SHKRUAN: GAVROSH LEVONJA/New York/
Arrestimi i ish-guvernatorit të Bankës së Shqipërisë, Ardian Fullani, që nga mënyra dhe rrethanat si u realizua, deri diku përbente dhe një surprizë, natyrisht që pati një jehonë të gjerë në opinionin publik, madje dhe në qarqet politike. Pjesën e luanit në këtë jehonë, pa dyshim, e pati prokuroria nga zyrat e së cilës doli dhe urdhëri për vënien nën pranga të zotit Fullani. Kështu, vetë prokurori firmën e të cilit mbante urdhër arresti do të ishte heroi i ditës në pjesën më të madhe të mediave shqiptare dhe sidomos në rrjetet sociale. Kuptohet se lavdet e përgëzimet në adresë të prokurorisë ishin dicka që pritej, po të kihet parasysh se prokuroria, e cila, për të qenë realistë, gjatë një periudhe shumëvjecare ka dështuar ose të paktën ka qenë e pafuqishme për të pasur sukses me dosjet e ceshtjeve të bujshme, ku të akuzuar kanë qenë personalitete nga politika apo qarqe të lidhura me të. Madje arrestimi i Fullanit, krijoi një frymë optimizmi se më në fund prokuroria po shkëputej nga prangat e politikës duke filluar luftën kundër krimit shtetëror. Mirëpo, duke analizuar zhvillimet menjëherë pas daljes në dritë të lajmit për vjedhjen në mjediset e thesarit të Bankës së Shqipërisë, në radhë të parë reagimet e klasës politike shqiptare, opozitës dhe qeverisë, mendoj se nuk ka vend për optimizëm përsa i përket të ardhmes së aktivitetit të organit të akuzës kur është fjala në raportet me politikën, më së pari me pushtetarët e radhës. Gjatë gjithë periudhës që nga dita e publikimit të vjedhjes së Ardian Bitrajt, politika shqiptare është ndodhur midis dy zjarresh; nga njëra anë presionit të pjesës më të madhe të opinionit publik i cili kërkonte ndëshkimin e guvernatorit si përgjegjës kryesor dhe nga ana tjetër një reagimi të mundshëm të ndërkombëtarëve, të cilët cdo hap që mund të conte drejt shkarkimit të guvernatorit të bankës, mund ta cilësonin si “cënim të pavarësisë së Bankës së Shqipërisë”. Aq më tepër kur kryeministri, Rama ishte shprehur për “stabilitet financiar” gjë që nënkupton meritën e Bankës së Shqipërisë, në një kohë kur edhe Këshilli Mbikqyrës i bankës, pas një votimi, kishte hedhur poshtë, pothuajse unanimisht një shkarkim të mundshëm të Fullanit qoftë dhe në formë dorëheqjeje. Në dritën e një optike të tillë, mund të shpjegohet dhe “guximi” i një zyrtareje të bankës për të injoruar parlamentin duke mos denjuar të paraqitej për të dëshmuar para komisionit parlamentar për ekonominë. Fakt është se kushtet për të vënë në lëvizje mekanizmat për rrëzimin e Ardian Fullanit nga maja e piramidës bankare të Shqipërisë do të fillonin vetëm pas arrestimit të tij në bazë të urdhër arrestit të lëshuar nga prokurori Troci. Personalisht, duke pasur parasysh sa më sipër, urdhëri i prokurorisë për të prangosur guvernatorin e deriathershëm të Banksës së Shqipërisë, jo vetëm nuk më bën “optimist” për fillimin e një “sfide” të organit të akuzës kundër shkelësve të ligjit nga radhët e pushtetarëve, por, në të kundërt, them se duke arrestuar Fullanin, prokuroria i bëri shërbimin e radhës politikës duke e cliruar nga “barra” e rëndë për të vepruar kundër kreut të bankës qëndrore të vendit. Duke lexuar pesë shkeljet mbi të cilat prokuroria ka bazuar akuzën kundër ish-guvernatorit te Bankës së Shqipërisë, Ardian Fullani, te krijohet përshtypja se gjithcka është bërë në kushtet e emergjencës së krijuar si rezultat i ndonjë presioni për të “bërë letrat” që do ta dërgonin numrin një të bankës prapa hekurave.
Zoti Fullani ndodhej ne krye të Bankës së Shqipërisë që nga tetori i vitit 2004, pra një periudhë dhjetëvjecare, gjë që natyrshëm të con tek pyetja: “Shkeljet” e konstatuara prej prokurorisë e kanë zanafillën që prej viti 2004, vitin e kaluar apo muajin e kaluar? Mirë, Fullani, nuk paska propozuar zv/guvernatorin e dytë të Bankës së Shqipërisë, po Këshilli Mbikqyrës si është e mundur që nuk i a ka kërkuar atij një gjë të tillë. Prokurori i ngarkuar për cështjen në fjalë, në komunikatën e publikuar nuk përmend ndonjë fakt si fjala vjen që “filan antar i këshillit mbikqyrës i a kërkoi por guvernatori nuk e përfilli”. E njejta gjë mund të thuhet edhe për “shkeljet” e tjera; Si ka mundësi që ky këshill i quajtur mbikqyrës paska bërë sehir Fullanin duke e lënë të shijë si të dojë qe nga dita e ardhjes në krye të bankës qëndrore të vendit? Ndoshta duke mos qenë në kontakt direkt me atë c’ka është bërë në Bankën e Shqipërisë në vite mund edhe të gaboj, por logjika më con në atë që “shkeljet” në fjalë duhet të kenë ekzistuar që para ardhjes së Fullanit. P.sh. nëse do të kishte pasur një zv/guvernator të dytë para Fullanit, kur pse dhe si u largua? Si ka mundësi që Fullani i akuzuar se ka mbushur bankën me miq, të afërm të tij dhe të politikanëve të rëndësishëm e paska lënë t’i shpëtojë një post i tillë pa emëruar dikë të vetin? Së dyti, kur flitet për “nisma juridike”, për “rregullore të thesarit”, për “politika për mbarëvajtjen e veprimtarisë së përditshme”, etj. të gjitha këto paskan qenë lënë të bëheshin ditën kur do të vinte këmbë në zyrën e guvernatorit, Ardian Fullani? Gjithashtu, po para Fullanit si kryheshin auditet në Bankën e Shqipërisë? Dihet se në Shqipëri ai që vjen në krye të një institucioni më shumë është i prirur të ndryshojë njerëzit se sa normat e stilin e punës. Nuk dihet saktësisht nëse është shtyrë prokuroria për të hetuar aktivitetin e Bankës së Shqipërisë para ardhjes në krye të saj të Fullanit. Nëse do të shpresohej për një hetim të suksesshëm, ky nuk do të ishte i mundur pa hetuar imtësisht aktivitetin e Këshillit Mbikqyrës. Konkretisht,shkeljet e evidentuara nga organi i akuzës, gjykuar nga përmbajtja e tyre duhej të kishin qenë objekt shqyrtimi i Këshillit Mbikqyrës të Bankës, antarët e të cilit duhej të kishin ngritur zërin edhe për shkëljen apo abuzimin më të vogël nga ana e kreut të bankës. Madje, më shumë se guvernatori, roli kryesor i të cilit janë probleme të tilla si politikat monetare, koordinimi i tyre me situatat ekonomike e sociale të vendit, me levizjet në qarqet financiare ndërkombëtare, i mbetej anëtarëve të këshillit të merreshin me atë që mund të konsiderohet si “prapavija” sic janë problemet e sigurisë, apo zbatimi i rregulloreve të brendshme, etj. Lidhur me këtë ma do mendja se në asnjë vend të botës guvernatori i një banke ka luksin të merret me problemet e sigurisë në një institucion bankar qoftë dhe të nivelit të dytë. Përsa i përket auditeve guvernatorja e re dëshmoi para prokurorisë se për auditet e munguara në vitet 2012, 2013 dhe 2014 përgjegjësia i takon ekskluzivisht kryeinspektores se arrestuar, Golemi, po athere si mund të mbetet jashtë përgjegjësive vetë guvernatorja e re, deri dje zv/guvernatore, të cilës nuk i paskan rënë në sy auditet e munguara gjatë një periudhë trevjecare? Të gjitha akuzat ndaj Fullanit duke pasur parasysh qëllimin dhe kuadrin ligjor të funksionimit të këshillit mbikqyrës, rëndojnë dhe mbi antarët e këtij këshilli i cili paska qenë një organizëm krejt formal, i ngjashëm me bordet e institucioneve e kompanive të ndryshme, ku të emëruarit e kanë kuptuar detyrën e tyre vetëm për të marrë rrogat e majme duke e pasur qenien në këshillin mbikqyrës si “punë të dytë”. Normalisht, antarët e këshillit mbikqyrës duhej të ndëshkoheshin me kthimin e këtyre rrogave për punë të pakryer.