Të kota kanë qenë përpjekjet e liderëve boshnjak dhe shqiptar nga të gjitha viset e Ballkanit që në kuadër të gjithëkorpusit boshnjak t’i fusin edhe popullsinë gorane të trevës së Gorës, me gjithatë ata mbetën goran, e jo boshnjak, e që për shumë kend është shumë e natyrshme. Që nga viti 1990, kurë në Pazarin e Ri të gjithë myslimanët jo shqiptarë ranë në dakort që të përfshihen të gjithë në korpusi gjithëboshnjak, por goranët e Gorës ende nuk kanë arrit të jenë pjesë e popullit Boshnjak./
Nga Ismet Azizi/
Goranët janë popull i veçantë i sllavëve të jugut të cilët jetojnë rrëzë maleve të Sharrit në trekufishin e Kosovës, Shqipërisë dhe Maqedoninisë. Për shkak të largësisë së kësaj zone nga rrugët kryesore, te ta janë ende të ruajtura kryesisht elemente e gjuhës së shekullit të tetëmbëdhjetë, dhe madje edhe elementet e sllavishtes së vjetër. Goranët gjuhën e tyre e quajn neshki e cila është më e përafërt me gjuhën maqedone. Goranët i përkasin fesë islame. Xhamia e parë është ndërtuar në fshatin Mlike në vitin 688 sipas hixhres, ndërsa në themelet është shënuar se Ahmed -agë Piri e ka rindërtuar na vitin 1238.
Nuk është problemi te deklarimi i tyre. Tek e fundit është e drejtë elementare e çdo kujt të deklarohet ashtu siq edhe ndihet. Por problemi me goranët e Gorës qëndron krejt ndryshe.
Të kota kanë qenë e përpjekjet disa vjeçare të liderëve politik të Kosovës dhe atzre Boshnjak nga Sanxhaku dhe Bosnja, që goranët t’i joshin të inkurporohen në institucionet e Republikës së Kosovës. Ata mbetën sot e kësaj ditë pjesë e sistemit të republikës së Serbisë.
Popullata e Gorës, trevë e cila shtrihet në skajin më jugorë të Kosovës nuk e njohin realitetin kosovar, gjegjësisht për ta nuk ekziston Republika e Kosovës. Goranët e Gorës jetojnë dhe veprojnë nën sistemin ligjor dhe institucioneve të Srebisë. Tetëdhjetë për qind e e kësaj popullate në forma të ndryshme marrin të ardhurave nga Serbia. Shkollat pa kurfar problemi punojnë dhe finanacohen nga sistemi serb.
Vranishta, është njëri nga fshatrat më të mëdha në Gorë ku është selia e komunës e cila funksionon sipas sitsemit te Serbisë.
Rreth 9 ooo banorë të kësaj treve bazë për të mbijetuar i kanë pagat e punonjësve në sektorin e arsimit dhe të komunës dhe marrjae pagës minimale që marrin punëtorët e ish-kompanive, mandej ndihmat sociale dhe shtesat fëmijënore, të cilat për rrethanat kosovare janë deri diku të larta.
Në kuadër të sistemit arsimor serb këtu veprojnë gjashtë shkolla fillore dhe një shkollë e mesme, ku vijojnë mësimin rreth 900 nxënës. Megjithatë, në krahasim me arsimin, shëndetësia sipas tyre ballafaqohet me më shum probleme, sepse të sëmurit trajtohen në institucionet shëndetësore shqiptare, për shkak të largësisë së institucioneve shëndetësore serbe.
Goranët mëtojnë të jenë në kuadër të Bashkësisë së komunave serbe/
Pos serbëve të Kosovës qendrore edhe përfaqësuesit e goranëve në zgjedhjet e kaluara lokale shpallën listë të përbashkët për zgjedhjet e ardhshme. Ata ishin të vendosur se pas zgjedhjeve lokale do të jenë pjesë përbërëse e Bashkësisë së komunave serbe. Një pjesë e Goranëve nën udhëheqjen e Adem Hoxhës, tentuan edhe ta regjistrojnë partinë e tyre të quajtur “Jugo”, që sipas tyre për shkak të emrit i cili përkon me ish shtetin Jugosllav,KQZ-ja nuk ua lejoi.
Qeveria e Serbisë sikurse në të gjitha komunat edhe në Gorë, gjithmonë ka emëruara kryetar të trupit të përkohshëm. Kryetar i trupit të përkohshëm i komunës së Gorës , ka qenë i meruar Adem Hoxha, i cili posa ishte emëruar u bëri hirrje të gjitha Goranëve të dalin në zgjedhjet lokale të Kosovës të caktuara për 3 nëntor me qëllim të marrjes së pushtetit në këtë komunë, të cilën do t’ia bashkangjes Bashkësisë së komunave serbe.
Duke i analizuar të gjitha rrethanat e krijuar shihet qartë se qëllimi është që Goranët pas zgjedhjeve lokale të bëhen pjesë përbërëse e Bshkësisë së komunave serbe, sepse edhe deri më tash arsimi dhe shëndetësia e trevës së Gorës funksionon në kuadër të sistemit shtetëror serb.
Të gjitha këto rrethana të krijuara, apo që do të krijohen në të ardhmen, na bëjnë të kuptojmë se Bashkësia e komunave serbe do të shtrihet deri në pjesën më jugore të Kosovës