Arjan Th. Kallço/*Pedagog i Gjuhës Italianë/Universiteti “Fan S. Noli”, Korçë/

Sa më shumë gjuhë të dish aq më mirë është. Ky është rezultati i kërkimeve të shumta në disa disiplina që lidhen me edukimin dhe formimin e njeriut. Një rezultat i pritshëm që do të sillte padyshim edhe një ndryshim rrënjësor të disa lloje teorive, të studimeve dhe mentaliteteve në lidhje me gjuhët. Që të arrish në një përfundim duhet kohë e nevojshme për studimet, kërkimet dhe formulimin e teorive të reja pedagogjike, mjekësore dhe gjuhësore. Të treja bashkë mund të na japin një përgjigje më të qartë dhe të plotë lidhur me mësimin e gjuhëve të huaja, me moshën e studimit të tyre në këtë periudhë moderne, ku arritjet teknologjike po kapin majat e saj. A mund të ndryshonte gjithçka në konceptet e deri tanishme? Sigurisht përderisa bota mendon se nga hopi i madh shkencor duhen përpunuar teori të reja, të cilat t’i përgjigjen stadit aktual të zhvillimit shkencor dhe shoqëror.  Një prej këtyre fushave është edhe mësimi i gjuhëve të huaja, përvetësimi i tyre dhe vënia në funksion për nevoja shoqërore dhe personale. Por të tjerë studiues mund të mendojnë se ka edhe arsye të tjera që lidhen me multikulturitetin në të cilën gjendet bota, pas valëve të shumta të emigrimeve, të detyruara apo të vullnetshme qofshin ato. Multikulturiteti është një realitet sot dhe si i tillë kërkon më shumë vëmendje dhe kujdes. Vitin e kaluar mora pjesë në një konferencë në Tiranë që lidhej pikërisht me plurilinguizmin, ku Shqipëria është pjesë e saj, pavarësisht rrethanave që e sollën këtë realitet. Gjithashtu kemi nevojë për një koncept modern amerikan se multikulturiteti është faktor njohje reciproke, mirëkuptimi, bashkëpunimi, respekti dhe bashkëjetese për kulturat respektive. Asnjë kulturë nuk është e tepërt, e panevojshme, e vogël në tërësinë e larmishme të trashëgimisë botërore, në këtë gërshetim të tyre në çdo cep të globit. Por këtij realiteti duhet t’i prijmë me poltika kulturore të zgjuara, të studiuara mirë, të provuara në veprimtaritë e panumërta që organizohen çdo vit tek ne, larg nga çdo karakter përbuzës, mospërfillës dhe racist. Një prej detyrave imediate të arsimit shqiptar, që duhet të jetë në qendër të vëmendjes së qeverisë së re, është qëndrimi ndaj këtij realiteti shqiptar, i cili ka disa veçori i krahasuar me vendet e tjera. Mendoj se nga moria e tyre, disa janë më kryesoret: qëndrimi ndaj gjuhëve të huaja dhe heqjen dorë nga çoroditja e viteve të mbrapshta të reformave të pakuptimta. Ndërsa duhet përshëndetur futja e disa gjuhëve në shkollat fillore që prej disa vitesh, pavarësisht nivelit të përvetësimit të tyre, nga ana tjetër duhet kritikuar shumë masivizimi i një gjuhe të vetme, dominimi i saj, pra i gjuhës angleze. Gjuha e huaj është një mjet tepër i nevojshëm për t’i përdorur të gjitha arritjet e një vendi, por edhe për shkëmbime kulturore me ta. Tek e para interesat mund të jenë kolektive dhe individuale, prandaj shteti duhet t’i mëshojë cilësisë së mësimit të gjuhëve të huaja në të gjitha shkollat dhe nivelet e tyre, ose të paktën në ato shtetërore. Cirqet ministrore nga një gjuhë tek tjetra duhet të marrin fund, pasi edhe nxënësit dhe të rinjtë duhet të jenë të sigurt për gjuhën që zgjedhin dhe jo ta ndryshojnë mendjen sa herë që ndryshojnë qëndrimet zyrtare servile shtetëore. Futja e anglishtes si gjuhë e vetme në master prodhoi një fiktivitet tepër të dëmshëm, pasi çështja u pa vetëm në aspektin ekonomik, të fitimit dhe jo të përvetësimit real të gjuhës. A ishte e nevojshme që edhe ata që nuk e kishin studiuar asnjë herë gjuhën angleze t’i nënshtroheshin një provimi me kosto 135 euro? Është e pakuptimtë dhe tepër qesharake ta mendosh se interesat e studentëve mund të ngushtohen thjesht në një gjuhë të vetme. Më e arsyeshmja do të ishte që studentët ta mbronin atë gjuhë që e kanë studiuar dhe më pas, nëse për interesat e tyre u duhej një gjuhë tjetër, ta mësonin dhe mbronin. Prodhimi i çertifikatave masive të pavlera, si diplomat, janë një prej dështimeve më të mëdha arsimore të Shqipërisë. Shumë herë në shkrimet e mia i jam referuar Italisë, për të vetmin synim që politikat e saj strategjike kultuore që lidhen me disa aspekte të arsimit, nuk kanë qënë të drejta. U bë e mërzitëshme thënia se duhet të mësojmë nga gabimet e të tjerëve dhe në vend që të mësojmë, Italia është një ndër vendet me një traditë kulturore të jashtëzakonshme, biem gjithmonë në gabime foshnjarake që tregon se tek ne nuk ka seriozitet në largpamësinë e strategjive afatgjata. Shqipëria nuk e ka një realitet si ai Italian, ku multietnia është bërë fjalë e ditës dhe në shkolla apo klasa do të gjesh një përbërje tepër heterogjene. Të mos harrojmë se shumë fëmijë me origjinë shqiptare janë pjesë e këtij spektri multikulturor. Nëse tek ne do të ndodhte një gjë e tillë dhe me këtë qëndrim ndaj arsmit, duhet pranuar se do të gjendeshim në një kaos total multikulturor. Por edhe pa këtë, kaosi arsimor shqiptar është imazhi më i keq edhe në botë. Shkolla – shkruan një prej gazetave më të mëdha italiane –  është vendi kryesor i studimit, i pritjes dhe porta e hyrjes për shoqërinë, ku gjithçka i besohet mjeshtërisë së mësuesve, apo vullnetit të tyre të mirë, por pa u dhënë mjete të nevojshme që ta favorizojnë njohjen dhe përdorimin e më shumë gjuhëve, me qëllim që të bien paragjykimet e vjetra. Akademia italiane për ruajtjen dhe pasurimine gjuhës ka hartuar një dokument që do t’i paraqitet kryeministrit Leta, presidentit Napolitano dhe ministrive, si një faktor kryesor dhe i rëndësishëm i rritjes intelektuale dhe shoqërore me të cilin kërkojnë poltika të përshtashme dhe mjete strukturore për mësuesit dhe formuesit. Njohja dhe përdorimi i shumë gjuhëve – thonë ekspertët – jep një marsh më shumë, pasuron në nivel personal, është një e mirë me vlera të paçmuara për rritjen e personit dhe shoqërisë. Nuk është e vërtetë se gjuha del me gjuhë – thotë një pedagoge e gjuhësisë së përgjithshme dhe promovuese e kësaj nisme. Konsolidimi i gjuhës mëmë, lejon të ndërtosh një urë drejt gjuhëve të tjera dhe favorizon mësimin e tyre dhe vulën ia vë shkenca. Ka edhe të tjerë të bindur që mendojnë se për fëmijët duhen prerë urat me gjuhën mëmë që të përqëndrohen tek ajo e vendit ku jeton, që të mos i bëjë lëmsh.
Nisma lindi si nëvojë e domosdoshme, pasi ka një opinion të përhapur mes disa faktorëve që janë në qendër të mësimdhënies, ose të lidhur me të, se përdorimi i gjuhës mëmë mund të frenojë mësimin e italishtes. Shkenca në bazë të studimeve të bëra sugjeron se nëse përjashtohet gjuha mëmë nga mësimi, fëmijëve do t’u mungojë baza që të mësojnë gjuhët e tjera. Konsolidimi i saj krijon një trampolinë drejt gjuhëve të tjera. Besoj se një problem i tillë është ngritur shpesh edhe tek ne, por ka patur disa qëndrime negative të orientuara politikisht dhe që lidhen me gjuhën shqipe.

Vetë titulli i nismës – Të njohësh dhe përdorësh shumë gjuhë është burim pasurie – e përforcon faktin se bashkëprania e shumë gjuhëve nuk është jashtë natyrës sonë shoqërore, apo që nuk ka lidhje me organizmin, por është fiziologjike, që nga kohët më të lashta të bashkëekzistencës së gjuhëve dhe dialekteve të ndryshme, ku edhe Shqipëria nuk mund të mos e shikojë veten në të. Dekadat e fundit si pasojë e flukseve emigruese, në Europë kemi komunitete të shumtë që flasin edhe gjuhë të tjera, fakte të rëndësishme nga pikëpamja kulturore dhe shoqërore. Prandaj mendoj dhe këtu jemi në një unison edhe me studiuesit e tjerë, se një edukim i tillë duhet të nisë nga shkolla, në çdo nivel të saj, me metodologji të përshtatshme, të azhurnuara dhe korrekte. Apeli që del, edhe para arsmit tone, është se Institucionet duhet të favorizojnë nisma formimi dhe azhurnimi në fushën e Shkencave të gjuhësisë që ta pajisin më mirë mësuesin dhe çdo operues tjetër me risitë e kohës.

Shkenca – shprehen ekspertët – nuk ka më dyshime për avantazhet se rritja, duke zotëruar disa gjuhë, sjell rezultate nga ana konjiktive, e hap mendjen dhe e ambienton nxënësin apo të riun që, në vlerësimin e perspektivave të ndryshme, t’i çmojë dhe kulturat e tjera. Çfarë kërkohet nga shteti sot? Pikërisht ajo që e kemi theksuar shumë herë, që politikat e sotme duhet t’i shkojnë pas kërkesës, që çështja e formimit të të riut të futet në një kontekst më të gjerë, kontributi i secilit të jetë kontribut edhe për shoqërinë dhe në veçanti formimin plurigjuhësor të qytetarëve. Nëse i hyjmë thelbit të shoqërisë më tej, atëherë duhet parë edhe si kusht  për ushtrimin e të drejtave të qytetarisë, si mjet kohezioni dhe si rritje shoqërore. Ministrja italiane me ngjyrë e integrimit, e para në historinë e Italisë, e kapi thelbin e apelit, duke thënë se tutela e të drejtave dhe e pasurimit ta jep mundësinë të zotërosh më shumë gjuhë dhe më to ta përshkruash botën.

* Prej kater vitesh eshte bashkepunetor I rregullt I Gazetes “Dielli”