukej sheshit se tekstshkruesit shpesh nuk kishin as njohuritë e arsimit nëntë vjeçar për gjuhën shqipe e guxuan të shkruanin në gjuhë të çuditshme afër shqipes, se gjuhë shqipe ajo nuk ishte dhe nuk është. Pjesa më e madhe e tekstshkruesve, se poetë nuk janë, duket se nuk e kanë fare haberin se kush është Naim Frashëri, Ndre Mjeda, Martin Camaj, Ali Podrimja, Lasgush Poradeci, Mitrush Kuteli, Azem Shkreli, Ismail Kadareja apo Dritëro Agolli. Nuk kanë dëgjuar për Kongresin e Manastirit, Petro Nini Luarasin dhe as e dinë që ekziston një libër me titull “ Gjuha Letrare Shqipe për të gjithë” botim i vitit 1976. Ndryshe nuk do ta masakronin gjuhën shqipe në atë farë feje, që ajo të tingëllonte e pakuptueshme dhe pa ngjyrë. Në një festival të këngës shqiptare në përmasat e Këngës Magjike, tekstet e këngëve, duhet të jenë të njësuara sipas rregullave të aprovuara në Kongresin e Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe, në vitin 1972. Thënë ndryshe tekstet duhet të shkruhen në Gjuhën Letrare Shqipe, ose meqënëse është TV privat, të ruhet identiteti i plotë i toskërishtes ose gegënishtes. Janë dialekte plot ngjyra, bukuri e janë bekim për gjuhën shqipe. Por gegënishtja e përdorur nga disa këngëtarë në zhargonin e pabeve, bulevardit e kafeneve të trishton. Nuk është përdorur gegënishja e Ali Podrimes, Azem Shkrelit, Fishtës e Martin Camajt. Po citoj disa vargje me ndonjë koment të shkurtër.”… A pi she kto lot në sy/E kam mush kët got për ty/Edhe sun pe pi/Se m’kujtohesh ti dhe ma zi. (Lot) “ Ose “…Nejse nata me gjeti esull/Edhe hurma asht e pjekun/…. Kena mbet krejt si dikur/pa korrent, drita është e fikun/Na nep veç një mundësi o burrë/mos u merr veç me çensurë. (Zemra e din…)” Në këto tekste, poezi nuk ka, po dhe shqipja e shkretë, duket kaq e sakatuar e për gjynah! Ka tekste ku fillohet në dialektin gegërisht e pastaj kalohet në atë jugor, mjafton që të rimojnë në një farë mënyre. Gjejmë mjaft fjalë, të cilat futen shëmtueshëm vend e pavend dhe ndonjëherë vetëm në funksion të rimës e shëmbëllejnë si një përkthim bajat: “…Mbase ke të drejtë)/mbase nuk të meritoj/ Mbase duhet kohë që unë/Të reflektoj./Jo mos fol ti për dashni/Se nuk e njeh e di/Me faj më bën tani/kjo të shkon e ke mjeshtri… Udhëkryq” Nuk mund të përdoren në poezinë shqipe, as në gjuhën zyrtare fjalë të huaja si tentoj, dubloj, moment, akoma, imponoj, reflektoj, predikoj, pretendoj, çensuroj etj etj. Vargjet ndonjëherë zgjaten e futen fjalë, pasthirrma e zanore të stërzgjatura sa duket sikur po fut me zor një pykë për të çarë një trung, mjafton të plotësohet vija melodike (të çahet trungu). Në këngën “E Para” veç varfërisë së fjalëve e figurave artistike, që mungojnë, e i japin jetë poezisë, dy vargjet e para janë në toskërisht e dy të tjerat në gegënisht : S’ma pranove dashurinë/Dashuri për mua s’ka/Me m’mshkatrru e me m’lëndu/Ti do jesh gjithmonë e para. Dhe pastaj vjen refreni lebetitës me një “a” kilometrike “ Aaaaaa me momente/ Aaaaaa a ia vlente..” Vështirë të kuptosh se refreni është rrjedhojë logjike e katër vargjeve të para. Duket sikur teksti është krijuar duke luajtur bilardo apo diku duke pirë kafe . Si mund të lejohet kjo gjuhë shqipe në një festival aq të organizuar si Kënga Magjike: “…Asgjë nuk ish kon si paramenumun/ s’di se ku gabum/Lotët faqet mlojnë/e kujtimet m’vrajnë/ veç ty tu t’kujtu…Lakmi ” 
Tekste banale dhe jashtë realitetit shqiptar.
Në vitet ‘60-’70 Italia përjetoi bumin e parë ekonomik pas luftës së dytë botërore. Ishte një revolucion që kapi të gjitha sferat e jetës përfshi dhe atë shpirtërore. Pati disa dukuri që po shfaqen sot në Shqipëri ( jo bum ekonomik) si braktisja e fshatit, betonizimi i qyteteve dhe zhdukja e gjelbërimit. Këngët e kënduara në festival, patën jo pak ndikim (vazhdojnë dhe sot) në pakësimin e plagëve të kohës. Atëherë doli kënga e famshme e Adriano Çelentanos “Il Ragazo della via Gluck,” “Che sara”, “Vagabondo,” e shumë të tjera ku trajtoheshin tema të mprehta sociale., Atje ku kishte ajër të pastër e gjelbërim, u shndërrua gjithçka në beton e pluhur. Çelentano proteston në vargjet e tij të famshme: “ Eh no, non so, non so/ perché, perché continuano a costruire, le case/ e non lasciano l’erba,/ , Eh no, non so, non so perché,/Eh no, se andiamo avanti così, chissà come si farà, chissà… Kënga tjerër “Che sara” është lamturmira e një djali të ri që braktis vendlindjen për të shkuar në qytet se jeta në fshat është e vështirë, madje braktis dhe të dashurën “per qualcosa di piu”. Por ama jep një fjalë, një shprese në fund të këngës ku i drejtohet vendlindjes e vajzës në vargje të spikatura: Ti do l’apuntamento come quando non lo so /Ma so soltanto che ritornero. Ka këngë që i këndojnë nënës, Italisë, gjithë krenari, (Lasciatemi cantare,) jetës së vështirë, endacakut dhe sigurisht dashurisë, që italjanët duhet thënë janë kampionë në të shprehurit e ndjenjave. Një mrekulli ishte pjesëza e ndërtuar në perfeksion, ku Marsela Çibukaj shkëlqeu me zërin e saj magjik. Në të gjitha këngët italjane të kënduara jepeshin mesazhe të fuqishme për dashurinë njerëzore , për vendlindjen, rikthimin, dhe i thurrej himn njeriut. Pyes: Si është e mundur në një festival të përmasave të Këngës Magjike, në një vend si yni ku pabarazia, varfëria, pesimizmi, largimi i rinisë jashtë Shqipërisë, betonizimi i qendrave urbane, shkatërrimi i trashëgimisë kulturore dhe korrupsioni lulëzojnë si lulet në pyllin tropikal, nga 48 këngë të mos ketë një të vetme të cekë plagët shoqërore të mësipërme? Le të dominojnë këngët e dashurisë. Por të ketë “njëckë” për nënën ose për varfërinë, për largimin e të rinjve dhe boshatisjen e Shqipërisë. Është harresë, pakujdesi, u verbuan dhe i dhanë rëndësi dukjes, dritave, luksit idjot? Në këtë vend, vërtet vetëm dashurohen e ndahen, hanë, pinë, flenë dhe fillojnë sërish nga e para!? Vërtet “Clani” është një TV privat por jo aq sa duket. Është e përcaktuar me ligj për televizionet që marrin financime nga shteti ( dixhitalizimi, reklamat e detyrueshme nga shteti etj) dhe të tjerë, jo vetëm duhet të informojnë por edhe të formojnë, edukojnë, e ndikojnë në shijet e njerëzve, të ruajnë trashëgiminë kulturore, zakonet, traditën, historinë, dashurinë dhe respektin për atdheun, gjuhën e shkruar e të folur sipas standardeve të përcakura etj, etj. Dhe emisione e spektaklet me vlerat e mësipërme “Clanit” nuk i kanë munguar. Nuk po flas për cilësinë e teksteve, ku mungon në pjesën dërrmuese poezia, (shpesh në këngë fjalët nuk kuptohen,) ndjenja e hollë, finesa dhe eleganca e vargut, shqipja e bukur, e magjike. Vetëm lot, tradhëtira, vargje të shplara, pa nerv, pa pasion, të zvargura, (shih tekstin e kengës fituese Thikat) që shpesh të vijnë në vesh si mjaullima macesh e maçokësh në kohën e shumimit. Për poezinë dhe dëgjuesit shqiptar, duhet respektuar tradita, dituria, nervi poetik, dashuria për njeriun e dheun e të parëve dhe sigurisht shumë talent. Jo çdo bibë e bibuq, që nuk di të flasë drejt shqipen e bukur, këtë gjuhë hyjnore, mund të lejohet të zhgaravisë e të paraqesë tekste në një festë të madhe e plot autoritet si festivali i Këngës Magjike. Kjo nuk duhej lejuar.PS. Për ksehasje apo humor një gaztor intervistonte këngëtarët. E detyroi një këngëtare të huaj të thoshte disa herë frazën: Polli pula e Lleshit, në kaçile të leshit. Dhe ajo e shkreta plot pafajësi: Poli pula, leshi leshi… Gaztori u kënaq dhe shikonte gjithë krenari vërdallë. Humor është ky?

RILINDASIT E RINJ, VARRMIHES TE HISTORISE KOMBETARE

by

Mjaft me beton! Rindërtoni Ansamblin Muzeal të Pavarësisë në Vlorë! 

Shkruan GEZIM ZILJA/

 Patrioti vlonjat, Tol Arapi, ndihmëskomisar në qeverinë e Ismail Qemalit ka shkruar në librin me kujtime, “ Që të bëhej Shqipëria”: Ismail Qemali kishte një dashuri të atillë, sa populli e mbante si një perëndi. Ismaili qëndronte në “Reiz Liman”. Ajo ishte dhe kryeministria e atëhershme. Atje flinte edhe vet Ismail Qemali…Ishte shumë popullor, shpesh shkonte nëpër kafene dhe takohesh e bisedonte me njerëzit. Në fytyrë ishte i mvrejtur por njeri shumë i matur dhe i butë.”  

Diku aty nga Skela është arratisur, Fan Noli me 86 qeveritarë në dhjetor 1924, pasi  Ahmet Zogu rrëzoi qeverinë e tij. Kojdhel Luari, (Zilja) bashkëkohës i Ismail Qemalit tregon në kujtimet e tij: “ Noli ishte një burrë i shkurtër, me mjekër të zezë, energjik dhe nuk e zinte vendi. Pasi zbriti nga arabaja ecte me hapa të shpejta drejt molit dhe kthente hera-herës kokën prapa. – Mos ki frikë hirësi,- i tha dikush nga shoqëruesit. – Vlonjatët nuk të tradhëtojnë kurrë. Ec pa merak. Noli buzëqeshi, eci drejt varkës së vogël, që e priste në breg dhe nuk e ktheu më kokën prapa. 

Më 28.02.1991, nga Moli i Skelës, kalata lindore, rrëmbehet anija 500 tonëshe “Kanina:” dhe niset drejt Italisë. Me urdhër të Ministrit të Mbrojtje, Kiço Mustaqi anija plot me civilë ( 109, sipas TV italian”) u qëllua me mitraloz nga kateri i rojës bregdetare, duke vrarë timonierin dhe plagosur tre të tjetrë. Më 28.03.1997, u nis nga Porti i Vlorës, kalata perëndimore, Kateri i Radës me rreth 120 vetë në bord. Anija luftarake italjane “Sibila” në një manovër për të ndaluar “Katerin e Radës” shkakton fundosjen e saj, në 800 metra thellësi, dhe varrosjen së gjalli të 84 klandestinëve, kryesisht gra e fëmijë.

Të katër ngjarjet që përmenda ( ka dhe shumë të ngjashme) kanë të bëjnë me atë që quhet kujtesë historike e një kombi dhe si të tilla nuk duhen të harrohen. E para ka të bëjë me vendin ku punoi qeveria shqiptare dhe themeluesi i shtetit shqiptar Ismail Qemali, e dyta me përpjekjet e shqiptarëve për të vendosur një shtet perëndimor, dy të fundit me kaosin, që mbuloi Shqipërinë pas përmbysjes së diktaturës dhe shkaktoi jo vetëm shkatërrime por edhe vdekjen e mijëra njerëzve të pafajshëm që mëtuan të kalonin kufirin nga deti…

Njëzet vjet pas shpalljes së pavarësisë, Bashkia e Vlorës, shembi godinën e Vlorajve ku u ngrit flamuri me 28.11.1912 dhe aty ndërtoi një lulishte. Diktatura më vonë shembi godinën e Sharrajve edhe kjo pjesë e historisë, ku u pritën e bujtën shumë delegatë dhe luftëtarë më 1912 dhe nisi të ndërtonte një godinë  shumëkatëshe,   sot e kthyer në një monstër betoni që ka zaptuar 75%  të sheshit Historik të Flamurit. Tridhjetë vjet demokraci gjithë ata që qeverisën e po qeverisin Vlorën e kafshuan ku mundën Sheshin e Flamurit, duke hedhur pambarim beton e tjetërsuar këtë shesh plot histori… Po le të shkojmë në Skelën tonë të vogël e të dashur, që qeveritë e tranzicionit e mbushën me ndërtesa të larta pa kurrfarë rregulli urbanistik, duke zhdukur çdo gjurmë të historisë, kulturës e traditës.  Aty ndodhet një shtëpizë varfanjake, dy katëshe, si  jetime e braktisur midis (sanduiç) luksit të restoranteve, kafeneve e ndërtesave shumëkatëshe plot drita dhe gardhit me hekura që e ndan nga Porti Detar. Tridhjetë milonë euro u hodhën për rikonstruksionin e Portit Detar, rreth shtatëdhjetë milionë ( vazhdojnë ende) për shëtitoren në gjashtë vitet e fundit. Porti Detar  prej 10ha, 5ha akuarium dhe 5ha tokë, iu dhe me qera për 35 vjet privatit me kërkesë të këtij të fundit. Brenda sipërfaqes prej 5ha do të fillojë ndërtimi i pallateve e shatërvaneve të stilit Rilindja dhe shtëpia muze e pavarësisë humbet plotësisht. Plot 100 milionë (shifra e saktë nuk dihet ende) janë harxhuar për beton e asfalt për tekat e hajdutëve dhe babëzine e rilindasve. ZERO EURO për shtëpinë dykatëshe, ku punoi qeveria e parë shqiptare, e vetmja shenjë e mbetur nga ngritja e flamurit dhe themelimit të shtetit  shqiptar. Për çdo njeri të zakonshëm, Projekti i Rindërtimit të Skelës, përfshi dhe fillimin e shëtitores ( lungomare) duhet të ishte bërë në funksion të kësaj ndërtese, ku mori udhë, u formëzua dhe dolën dekretet e para të shtetit shqiptar me firmën e Ismail Qemalit, pas 500 vjet robërie turke. Duhet të ndërtohet një ansambël muzeal me ndërtesa një e dy katëshe, me pavijone të shumta në të gjithë sipërfaqen nga vija e ujit, ku shëtiste Ismail beu ato ditë të paharruara, deri te Universiteti, ku të pasqyrohen luftërat shekullore të popullit shqiptar, ato lumenjë gjaku e sakrificat e panumërta të brezave, që sollën 28 Nëntorin. Madje dhe kafeneja ku Plaku i Vlorës dhe firmëtarët e pavarësisë bisedonin e takoheshin me vlonjatët duhen rindërtuar siç kanë qenë. Në pavijonet të pasqyrohet vepra për çdo firmëtar të pavarësisë sepse jeta e secilit prej tyre është një histori më vete kushtuar atdheut. Kryezonja e gjithë atij ansambli muzeal të jetë kjo Hirushe e braktisur dykatëshe, ku është hedhur firma e kryeministrit të qeverisë së parë shqiptare. Sot qendrës në Skelë po ia nxjerrin brinjët e po e mbushin me beton e marrëzira të tjera, duke tjetërsuar gjithçka, duke zhdukur çdo gjurmë të historisë të vjetër e të re. Edhe ato 200 metra rrugë e trotuar, që po rindërtohen sot, nga Rrethrrotullim i Skelës te Porti (mbi 5 milionë euro) janë  në funksion të koncesionarit jo të muzeut ekzistues. Sipas Ramës: “…  Ky është një projekt i Parkut “Shtëpia e Pavarësisë” konceptuar nga arkitekti belg Xaveer De Geyter dhe parashikon shtim të ndjeshëm të gjelbërimit dhe zonave rekreative…”  Zot i madh! Po ku e di belgu historinë e atij sheshi që dashka të bëjë një “pyll” me zogj e kanarina! Pse nuk konsultohen rilindasit të paktën me historianët, arkitektët, e urbanistët e mrekullueshëm vlonjatë ,po shkojnë deri në Belgjikë e Danimarkë?   

Pyes: Pse nuk ndërtojnë një ansambël muzeal me ndërtesa një e dy katëshe, për historikun e Vlorës e Shqipërisë, që solli 28 Nëntorin e vitit 1912, sa ka ende sipërfaqe bosh, duke e shtrirë deri në vijën e ujit? Pse nuk rindërtohet shtëpia e Vlorajve, ku u ngrit flamuri me të gjitha anekset, në Skelë ose atje ku ka qenë, në Vlorë nëse është e mundur? Nuk dinë, nuk duan, kanë harruar, janë të babëzitur për para!? Mendojnë se rilindja e vërtetë është ajo e betonit të Ramës, Spiropalit, Ballës dhe Veliajt?  Për mua kjo është tradhëti kombëtare ( Qendrat historike të Tiranës, Durrësit, Beratit etj. kanë kohë që e kanë  humbur identitetin…)  dhe përbën vepër penale. Ata që po e shkatërrojnë qendrën historike të Skelës e të Vlorës dhe ata që varrosën muret rrethuese të Aulonës Antike, me ndërtime absurde, duke zhdukur çdo gjurmë të historisë, kulturës e traditës kombëtare  janë tradhëtarë dhe të gjykohen si të tillë. Vlonjatët të dalluar për nervin e tyre patriotik, nuk duhet ta lejojnë më tej tjetërsimin e historisë së qytetit. Përndryshe një popull që harron, falsifikon e varros të shkuarën, që lejon të zhdukin e nëpërkëmbin historinë e tij, një popull që nuk di rrugën nga ka ardhur, që largohet nga e keqja dhe nuk e dënon atë, që nuk do të njoh vetveten,  është i detyruar  të vuajë, të mbetet i varfër dhe i përçarë. 

PS: Mirë bëjnë rilindasit që po restaurojnë shtëpitë dhe rrugicën e hebrenjve në Vlorë. Por më parë duhet të restaurojnë e të nxjerrin në dritë shtëpitë e tyre, ku është ngritur flamuri dhe ka lindur e punuar qeveria shqiptare, ndryshe çdo gjë tjetër është servilizëm i pështirë dhe pa vlerë.  

U votua për kryetarët jo për demokracinë

by

NGA GEZIM ZILJA/

Qysh  pas vdekjes së Skënderbeut, ajka e fisnikërisë shqiptare shkoi nën shpatën e turkut ose emigroi. 450 vjet nën errësirën e Turqisë, u ndalua shkrimi e libri shqip. Shto 15 vjet mbretëri dhe 45 vjet diktaturë, në mungesë të plotë të lirisë, shkaktuan një dëm i pallogaritshëm në mendjen dhe shpirtin e shqiptarëve. Frika, servilizmi, mungesa e vlerësimit për vetveten zunë vend te njeriu i varfër për hir të mbijetesës dhe deformuan dalëngadalë zemrën e shpirtin e tij, sepse instikti i vazhdimësisë së jetës është më i fortë se çdo instikt tjetër, arsye ose parim. Popujt e varfër e të paditur mësohen shpejt me zgjedhën si qetë e parmendës.  Edhe sot në demokraci vazhdojmë të jemi hipokritë, të themi e të bëjmë diçka të ndryshme nga ajo që mendojmë në të vërtetë. Vazhdojmë tu shërbejmë me zell zotërinjve të rinj e të vjetër, të mos e duam e respektojmë njëri-tjetrin, të urrehemi e të zihemi si qentë e rrugëve, të mos kërkojmë falje, të mos jemi kokëulur e të përgjegjshëm. E kemi humbur me kohë udhën e zotit e të dashurisë njerëzore. Jemi në mëshirën e kryetarëve të partive, që kanë zëvendësuar edhe Zotin vetë. 

Mos prit gjë o shqiptar kudo ndodhesh e punon nga ata, që pasurohen në mënyrë të padrejtë, që shembin teatrot, stadiumet, kinematë, bibliotekat e muzetë, shkatërrojnë pyjet, lumenjtë, liqenet, për të ngritur pallate e vila, që shesin e japin me qera detin, portet e tokat e atdheut pa lejen e sovranit sepse kanë si qëllim të vetëm pasurimin. Një kandidate grua që ndërron tridhjetë herë, në tridhjetë ditë fustanet, xhaketat e çantat gjatë fushatës elektorale, një kandidat, që kërkon votën e fukarait me njëqind halle e me fëmijën e sëmurë, në këmbim të parave, një pushtetar ose ish pushtetar, (nuk flas për sipërmarrësit e tregëtarët)  që jetojnë në vila miliona dollarëshe, janë hajdutë, të pandershëm, mizor dhe kriminel. Prandaj qofsh i kuq, blu a mavi, o njeri, njësoj je i mashtruar dhe jeta jote nuk do të ndryshojë kushdo parti të fitojë. Ti prap do të ndihesh i fyer, i mënjanuar, i përbuzur dhe i varfër. Mitat Frashëri më kot ulërinte me thënien e tij të famshme: Nëpunësit dhe të zgjedhurit duhet të jenë shërbestarë të popullit. Ne nuk kemi dhe as kemi për të pasur nëpunës e të zgjedhur shërbestarë, por do të kemi si deri tani nëpunësa grabitqarë, të pafytyrë, që i shërbejnë vetes dhe kryetarit të partisë. Kjo ndodh se në Shqipëri nuk kemi drejtues partish por sundimtarë e pronarë të partive. Edhe në këto zgjedhje, kandidatët për deputetë u shpallën ditën e fundit, pasi dolën nga listat e xhepit të kryetarëve të partive e jo nga votuesit e thjeshtë me të cilët u tallën poshtërsisht. Të zgjedhurit, me pak përjashtime, janë njerëz të besuar apo të afërt të sundimtarëve të partive dhe nuk meritojnë votën e popullit. Ndjenja e urrejtjes që vjen nga lart poshtë, është e qëllimshme dhe ushqehet sistematikisht nga politikanët. I patë ata që u përgjakën egërsisht në qendrën e votimit në Tiranë? Nuk janë milionerë, as miliarderë. U ndeshën  si armiq dhe donin ta hanin të gjallë njëri-tjetrin. U qëlluan me karrige e ç’të mundnin në prani të policisë dhe po të kishin armë jam i sigurt se do t’i shkrehnin mbi kundërshtarin politik. Kryetarët vazhdojnë të ushqejnë urrejtjen midis këtyre fukarenjve, që nuk kuptojnë se nuk po përpiqen për ruajtjen e votës së popullit, por për sundimin e pasurimin e kryetarëve, servilëve, hajdutëve e oligarkëve. Mos prisni asgjë nga kjo apo ajo klasë e sotme politike e grup deputetësh! Ata sërish do të grinden si qentë në parlament, do të hyjnë e do të dalin nga parlamenti, do të kalojnë nga një grup parlamentar te tjetri si pa të keq, në këmbim të favoreve e parave. 

Kurrë nuk do të ngrihet një shtet i së drejtës derisa vota shitet e blihet si send në Pazar dhe këtë popullit ia mësuan politikanët. Kurrë nuk do të ketë drejtësi derisa kryetarët e partive do të emërojnë e ç’emërojnë sipas qejfit, kur brenda partive nuk do të votohet e nuk do të ketë fjalë të lirë. Nëse brenda partive nuk ka demokraci, nuk ka fjalë e zgjedhje të lira, mos prit o shqiptar kudo të jesh e të ndodhesh demokratizim të jetës në Albani. Para tridhjetë vitesh kur partitë shqiptare sapo kishin lindur gjëmonte thirrja: “një anëtar një votë” madje u kërkua, që në parti të lejohej, mendimi ndryshe. Por me kalimin e viteve gjithë kryetarët e partive, të rinjë e të vjetër, rritur e edukuar me ideologjinë e zhvatjes u kthyen në autokratë e sundimtarë. Zgjodhën e rekrutuan rreth vetes servilë, mashtrues, hajdutë, jo rrallë kriminelë dhe mbytën zërat e lirë. Guxoni ju pushtetarë, ministra, deputetë e shefa  të shpreheni ndryshe nga kryetari i partisë ose kryeministri; kërkoni që në partitë tuaja, pozitë e opozitë, të votohet ndershmërisht, pa trysni! Do të shpalleni armik e do të flakeni si dikur kundërshtarët e Enver Hoxhës. Vetëm se nuk nuk do t’ju fusin dot në burg sepse  “neni 55” është shfuqizuar. 170 vjet më parë poeti i madh gjerman Hajnrih Hajne (1797-1856) do të shpjegonte në tetë vargje në mënyrë therrëse, thelbin e një shoqërie të padrejtë dhe do të jepte mesazhin e fuqishëm: nëse nuk lufton për një jetë më të mirë, as të jetosh nuk ke të drejtë sepse jeta jote nuk ka asnjë vlerë: 

Kush ka shumë, ai më shumë

Do të marrë mbi të tjerë

Kush ka pak, atij më pak

Do t’i lënë përngaherë

*

Po kush gjë prej gjëje s’ka,

Drejt te varri le të shkojë.

Se kush s’ka o rreckaman,

S’ka të drejtë as të jetojë. 

Vetëm zgjimi i etjes për dituri, (Dhe drit’e diturisë /Përpara do na shpjerë… N. Frashëri)  për vlerat e vërteta, respekti për pronën e familjen, dashuria për njeriun e atdheun mund ta rimëkëmbë një popull si ky yni, mund ta bëjë të jetë në gjendje të zgjedhë vetë drejtuesit e duhur, sepse ai kurrë nuk ka zgjedhur, por ka votuar, atë që i ka caktuar kryetari i partisë dhe servilët e tij.

BETEJA PER VLOREN-Bujar Leskaj kunder Edi Ramës

by

Nga GEZIM ZILJA/

“Ç’bëjnë ata Leskot andej nga Vlora mo Damjan? ” pyet gjithë tangërllëk të shtirur kryeministri me prapanicën e rehatur në makinë. Po Damjani është i zgjuar. E di që vallja hidhet ndryshe tani në Qarkun e Vlorës, andaj para se të flasë, bën khë-khë, pastron mire zerin, që të mos i dalë ndonjë zanore fyese kundër Bujar Leskajt, gjë që do e dëshironte shumë, beu i tij, alias kryeministri. Që kur burri trim, i mençur dhe i sukseshëm i Vlorës, u emërua Drejtues Politik, kryeministri kudo që të jetë: në mal, në fushë, në asfalt, beton, rrugëve të shtruara e të pashtruara, nuk i mbyllet goja e do të pyesë për “Leskon” e Vlorës plot ironi e përbuzje. Do të bëjë të fortin, por në të vërtetë do të mbysë ndjenjën e inferioritetit, që e ndjek e po i mer frymën qysh se mesoi se kundershtari i tij ishte Bujar Leskaj. Dukshëm kjo ndjenjë i shfaqet kur përballet me njerëz trima, plot dinjitet, jo konformistë qoftë dhe brenda llojit të vet. Nga që nuk i intimidon dot të gjithë, fillon e shet të trasha apo sokëllin e bën gjeste jo normale, me megallomaninë që e karakterizon. Edhe ato veshjet allasoj, që del festave e përvjetorëve nga pasiguria e dëshpërimi i vijnë, dhe sidomos nga frika e madhe e zullumeve, që njerëzia të harrojë dështimet dhe korrupsionin e madh qeveritar, e të merren me kollaret, brekushet turke (jo poture labërie), këpucët, stilolapsat e xhinglat e tjera. Pasi mbaron punë me gazetarët, duke i quajtur  kazanë, tepsi, sini, legena e govata ( këta sërish i shkojnë në intervista dhe ai prapë e prapë i shan e shantazhon qënçe) mendon se do t’i ecë dhe me Bujar Leskajn. Po tashmë “shtëpia ka zot.” PD-ja e Vlorës vetëm në mars, ka bërë tre denoncime në prokurori për afera korruptive të qeverisë. 

Mbiemri i kandidatit vlonjat është Leskaj, me origjinë nga fshati me histori Drashovica, nga fis i përmendur për trimëri e besë. Është djali i burrit të respektuar Fahrudin Leskaj, nga zanatçinjtë duarartë të Fabrikës së Çimenos, kampionit në radioamatorizëm dhe trajner i këtij sporti për vite me rradhë. Megjithëse, bashkshorten e humbi herët, ai i rriti fëmijët plot dinjitet e ndershmëri si ia donte sëra nga vinte, duke u bërë nënë e babë njëkohësisht. Qysh në shkollën e lartë Bujar Fahrudin Leskaj, dashurohet dhe lidhet më vonë me martese me Silvanën,  diplomuar në universitetin e Tiranës, një grua e fortë plot sqimë, që krahas rritjes e edukimit të fëmijëve megjithëse e martuar, me një burrë në karrierë, ia ka dalë të vazhdojë edhe punën e saj modeste. Nga kjo martesë, që vazhdon shëndetshëm u lindën katër fëmijë, tre djem dhe një vajzë. E meqënëse jemi te prejardhja kryeministri është i biri i Kristaq Ramës, skulptor, ish-pjesëtar i udhëheqjes së lartë komuniste në vitet 1980-të, anëtar i Presidiumit të Kuvendit Popullor të Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë dhe mjekes  Aneta Rama (Koleka), nga Vunoi, mbesë e Spiro Kolekës, ish-anëtar i Byrosë Politike të Partisë së Punës së Shqipërisë gjatë periudhës së diktaturës komuniste. Nëse kryeministri mendon se kjo prejardhje 100% komuniste është më e fisme se e Leskajve të Drashovicës gabon rëndë, po nuk është qëllimi i këtij shkrimi t’i hymë historive me komunistët që i shërbyen diktaturës. 

Në 1986 Edi Rama u martua me Matilda Makoçin aktore, që u shfaq si një yll në kinematografine shqiptare ato vite. Nga martesa lindi një djalë Gregori. Ata u ndanë me gjyq në 1991. Pak më vonë kryeministri i ardhshëm martohet me pedagogen e Fakultetit Histori-Filologji, Delina Fico. Pas gjashtë vitesh Rama ndahet sërish. Më 1998 kur u thirr nga Fatos Nano për tu bërë ministër bashkëjetonte me antropologen gjermane Caroline Hornstein në Tiranë. Caroline ndahet me Ramën më 1999. Po atë vit Rama shihet në krah të moderatores së njohur Rudina Magjistari 11 vjet më e vogël. Edhe kjo marëdhënie përfundon në fund të vitit  2006 pa martesë. Mardhëniet e Edi Ramës me Lindita Bashën (Xhillari) flitet se kanë filluar aty nga viti 2000. Edi Rama dhe Lindita Basha u martuan më 2010 dhe kanë së bashku një djalë. Të deklaruara gjithsej tre martesa me kurorë dhe dy bashkëjetesa. Nëse Rama mendon se jeta personale e Kryeministrit është me e fisme se e drejtuesit politik të PD-së Bujar Leskaj, (jo Lesko) prapë gabon rëndë. Në jetën akademike, shkollimit e kurseve të kualifikimit brenda e jashtë vendit piktori është shumë larg inxhinierit, ekonomistit juristit( tre diploma) dhe Doktorit të Shkencave Ekonomike.

 Por le të shikojmë raportet e tyre me Vlorën këto tetë vjet. Bujar Leskajt dashuria për Vlorën i është ushqyer në familje qysh me qumështin e nënës e deri sa u rrit e u bë burrë. Megjithëse jo pjesë e qeverisë, ai ka qenë i pranishëm në Vlorë në të mirë e në të keq. Ata që e njohin e dinë sesa ka bërë ai për qytetin e tij, për shtresën e të përndjekurve, për njerëzit e thjeshtë të djathtë e të majtë, për kulturën, librin, kujtesën historike të qytetit, ndihmën e pakursyer ndaj artistëve, shkrimtarëve, poetëve të qytetit e më gjerë, në gjallërimin dhe ripërtëritjen e këngës polifonike, deri në ngritjen e laboratorëve të informatikës dhe dhurimin e qindra librave, bibiotekave të shkollave të Vlorës e rrethinave. Këtë anë shpirtërore të qytetit kryeministri i betonit nuk e njeh fare sepse Ramën shpirtërisht asgjë nuk e lidh me Vlorën. Ai dhe qeveria e tij nuk ka pasur dhe as nuk kane nje plan zhvillimi per Vloren, Rama gjen bisnesmene e miq ne Tirane, u jep me kontrate Bregun e Detit, zonat turistike, sherbimet, portin dhe aeroportin sipas kerkesave dhe qejfeve te tyre. Edhe në një copë tokë në Skelë, trashëguar nga Kolekajt, ai ndërtoi pallat 9-katësh në 100% të sipërfaqes, duke zvogëluar trotuarin, e shëmtuar atë lagje të bukur tradicionale, gjithë pemë e trëndafila. Ka bërë dhe ndonjë rrugë, se nuk do i binte fyellit e penelit tetë vjet, por betoni dhe asfalti, që ai ka hedhur kanë ndërtuar një Vlorë, që i shërben atij dhe miqve të tij. Vlora po thahet për një pikë ujë: në verë lagjet e vjetra nuk kanë më shumë se dy orë ujë në ditë, megjithëse taksa u dyfishua. Baj-Passi i Vlorës (ka tetë vjet që “punohet”) nuk u ndërtua; paratë u bën rrush e kumbulla dhe rruga rilindase me rrepe e palma azmatike, Vlorë-Tunel sidomos në verë është një ferr i vërtetë Pylli i Sodës, mushkria e Vlorës është degraduar plotësisht, lagjet e periferisë janë harruar nga qeveria dhe duket se dhe Zoti po i braktis ata fatkeqë. Shëtitorja e famshme pakësoi me 30% sipërfaqet e gjelbëruara dhe gjithë ujrat e zeza të 25.000 banorëve vazhdojnë e derdhen në det nga Skela në Ujin e Ftohtë, rrugën Selenicë-Peshkëpi nuk e ndërtoi e la gërmadhë, Portin e Vlorës pasi derdhi 30 milion euro, ia bëri dhuratë miqve të vet me PPP. Tani zotohet se do të ndërtojë tunelin e Llogorasë, aeroportin, rrugën Orikum-Dukat ( kjo rrugë është gati), Portin e Ri në Zvërnec etj. Edi Rama po ndryshon Vlorën sipas shijes së tij, duke ia humbur identitetin dhe historinë. E la blegtorinë e bujqësinë në ditë të hallit. As u kujtua të subvenciononte institutin e famshëm të ullirit, pemëtarisë e vreshtarisë, flotën e peshkimit apo rehabilitimin e administrimin e kënetës së Nartës, pasuri të mëdha për  Vlorën. Por edhe për anën shpirtërore ai bëri zero punë. Nuk rikonstruktoi Varrezat e Luftës së vitit 1920, as atë të dëshmorëve të Luftës së Dytë Botërore, që po shkatërrohen çdo ditë, nuk shtoi as një tullë e asnjë foto në Shtëpinë Muze të Pavarësisë, nuk ndërtoi asnjë shkollë, park pushimi, ( pyll orbital thonë rilindasit) muze, ( as atë të flotës detare që është gati te Shkolla e Marinës) vepër arti, kinema ( tridhjet vjet pa një të tillë), galeri arti, apo bibliotekë të re. 

Në fund të tetë viteve vlonjatët në qytet kanë më pak vende pune dhe më pak lekë në xhepat e tyre. Gjithë administrata është njëngjyrëshe, duke ndarë e lënë pa punë ata që nuk janë rilindas. Turizmi me gjithë tamtamet qeveritare është shumë larg asaj që kërkon koha, megjithëse vlonjatët po bëjnë të pamundurën, që me sforcime të mëdha të ngrenë turizmin familjar. Resortet e Dhërmiut e të Rrugëve të Bardha janë për një grusht njerëzish dhe nuk rrezatojnë në mirëqënien e qytetit. Gjuha e urrejtjes, e përbuzjes, e nënvleftësimit, e logjikës se vetëm Rama me ballat, spiropalët, me administratorë, drejtues, sipërmarrës e politikanë të dërguar nga Tirana, mund ta bëjnë Vlorën e askush tjetër është e gabuar dhe larg mendimit qytetar vlonjat. Nuk ka racë të ulët e të fisme në Vlorë, (lesko, gazetarë kazanë, tepsi, kusi) si mendon kryeministri përderisa të gjithë jemi shqiptarë. Gjuhën e urrejtjes, e përbuzjes, e shpalljes së kundërshtarit politik armik, Rama e përdor të mbajë të përçarë vlonjatët. Bujar Leskaj, dhe kandidatët demokratë të Vlorës, shpalosin programin dhe premtojnë vetëm ato që mund të bëjnë dhe që janë në dobi të gjithë komunitetit, pa sharë, denigruar e shantazhuar kundërshtarët politikë. E në këtë drejtim ata e kanë mundur Edi Ramën. Vlonjatët le të votojnë për bijtë e tyre më të mirë qofshin të majtë ose të djathtë. Por jo për Edi Ramën e sektin e Rilindjes, përçarësit e mëdhenjë të vlonjatëve, të betonizimit, të shpërfytyrimit e grabitjes së qytetit. Në Vlorë, vendin e bekuar, duhet të sundojë paqja, mirëkuptimi, gjelbërimi dhe fëshfërima e përjetëshme e ullinjve, nespullave, qitrove, limonave, mandarinave e portokalleve, aroma e jodit, zhurma e dallgëve për të gjithë, që vlonjatët, të ndihen pronarë të vërtete e jo të huaj në qytetin e tyre. 

Në vend të polemikës me historianë turq

by

NGA GEZIM ZILJA/

Ky shkrim është përgjigje modeste ndaj studimeve të disa historianëve turq, botuar në shqip vitet e fundit, mbi qeverisjen e perandorisë osmane në vendet e sunduara prej tyre. Në këto studime mbrohet teza se turqit nuk kane qenë pushtues, se devleti (qeveria) osman ka qeverisur me drejtësi dhe “… të gjithë popujt kanë qenë të lumtur ( ky term përdoret) nën këtë qeverisje të cilën e kanë pranuar me dëshirë…Shih M. Maksudoglu: Historia osmane dhe institucionet fq.169.”

Nga plagët e rënda të kombit shqiptar nën sundimin turk, ka qenë shërbimi ushtarak . Veçanërisht me Tanzimatin, në shek e XIX, kur ky shërbim i quajtur nizamllëk u bë i detyrueshëm. Mijëra djem e burra i nisën në vende të largëta nga ku shumica nuk u kthyen kurrë. Edhe në rastet e rralla kur nizamët ktheheshin ata ishin sakatë ose të veremosur, të pa aftë për punë, me ditët e jetës të numëruara.

Fillimisht në bregdet mbërrin vapori me ushtarakët turq, që do të bënin mobilizimin e të rinjve në listat ( kura’-ja) shumë të sakta, të hartuara nga qeveritarët turq. Njerëzit pyesin e marrin përgjigjen e përherëshme: 

Na vjen një vapor ka deti

Ç’ish haber na sell i shkrreti?

Të mbëlidhen djeltë rrëpjeti

I kërkon Sulltan Memeti…

Atje te rrapi, simbol në krahinat e Jugut ku janë bërë kuvende e janë marrë vendime të rëndësishme, për fatet e Atdheut, do të mblidhen rekrutët “kuraja,” që u ka ardhur fletëthirrja. Ata do të shkojnë në luftë, dhe do të pajisen me të gjitha sendet që u duhen. Si për herë këngët folklorike japin të dhëna sikur të jenë dokumenta të shkruara e të vulosura dhe përcillen me një bukuri artistike të rrallë. Vargjet në të gjitha rastet janë të “qepura e të qethura’’ dhe nuk ke se ç’heq apo shton:

Ne rrapi ne Bajua’

U mblodhë shtatë kura’

U vunë sira’-sira’

Me dufeq, silah,amza’

Me çamt, me matara’ .

Ka di çift bukë u dha

Seç i nxorri në derven

I nisi për në Jemen. ….

Treqind dhën e katërqind dhi ka Beqir Aliu, nga fshati Vërmik i Vlorës siç thotë kënga gati 200 vjeçare, që këndohet edhe sot në ato vise, një pasuri e madhe për kohën. Tani që ai do të iki nizam, familja do të shkatërrohet sepse djali është ende i vogël dhe vëllai në moshë të madhe:

I shkreti Beqir Ali

Treqind dhën, katërqind dhi

Se Çerçizi (djali) çilimi

Dhe Hoxha (vëllai) plak njeri

Më tej vijnë dy vargje të tjera dhe kënga mbyllet.

Mbenë koperia malit

Qajnë të zonjat e stanit

Me lotë e djersë ballit

Listat e bëra nga qeveritarët turq zbatoheshin me përpikmëri. Shpesh burrat e djemtë ia dilnin të fshiheshin maleve por koshadhja i ndiqte këmba-këmbës, duke i rekrutuar me forcë të fshehurit ose duke i ekzekutuar të pabindurit, të quajtur kaçakë:

Dovleti e pastë lanet

Në kope erdhi më gjet.

Më mori për gjashtë vjet

Malli më mbet për ibret

S’ka kush t’u japë përpjetë. 

Po ka keq e më keq. Kënga vijuese flet për një familje ku “defteri turk” s’dihet për ç’arsye shënonte tre djem të saj për të shkuar nizam: 

Te sheshi u ndothç i mjeri

Kur u këndua defteri

Tre vëllezër që jemi 

Të tre nizamë do vemi…

Pamja që jepet më poshtë, duket sikur të jetë ngjarje e zakonshme, ku të rinjtë nisen për shërbim ushtarak. 

Dal në gërxh e shikoj fshanë

Derë më derë po qajnë

Kush i pyeti se ç’kanë

U venë djemtë nizamë

Selanik, Arapistanë…

Më tej ngjarjet do të marrin ngjyrën e vdekjes. Kënga “thyhet” dhe rekruti nizam shpërthen duke parandjerë fatin që e pret:

…Qani moj të zeza qani

Shami të zeza të mbani !

Sa të vijmë nga nizami

Lotët për ne mos i thani.

Deri në Arapistan rruga është e gjatë, rrokullimë, gjithë tmerr e vuajtje. Kishte dhe nga ata që nuk do të arrinin deri atje e do të vdisnin rrugës nga vuajtjet e sëmundjet. Pa bukë, pa ujë, nën kërbaçin e komandantëve, që nuk u dinin as gjuhën e as zakonet, në vendet ku piqej kulaçi në diell, rruga zgjatej pambarim në marshimin cfilitës drejt të panjohurës, që më shumë ngjante me rrugën drejt ferrit (xhehnemit). 

Dhe ne nizamët e shkrretë

Jemen shkojmë si qetë

Tre sahat kaha xhehnemi

Aq afër ishtë Jemeni

As ujë as bukë u dhanë

Barit ju qepnë te hanë.

Në atë lemeri që po shikojnë çdo ditë ( të shkosh deri në Azi apo Afrikë në këmbë), të paditur e asnjë herë të larguar nga fshati i lindjes, nizamët e rinj pyesin njëri-tjetrin gjithë frikë e shpresë: 

Ki nizamllëku sa mba?

Mbase një vit e ca

Se kemi të zezat gra.

Dikush nga shokët ndoshta më i ditur dhe më me përvojë përgjigjet gjithë pezm: 

Ç’pijet o i zi ç’piet

Më shumë se shtatë vjet. 

Halli qenkish shumë më i madh nga sa ishte menduar! Nizami i ri i pafuqishëm tashmë me shpresa të humbura, i drejtohet gruas së re, në ligjëratë të drejtë sikur ta kishte aty pranë, të re e të bukur me trupin si ngjalë, e jelekun (peshlinë) e prerë plot sqimë ( hajduçe) zbukuruar me zogj e lule: 

O peshlilara hajduçe 

Kaqë qe kismet për ne.

Kaq qe kismet o njalë

Gjashtë vjet do shkoj nizamë

Nuk di në kthenem i gjallë…

Dheu s’do ma tretë mallë.

Sidoqoftë nusen ia ka lënë amanet nënës së vet: të kujdeset për të, t’i mbajë nderin e shtëpinë se edhe mund të kthehet një ditë:

Nanës i dërgon selam

Amanetin si e ka?

Nana thotë: “mirë e kam”

Mbillturë bërna në xham

Nuk të del as për bajram.

Më tej vjen britma-dëshpëruese si dërgesë-porosi, mijëra kilometra larg vendlindjes, se ndoshta zogjtë e qiellit apo era e shkretëtirës do ta çonte atje ku duhej. Porosia vjen nga djemtë e rinj, të pamartuar që u kërkojnë baballarëve:

O baballarë të mjerë

Vështroni bëni të tjerë

Se ne jemi për dovlenë.

Që kur mbërthiem dufeqnë

Edhe ngjeshëm xhephanen.

Për nizamët e rinj po bëhet e qartë se çfarë i pret ende pa vajtur në luftë. Duket një fatalitet, nga i cili shqiptarët nuk kanë për të shpëtuar kurrë.

Medet o shokë medet

Nizami për gjashtë vjet.

Si për gjashtë si për njëzetë

Shqiptari e ka haxhet.

Po ç’thonë e ç’bëjnë të afërmit atje në dheun e largët, në vendlindje, në anën tjetër të botës në vendin e bekuar që quhet Shqipëri? Meraku dhe dhimbja është e nënave për djemtë atje larg dhe për nuset e reja që tashmë s’dihet si do tu shkojë jeta. Nënat janë simbol i sakrificës, zëmërbardhësisë e faljes: ato do të bëjnë si do të bëjnë edhe pse nuk u ka ardhur ende lajm, por e kanë dhe një peng tjetër …

Edhe djelt u nisnë e vanë

Haber nanave s’u lane.

More djelm faqeburbuqe

Ku i latë të shkrretat nuse?

Nga ana tjetër nusja e heshtur dhe e bindur vajton gjithë brengë mungesën e të shoqit: 

Xullufe vetullkatran

Ç’ke që natë e ditë qan?

Më mbeti burri nizam…

Mbi shkaktarin e këtyre vuajtjeve të pafundme ngrihet mallkimi i tmerrshëm që bën të tundet malet e të dridhet toka. Është mallkimi i nënave që mbetën pa djemtë dhe nuseve që mbetën të veja me burrat gjallë:

O Stamboll more i shkretë

Raftë zjarri e të djektë

Që na mba trimat rrëpjetë!(lart) 

Të na vijnë tatëpjetë(posht)

Se janë të ra luletë

Pa zbardhur xullufjetë.

Sikur të mos mjaftonin vargjet e mësipërme, mallkimi i dalë nga thellësia e shpirtit vazhdon edhe më i fortë dhe plotësohet me vargun përgjithësues, të pamëshirshëm: “Stamboll u djegsh anembanë” , që nënkupton: “u shofsh me gjithsej,” “u zhduksh nga faqja e dheut”, “gur mbi gur mos të mbettë”:

Stamboll u djeksh anembanë

Që more burrat tanë

Ca redif e ca nizamë.

Më tej vargjet vijnë e qetësohen, janë më të shtruar, më të lodhur, plot helm e vrer, gati të pashpresë për gjendjen e krijuar nga gjarpri apo kuçedra që i ka zënë. Duket plaga e thellë ka zenë kore por dhimbja aty është. Është një këngë e shtruar, me iso të tejzgjatur, si kuje e ulërimë, që merr pllajat e luginat shqiptare e përfundon ndoshta në Arapistan. 

Shokë do të them një këngë

Gjarpëri që na ka zënë

Me këtë sulltanë qënë

Na mori kokën e gjënë. 

Tashmë fakeqësia është ulur këmbëkryq në vatrat shqiptare. Bagëtitë janë pa çoban, arat pa mbjellë, kopetë pa barinjë, ndërsa taksat e perandorisë rriten e rriten. Durimit po i vjen fundi dhe paralajmërohet kryengritja e rradhës: 

Nizam e xhelepe s’ka 

Është vendi fukara 

Jetojmë me lakëra

Katër shtëpi me një ka….

Vargjet monumentalë: Pse lufton a derëzi/ Sos për mua a për ti/Po për gjithë Shqipëri, lajmërojnë se kryengritja e rradhës ka filluar. Ajo do të shtypet me zjarr e hekur, më vonë do të pasohet nga një tjetër e kështu me rradhë: Një histori plot fatkeqësi, luftra e sakrifica që do të vazhdojë katër shekuj e gjysëm. 

*Këngët që shoqërojnë këtë shkrim janë marrë nga folklori i Jugut, kryesisht ai çam