Idriz Lamaj – Page 5 – Dielli

HISTORIA E VATRES- VEPRIMTARIA DIPLOMATIKE E NJË AMBASADORI PA KREDENCIALE

August 14, 2015 by dgreca

NGA IDRIZ LAMAJ*/
Me 15 janar 1943, një muaj pas vdekjes së Faik Konicës, Udhë- heqësi i Kishës Orthodokse Shqiptare në Amerikë, i cili ishte edhe Kryetar nderi i Federatës “Vatra”, dërgoi në Washington ambasadorin e ri; Këtë ambasador të pa shtet dhe të pa qeveri, ish Kryeministri i Shqipërisë, Peshkop Noli, e paisi me këtë kredencial historik:
Kisha Ortodokse Shqiptare në Amerikë
Boston, Massachusette
“Mbajtësi i kësaj shkrese, z. Petro Kolonja, 37 Marland Road, Worcester, Mass., dhe 1530 Sixteenth Street, Washington, D.C., është emruar prej Madhërisë së Tij Mbretit Zog i Shqipërisë si përfaqësues i Tij në Washington për të zëvëndësuar të ndjerin Faik Konica, ish Ministër i Plotëfuqishëm i Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, i besuar me mision të veçantë për të siguruar njohjen zyrtare të qeverisë shqiptare në mërgim nga Organizata e Kombeve të Bashkara. Çdo përkrahje që t’i jepet z. Kolonja do të vlerësohet lartë nga mbar populli shqiptar.
Peshkop F. S. Noli, 26 Blagden Str. Boston, Mass.

Përfaqësuesi i Mbretit Zog u vendos në Washington dhe vazhdoi menjëherë fushatën e tij diplomatike sipas planit të hartuar nga Konica e Noli.Në fillim, ai gjeti mbështetjen e plotë të Sekretares së ish Ministrit të Legatës Shqiptare, zonjës Charlotte Graham. Petro Kolonja shkruan në disa shënime kujtimesh të pabotuara:
“Zonja Graham më ndihmoi shumë, më siguroi apartamentin, më dorëzoi librin e Konicës me telefona e adresa dhe makinën e tij të shkrimit. Ajo më solli edhe disa orendi shtëpiake të cilat më hynë në përdorim edhe pasi solla në Washington time shoqe me fëmij”.
Një javë pas arritjes në Washington, Kolonja njoftoi 24 ambasada të huaja me këtë shkresë:
“ Shkelqesi,kam nderin t’ju njoftoj se jamë emruar Përfaqësues i Mbretit Zog të Shqipërisë në Washington, për të zëvendësuar të ndjerin Faik Konica, ish Ministër Fuqiplotë i Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.Në këtë kapacitet do t’ju isha shumë mirënjohës nëse me jepni një intervistë në kohën tuaj më të përshtatshme. Në këtë mënyrë do t’ju shprehja falenderimet dhe respektin tim në person.”
Me nderime, Petro Kolonja, Përfaqësues i
Mbretit Zog në Washington.
Shtëpisë së Bardhë, Ministrisë së Jashtme, Ministrisë së Luftës dhe zyrave të tjera kompetente amerikane, Kolonja u dërgoi letra me përmbajtje të ndryshme. Në secilën letër vuri në dukje deklaratën e ministrit Hull të 10 dhjetorit 1942, kërkoi njohjen e tërsisë territoriale të Shqipërisë dhe të qeverisë shqiptare në mërgim nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Ambasadorit turk, Kolonja i dërgoi një letër të veçantë falende- rimi për denoncimin që shteti turk i bëri Italisë me rastin pushtimit të Shqipërisë. Një letër të till i dërgoi edhe ambasadorit egjiptian në Washington.
Ndërkaq, ambasadorit britanik i shkroi një letër të përzemërt, në të cilën thekson miqësinë e vjetër anglo-shqiptare dhe përkrahjen e Britanisë së Madhe dhënë Shqipërisë në kohët të vështira. Në letër shpreh shqetësimin rreth deklaratës së ministrit Eden, dhe kerkon që qeveria britanike të njoh sa më parë integritetin tokësor të Shqipërisë. Ai shkruan:
“ Shqiptarët janë tepër të shqetësuar nga deklarata e ministrit të Jashtëm britanik i cili le hapur diskutimin e kufinjëve të Shqipërisë të cilët janë vendosur nga një komision ndërkombëtar ”.
Hapat e parë diplomatik Kolonja i bëri në bazë të udhëzimeve të Nolit dhe të reagimit të tij ndaj deklaratës të ministrit britanik. Një muaj më parë Noli i kishte dërguar ministrit të Jashtëm amerikan këtë letër:
“Është tepër poshtërim për një Peshkop të besimit në fenë e Krishtit kur mendon se vendet tona të mëdha të krishtera demokratike luajnë çdo lloj dredhie politike për të kënaqur agresorin italian, ndërsa ato dy shtete të guximshme muhamedane (është fjala për Turqinë dhe Egjiptin, il.) nuk përfillen Musolinin në kulmin e fuqisë së tij, ndaj të drejtave të shkelura të popullit të vogël shqiptar. Me vjen keq që vendet tona të mdha të krishtera nuk tregojnë guximin e duhur moral të krishterimit. Besonj se nuk ka garanci më të mirë që mund t’u jepet shqiptarëve se sa njohja zyrtare e një qeverie shqiptare në mërgim nën drejtimin e Mbretit Zog dhe siguria e tërsisë tokësore të Shqipërisë brënda lidhjes së Kombeve të Bashkuara. Një garantim i till është i domosdoshëm për të eleminuar dyshimet e ngritura nga z. Eden në deklaratën e tij në Dhomën e Komunave në të cilën thuhet qartë se në Konferencën e Paqes duhet diskutuar çështja e coptimit të Shqipërisë midis fqinjëve të saj, grekëve dhe jugosllavëve.”
28 Nëntori 1943 shënon një demonstrim serioz amerikan në mbrojtjen e tërsisë territoriale të Shqipërisë. Shoqata “Miqtë Ameri-kanë të Shqipërisë” shtroi një darkë përkujtimore për 31 Vjetorin e Shpalljes të Pavarësisë Shqiptare në të cilën merrnin pjesë afër 120 veta. Në darkë ishin disa ish diplomatë, katër-pesë senatorë e deputetë dhe dy zyrtarë të ministrisë së Jashtme dhe të ushtrisë amerikane. Megjithëse këta të fundit ‘nuk merrnin pjesë në emër të qeverisë’ lenin të kuptohej se mbrojtja e tërsisë territoriale të Shqipërisë nuk ishte temë tabu në diplomacinë amerikane. Kryetari i Shoqatës, ish ambasadori i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Shqipëri, Charls C. Hart, hapi mbledhjen me këto fjalë:
“ Jemi mbledhur këtu për të demonstruar publikisht miqësinë tonë ndaj Shqipërisë dhe popullit të shumëvuajtur shqiptar. Mbretin e Shqiptarëve dhe ish Kryeministrin e Shqipërisë (është fjala për Nolin, il.), me të cilët fola në telefon, i urova në emrin tonë për 28 Nëntorin, duke shprehur bindjen e plotë se së shpejti, populli shqiptar do të kremtoj Festën e Flamurit të vet në një Shqipëri të lirë, të pavarur dhe me kufijtë shtetëror të paprekur nga askush ”.
Të nesërmen, Kolonja i shkroi Nolit me entusiazëm rreth fjalimeve të mbajtura në darkën e shtruar nga “Miqtë Amerikanë të Shqipërisë”. Ai citoi në letër edhe disa folës të tjerë të cilët përkitën në vaçanti mbrojtjen e tërsisë territoriale të Shqipërisë.
Më 1943 thellohen intrigat politike midis organizatës “Shqipëria e Lirë” dhe Federatës “Vatra”. Grupi shqiptar në Londër dhe Kostë Çekrezi kërkojnë heqjen dorë nga formimi i qeverisë nën drejtimin e Mbretit Zog. Në vend të qeverisë, ata propozojnë krijimin e një Komiteti. Sipas mendimit të tyre, vetëm rreth një Komiteti mund të realizohej Fronti i Përbashkët dhe bashkimi i shqiptarëve në mërgim. Ky propozim i kundërshtuar nga “Vatra”, vë Çekrezin në lëvizje. Ai zhvillon një mbledhje të organizatës së tij në Detroit dhe menjëherë deklaron në gazetën “Liria” se “protokolli i bashkimit u nënshkrua në Detroit”, pasi në mbledhje merrnin pjesë edhe dy degë të “Vatrës”. Përfaqësuesi i një dege të “Vatrës” në atë mbledhje, Refat Gurrazezi, pendohet dhe i telefonon Nolit në Boston.
Gurrazezi shkruan për reagimin e Nolit:
“ Nga zëri i tij m’u duk mjaft i dëshpruar dhe kish të drejtë. Më mbajti lartë nga një gjysëm ore në telefon, dhe para se të me thosh ‘natën e mirë’ më tha këtë:“Thuaju atyre shokëve të Detroitit se sido që të bëhet, qoftë monarki, qoftë republikë ose komunizëm, s’ka vent për Çekrezin në Shqipëri.” ( R . Gurrazezi “ Atdheu ”, 3 gusht , 1968 ).
“Vatra” mbajti qendrim të pa lëkundur politik deri në shtator të vitit 1944, kur themelohet në Shqipëri qeveria e dalë nga i ashtuquajturi Fronti Nacionalçlirimtar. Kolonja vazhdoi veprimtarinë e tij intensive gjithnjë në kontakt me Nolin dhe me ministrin e Oborrit Mbretëror në Londër.Ai, shkroi, përktheu, ndoqi me vëmendje dredhitë politike greke e jugosllave dhe raportoi e regoi menjëherë ndaj tyre. Ambasadori atdhetar, i pakredenciale, i ngarkuar me mision të veçantë nga “Vatra”, Noli dhe Mbreti, shkarkohet nga detyra me këtë telegram: “Siç është njoftuar me kohë çlirimi i atdheut sjell në përfundim misionin tuaj”. Ju falem nderit, Sotir Martini, Londër 22 shkurt 1945, ora një e mengjesit.
Ish përfaqësuesi i Mbretit, i tërhequr në heshtje nga “Varta”, për vite me radhë vazhdoi fushatën politike kundër regjimit komunist në Shqipëri. Ai banoi në Washington deri në fund të vitit 1956.
Përfundimisht:
Qeveria shqiptare në mërgim,bashkimi shqiptarëve të Amerikës rreth Federatës “Vatra” dhe Fronti i Përbashkët, për të cilat u bë aq shumë fjalë, nuk u realizuan kurrë. Konica dhe Noli gjatë pushtimit të Shqipërisë bënë përpjekje të gjithanëshme për sigurimin e tërsisë territoriale të Shqipërisë dhe përfshirjen e saj në aleancën e luftës antifashiste.Ata ndikuan thellë në diplomacinë amerikane për realizimin e qëllimeve të tyre kombëtare. Përfaqësuesi i Mbretit Zog në Washington, Petro Kolonja, gjatë atyre viteve të mjegullta, u tregua diplomat i shkathtë. Me ndërgjegjen e tij atdhetare, ruajti balancat politike shqiptare në mërgim, përcolli me vemendje çdo veprimtari politike ndërkombëtare dhe njoftoi menjëherë Mbretin Zog në Londër dhe Peshkop Nolin në Boston. Udhëzimet e atyre që e vunë në krye të detyrës i zbatoi me përpikmëri dhe ndershmëri të pashoqe.
Analistë jugosllav pohojnë se deklarata e Ministrisë së Jashtme britanike (1942), në të cilën lihej hapur diskutimi për coptimin e Shqipërisë në jug, ndikoi thellë në forcimin e ndikimit të komunistëve jugosllavë te komunistët shqiptarë. Për këtë nuk duhet të çuditemi po të shikojmë me vëmendje përkrahjen politike dhe ushtarake që i dha qeveria britanike Partisë Komuniste të Jugosllavisë gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe ndikimin që patën jugosllavët te komunistët shqiptar.
Qëndrimi i qeverisë amerikane ndaj tërsisë tokësore të Shqipërisë, ndryshoi rrënjësisht nga qendrimi britanik. Megjithëse për shqiptarët nuk ishte një qëndrim i qartë, sjellja e urtë e qeverisë amerikane me grekët dhe vënja në heshtje e pretendimeve të tyre ekspansioniste linte të kutohej drejtëpërsëdrejti se politika zyrtare e Washingtonit ishte kundër coptimit të Shqipërisë. Shoqata “Miqtë Amerikanë të Shqipërisë” i bëri sfidë të shkëlqyeshme lobizmit grek. Kryetari i Shoqatës, Charls. Hart, ishte mik dhe mbrojtës i vendosur i interesave të larta kombëtare të popullit shqiptar. Qeveria amerikane vazhdimisht këshillohej me të për çështje shqiptare. Z. Hart mbajti lidhje të ngushta me “Vatrën”.
“ Nuk është aspak ekzagjerim, po të nxjerrim përfundimin se gjatë Luftës së Dytë Botërore“Vatra”qe e vetmja organizatë shqiptare, i vetmi grupim shqiptar që u oreintua drejtë politikisht”. ( Prof. Beqir Meta: Kontributi i “Vatrës” për çështjen shqiptare, “Dielli”, Janar-Mars, 2003 ).
Merita për këtë orientim të drejtë politik iu takon, Faik Konicës, Fan Nolit, Petro Kolonjes dhe miqëve amerikanë të Shqipërisë.

* * *
Shënim.
Konica dhe Noli denoncojnë ashpër pushtimin e Shqipërisë dhe ndërhyjnë me të gjitha mundësitë e tyre pranë qarqeve amerikane dhe aleatët, përpiqen për krijimin e një qeverie në mërgim. Në anën tjetër, Konica dhe Noli, në heshtje shpresonin dhe deshironin që Greqia të merrte nga Italia një ndëshikm të merituar historik dhe të bashkoheshin territore shqiptare të pushtuara nga Greqia, fjala është Çamëria. Kjo shihet qartë në pamfletin e Konicës, Sfondi i Konfliktit Italo-Grek (The Background of The Italian-Greek Conflict), botuar në Washington në tetor të vitit 1940. Themi, ky ishte dhe qëndrimi në heshtje i Nolit, duke u mbështetur në letrat e tij, ai rikthen Konicën në politikë, dhe e mbeshtet derisa Konca vdes dhe veniten të gjitha shpresat për krijimin e një qeverie në mërgim. Natyrisht më pastaj ai mbështet qeverinë e re komuniste, sepse nuk i mbetej rrugë tjetër. Frika e mosnjohjes dhe shkatërrimit të shtetit shqiptar, kërcënimet serioze greke ndaj territoreve të Shqipërisë jugore, bënë përpjekjet e tij të fundit për të tërhequr atë qeveri dhe Shqipërinë në anën e ndikimit të influencës amerikane. Në letrën e Nolit dërguar Enver Hoxhës thuhet qartë “…ju përkrah në në teori por jo në praktikë…”, etj.
*Marre nga Libri i autorit Idriz Lamaj”Per Vatren dhe Vatranet”,New York 2014

VATRA NDEROI KUJTIMIN E PROF. ARSHI PIPES NE 95 VJETORIN E LINDJES ME NJË KONFERENCË SHKENCORE

July 28, 2015 by dgreca

Të Hënën me 27 Korrik, në ditëlindjen e Prof. Arshi Pipës, Vatra organizoi një Konferencë Shkencore, ku u mbajtën kumtesa mbi jetën dhe veprimtarinë e Prof. Arshi Pipës në fushën e studimeve, të letërsisë, të përkthimeve, të publicistikës, të filozifisë, të kritikës letrare etj.
Në krye të sallës, një portret i Prof. Pipës, një karrige-ku ishin vendosë libra të tij dhe një buqetë lulesh, në urim të Ditëlindjes.Përmes ekranit shfaqej Prof. Arshi Pipa gjatë vizitës së tij në Shqipëri, takimi me njerëzit e dashur, motrat, shokët e fëminisë dhe të shkollës, si dhe zëshëm jepeshin kujtimet e tij të rinisë shkollore, studimet në Shkodër dhe Firence, pastaj arrestimi, burgu, arratisja, veprimtaria në SHBA.
Seminarin e ka hapë Kryetari i Vatrës, Dr. Gjon Buçaj, i cili pasi u uroi mirëseardhjen pjesmarrësve dhe ligjërusëve, tha:”… Mirëse vini në perkujtimin e prof. Arshi Pipës, në ditën e 95 vjetorit të lindjes, që “Vatra” ka organizue për t’a nderue me mirënjohje jo vetëm për kontributin që ai i ka dhanë kulturës shqiptare, por edhe për shërbimin që i ka ba kësaj organizate kombëtare, si përkrahës dhe, për nji periudhë të shkurtër njivjeçare, edhe si kryetar dhe editor i gazetës “Dielli”.
Nga ligjëratat e autorëve kompetentë, të cilët e kanë njoftë profesor Pipën edhe përsonalisht, do të njiheni me shumë aspekte të këtij personaliteti poliedrik të kulturës sonë: poet, shkrimtar eseist, polemist, kritik, filozof, pedagog, botues, studiues i palodhun dhe konseguent në qëndrimet e tij.
Komunizmin e ka pasqyrue dhe e ka quejtë ashtu siç asht, pansllavizëm në shërbim të nji iedologjije të huej kundër interesave të njerëzimit përgjithësisht dhe të kombit shqiptar në mënyrë të veçantë.
Kjo konferencë shkencore do të jetë nji kontribut i vlefshëm për njohjen e Arshi Pipës nga opinioni shqiptar dhe besoj se do të jetë nxitës për studime të ma tejshme të veprës së tij të larmishme.
Dëshiroj të shprehi mirënjohjen zotit Dalip Greca që, bashkë me ligjëruesat, ka koordinue organizimin e këtij përkujtimi dhe kam kënaqsinë t’ia kaloj mikrofonin që t’a moderojë këtë konferencë shkencore.”
Editori i Diellit, Dalip Greca, u shpreh se :-E kemi konceptuar këtë veprimtari shkencore si një festë të Ditëlindjes të Prof. Pipës,- është kjo arsyeja përse e kemi venë këtë karrige në ballë të sallës, ku janë librat e shkruar prej tij dhe një buqetë me lule.Lulet, natyrisht janë aty në vend të urimit.Aty do të ishte Prof. PIPA.
Gjithësesi, tha Editori, për ta nderuar Kujtimin e Prof. Pipës, do t’ju kërkoja që të ngriheni në këmbë dhe të mbajmë një minut Heshtje!
….I përjetshëm Kujtim i Tij!
Më pas editori bëri një koment të shkurtër: Në këtë veprimtari modeste, e para e organizuar nga Federata Pan-Shqiptare e Amerikës”VATRA”, që Prof. Arshi PIPA pati nderin ta drejtojë për një kohë të shkurtër, një vit, si dhe drejtoi e editoi Gazetën”Dielli”, studiuesit që kanë marrë përsipër kumtesat, do të sjellin madhështinë e figurës shumëdimensionale të Arshi Pipës, njëri prej princave të letrave shqipe,filozofit, poetit, studiuesit brilant, pedagogut të shkëlqyer,gjuhëtarit, kritikut, studuesit dhe mbledhësit të folklorit, qëndrestarit të paepur të burgjeve komuniste, denocuesit të ferrit komunist përmes Librit të Burgut, politikanit jo konformist etj.
E kanë vlerësuar Prof. Pipën personalitete të shumtë Kombëtar dhe ndërkombëtar.E kanë krahasuar me Nolin dhe Konicën si intelektual, ndërkohë që si antikomunist është krahasuar me Solzhenicinin në Rusi, Gjilasin në ish Jugosllavi, dhe…Prof. Arshi Pipa, i treti, si simbol i antikomunizmit shqiptar.
Por le t’ua lëmë radhën folësve dhe ekranit për të hedhur dritë mbi figurën e madhërishme të Arshi Pipës, tha Editori Greca.
Nga ekrani është shfaqë Prof. Pipa, i cili përmes kujtimeve tregon kohëlindjen(saktëson se ka lindur me 27 Korrik 1920 dhe jo me 23 shkurt- siç shënohej në listat e gjendjes civile Shkodër) tregon për vendlindjen, shkollimin, …flasin shokët e tij të klasës dhe lodrave, flasin motrat e përmalluara, që lotojnë përmes kujtimeve….dhe veprimtaria bëhet emocionuese.
Më pas gazetari Frank Shkreli, Ish Drejtor i Divizonit të Euroazisë në Zërin e Amerikës, sjell kumtesën e tij, ku hedh dritë mbi personalitetin e Arshi Pipës, të cilin e njohu nga afër.
Duke kombinuar kujtimet e Prof Pipës më kumtuesit, studiuesi Mithat Gashi solli kumtesën për kontributet e Prof Arshi Pipës në Letërsi, Kritikë Letrare, politikë, duke e vënë theksin tek guximi qytetar i intelektualit Arshi pipa. Z. Gashi solli dhe kujtime personale nga takimet me Prof. Pipën.
Elegjinë e Arshi Pipës për shokun e Burgut, bashkëthemeluesin e Vatrës, deputetin, Kristo Kirka,i shuar në Burgun e Burrelit, e përcolli sekretarja e Vatrës, Nazo Veliu.
Kumtesën e studiuesit Anton Çefa,” ARSHI PIPA, INTELEKTUALI, POETI, ATDHETARI IDEALIST, DEMOKRATI ANTIKOMUNIST NE 95 VJETORIN E LINDJES ” e përcolli Editori i Diellit, ndërsa studimin e gazetarit Astrit Lulushi”Montale, Dante dhe Arshi Pipa”, e përcolli gazetari Frank Shkreli.
Me shumë interes u ndoq studiuesi Idriz Lamaj me kumtin e tij rreth ç’burgosjes të “Librit të Burgut”. Tashmë prej kohësh dihet se libri doli nga qelitë e Burrelit në letra cigaresh, të palosura në përmasa të vogla, të fshehura në rrobat që ai ua jepte motrave për t’i larë. Transkriptin e atyre letrave, pati fatin që ta bëjë studiuesi dhe gazetari Idriz Lamaj, ish fqinj i Arshi Pipës.Përpaar se Lamaj të tregonte se si arriti që të bënte transkriptin e letrave, editori u tregoi pjesmarrësve një fotografi-Kartolinë, ku Prof Pipa, i shkruante Idriz Lamajt se ajo fotografi, ishte marrë përpara ish Burgut të Durrësit, ku ai vuajti 4 vite…Ajo shtëpi, atë kohë që Prof. Pipa shkoi dhe e vizitoi, e më pas u fotografua para saj , ishte kthyer në shtëpi banimi për romët, të cilët kur e panë profesorin, u frikën pasi menduan se ai ishte pronari…
Z. Lamaj demonstroi transkripet e letrave origjinalin e “Librit të burgut”. Me interes ishte dhe dëgjimi i një fragmenti bisedash zanore të Shkrimtarit Martin Camaj dhe prof. Arshi Pipës, që Lamaj i kishte sjellë enkas për këtë veprimtari….
Nga ekrani, aktori Juli Nënshati përcolli vargjet”Shemo Hajduti”një ndër perlat e Prof Arshi Pipa, e shkruar në toskërisht, por që më vonë hoqi dorë nga toskërishtja si protestë ndaj standartizimit të gjuhës shqipe dhe Kongresit të Drejtshkrimit.
Veprimtaria është mbyllë me pjesë nga dokumentari Kushtuar Prof. Arshi Pipës, i cili endet nëpër Shkodër, sodit Liqenin, Rozafën, dhe mjediset e Shkodrës Loce.
Për këtë Konferencë kishte dërguar studimin e tij nga Australia Fritz Radovani” DOSJA 1167: JA KUSH ISHTE PROF. ARSHI PIPA…”. Kjo kumtesë botohet në këtë numër të Diellit në print.
Në mbyllje të veprimtarisë, moderatori Greca tha:Shpresoj që me këtë veprimtari Vatra shleu një pjesë të vogël të borxhit ndaj udhëheqësit të saj dhe Editorit të Diellit, Prof. Arshi Pipa. Shpresoj, shtoi ai, që në një të ardhme jo të largët , Vatra, t’i propozojë Presidentit të Republikës, që Prof. Arshi Pipës t’i akordohet titulli plotësisht i merituar”Nderi i Kombit”.

LIBRI” PER VATRËN DHE VATRANËT” I IDRIZ LAMATJ, HISTORIA REALE E VATRES PER TRI DEKADA

April 29, 2015 by dgreca

Në takimin përkujtimor që mbajti Vatra me rastin e 103 Vjetorit të themelimit të Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës dhe nderimi i martirëve të Vatrës, me shkas 6 vjetorine shuarjes së bashkëthemeluesit Kristo Kirka në burgun famkeq të Burrelit, u promovua dhe Libri i studiuesit Idriz Lamaj, ish gazetar i Zërit të Amerikës”, anëtar i këshillit të VATRES, “Për Vatrën dhe Vatranët.
Editori i Diellit, Dalip Greca, në paraqitjen e librit tha: Sot, në 103 vjetorin e ditëlindjes së Federatës Pan-Shqiptare Të Amerikës VATRA, promvojmë edhe librin e gazetarit, studiuesit, Kujtesës së Diasporës Shqiptare në Amerikë, anëtarit Të Këshillit të Vatrës, z. Idriz Lamaj” PER VATREN DHE VATRANET”. Ashtu sic urojmë për cdo ditëlindje, urojmë edhe për lindjen e një libri. Këtë promovim në fakt po e bëjmë pa shumë dëshirë nga autori, studiuesi Idriz Lamaj. Arsyeja mosdakordësisë së autorit qëndron në faktin se ai ka një tjetër projekt për ta ribotuar librin në një formë më të kompletuar. Por fundja ne këtu jemi, e promovojmë sërish kur autori ta botojë librin e ri.
Libri me titullin simbolik”Për Vatrën dhe Vatranët” merr përsipër të hedhë në shinat e Historisë së munguar të Vatrës, një historik të Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA për tri dekada, nga vitet 1925 deri në vitet 1955. Janë vite interesante të historisë së Vatrës, kur kanë ndodhë shumë ngjarje. Natyrisht kanë shkuar vitet më të mira të Vatrës, sic ishin ato të Fushatave të mëdha Kombëtare si:”Për Shpëtimin e Shqipërisë”, ka mbetur pas roli i madh i Vatrës në Ruajtjen e Pavarësisë së Shqipërisë, Konferenca e Paqes, Kongresi i Lushnjës, Huaja Kombëtare,ka mbetur pas Carja e parë serioze ajo që udhëhoqi ish Kryetari i Vatrës Kristo Dako, lindja e Partisë Politike, madje edhe prova e Qeverisjes përmes Nolit, c’ka qe qe një zhgënjim edhe nga vetë Kryeminsitri Noli, gjë që ka sjellë një tërmet tjetër në radhët e Vatrës, përballjen e dy miqëve, dy arkitektëve themelues të VATRËS, Fan S. Nolit dhe Faik Konicës. Pikërisht aty e merr fillesën Libri historik i studiuesit Idriz Lamaj”Për Vatrën dhe Vatranët”.
Në fakt e tërë lënda e librit përbëhet nga trajtesa historike që gazetari dhe studiuesi Lamaj i ka përgatitur në konferencat dhe veprimtaritë e ndryshme të Vatrës apo enkas për Gazetën Dielli. Referncat e shumta që ai përdor, mënyra se si e shtron lëndën historike, pa marrë anë, por vetëm informim i lexuesit, është një shembull që ia vlen si referencë në këto kohë të tejzgjatura të tranzicionit shqiptar për rishkrimin e Historisë sonë Kombëtare të deformuar dhe keqshkruar nga historianët e politizuar apo të zënë peng nga politika e djeshme dhe e sotme.
Sic thotë kolegu i tij, z. Frank Shkreli: Lamaj kryesisht ka përdorur gazetën Dielli si burim kryesor por edhe gazeta dhe botime të tjera, si “Albania” e Konicës, “Emigranti” për të dokumentuar historikun e Vatrës për periudhën që mbulon. Z. Lamaj përshkruan një periudhë të vështirë për Vatrën, sidomos për periudhën e para Luftës së Dytë botërore, kjo sipas autorit, për arsye të krizës ekonomike në Shtetet e Bashkuara por edhe më tepër për arsye të konflikteve dhe ngatrresave të brendshme të organizatës Vatra, përfshirë sidomos grindjet midis Faik Konicës dhe Fan Nolit, por edhe si rrjedhojë e të rolit përçarës që luante Konsullata e Shqipërisë në Boston. Megjithëse dy protagonistët kryesorë të asaj që autori cilëson si “lufta klasike e mendimit të lirë të vatranëve” të asaj periudhe, ishin natyrisht Noli e Konica, autori i librit “Vatra dhe Vatranët” thotë se duhet të merret parasyshë gjithashtu edhe roli që kanë luajtur, ndër të tjerë, Refat Gurrazezi, dishepull i Konicës, Qerim Panariti, dishepull i Nolit, Peter Kolonja e shumë të tjerë. Por, autori thotë se ndonëse “fërkimet politike” midis tyre ishin mjaft serioze, Lamaj nënvijon se dokumentat provojnë se megjith kundërshtimet politike midis tyre, ata në të vërtetë e ruajtën miqësinë dhe respektin për njëri tjetrin në çdo kohë dhe deri në vdekje.
Për ta vërtetuar këtë përfundim, Z. Lamaj sjellë një pjesë të fjalimit të Nolit me rastin e varrimit të Faik Konicës në dhjetor 1942, ku ai shpreh respektin e tij të madh duke thënë se vdekja e Konicës, ishte sipas Nolit, “….Humbje me të vërtet’ e tmerruar, se sot po bëjmë nderimet e funtme dhe i themi lamtumirë njërit prej bijve më të shkëlqyer të Shqipërisë. Se Faik Konica, sikundër e dini, ka qenë nga çampionët më të mëdhënj të indipendencës kombëtare; pa dyshim, ka qenë ustaj më i madh i shkrimit të gjuhës sonë dhe veç këtyre, është njeriu që na ka zbuluar flamurin e Skëndërbeut. Ja tre tituj, që nuk munt t’ja mohojnë as kundërshtarët më të egër….”, ka thënë Fan Noli për Faik Konicën, me rastin e varrimit të tij.
Në të vërtetë, megjithë grindjet e këtyre kolosëve, mosmarrveshje që autori i cilëson si “fërkime politike”, ndonëse nga njëherë të ashpëra, ajo që vihet re në dokumetacionin e këtij libri është se këta kolosa më në fund, kur vinte puna tek interesat e Shqipërisë dhe të shqiptarëve ata prap se prap, punuan së bashku për të mirën e Atdheut. Është ky një mësim dhe shembëll i mirë për politikanët e të gjitha kohërave, ka shkruar gazetari i njohur, ish drejtor per Europen dhe Azine ne Zerin e Amerikes, Frank Shkreli.
Shkreli arrinë në përfundimin se në librin e Idriz Lamajt, është provuar se Faik Konica nuk ishte shërbëtor i Ahmet Zogut dhe as Fan Noli nuk ishte shërbëtor i Enver Hoxhës, duke hedhur poshtë pretendimet e tilla gjysëm shekullore të regjimit komuniste.
Duke iu drejtuar vatarnëve pjesmarrës në veprimtari Editori i Diellit ka apeluar: Unë do t’ua rekomandoja ju miq vatranë që ta lexoni librin e z. Lamaj”Për Vatrën dhe vatranët”, për shumë arsye.
Së pari të shuani kuriozitetin tuaj historik
Së dyti, të merrni një informacion të paanshëm për historinë e Vatrës dhe përballjen e Kolosëve Konica-Noli.
– Së treti të krenoheni për luftën pa kompromis për ceshtjen Kombëtare që kanë bërë paraardhësit tanë vatranë.
Së katërti rikthehem tek përfundimi i z. Shkreli, që të merrni mesazhet e qarta rreth përfoljeve të argumentuara për shërbesën e Nolit ndaj Enver Hoxhës dhe pavarësisë së shërbesës së Konicës ndaj Mbretit. Të dy kishin për Kuran e Bibël: Cështjen Kombëtare. Kjo është e argumentuar në dritën e fakteve në librin e z. Lamaj.
Për kurreshtarët që nuk e kanë kalaur nëpër duar librin, po bëj nëj shfletim ët shpejtë:
Libri sjell para lexuesit historinë interesantë rreth Vatrës dhe diellit në gati tri dekada.
Në mënyrë telegrafike, editori bëri një kalim të përmbajtjes së librit duke u ndalur në:
– Tablonë e qartë të trajtimeve të Historisë së Vatrës, vecanërisht në vitet ’30, por edhe më pas deri në 1955.
– Pasqyrimi në libër i një historie të detajuar për atë cfarë ndodhi në gjirin e Vatrës, rreth Kuvendit XXI të Vatrës dhe Nadrjen e saj më dyshë.
– Kuvendi i Bashkimit sjell një tjetër faqe interesante në Historinë e Vatrës, kur cështja Kombëtare dominon mbi ndarjet e egot individuale.
– Për qëndrimet e Vatrës gjatë luftës së II Botërore, trajtesa është interesante.
– Sic dihet Vatra ka kryer shërbim diplomatik për Shqipërinë edhe kur nuk kishim shtetet. Libri i z. Lamaj sjell shembullin e vecantë të një patrioti të madh, familja e të cilit ishte përgjakur nag shovinsitët Grekë. Ky është Petro Kolonja.
Petro Kolonja, vijoji ta kryejë detyrën e përfaqësuesit diplomatik i emëruar nga Mbreti Zog me 15 Janar 1943. Historia, që paraqet studiuesi Lamaj, është vërtetë interesante dhe plot episode. Lexojeni informacionin që sjell z. Lamaj në librin e tij rreth”Veprimtarisë Diplomatike të “Një ambasadori pa kredenciale” dhe do të bindeni më shumë për serizozotetin dhe përkushtimin me të ciliin e kreu detyrën Petro Kolonja.
– Libri pasqyron edhe faqe të ndritshme të Historisë së Vatrës për cështjen Kombëtare:- Fedearta Vatra, ka bërë luftë të vazhdueshme për cështjen Kombëtare, vecanërisht kundër fqinjëve Jugorë që nuk i kanë rreshtur pretendimet për Shqipërinë e Jugut. Trajtesa e z. Lamaj sjell informacione të detajuara përmes trajtesës: “Vatra përballë Pretendimeve Territoriale Greke ndaj Shqipërisë në Përfundimtë Luftës së Dytë Botërore”, apo trajtesa tjetër”Vatra në ankthin e pretendimeve Greke”.
– Një kapitull më vete përbën” qëndrimi i gazetës Dielli ndaj Qeverisë Komunsite të Shqipërisë dhe Qeverisë Amerikane gjaët viteve 1945-1955.
Editori Greca tha se në librin e Lamjat, të rëndësishme janë edhe trajtesat për:- Charls Ericson dhe Vatra në vitin 1945.
– Panariti dhe Noli 1945-55
– Manipulimi ideologjik Marksist me veprimatrinë Letrare dhe Politike të Nolit.
– Faik Konica në Interpretimin e Historisë Marksiste Leniniste.
– Për Konicën do të gjeni shumë materiale që kanë të bëjnë me veprimtarinë e tij publicistike, gjuhësor, letrare rreth revistës së Tij Albania, merita në përcaktimine Alfabetit ët përbashkët, , letra…etj.
Editori vecojë edhe portretet e vecanta që sjell Libri i Lamajt për disa nga figurate Vatrës si: Petro Kolonja, Refat Gurrazezi, Qerim Panariti, Kostë Cekrezi, Nelo Drizari etj….
Editori do ta përfundonte paraqitjen e librit të Idiz Lamajt me thirrjen: “Miq, lexojeni librin”Për Vatrën dhe Vatranët” dhe do të më jepni të drejtë se ai është një libër që na duhet shumë ne vatranëve.

LETRA DHE SHËNIME TË FAIK KONICËS

April 10, 2015 by dgreca

RRETH PËRPJEKJEVE PËR BOTIMIN E LIBRIT TË TIJ- “Një histori e Shkurtër e Shqipërisë”/
Nga Idriz Lamaj/
Libri i Faik Konicës – “Shqipëria Kopshti Shkëmbor i Evropës Juglindore”, botuar pas vdekjes së autorit nën kujdesjen e Qerim Panaritit, mbështetur në letrat e Konicës dhe të shtëpisë botuese “Robert Mc. Bride & Company” mban titullin “Një histori e Shkurtër e Shqipërisë”.
Në parathënien e kësaj vepre, Panariti thotë: “titulli i librit nuk është i Konicës”, por është i veti. Ai citon edhe dy letra midis Konicës dhe shtëpisë botuese “Robert Mc. Bride &Company” të New York-ut, ku bëhet fjalë për prejardhjen e librit dhe vështirësitë që ka ndeshur në përgatitjen e tij.
Për të shkruar pak më gjerësisht se Panariti lidhur me zanafillën e këtij libri dhe planet për botimin e tij, shfletojmë një dosje me letra e shënime të Faik Konicës, të cilën ma pati dhuruar Petro Kolonja, këtu e një çerek shekulli më parë. Këto letra e shënime të pabotuara deri tani vënë në dukje përpjekjet e Konicës për botimin e librit dhe ofrojnë mundësi për analizimin e shkaqeve të mosbotimit të tij.
Në vazhdim sjell korrespondencën, ato pak letra që kam në dorë, midis pronarit të shtëpisë botuese që përmendëm më lart dhe të Konicës.
Robert Mc. Bride i shkruan Konicës letrën e pare, më 19 nëntor 1935.
I dashur zotëri,
Me rekomandimin e z. Hito Sadik, sekretari i konsullatës në Boston, po ju shkruaj këtë letër lidhur me projektin e një botimi që do të ndërmarrim.
Jemi shumë të interesuar për të siguruar dhe botuar një histori të sotme me karakter popullor për Shqipërinë, që në veçanti do të vërë në dukje përparimin e bërë nga vendi në situatën e re, me të cilën ballafaqohet si pasojë e luftës.
E dimë se vendi juaj asnjëherë nuk është treguar në literaturën angleze siç i takon dhe ato botime që janë për të anglisht janë kryesisht të vjetëruara.
Natyrisht, gjetja e një historiani është shumë e vështirë dhe sigurimi i shitjes së librit, pasi të shkruhet dhe të botohet, është një çështje me rëndësi të madhe për ne. Duke shpresuar se Ju jeni të interesuar të shihni botimin e një libri serioz, ju kërkoj me anë të kësaj letre, të na rekomandoni një person të përshtatshëm për këtë punë dhe të na jepni mbështetjen tuaj për shitjen e librit, gjë e domosdoshme për sigurimin e e shpenzimeve dhe nxjerrjen e fitimit ekonomik.
Përfitojmë nga çdo këshillë e juaja për këtë çështje.
Me nderime, Robert Mc. Bride
Konica i përgjigjet z. Mc. Bride, më 21 nëntor 1935:
Zotëri,
Kam nderin t’ju njoftoj se mora letrën tuaj të datës 19 nëntor 1935.
Projekti juaj për botimin e një “Historie Moderne Popullore të Shqipërisë” më intereson jashtëzakonisht dhe shpresoj të realizohet sa më parë. Jam i një mendimi me ju për nevojën e një libri të tillë.
Kur z. Hito Sadik ju rekomandoi mua, ndoshta ai ka pasur në mend se unë, për më tepër se gjysmë shekulli, kam mbledhur material për një histori të Shqipërisë dhe tani kam arritur në shkallën e klasifikimit të lëndës së mbledhur dhe paraqitjen e formës së librit. Sidoqoftë, libri im do të jetë një libër shkencor i cili kryesisht u shërbën studiuesve të historisë si një studim udhëzimi e reference për gjurmin të mëtejshëm. Natyrisht, këtë mund ta kthej shumë lehtë edhe në një botim të lezeçëm për rrethe më të gjera lexuesish, duke lënë jashtë të gjitha shqyrtimet dhe pikat që mund t’i interesojnë një specialisti. Por, për të shkruar një libër të formës gazetare, i cili pak a shumë do të përfshinte paraqitjen e sotme të përparimit mekanik të Shqipërisë, mua nuk më intereson aspak. Nëse ju kuptoj mirë, ju keni në plan pak a shumë një vepër të tillë, për shkrimin e së cilës unë ju rekomandoj z. Nelo Drizari, instruktor i shqipes në Universitetin Columbia, person i përgatitur në gazetari dhe i aftë për të shkruar një vepër të thjeshtë dhe të lehtë për t’u lexuar. Adresa e tij është: z. Nelo Drizare-Philosophy Hall, Columbia Universitu, New York City.
Këtu vë në dukje, ju do të keni përkrahjen time për inkurajimin e shitjes së librit të z. Drizai dhe shpresoj se një vepër e tillë do të gjejë blerës midis turistëve dhe njerëzve kuriozë.
Nëse, nga ana tjetër, ju preferoni që unë ta shkruaj librin, asht siç theksova në paragrafin e mësipërm, jam i bindur se libri do të gjejë blerës në kolegje, biblioteka dhe studiues të historisë dhe pastaj me një ritëm më të ngadalshëm besoj se do të shiten një numër i konsideruar kopjesh. Tërë çështja është nëse ju dëshironi një vepër serioze që përmban lëndë origjinale apo dëshironi një libër të mbështetur në shkrime të përsëritura dhe të botuara nëpër gazeta e revista. Nëse më dërgoni dy-tre libra mbi vendet tjera, si një shembull ose model që ju keni në mend, do të jem në gjendje më të mirë për t’ju këshilluar si duhet.
I juaj me nderime, Faik Konitza
Më 26 nëntor 1935, z. Mc. Bride i shkruan Konicës përsëri:
I dashur zotëri,
Ju falënderoj përzemërsisht për mirësinë që patët të na shkruani gjerë e gjatë.
Ne nuk dëshirojmë një libër gazetaresk, të përciptë, por një studim origjinal dhe serioz mbi të kaluaren dhe të tashmen e Shqipërisë, të shkruar me sa më shumë dramë njerëzore, me sa më pak të dhëna të parëndësishme, me detaje të specifikuara traktatesh, me fakte politike të brendshme dhe me një theks të veçantë në vetë historinë e popullit; pra, një studim të vërtetë historik që trajton shumica e historianëve. Thjesht, ne dëshirojmë një vepër origjinale historike të shkruar për shtresën e lexuesve të përgatitur dhe jo një libër të formës gazetareske.
Për të mos diskutuar më rreth kësaj çështjeje, ne dëshirojmë që librin ta shkruani Ju dhe dhe mos të kërkojmë gjetkë.
Këtu shtrohet një pyetje, së cilës duhet t’i gjejmë përgjigjen para se të fillojmë punën. Duket se fillimisht libri do të ketë një numër të vogël shitjeje, që nuk i mbulon shpenzimet e botimit. A do të ishte praktike për qeverinë shqiptare të siguronte kopje të mjaftueshme për konsullatat e veta në vendet që flitet anglishtja, për të na ndihmuar kalimin e vështirësive të botimit?
Unë do të thoja se një libër relativisht i përmbledhët në vëllim mund të shitet dy dollarë kopja. Sikur qeveria të blente tre-katërqind kopje, me çmim tregu $ 1.20 cent, do të na garantonte mundësinë e fillimit të punës. Ju e dini mirë se ana ekonomike është vendimtare për sigurimin e shpenzimeve të botimit.
Sinqerisht i juaji, Robert Mc. Bride
Konica i përgjigjet z. Bride më 30 nëntor 1935:
Zotëri, ju njoftoj se mora letrën tuaj të 26 nëntorit 1935, për të cilën ju falënderoj.
Jam i sigurt se qeveria shqiptare do të blejë dy-treqind kopje të një libri të shkruar nga unë, e, në qoftë se jo, nja dy organizata shqiptare do të realizojnë atë që nuk realizon qeveria. Unë mendoj ashtu, sidoqoftë, kjo nuk bëhet para botimit të librit, por dy-tri javë pasi libri të dali në qarkullim.
Libri, ashtu si e përfytyroj unë, do të shtrohet në këtë mënyrë: do të jetë një parathënie e shkurtër, një ose dy faqe. Pastaj, një kapitull hyrës në të cilin gjuha, raca, kombi, kostumet dhe veçoritë e popullit shqiptar, si dhe klima e karakteristikat fizike të vendit do të përshkruhen shkurtimisht; ky kapitull zë 20 faqe. Mbas kësaj do të jenë nja 200 faqe mbi historinë, ngjarjet, përpjekjet dhe luftat e popullit shqiptar nga kohët më të lashta deri më sot. Një kapitull i shkurtër i fundit do të përmbledhë gjendjen e sotme. Në fund të librit,- në njëfarë mënyre të shkëputur prej tij, që do t’u shërbejë vetëm studiuesve seriozë, janë nja 20 faqe shënime, të cilat shpjegojnë me referenca të sakta disa pika kontestuese historike, për të cilat bëhet fjalë në zemrën e librit. Në vazhdim do të jenë dy faqe bibliografi dhe 10 faqe treguesi sipas rendit alfabetik.
Ju do të shihni nga parashtrimi se libri, ashtu si e mendoj unë, do t’ju përgjigjet mirë kërkesave tuaja. I vetmi lëshim që kërkoj është të më jepet vend për shënimet dhe treguesit, përndryshe vepra do të ketë pamjen e një pune amatori, gjë së cilës dua t’i shmangem vendosmërisht.
Nëse më dërgoni vërejtjet tuaja lidhur me pikat e mësipërme, do të shikoj për ndonjë modifikim të mundshëm të planit tim.
Sinqerisht i juaji, Faik Konitza
Më 18 dhjetor 1935, z. Mc. Bride i shkruan Konicës:
I dashur z. Konitza,
Kërkoj ndjesë për vonimin e përgjigjes sime letrës suaj të 30 nëntorit. E kam shikuar si të domosdoshme nga ana financiare shitjen e një tirazhi sado të vogël të librit te kolegët tanë në Angli para se t’ju bëj ofertën e sigurt.
Sa të marr përgjigje nga ata, do t’ju shkruaj me hollësi.
Sinqerisht i juaji, Mc. Bride
Më 6 shkurt 1936, z. Mc. Bride i dërgon Konicës marrëveshjen (kontratën) e nënshkruar nga ana e tij. Kontrata e shtëpisë botuese, dy faqe të formatit të madh, përmban detaje si çdo kontratë e zakoshme e firmave amerikane. Nga 11 pikat e marrëveshjes dhe 7 shtojca, z. Mc. Bride vë në dukje vetëm dy pika të cilave duhet t’u përmbahej Konica: titullit të librit “Një histori e Shkurtër e Shqipërisë” dhe të ardhurave nga shitja e librit. Sipas marrëveshjes, Konica do të paguhej 10% nga të ardhurat e librit, nëse shtëpia botuese do të shiste një tirazh prej 2000 kopjesh. Në dy shtojca të marrëveshjes, z. Mc. Bride shënon edhe disa detaje të së drejtës rreth shitjes së librave nga ana e autorit.
Konica e nënshkruan marrëveshjen dhe e poston pas dy ditësh.
Më 17 shkurt 1936, z. Mc. Bride i shkruan Konicës:
I dashur Konitza,
Më duket se kontrata jonë është pak e pshtjelluar në një shtojcë të rregullores së vet. Ajo që shënoni Ju në pikën 3, thjesht nuk përfshin të drejtat e shitjes së librave jashtë shtetit. E drejta e shitjes së librave jashtë shtetit përfshihet në paragrafet e pikave 4 dhe 5; në gjysmën e faqes së dytë të kontratës. Shpresoj se ajo sqarom shumë mirë pozitën e autorit.
I juaji sinqerisht, Robert Mc. Bride
Më 18 shkurt 1936, Konica i përgjigjet edhe kësaj letre;
Zotëri,
Ju njoftoj se mora letrën tuaj të datës 17 shkurt 1936. Ju falënderoj për shpjegimet; këtu ju dërgoj kontratën e nënshkruar prej meje.
Lidhur me referimin për botimin e librit, besoj se dorëshkrimin do ta përfundoj deri nga fundi i korrikut, pasi tërë lëndën e kam mbledhur me kohë dhe tani më mbetet vetëm t’i jap formën.
I juaji, Faik Konitza
Më 27 maj 1936, Konicës i shkruan z. Tom Davin, editor i shtëpisë botuese “Robert Mc. Bride & Company”:
I dashur z. Konitza,
A mund të na dërgosh brenda dy-tri ditësh kapitullin e parë të librit? Shitësit e botimeve tona fillojnë udhëtimet brenda dy javësh. Ata duhet të kenë me vete listat e botimeve të vjeshtës, ku përfshihet edhe libri juaj. Ne duhet të kemi një pjesë të materialit për të përgatitur reklamën e librit, të cilën ata duhet ta kenë me vete.
U jemi mirënjohës gjithashtu po na treguat se kur mund të na dërgoni dorëshkrimin e plotë.
Me nderime, juaji Tom Davin, Editori
Konica i përgjigjet z. Davin, më 28 maj 1936;
Zotëri,
Këtu po ju dërgoj parathënien dhe kapitullin e parë të librit, sipas kërkesës suaj në letrën e 27 majit 1936. Ju di për nder nëse më dërgoni bocat e korrektuara.
Dorëshkrimin e plotë të librit shpresoj se mund t’jua dërgoj nga fundi i korrikut.
I juaji, me nderime, Faik Konitza
Më 5 qershor 1936, z. Davin i shkruan Konicës:
I dashur zotëri,
Ju falënderoj për dërgimin e parathënies dhe kapitullit të parë të librit. Titulli i librit është “Një Histori e Shkurtër e Shqipërisë”, vazhdim i serisë së historive të shkurtëra që po botojmë. Na nevojiten edhe dy informata nga zotëria juaj: 1). A mund të na dërgoni sa më shpejt titujt e kapitujve të librit, kështu që shitësit tanë mund të kenë një ide të përgjithshme mbi përmbajtjen e librit? Me këtë do t’jua dija për nder sikur të na dërgoni një përshkrim nja 200 fjalësh mbi përmbajtjen e librit, në të cilin do të bazohet përpilimi i katalogut tonë. 2). Ju lutem, a mund të na këshilloni se cila do të ishte harta më e përshtatshme e Shqipërisë për botim në librin tuaj. A duhet t’i vëmë emrat e qyteteve sipas shqiptimit të gjuhës shqipe, italisht, apo ka ndonjë traditë të shqiptimit në gjuhën anglishte? Kjo varet plotësisht në dëshirin tuaj.
Këto të dhëna na nevojiten sa më parë. Besoj se do të na i dërgoni deri të hënën, më 8 qershor.
I juaji sinqerisht, Tom Davin, Editori
Konica i përgjigjet z. Davin më 9 qershor 1936:
Zotëri,
Letra juaj e 5 qershorit më erdhi të nesërmen, më datën 6. Kërkoj ndjesë që nuk munda t’ju përgjigjesha menjëhërë, të hënën, për arsye se në funksionin tim si diplomat kisha një angazhim që nuk mund t’i shmangesha lehtë.
Një fjali në parathënien time nuk i përgjigjet titullit të librit. Po ju dërgoj faqen e parë të korrektuar të parathënies. Ju lutem, grisnje faqen e parë që e keni dhe përdorni këtë që po ju dërgoj. Titulli është në rregull dhe i pëlqyeshëm nga ana ime.
Brenda dy ditësh do t’ju përgjigjem lidhur me pjesën tjetër të letrës sua.j
I juaji sinqerisht, Faik Konitza
Po më datën 9 qershor, Konica merr këtë telegram nga shtëpia botuese: “Urgjentisht na nevojitet materiali i kërkuar në letrën e 5 qershorit. Ju lutem na dërgoni ç’keni të gatshme. Ju falemi nderit-Robert Mc. Bride & Company”
Konica i përgjigjet telegramit më 12 qershor 1936:
Zotëri,
Në zarf keni hartën e Shqipërisë me një shënim rreth shkrimit të emrave të qyteteve, pak më shumë se gjysmën e lëndës së librit dhe përshkrimin 200 fjalësh të përmbajtjes. Së shpejti do t’ju dërgoj pjesën tjetër. Ju lutem m’i ktheni bocat për shikim të fundit.
Me nderime, Faik Konitza
* * *
Për mua, këtu zhdukën gjurmët e korrespondencës Mc. Bride & Konica rreth botimit të librit “Një Histori e Shkurtër e Shqipërisë”. Sipas Qerim Panaritit, Konica i shkruan z. Mc. Bride edhe, më 18 prill 1939:
“Meqë Shqipëria, për shkak të rrethanave të sotme tragjike ka dalë në qendër të vëmendjes, dëshiroj të di nëse do të miratoni një sugjerim nga ana ime” domethënë botimin e librit, por “botuesi hodhi poshtë me mirësjellje sugjerimin e tij dhe dorëshkrimi mbeti mënjanë”.(“Shqipëria –kopshti shkëmbor i Evropës Juglindore”, Boston, Mas., 1957).
Tani, para se të themi diçka për disa shënime të Konicës, të cilat besoj se kanë të bëjnë me çështjen e librit, kthehemi edhe një herë te letra e parë e tij dërguar z. Mc. Bride. Këtë letër, Konica e shkroi në dy versione: versioni i parë i letrës, që më vonë shndërrohet në pika mbështetëse për versionin e dytë, është tri paragrafe më i gjatë. Në një paragraf të shkurtër, Konica nuk pranon asnjë përgjegjësi financiare për shtyp, duke i shpjeguar qartë arsyet e veta: “Librin e kam shkruar pa pretendim fitimi, por duhet të keni parasysh, nuk marr asnjë përgjegjësi të hollë ekonomike. Unë rroj me një rrogë të vogël të qeverisë sime me të cilën mëmzi përballoj jetësën e përditshme.”
Siç duket, Konica nuk e dërgoi këtë letër për arsye se ishte e gjatë, kishte bërë në të disa korrigjime me dorë dhe mund ta shkurajonte pronarin e shtëpisë botuese, duke u shmangur që në fillim nga përgjegjësitë financiare. Versioni i dytë i letrës, dërguar z. Mc. Bride, mbështetet në versionin e letrës së parë.
Thuhet se shumë njerëz të penës kur janë në tavolinë të punës të zhytur në mendime të thella rreth projekteve krijuese dhe halleve të jetës, “zhgarravitin, shënojnë e vizatojnë” në ndonjë letër që kanë aty pranë. Kur ato letra i shpëtojnë shportës është vështirë të konstatohet se ç’ kishin ndër mend të thonin ata në raste te veçanta.
Ky fenomen sigurisht duhet të ketë ndodhur edhe me Faik Konicën. Në dy fletë shkrimi të pastra, gjinden tri zhgarravitje të vogla me laps, një lule e vizatuar dhe disa shënime anglisht. Pas mendimit tim bazuar në në qartësinë e fjalive, Konica kishte në plan t’u shkruante për çështjen e librit dy miqve të tij. Ai shkruan në një fjali: “”Bëj mirë të folësh me Vasilin dhe Kriston, ndoshta mund të më ndihmojnë përkohësisht”. Në qoftë se qëndron ky mendim, atëherë ai kishte në plan t’i shkruante z. Hito Sadiku, sekretar i konsullatës së Shqipërisë në Boston. Vasili dhe Kristo duhet të jenë Vasil Pani e Kristo Thanas, të dy në gjendje të mirë ekonomike dhe miq të tij. Edhe fjala tjetër Lëre këtë punë, kur të vi atje shohim e bëjmë,…duhet të mendosh mirë,… më shkruaj…” ka mundësi të bëjë me këtë çështje. Po aty, në ato fletë, plani për t’i shkruar Nelo Drizarit, profesor në universitetin Columbia në New York, është i qartë: “Të kam shkruar materialin e ardhur nga Shqipëria. Na gjej katalogun me emrat e kolegëve amerikanë, të interesuar, sipas mendimit tënd. Me datën? (pikëpyetja është e Konicës; I. L.) do jem në New York, duhet të shoh vetë ç’bëhet atje. Nevojiten dy ditë pushim pune”. Dihet se Drizari ishte në dijeni të projektit për botimin e veprës së Konicës; ai i kishte shkruar Petro Kolonjës për këtë çështje.
Tani bëhet pyetja, pse nuk u botua libri? Megjithese mbetën vetëm spekulime, kam përshtypjen se z. Mc. Bride, pas analizave financiare, duhet të ketë ardhur në përfundimin se libri jo vetëm që nuk ishte fitimprurës për firmën e tij, por nuk i nxirte as shpenzmet e shtypit. Nga ana tjetër, atë e brente edhe ndërgjegjja morale ndaj Konicës, sepse vetë i kishte propozuar shkrimin dhe botimin e librit.
Po të lexohen me vëmendje dy pika të kontratës së nënshkruar midis z. Mc. Bride dhe Konicës, shihen hollësitë e përgjegjësisë së autorit për mbulimin e shpenzimeve të shtypit nëse shtëpia botuese nuk siguronte në parapagim shitjen e një tirazhi 500 kopjesh për një libër 200 faqesh. Megjithëse z. Mc. Bride dhe Konica nuk bëjnë fjalë në letrat e tyrre për ato dy pika të kontratës, ato vetëvetiu lënë të kuptohet se botimi i librit mund të pezullohej, për arsye se nuk ishte mbledhur asnjë parapagim.
Ndërkaq, edhe zotimi i Konicës për sigurimin e një pjese të shpenzimeve me blerjen e librit nga ana e qeverisë shqiptare, duket i pashpresë.. Mjafton të veçojmë fjalinë e letrës së tij “Jam i sigurt se qeveria shqiptare do të blejë dy-treqind kopje të një libri të shkruar nga unë, e, në qoftë se jo, nja dy organizata shqiptare do ta realizojnë atë që nuk realizon qeveria.”. Zotit Mc. Bride, fjalia e thjeshtë midis pargrafit të mësipërm, “në qoftë se jo”duhet t’i ketë tërhequr vërejtjen që në fillim. As mbështetja e autorit në “nja dy organizata shqiptare” nuk duhet të ketë mjaftuar për të.
Largimi i Konicës ndaj përgjegjësisë së financimit lë të kuptohet se ai s’kishte kuj t’i derjtohej për ndihmë. Me qeverinë i kishte ftohur marrëdhëniet si pasojë e kritikave që i bënte mbretit Zog me letra private. Me shokët më benikë të “Vatrës”, grupin e Refat Gurrazezit, ishte prishur për arsye të afrimit të tij me Nolin dhe me vatranët e moderuar. Organizimi i një fushate për mbledhjen e të hollave ndoshta i dukej iluzion për arsye të krizës së thellë ekonomike që kishte përfshirë Amerikën. Megjithë këtë, nuk kemi të dhëna nëse Konica mori ndonjë hap konkret për sigurimin e shpenzimeve të botimit.
Shpesh është thënë: “Konica ishte dembël, nuk i shkonte punës në fund, nuk i përfundonte shkrimet e veta”. Në këtë rast, pohimet e tilla nuk qëndrojnë.. Vëllimi i librit për të cilin bëhet fjalë, sipas kontratës, nuk duhej të kalonte 230 faqe. Ai i dërgoi shtëpisë botuee të paktën 120 faqe të gatshme për shtyp.
Ndërsa puna e rëndë dhe vështirësitë e Panaritit për plotësimin e zbrazëtive dhe për përgatitjen e librit të Konicës, botuar 15 vjet pas vdekjes së tij, duhet të jenë reale. Jam i mendimit se pjesët e gatshme të librit, të cilat Konica ia kishte dërguar shtëpisë botuese, kanë ngelur në shtypshkronjë dhe më në fund janë hedhur në shportë. Konica herë pas here i kërkon shtypshkronjës bocat, pjesët e përgatitura, për shikim të fundit, por nuk insistonte në kthimin e tyre, me shpresë se libri mund të botohej një ditë.

NGA POLEMIKAT E KOLOSEVE – NOLI: LUFTEN NUK E HAPA UNE, POR FAIKU

April 9, 2015 by dgreca

NGA IDRIZ LAMAJ*/
Kush e hapi luftën?/
Faik Konitza bën një shaka pa kripë kur thotë që unë e paskam provokuar dhe ia paskam hapur luftën.. Ja faktet: Ay nisi me anën e Diellit një fushatë diskriminimi që në Janar të motit 1925 kundër shokëve të mi e kundër meje. Unë u-përgjegja në Shtator të motit 1925, domethënë tetë muaj pastaj.
Qellimi i Faik Konitzës
Lufta për diskriminimin e nacionalëve kishte një qellim të çkoqur: Të gatitë udhën për një fushatë të hapur në favor të tradhëtorëve. Tani Faik Konitza lot me kartëra të hapura: Çpifje dhe sharje kundër Nacionalëve të mundur, lëvdata të paturpëshme për tradhëtorët mundës.
Shakaja m’e bukur
Pas mendjes së Faik Konitzës, e paskemi tradhëtuar Shqipërinë aq sa dhe Ahmet Zogu, dhe Vatra s’kishte veç të zgjidhte midis dy grupesh prej tradhëtorësh. Natyrisht pra Vatra zgjodhi grupin e tradhëtorëve mundës S”kishte tjetër udhë! Mezallah! Cili ësht ai budalla që munt të thotë se Vatra munt të lëftonte që të dy grupet e tradhëtorëve, ose të hiqej me një anë dhe të mos kishte punë as me njërin grup as me tjetrin.
Katilë !
“Katilë këtej, katilë andej” bërtet Faiku, dhe konkludon që duhen përkrahur katilët mundës, që kanë fuqinë në dorë. S’ka udhë tjatër për Vatrën! Mëzallah! Cili ësht ai budalla që munt të thotë që Vatra s’ka asnjë punë me asnjë grup katilësh?
Një çap më tutje
Po Faik Konitza vete edhe një çap më tutje: I gjen të drejta të gjitha vrasjet që kanë bërë gjer die dhe që kanë për të bërë nesër tradhëtorët bashibuzukë. Të shkretët! Kanë të drejtë të mprojnë vetëveten pastaj kanë detyrë të mprojnë memëdhenë nga gjakderdhësit dhe prishësit e shtetit. Kështu, nesër kur të bëhet ndonjë vrasje e re, Faik Konitza do të na thotë që Ahmet Zogu kish të drejtë.
Rroftë Ahmet Zogu !
Pse jo? Ahmet Zogu pas mendjes së Faik Konitzës, ësht i zoti të na vrasë, na ka në dorë të na spastronjë kur t’ia dojë qefi, dhe me gjithë këtë na falë jetën nga shpirtma- dhësia. Pra, rroftë katili që s’na vret!
Ndofta për ekonomi
Po ndofta Ahmet Zogu bën ekonomi nga shkaku i krizës dhe nga që s’i teprojnë plumba për hiçër dhe për dordolecë. Faik Konitza vetë qan me lot për tre plumba të çmuar u-harxhuan më kot për një Ballkanik të humbur si Gurakuqi!
Një mënyrë që s’kushtonte
Puna munt t’ishte mbaruar pa harxhe pas mënyrës së Lynchit, ndjesë pastë kur ishim në Vlorë. Ah! sa do t’ish gëzuar zëmra e ëmbël dhe ëngjëllore e Faik Konitzës, sikur të kishin përfituar nga kjo rasje Vlonjatët! Po këta kanë qenë dhe janë të poshtër që nga kaikçiu m’i vogël gjer të Syreja be Vlora, sikundër ua ka thënë Faiku, dhe s’kanë zotësi për gjera, të cilat janë edhe të larta, edhe të bukura, edhe krejt të lira! Jazëk u qoftë, dhe më qafë e patshin mëmëdhen!
Ja një provë!
Puna e Vlonjatëve më kujton Gurakuqin, të cilin s’do kalorësi fisnik Faik Konitza t’a lërë të qetë as në varr, se s’ka gjë më bujare se sa të lëftosh kundër një kufome. Në një artikull të mëparëshëm kam thënë që Gurakuqi ka qenë më pak Italofil se Faik Konitza. Dhe ja një provë midis tjerash: Në kohën e Luftës së Vlorës, Faik Konitza s’ka lënë gjë pa thënë kundër Vlonjatëve në gazetat Italiane, kur Gurakuqi heshti dhe as u-dëgjua fare. Cili nga të dy kanë qenë më Italofil?
Gjakderdhës dhe tradhëtorë!
Më që erdhi fjala, duhet të shtojmë këtu që Faik Konitza ahere i shante dhe i fëlliqte botërisht luftëtarët Vlonjatë si gjakderdhës, si tradhëtorë dhe si prishës të mëmdheut, pikërisht ashtu si shan e fëlliq sot kumandarin e tyre me famë Qazim Kocullin!
Hiç e hiç
Po Qazim Koculli, sot i mundur, s’është hiç, pas standardeve të vendosura prej Zullulandit dhe të imponuara mi botën e qytetëruar. Gjithashtu s’është hiç, e hiç gjësendi dhe ay kolegu im, që i paska shkruar një letër të zemëruar Faik Konitzës. Natyrisht, njerës me vlerë, njerës të mëdhenj janë dallkaukët, rajenjët, larot dhe zaptitë. Dhe po t’i shtudiojmë punët me kritere historiani t’Afrikës, do të shohim që Faik Konitza ka plotërisht të drejtë.
Karamanjolla
Ky kolegu im, që s’dimë cili është, sikur t’a kish fuqinë në dorë, do t’i dërgonte në Karamanjollë të gjithë Shqiptarët! Pa fjalë, pa dyshim!. S’munt të ketë në Shqipëri njeri më të egër dhe më gjakpirës se ay, i cili goditë në një letër më të bukurin e më të bardhin ëngjëll të mirësisë dhe të butësisë, qe ka dërguar Qielli në këtë botë, – Faik Konitzën.
Hiç e gjakdherës!
Faik Konitza s’munt të më përjashtonte shumë kohë nga lista e hiçërve dhe gjakderdhësve. Po ky mjerimë nukë më ka mallëngjyer shumë. Përkundër, është një lumëri, se kështu s’ndodhem në rezik të identifikohem me ata që quan sot Faik Konitza, zemërmirë dhe shpërtimtarë të mëmëdheut!
Mosmirënjohës?
Qenkam jo vetëm hiç e gjakderdhës, po dhe mosmirënjohës. S’ia paskam njohur të mirat Ahmet Zogut! Për ca të mira që më paska bërë, kam patur rasjen të flas më parë dhe të tregonjë kujtve ua detyronj me të vërtetë. Më poshtë po flas për ato që më nëmëron tani Faik Konitza.
Deputet
S’ia detyronj aspak Ahmet Zogut që jam qasur si deputet i Vatrës në Parlament më 1921! Ja faktet e thata që munt t’i kontrollonjë cilido në rekordet e Parlamentit: U-qasa si deputet i Vatrës në Parlament me një zë, kur shumica e deputetëve ishin kundërshtarë t’Ahmet Zogut, dhe në mos lajthitëm, nj’a dy a tre deputetë vetëm abstenuan nga votimi.
Pension?
Pensionin m’a votuan shumica e deputetëve të shoqëruar me të quajturën “klikë” dhe disa nga kundë- rshtarët e Ahmed Zogut, kur një pjesë e madhe e Ahmedi-stëve votuan kundër. Pensioni nukë do të kishte fituar shumicën, sikur të mos kishin votuar në favor disa nga kundërshtarët e aherëshëm. Kjo gjë ngjau kur Ahmed Zogu kishte një shumicë Parlamentare shtypëse. Tani të shohim ç’është ky pension. Pas rekordeve të Parlamentit, këtë pension munt t’a mar kur të mos jem as në shërbim të shtetit as në shërbim të Kishës, domethënë pasi të vdes!
Ministër
S’kam patur, as kam, ambicje për fushën politike, në të cilën jam zvarnisur gjithnjë me pahir a me gjysmë zemër i shtërnguar prej Vatrës, prej shokëve dhe nga ndjenja e detyrës. Në Lidhjen e Kombeve kam vajtur gjithnjë, i shtyrë pothua me një zë prej shokëve dhe kundërshtarëve. Kam akseptuar keyeministrinë, se s’muntnja të hiqesha nga vallja me nderë e pa dezertuar shokët. Kam refuzuar: 1) Kryesin’ e përfaqësisë në Paris, që m’a proponoj Mehmet Konitza më 1920; 2) Përfaqësin’ e Londrës dhe të Parisit, që m’i proponoj Ilias Vrioni me 1921; 3) Ministrin’ e Punëve të Jashtme, që m’a proponoj prap Ilias Vrioni më 1921; 4) Gjith atë Ministri kur m’a proponoj Hasan Prishtina me 1921.
Kam qenë në shërbim të Vatrës, si delegat, tre vjet e nj’a dy muaj, që në prill 1921, gjer në Korrik 1924, dhe dy vjet si kryetar i saj me 1915-1916 dhe më 1917-1918. Si kryetar i Federatës s’munt të thuhet që mernja rogë, se kjo rogë s’ishte veç një indemnitet për rogën që humbisja nga Kisha. Kam marë pra rogë vetëm si delegat, sa nuk munt të numërohen si rogë parat që na vuri në dispozitë Vatra për fushatën elektorale, a për fushatën e Kishës Prishtina më1921. – Refuzova prapë gjith’ atë Ministri, kur m’a proponoj Xhafer Ypi në emër të Klikës, jo të Ahmed Zogut; e akseptova vetëm pas më ranë në qafë shokët, veçanërisht Mehmet Konitza, dhe pasi e mbajta nj’a dyzet ditë, dhash dorëheqjen. Tani kam vetëm një ambici të gjallë, ambicien të shërbenj në fushën letrare.
Vatra dhe unë
Pas mëndjes së Faik Konitzës, i paskam qenë mos-mirënjohës dhe Vatrës, e cila më përkrahu me fonde, makar me “pasurira të vërteta”, të vëna në dispozitën t’ime. Nga ana tjatër, qenkam tallur me Vatrën, se s’kam realizuar asnjë nga idealet e saj dhe s’i kam dërguar letra veç për të kërkuar para dhe para. Do t’i mar me radhë këto të gjitha. Do të bënj një përqasje midis Faik Konitzës dhe meje, me qenë se kemi qenë në shërbim të federatës po thua me një cilësi, po thua me ato mjete, dhe do të shohim a ka të drejtë, të paktën Faik Konitza, të më kritikonjë sa për këto pika.
“Pasurit’ e vërteta” kombëtare. Faik Konica ka qenë delegat i Vatrës përpara dhe pas luftës për një kohë pothua më të gjatë se unë me rogë, dhe katër pesë vjet; kryetar i saj me rogë. Le t’a bëjnë pakëz hesapin dhe letë shoh cili prej të dyve ka marrë më tepër rogë nga Vatra. Në qoftë se Faik Konica insiston të nëmëronjë në hesapin tim dhe subve -ncionet e Vatrës për fushatën elektorale dhe për Kishën kombëtare, ahere jamë i shtërnguar t’a ftonj të bëhet deputet dhe Myfti, të marrë nga Vatra ato subvencione që kam marrë unë, të vejë në Shqipëri të lëftonjë në Parlament e në zgjedhjet, të dërsinjë për të themeluar një Xhami kombëtare dhe pastaj të më thotë a i pëlqen ky sport dhe a është punë qefi të marësh një subvencion për të hyrë në dy fole prej grerzash të ndryshëm.
Ç’kemi bërë ?
Me paratë që më ka vënë në dispozitën Vatra – dhe këto do të bënte mirë t’i nëmëronte Faiku – nukë mburrem aspak që diç kam bërë. E vërteta është që s’kam bërë hiç, ose më mirë kam bërë një vërë në ujë. Po nukë besonj që Faik Konitza të mburret që ka bërë më tepër se unë në shërbim të Vatrës. Mburrem ve vetëm që jam përpjekur diç të bënj dhe ketë s’munt t’a mohonjë askush, se përpjekjet e mia janë tani kaptina të historisë kombëtare dhe s’munt t’i nxjerë s’andejmi as poshtërsia, as çpifja, as mosmirënjohja, as lehjet e zbrazëta të larove. Nukë besonj që Faik Konitza të mburret që përpjekjet e tij si delegat e kryetar i Vatrës, kapërcejnë të miat. Këtu pra jemi barabar.
Raporte
E vetëma punë që kemi bërë, si Faiku si unë, kur ishim delegatë, ishte të shkruarit e raporteve. Këto ndodhen në arshivat e Vatrës. Le t’i nëmëronjë Faik Konitza, lë t’i peshonjë raportet e tija nga njëra anë dhe të mijat nga ana tjetër, dhe pastaj lë të më thotë cili prej nesh e ka mbajtur Vatrën të informuar më rregullisht e më hollësisht.
Jo Faik Konitza
Ka ca patriotë, të gjallë a të vdekur, që kanë punuar dhe janë përpjekur, pa subvencion të veçantë nga Vatra, brënda, në Shqipëri shumë më gjatë se unë, në kondita më të zorshime. Ata që janë të gjallë munt të kenë të drejtë të më kritikojnë që s’kam lëftuar tamam, aqë sa duhej pas xhepaneve që më dha Vatra. Po jo Faik Konitza, i cili ka patur gjithato xhepanera dhe i cili s’munt të më provonjë fairly që ka çpuar një vërë në ujë më të madhe se timen.
Çkatërrimi i Vatrës
Vatra një herë ka qenë me tre mijë gjer katër mijë anëtarë; po nën administratën e Faik Konitzës ka zbritur në ca qindëra të paka, dhe puna s’ka për të qëndruar as këtu. Nga këto të paka qindëra anëtarësh Faik Konitza tani paska ndër mënt të nxjerë jashtë, të pakën gjysmët dhe t’a qëronj Federatën nga të gjithë gjëmbat. Kështu të mbeten vetëm të saktët dhe besnikët! Sa për buxhetin dhe të ardhurat, për këto s’e ha mëllefi fare dhe ka të drejtë. Posa Vatra u bë një agjenci e hyqymetit dhe Dielli një organ dallkauk i Mydyrit të Pashiqit, e do e drejta që harxhet t’i heq të gjitha hyqymeti, i cili s’kursen para për zyrat e propagandës, për spiunët e për larot. Po aherë Vatra është e vdekur si një shoqëri independente, dhe çudia është që paska në Amerikë ca vatranë të lumtur që s’e kanë kuptuar akoma. Jazëk, jazëk!.
Lufta fetare
Fanatizëm fetare të vërtetë në Shqipëri s’ka. Këtë gjë e kanë dëshmuar të gjithë të huajtë që na njohin mirë. Këtë gjë e kemi parë dhe vetë me sy. Po të huajtë që s’na njohin mirë nukë mundin të kuptojnë qysh munt të bashkohet kombi shqiptar, i ndar në fe të ndryshme dhe këtë argument e përdorin armiqtë tanë për të mprojtur thezën e copëtimit të Shqipërisë. Lufta fetare pra që ka hapur Faik Konitza me anën e “Diellit” munt të sherbenjë vetëm për këtë qellim: Të provonjë me gojën e Shqipëtarëve që armiqtë tanë kanë të drejtë.
Gogoli bolshevik
Në Shqipëri s’ka asnjë lëvizje bolshevike a probolshevike, se s’ka asnjë komunist a bolshevik për dërman. Po armiqëve të Shqipërisë u jep dorë të thonë që ka, dhe kështu me ndihmën e gogolit bolshevik të arrijnë qëllimin e tyre satanik për të copëtuar Shqipërinë, gjoja për të shiguruar paqën në Ballkan. Faik Konitza, dyke çpifur që ka Shqipëtarë bolshevikë e pro-bolshevikë, i bënë Pashiqit sherbimin më të çmuar dhe forcon thezën e armiqëve tanë për copëtimin e Shqipërisë.
Triumfi i Legalitetit
Pas mëndjes së Faik Konitzës tani, çdo tradhësi e zezë munt të zbardhet me robën e pseudo-legalitetit. Në këtë mënyrë psudo-legale u-shit Shën Naumi; me këtë mënyrë psudo-legale u-shitnë pasurit’ e Shtetit për dhjamë qeni; me këtë mënyrë psudo-legale plaçkitet arka e shtetit dhe populli; me këtë mënyrë psudo-legale një mydir i Pashiqit bëhet sot president i Republikës arnaute, dhe më këtë mënyrë pseudo-legale copëtohet nesër Shqipëria. Çudia është që Faik Konitza, në protestën e Vatrës për çështjen e Shën Naumit çfaqte një pikëpamje krejt të ndryshme.
Sulltan Hamidi
Faik Konitza na thotë që Ahmed Zogu është m’i mirë se Sulltan Hamidi, se qenka Shqiptar, sikur Myfid Libohova nuk është shqiptar nga raca. Po ç’ka të bënjë gjaku shqiptar, kur mungon ndjenja kombëtare e patriotike? Pashiqi, kur bërtisnin disa deputetë serbë kundër krijimit të një shteti shqiptar independent, u-përgjeq fare bukur: “Mos u-mërzini, se Shqipërinë independente do t’a prishin vetë Shqiptarët”. Die Esadi, Sot Ahmed Zogu! Sa për gjuhën shqipe, që përdoret si gjuhë zyrtare, gëzohemi, po jemi të shtërnguar t’i vëmë fre enthusiazmës sonë, se fryma e asaj gjuhe ësht’ e huaj. Dhe “Dielli” botohet shqip, dhe në një shqipe më të mirë, po fryma ësht’ e Belgradit.
Gazetës “Imigranti”, 27 Shkurt, 1926.

Shenim: Në gazetën “Imigranti” u botua në vazhdime një shkrim i gjatë i Nolit me titull: Përgjegje “Diellit”; Nga ai shkrim sollëm vetëm disa fragmente të zgjedhura.
* * *

Gazeta “Imigranti”
Numri i parë i gazetës “Imigranti” doli në qarkullim me 26 shtator të vitit 1926 dhe përfundoi me 31 korrik 1926. Gjithëseit u botuan 41 numra. Kryeredaktor ishte Petro Kolonja dhe editor Qerim Panariti. Programi i gazetës ishte ky:
“Do të përpiqet që të jetë, për së pari, një gazetë e lirë e Shqipëtarëve të Amerikës dhe prej Shqipëtarëve të Amerikës”. Kjo gazetë kishte edhe një Pleqësi që kryesohej nga Kristaq Polena, arkëtar Ilo Pano, sekretar Rexhep Koburi, dhe disa zyrtarë të tjerë. Që në fillim kuptohet se pas kësaj gazete ishte një grup i fortë vatranësh pronolist, i cili me anë e këtij organi filloi fushatën e ashpër kundër Faik Konicës dhe pasuesëve të tij në gjirin e “Vatrës”. “Imigranti” e mbrojti Nolin dhe kauzën e tij politike deri në fund. Aty, redaktorët botuan shkrime të ashpra kundër Konicës dhe qeverisë së Zogut. Në mars të vitit 1926, Panariti, kritik i rrebtë kundër Konicës, kthehet me “Vatrën” dhe fillon të shkruaj për gazetën “Dielli”. Në atë rast, Konica shkruan për Panaritin:
“Z. Qerim Panariti është një student që ka shkrojtur shumë herë kundër meje; po sikur dy herë më tepër të kishte shkrojtur, unë i quaj gjëra për të harruar, nga shkaku i sherbimit që po i bën publikut shqipëtar duke zbuluar qellimet e vërteta të asaj flete. Kundërshtar imi, po jo kundërshtar i Shtetit, z. Qerim Panariti u-hoq nga ay grup posa kuptoj se mendimi i fshehtë i lëvizjes ish për dëm të Shqipërisë… ”. ( “ Dielli ” , 23 mars, 1926 ).
Kryetari i “Vatrës”, Konica, kërcnon përkrahsit e Nolit dhe këshillon Konsullatën e Shqipërisë në Boston të njoftoj autoritetet policore shqiptare mbi rrezikëshmërinë e tyre. Sipas themeluesit të “Imigrantit”, z. Kolonja, gazeta u mbyll “për arsye të lëkundjes politike të shokëve që financonin gazetën”.
Polemikat e ashpra të kësaj gazete me “Vatrën” e Konicën u shfrytëzuan me mjeshtri nga propaganda e rregjimit komunist pas ardhejs në pushtet. Nga ato polemika fillon ç’përfytyrimi i realitetit historik, krijohet figura e “antikombëtare” e Faik Konicës dhe figura “revolucionare” e tipit bolesheviko-komunist e Nolit.
50 vjet më vonë, drejtusi i gazetës “Imigranti”, që drejtoi polemikat më të ashpra kundër Konicës shkruan: “…Na u duk se Faiku na tradhëtoj’ Peshkop Nolin e i u bëmë kundërshtar. Po duke vazhduar punët, mua mu mbush mendja se ishim në gabime. Faiku shkrojti në Diellin shpjegimet bujare dhe të larta për Nolin dhe veprimet e tij në Shqipëri dhe fajet ja u-ngrakoj shokëvet e jo Peshkpoit – dhe i foli haptazi demokratikisht kur tha:”…Zogu na mundi… dhe tani le të vërejmë për të ardhmen”. – Me vijin nër- mënt kablogramet urimesh që i dërgoj Zogut që shpetoj nga ate- ntatet që iu bënë me gjithqë ishte kundërshtari më i rreptë i tij. Këto e të tjera vërejtje me bintnë një herë e përgjithmonë që Faiku i rreptë lëftonte me kalem e jo me pushkë, provonte që ishte me të vërtetë demokrati më i shquar që pat Shqipëria…”. (Faik Konica 1876-1976, Seminar studimesh, New York, 1997, fq. 54 ). Kolonja shkruan gjithashtu: “ Faiku na bëri qesharak për dallaveret që i bëmë ”.
*Marrë nga Libri i Idriz Lamajt” Për Vatrën dhe Vatranët”, New York, 2014. Nuk lejohet kpojimi pa lejen e autorit.