Nga Besim NDREGJONI/
“Nji popull që nderon burrat e vet, nji popull që pavdekson kujtimin e tyne, jo vetëm në faqet e historise, por edhe mbi rrasa e në monumente, ai popull tregon se ka ndërgjegje, se ka ndjesi të holla, se njeh miradijen e ka dëshire me u sjellun e me u drejtuem simbas shembullit të të Mëdhajve te vet”. (Luigj Gurakuqi) kjo thënje e shqiptarit të madh Gurakuqi shoqëronte në këtë ditë prilli ne dibranëve që peruruam monumentin që tregon pavdeksine dhe kujtimin e dibranëve antikomunist që u vrane dhe u burgosen për liri, ndaj diktaturës komuniste … lirinë të cilën po e gëzojme sot. Për ne dibranët, Dibra është një fushë e gjërë magnetike , që sa ma shum ta shohësh , prekesh dhe ta përmendesh , aq më e dashur bëhet , aq më shume ngrihet e lartësohet si një mal i larte..
Ky memorial kujton historine tragjike të Dibrës e cila e perjetoi për 45 vite komunizëm, një histori , qëndrese , vuajtjesh, lotësh nënash , na mallëngjen e na kujton kohën ku u flijuan burra e gra dibrane, na kujton pushkët e para antikomuniste të Halili Alisë e të Sef e Dan Kaloshit të Beqir Sines, të plakut patriot e anti serbit 70 vjeçar Llan Destan Ndregjonit, të Hakik Menës me vëllezrit e tije, të Lurës Kreshnike..të çetave të Fiqiri Dines, e të Hysni Demës… një luftë civile ndaj banditëve terroriste që mbanin mbi kokat e tyre shenjat antishqiptare të sllavo komunizmit dhe donin me i treguar Dibrës se hasmi shekullor serbët na ishin ba vllaznit e idealit komuniste, të idealit internacional dhe çdo kundërshtim ndaj sllavëve ishte tradhti.. komunistët shqiptare me ideologjine e kriminalizuar e të neveritshme, kishin marre hunët e zjarmit në dorë dhe digjnin kullat dibrane , ato kulla që i kishte djegur serbi i digjnin komunistët. Memoriali i krimeve të komunizmit tregon plumbat që vrane dibranët e mire e të mencur, Kaloshët e Ndreet Sopotët e Capët e Maqellarës, Gjilagët e Oxhakut, e Pirajt , trimat të paepur . Na sjell në vëmendje qëndresën e intelektualit dibran Edip Tërshanen që në vitet e para të ashtuquajtur “çlirim” , i drejtohej diktatorit se ju jeni tradhëtar i kombit dhe jeni shërbyes i sllavizmit. Vrasjen e pafajshme të Hasan Dinen së Maqellarës, memoriali na apelon që Kryeministri Fiqir Dinja i madh e Hysni Dema i Homeshit, e të gjithë dibranët antikomuniste që kockat e tyre ndodhen në vendet e huaja , të kthehen në tokën dibrane se për Dibrën dhanë gjithçka.. Ky memorial është historia e burgut 25 vjecar të Ali Maliqit të mencur që e vrane në burg sigurimi i shtetit 10 ditë para lirimit, të trimit Dine Dema që theu muret e hetusise e nuk pyeti për plumbat e banditëve komuniste.. Dibra në luftë me serbët një shekull e nuk ishte dorzuar, por do të binte pre e pabesisë së banditëve komuniste vetëm se këta ishin shqiptare. Dibra e nëntë maleve, e 7 teqeve e tre oxhaqeve do të mbushej me kufoma fisnikësh nga shqiptarët aziatike që vinin me terror e pabesi mbi popullin e pafajshëm e të mencur dibran.. E cila shpi e mirë në Dibër do të i shpëtonte pushkatimit e burgimit .. Memoriali i krimeve komuniste nuk mund të i xan të gjithë dibranët që u vrane me komunizmin por është Kujtesë., sfidë për mos me harruar plumbat e komunizmit e burgun e me sjell ndërmend punën e përbashket e të detyrueshme që banë antikomunistët dibranë të burgosur në moçalet e Bedenit, Vlocishtit , Myzeqesë , e në aerodromet e Urës Vajgurore dhe Rinas-it, kampet çfarosëse të Burrelit, e Gjirokastrës, Spaçit, e Qaf-Barit dhe do të provonin sëbashku me shqiptarët e tjere, vuejtjet e perbashketa, urine, të ftohtit, dhimbjen e drunit të policit të kuq në kurrizet e tyre të krrusun nga pesha e rande e baltes ngjitese dhe e cimentos ne supe, e bisedave koke me koke me të burgosurit e tjere ,mbi fatin e vendit tone, e sidomos mbi perspektivat e se ardhmes se atdheut tone të përbashkët!
Memoriali i krimeve të komunizmit përuruar me 30 prill 2015 me inisativën e Ilir Krosit dhe Besim Ndregjonim në prezencë të Presidentit të Republikës shkelqesia e tij Bujar Nishani.
Maqellara e Dine begut, Fushaaliaj e Bllicja e Sale Demirit, Reci e Dardha , Muhurri i mentarit Dine Hoxhës, Peshkopia e Sul Shehit, Brezhdani i Karahasaneve, e Kazideteve , Kastrioti i Xhilagëve, e Dohoshishti i Hysenagolleleve e Kadrieve, Sllova e Elez Isufit, Luznia e Murreve e Manukeve, Katergrykët e Murrës të persekutimit për cdo katun, Lura e bajrakut, e Cidhna e Nokajve me Gjoricën e Markajve e Camajve , Bulqiza e Zerqani i sheheve patriot e të pamposhtur e radha nuk fund.. të gjithë katundet e Dibres kan pasur persekutimin e tyre 50 vjecar përbuzjen e diktaturës eleminimin dhe zhdukjen me cdo kusht të mencurise dibrane.. Sot, ne qe mbijetuem, kemi privilegjin me kujtue dhe me fillue nji jete te re. O Dibra heroike e diteve të vështira kombëtare! Ti meriton të jeshë krenare! Historia do të njohë përherë vlerën e aktit tand heroik. Historia yte do të frymëzojë brezeni të tana me mesimet që dhanë për të ardhmen herojt tuej, shumica heroj të heshtun. Mos u shkurajo nga heshtja që të rrethon sot, mos e humb shpresën se ditë ma të mira do të vijne për ty – e për të gjithë ne – sepse heroizmi i vertetë nuk konsumohet as nga koha as nga hapesina. Katrahura politike qe ngriti koken mbas shembjes se turpshme te komunizmit ashte nji plage e rande por kalimtare. Dibra e Shqiperia meriton nji shtet e nji shoqeni te lire, te lire nga frika, sidomos frika qeveritare, dhe te lire nga uria, papunesia dhe varferia…. Dibra dhe Shqiperia meriton nji sistem politik te hapet, transparent, dhe plot respekt për cdo qytetar të lire. Dibra dhe Shqiperia meriton nji emën që të respektohet nga bota e jashtëme. Dibra e Shqiperia meriton këtë respekt sepse e ka pague rande detyren që vuni mbi shpatullat e saj nji histori e egër e imponueme mbi shqiptaret pa pelqimin e tyne. Dibra dhe Shqiperia meriton nji të ardhme të lumtun e premtuese sepse ka derdhe gjakun si lum për nji dite të atille. E ne këtë përpjekje vigane, për drejtësi të mohueme Dibra e juej, Dibra ime , Dibra e të gjithë shqiptarëve zen nji vend nderi! Me lejue kriminelet komuniste të jetojne pa dhanë llogari të krimeve monstruoze që kane krye në kurriz të Dibrës e popullit tonë, don të thotë me mohue ekzistencën e këtyre krimeve, don të thote se nuk ka pase rezistencë anti-komuniste, nuk ka pase të arrestuem, të torturuem, të denuem, të internuem, nuk ka pase me mijera të pushkatuem, don të thotë me mohue vuejtjet e familjeve tona dhe të të gjithe popullsise së vendit tonë të shtypun pa meshire. Kjo don të thote me mohue sakrificat e nanave, motrave, bijave, bashkeshorteve tona- të femnës dibrane e shqiptare që i dha dimensionin ma fisnik rezistencës sone anti-komuniste, – don te thote të zhytesh në botën e krimit, ku gjithçka lejohet dhe askush nuk përgjigjet. Kjo, nuk ashte Shqiperia për të cilën kemi luftue. Kjo nuk ashte Shqiperia demokratike , Shqiperia e qytetarit të liri për të cilën ne kemi andrrue si antikomunistë. Ne dibranët i thamë jo hakmarrjes, se kështu është morali i ynë! Por Drejtesi ne duam që të denohen krimet makabre që ju bënë dibranëve e shqiptarëve.. Ne emen te te gjitha viktimave te komunizmit, dhe në emën të breznive të ardhme që nuk duhet të rijetojnë kommunizmin, le të ngrejme zanin tone sa ma nalt që mundemi, le të punojmë sa ma shume e me sistem, le të mobilizohemi me goje, me shkrim, me manifestime publike, e sidomos me forcën e votës së lirë që të ringjallim interesimin kombëtar e ndërkombëtar për padrejtesinë që jetojme sot, dhe të zgjedhim si përfaqsues të se drejtës dhe të drejtesise koleget tone që kan jetue vitet e shtypjes së militantantizmit të çmendun komunist, ne vete e familjet tona, le të nxjerrim në drite dokumentacionin e duhun akuzues, dhe t’a bajme atë publik, material pedagogjik për edukimin e të rinjve me frymën e demokracise që siguron lirine e dinjitetin e çdo qytetari, pavaresisht nga ndryshimet e bindjeve politike qe kemi. Memoriali apelon dhe ju kujton: “Mos harroni, sepse harresa ashte vdekja e jone e dyte. Memoriali i Dibrës i drejtohet shtetit shqiptarë “Mos na mohoni drejtësine. E Presidenti Nishani i emocionuar përpara Memorialit do të shprehej : Nacionalizmi Dibran nuk mund të ishte tjetër, e të bante heshtjen por do të ishte antikomunist në mbrotjet të vlerave të kombit ndaj asaj diktature çfarosëse. Prandaj meriton mirnjohje e shtetit e të shoqerise. E Dibranët me një zë do të i përgjigjeshin : Ne nuk do të harrojme.
*Besim Ndregjoni
President i Unionit Mbarkombetar Integrimit të Burgosurve e të Përndjekurve Politike të Shqiperise.