Nga Pirro Dollani/

Sapo përfundova së lexuari romanin “MALL i KALTËR, shkruar nga miku im, romancieri i talentuar, Viktor Canosinaj! Romani mbi motivet e jetës së piktorit të madh Ibrahim Kodra është një nga ato libra që lexuesi me padurim pret të mbarojë faqen për të kaluar te tjetra. Ajo që të bie menjëherë në sy është përgatitja paraprake që autori ka bërë për të shkruar këtë roman. Cilësi kjo e shkrimtarëve profesionistë e seriozë ndaj vetes dhe lexuesve të tyre. Romani “Mall i Kaltër” është një libër mjaft informues, është një histori poetike e rrugës së pikturës nga antikiteti deri në artin modern të kohës. Canosinaj tregohet mjeshtër në “ndërtimin e suspense-s”! Vepra ka një strukturë kompozicionale të veçantë. Dy janë elementet kryesorë: digresionet e shpeshta dhe rrëfimi është në vetë të dytë. Besoj se nuk është lehtë të shkruash një roman në vetë të dytë, ku personazhi Kodra rrëfen për fëmijën Kodra, një mënyrë që mendoj se i ka dhënë dorë autorit për të zhbiruar edhe më thellë në shpirtin e atij jetimi nga një fshat i vogël, i cili më vonë do të arrijë majat e artit të pikturës. I tërë romani, 343 faqëshe, është një këngë e bukur, prekëse për mallin, dashurinë e atë që të mungon. Malli, kujtimet, dashuria janë lajtmotivi që përshkon tërë elementët e kësaj vepre letrare. S’di pse m’u kujtuan këtu fjalët e poetit të madh anglez William Wordsworth, që thotë se “kujtimet e mbajnë gjallë njeriun”. Një rrëfim elegant, që rrjedh me një gjuhë sa e drejtpërdrejtë, aq edhe e figurshme e poetike. Leksiku i qëmtuar me aq kujdes, aq i pasur e me një erëmim shqipërie, saqë çdo shkrimtar duhet ta ketë zili. Fjalët në fjali janë si ato ngjyrat e fijeve të endura në ato qilima që përshkruan autori në roman. Të pashlyeshme nga mendja janë bisedat e Kodrës së ri me skulptorin Paskali në studion e tij. Sa i gjetur e domethënës është “detaji” që çdo herë kur i riu Kodra i hynte në studion e skulptorit Paskali, do ta gjente atë duke punuar mbi bustin e Ketit, gruas së tij, të asaj italiane të bukur, veprës “më të shkëlqyer që kishte nxjerrë nga duart”, që, si të thuash, ishte si një kompesim për atë kompromis që mjeshtri kishte qënë i detyruar të bënte në jetë duke “përjetësuar” me artin e tij ndonjë diktator. Por kjo ishte vetëm dukja: ajo që mbeti ishte busti i bukur i së shoqes! Një meritë e Canosinajt është skalitja e një mori figurësh, si të babait të Kodrës, të nënës së vdekur që i ngjasonte me shtojzavallen që Kodra fëmijë kishte takuar dikur në pyll, të njerkës, të zonjës Stefani, Norës, Karmelës, etj.

Ky roman, është një trillim letrar mbështetur në çaste nga jeta e mjeshtrit Ibrahim Kodra, e përfshin një periudhë kohore prej mëse gjysmë shekulli, por i tërë rrëfimi letrar ndodh brenda një caku kohor pak më shumë se dy orësh.

Pa dyshim, romani “Mall i Kaltër” është një vepër që do të pritet me shumë interes nga lexuesit.