Shkruan:Eugen Shehu/
„Nuk mund të zhvillosh kombin pa i dhënë kulturën e kultura është pjesa më vitale më e prekshme dhe më e përditshmja.Individi me kulturë nuk skllavizohet dhe nuk e lejon vehten të poshtrohet,njeri i tillë hyn në rradhët e asaj që ne i themi intelegjencë“- Mit‘hat Frashëri/
Monumentet tona nacionale,frymore ose jo të tilla për gati një shekulli janë në qendër të goditjeve nga politika shovene serbe e atyre sllavomaqedonase,me qëllimin e vetëm për të shpartalluar deri në asgjësim të plotë tharmin e kulturës shqiptare,vetëegzistimin e popullit autokton në Maqedoninë Shqiptare.Si çdo komb që ka monumentet e veta të kulturës e të parët ata që shëndrohen në simbole,ata që me fjalën e tyre thërrasin dhe ngrenë gjeneratat,janë padyshim vetë njerëzit.Ende në gjallesë fizike të tyre,ata nderohen,dëgjohen,respektohen,pas tyre ecet pa u friguar se me ta është përpjekja më e madhe njerzore për lirinë dhe prosperitetin e kombit.Shum burra ecën nëpër faqet e historisë përmes ngjarjeve kulmore të jetës shqiptare duke mbajtur mbi supe përgjegjësinë e madhe të kulturës sonë kombëtare.Dhe e vërteta e dhimbshme është se në trevat autoktone të Maqedonisë Shqiptare,ende këta patriotë të mëdhenj të punës e sakrificës,nuk njihen mirë ose thënë më saktë më saktë lënë në krahun e anatemuarve ose dhe më keq të haruarve.Dhe kjo gjë jo për fajin e tyre,por nga trysnia qëllimkeqe e regjimeve sllavomaqedonase si „modele të harmonisë ndëretnike“.Autorët e ndaluar dhe të syrgjinosur,në fakt janë ata që përbëjnë fundamentin e mendimit të lirë shqiptar në shekullin që lamë pas,at nuk e patën nxjerë vendin e tyre në ankand por, përkundrazi me jetën dhe veprat e tyre mundën të artikullonin die sam a të qarta për çështjen kombëtare shqiptare dhe mëtej këto die t’ia paraqesin dhe europës.Ata nxuarën nga arkivat e bibliotekave të huaja mijëra faqe librash dhe harta duke i bërë të ditur botës se cili ishte vendi i ilirëve të lashtë në gadishullin ballkanik dhe përse fqinjët e tij ishin sllavo-grek,ishin udhëhequr kurdoherë prej qëllimeve aneksioniste.Këta burra të mençur,transmetuan jo vetëm në kujtesë të kombit të tyre por dhe kombeve të tjerë,kuintesencën e kulturës nacionale,me çrast donin të dëshmonin se etnija shqiptare kishte një konstancë zhvillimi sa në aspektin njerzorë aq edhe në identitetin e saj.Natyrisht vepra e tyre nuk filloi nga hiqi,ata patën një truall ku u mbështetën patën veprën e përkryer të vëllezërve Frashëri,ate të Kristoforidhit, Veqilhargjit,Vretos etj,mbi të cilën më pas lulëzoi krejt kultura shqiptare e shekullit të XX-të.
Por në vise të maqedonisë Shqiptare dhe vepra e këtyre pak u bë e njohur,ngase kështu u interesonte qarqeve të caktuara serbo-sllavomaqedonase.Shqiptarët etnik të këtyre trevave kishin patur rastin të mësonin për dishepujt e mendimit dhe kulturës së vetë,vetëm gjatë periudhës së viteve 1939-1944, atëherë kur këto treva shqiptare ishin nën administratën shqiptare,ani se të pushtuar prej Italisë e Bullgarisë,por sidoqoftë disa treva u lodhën me shtetin amë.Madje gjatë kësaj periudhe,disa shkolla, sheshe e rrugë,muarën pikërisht emrat e këtyre Rilindasve tanë e për tu hequr mandej dhunshëm nga pushtimi serbo-sllavomaqedonas komunist,duke i zëvendësuar me „heronjtë“ e nacionalçlirimtarëve sllav që u ndihmuan dhe nga komunistët e Tiranës.

GODITJET NË KUJTESË

Ka qenë gjithmonë në llogjikën e pushtesve që pas nënshtrimit të dhunshëm fizik,të përgaditëshin dhe nënshtrimin shpirtërorë,sepse ky nënshtrim ka të bëjë në mënyrë të drejtpërdrejtë me vetëdijen nacionale të kombit.Sapo hiqej nga një shkollë emri i „Sami Frashërit“ do të zavendësohej me ate të Titos ose Mosha Pijade etj.E pse ? Historia e trevave të Maqedonisë Shqiptare ka qenë kurdoherë e pranishme në veprat e Sami bej Frashërit,madje për fushën e Pollogut ai ka patur edhe projekte konkrete,ndërsa i vetmi projekt i regjimit komunist ka qenë shtypja,dhuna dhe terorri mbi popullatën shqiptare,një pjesë e së cilës,ajo ortodokse pranoi sllavizimin e deri tek vendosja e kolonëve nga vise të tjera serbe.Kështu që pas „çlirimit“ dhe „bashkim vllazërimit“ në krejt trevat e Maqedonisë Shqiptare u zhdukën emrat e vëllezërve Frashëri , të kristoforidhit,të motarve dhe vëllezërve Qirijazi,Said Najdenit,Vehbi Dibrës,Iljaz Pashë Dibrës,Nijazi Resnjës e shumë figurave të kulturës dhe artit luftarak shqiptar,me këtë rast ishte e spjegueshme që të ndaloheshin e të lënë në harresë,në vetminë e madhe të tyre,edhe korifejtë e mendimit nacionalist shqiptar si Mit’hat Frashëri,Gjergj Fishta,Faik Konica,Krist Maloki etj etj.Mbase në rastin e këtyre burrave propagandës rrënuese serbo-sllavomaqedonase i ka ardhur në shërbim sigurisht edhe rregjimi gjysëm shekullorë i diktaturës komuniste në shtetin Shqiptar,i cili po për të njejtat arsye të kriterit ideollogjik, i mbajti xhevahirët e veprave të tyre përmes mykut të arkivave dhe biblitekave me rreptësinë e ndaluar.Pas goditjes së dhunshme të figurave madhore të kombit tonë aradhat famkeqe të regjimit komunist-titist,iu drejtuan edhe rrënimit të kujtesës,të ngjarjeve me rëndësi për familjen dhe jetën e shqiptarëve.Me të ashtuquajtur rreforma urbane në emër kinse të strukturuar, u gjymtuan dhe u rrafshuan me mijëra shtëpi të stilit të vjetër tradicional shqiptarë,u rrënuan kulte dhe monumente të randësisë historike fetare,dhe në emër të po atyre ndërrmarjeve djallëzie u prekën të gjitha lagjet dhe rrugët të një rrëndësie historike e kulturore për ti përshtatur një arkitekture shoveniste larg asaj identitare historike. Në të gjitha qytetet shqiptare ku ishin të vendosura sahat-kullat e vjetra,sahatët u muarrën dhe zavendësuan me kryqe si një shenjë se gjoja në ato vise paskësh patur vetëm të krishterë sllav,sipas programeve kolonialiste që vazhdon dhe në ditët e sodit.U nacionalizuan pronat fetare-Vakëfet- ndërsa u rrafshuan përdhe Hamamet e lashtë duke i zëvendsuar me objekte bankare apo të institucioneve qeveritare-komuniste përderisa shqiptarët mbeteshin krejtësisht të margjinalizuar në reagimet e tyre,kur dihej që si alternativë do të kishin burgin ose likuidimin fizik e shoqëror.
Shovenizmi i egër serbo-sllavomaqedonas nëpërmjet programit të „naçertanieve“ të ndryshme ka elaboruar dhjetra e dhjetra die shfarosëse jo vetëm për kulturën por edhe për vetë jetën e shqiptarëve etnik në trojet e tyre me historinë dhe kulturën e tyre.Tashmë këto elaborate askush nuk i mendon si histori të shkruara në kohra të lashta,por përkundrazi,si projekte konkrete administrativo-politike, me ç’rast realizimi i tyre drejtohet nga „shteti demokratik“,kështu do ishte edhe më vitin 1988-të kur në shtëpinë-muze ku ishte mbajtur Kongresi i Manastirit më nëntor të vitit 1908-të,dora shovene do të shkulte pllakën përkujtimore,duke dashur të çojë drejt harresës datën kulmore të kombit shqiptar.Po kush tjetër përveç shovenizmit serbo-sllavomaqedonas do të dëshironte që ajo datë mos të Egzistonte? Ata duke dashur të shkulnin ate pllakë përkujtimore dhe duke tentuar të përvetsojnë dhe vetë shtëpinë-muze,ata në fakt duan të zhdukin një pjesë të historisë relevante të gjuhës dhe shkollës shqip,duan që me egësinë e tyre shovene të „pushkatojnë“ krejt emrat e ndritur të atyre burrave që në kryeqendrën e vilajetit të Manastirit,hodhën bazat e gjuhës dhe të bashkimit tonë kombëtar,e kjo heqje të pllakës pasoi dhe me ndryshim emrash nëpër rrugët e qytetit. Në vitin 1993-të në vise të Maqedonisë Shqiptare,prej miqve të afërmve por edhe nga patriotë shqiptarë,u zhvillua me madhështi ceremonia e rivarimit të Hoxhë Vokës të këtij mendimtari dhe pioneri të gjuhës dhe shkollës shqipe.Me këtë rast u vu në vend edhe amaneti i tij për të patur tek koka një rrasë varri të shkruar në gjuhën amtare,në një pllakë të vogël merrmeri nuk mungoi as skalitja e një shqiponje dykrenore,dhe jo më gjatë se një muaj nga ceremoniali,varri i këtij shqiptari të madh dhunohet nga dorra e krimit shovenist sllavomaqedonas,kështu duke rivrarë dhe një herë simbolet e dhe varret e shenjta shqiptare,por gjithmonë është e vështirë të merret me mend se deri ku shkon paranoja kolektive sllavomaqedonase.
Sikurse të mos mjaftoheshin me të bëmat e tyre djallëzore,ata tashmë ishin të vendosur që të shkatëronin madje edhe kultet fetare të një rëndësie të veçantë,kështu që po më vitin 1993-të mu pranë Xhamisë të njohur Isakie si një vepër e rrallë arti,sipas „planit urbanistik“ do të ngritej një ndërtesë disa katëshe,kjo pasoi me protestën e ashpër të Bashkësisë Islame Shqiptare,duke ndërmarrë nismën e diskutimeve në një tribunë publike në bashkëpunim edhe me Entin për Mbrojtjen e Monumenteve Historike ku u dëgjun me interes,kumtesat e arkelogëve,etnologëve dhe arkitektëve por që tek e mbramja nuk dha fryt,pasi që ishte projekt sllavizimi i cili pasoi më pas dhe në komunat e tjera shqiptare.Një fat të tillë ka përjetuar edhe Harabati Teqeja e Tetovës e cila për vite me radhë mbetet në shkresa gjyqësore,e cila ashtë e uzurpuar prej autoriteteve të larta sllavomaqedonase prej vitesh duke ngritur në të pijetore dhe hotele,dhe nuk është aspk për çudi kur të biesh në gjyqet e tyre të montuara që si zakonisht fabrikojnë zgjidhje „paqësore“ ku më pas restorantet dhe hotelet tu ngelin sllavomaqedonasve,e nuk do të ishte habi nëse një natë dhe mbi te apo pranë ngritet një kryq sllav.

TERRORIZMI ETNOKULTUROR SLLAVOMAQEDONAS

Se cilat mund të jenë parametrat e bashkëpunimit në Fyrom-in e sotëm veçanërisht në rrafsh të bashkëjetesës kulturore,mjafton vëmendshëm të shohim djallëzitë e projektit „Shkupi 2014“ dhe gjithshka sqarohet që në shiqim të parë e në mbrendësi spjegon mjaft vizita në Muzeun historik të Shkupit.Eksponatet e këtij muzeu „tregojnë“ më së miri „ardhjen“ e sllavëve në Maqedoni si edhe shtrirjen e mbretërisë së Carit Samoillit.Më tej aty flitet për luftërat dhe zgjerimin e mbretërive nën udhëheqjen e Car Dushanit dhe kralit Marko,por asgjë nuk thuhet për fisin e lashtë arbëror,për ate popull që jetonte në këto troje përpara se sllavët të dyndeshin në gadishullin ballkanik.Kjo heshtje memece ka rrethuar qindra kilometra truall arbëror i cili në luftërat e veta për egzistencë fizike,ka shkruar epope një mijë herë ma sinjikative se përrallat me Carë e Kralë.Po në këtë muze të pështirë,sipas vizitorëve do të vërejsh të ekspozuar,gurë,kryqe apo objekte të tjera,por asgjë nga arktifakteve ilire kur dihet se ajo që sot quhet zyrtarisht si FYROM-në të kaluar ka qenë vetëm një term gjeografik,ndërsa të parët shqiptarët si një popull autokton nuk përfaqsohet aty me zbulimet e veta të
Lashtë sisë ilire.Është padyshim shenjë e mirë kur një popull nuk do të harrojë nga ka ardhur,sepse në çdo moment ai përcakton se nga do të shkojë dhe deri ku mund të arrijë,por të terrorizosh jo vetëm fizikisht por edhe kulturalisht identitetin e ngurtë e autokton të kombit në bashkëjetesë qoftë dhe e detyrueshme,është dhe një krim mbi krimet e koh pas kohshme,dhe ky asht realiteti i „bashkëjetesës ndëretnike“ në Fyromin e sotëm.Në një vend multietnik,dyshe,dhe minoritete të tjera,është e detyrueshme rrëfimi i rrugëve të qytetërimit për çdo popull,kështu që mos ti lihet presupozimit si shembje dhe tentimvarrosjen e një identiteti autokton kulturor e për të ngritur vlerat jo të vërteta të një populli tjetër i freskët në sipërfaqen e kombeve me identitet të dyshimtë historik.Përkundrazi, kur këto kultura ndriçohen më vehte,pa tendenca dhe kritere ideologjike ato mund t’i shërbejnë njëra tjetrës,qoftë asaj autoktone , qoftë asaj në ngjitje.Por doza e sëmundjes patallogjike sllave albanofobe nuk duron dot ngjitjen pas lashtësisë së identitetit nacional shqiptar,dhe pikërisht kjo sëmundje e rëndë në psikozën e tyre gjithmonë le hapur idetë konspirative,ku sipas logjikës së tyre dhe ndryshimet e dhunshme demografike janë në shërbim të mbrojtjes të identitetit të tyre.Shkupi sot ka pjesë dërmuese të sllavomaqedonasve nga zonat rurale të boshatisura nga maqedonia e pirinit dhe asaj të egjeut,e përderisa e dinë që shqiptarët nuk zhvendosen në ato zona,që në fakt s’janë të vetat,por edhe përmes ligjeve të veçanta dhe dinakëritë elektorale,p.sh. Kumanovës i heqin Likovën si zonë e saj dhe e bëjnë një komunë më vehtë jo funksionale dhe jo të zhvilluar,e në të njejtën kohë qyteti i Kumanovës automatikisht dominohet nga serbët dhe sllavomaqedonasit, të cilët zgjedhin kryetarin e Qytetit.E në anën tjetër Zajazi si pjesë e Kërçovës i lihet zonës së Pollogut,për të ballancuar elektoratin në komunën e Kërçovës,dhe ndërkohë ngitet një komunë fantazmë si Vevçani në Strugë që i ngjan një mor kali, e tërë kjo dinakëri sllavomaqedonase madje gjen dhe mbështetjen e një partie shqiptare në partneritet.
Pse e them këtë ? Monumentet tona identitare apo frymore e kulturore madje dhe në rrafshin gjeografik e demografik,dita ditës po iu ekspozohen rrymave të forta shoveniste sllavomqedonase pa lënë mënjanjë dhe ndonjë grupim politik shqiptar,por ajo që është shpresë mbajtëse e fuqishme është fakti që shqiptarët etnik të Maqedonisë Shqiptare kanë energji mendore e fizike për ti përballuar goditjet institucionale sllavomaqedonase në drejtim të gjdo poreje të jetës shqiptare në ate kreaturë jo domosdoshmërisht si e tillë egzistenciale.Ne si shqiptarë e dimë mirë që terorrizmi jo gjithmonë është vepër e një individi,grupi qoftë ideologjik apo religjioz,por ma i rrezikshëm dhe frymzues është ai institucional i një pushteti i cili udhëhiqet nga paranojat e saja.Tek e fundit se sa asht goditja e fortë shqiptare këtë e dëshmuan në praghyrje të mileniumit të tretë.Një reflektim i intelegjencës shqiptare në Fyrom është imperativ kohe në korniza kombëtare.
Zvicër-Bern