Nga Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik *-

Po hyjmë në muajin e shtatë të pandemisë të koronavirusit. Gjatë kësaj kohe, ne kemi mësuar shumë gjëra në lidhje me virusin SARS-CoV-2 dhe sëmundjen që ai shkakton.Me numrin e infeksioneve dhe vdekjeve ende në rritje, disa pyetje mbeten të vështira për t’u përgjigjur:

-kur do të jetë e gatshme vaksina për Covid-19, dhe a do të jetë e sigurt dhe efikase?

Përgjigjet e këtyre pyetjeve nuk janë të lehta, dhe sigurisht jo të thjeshta, por nga pikëpamja e dëshirës sonë për t’u rikthyer menjëherë në normalitet, përgjigjja është Jo. Sidoqoftë, nga pikëpamja e kohës së zhvillimit të vaksinave tipike, përgjigja është, Po, do të jetë gati dhe ne përdorim së shpejti.

Progresi në kërkim të vaksinave:

Siç e dimë, zhvillimi i një vaksine të re mund të zgjasë me vite apo edhe dekada. Kjo ishte e vërtetë deri tani! Shpejtësia dhe përparimi në kërkimin e një vaksine të efikase dhe të sigurt kundër Covid-19 kanë qenë shpresëdhanëse. Rezultatet e para pozitive mund t’i atribuhen pjesërisht numrit të madh të ekipeve kërkimore në mbarë botën që punojnë pa ndalur. Për më tepër, relaksimi i kufizimëve për të lëvizur ndërmjet fazave të zhvillimit të vaksinave, dhe premtimi i teknologjive të reja në kërkim të vaksinave në mbarë botën, gjithashtu kanë luajtur një rol në këtë përparim të paparë.

Tradicionalisht, vaksinat funksionojnë duke futur viruse të vdekur ose të dobësuara në trup, të cilat stimulojnë trupin që të prodhojë në mënyrë preemptive antitrupa që janë të gatshëm të sulmojnë viruset invazues. Ndërsa kjo ka qenë një qasje efektive, gjithashtu ka qenë e ngadaltë për t’u zhvilluar, pasi ka shqetësime rreth sigurisë çdo herë kurë ne injektojme virus, të vdekur ose të dobësuar në trup të njeriut. Kohët e fundit, vaksinat e reja përdorin futjen e vetëm një pjese të vogël të virusit, të quajtur një antigjen, i cili vepron pothuajse si ngacmues për të prodhuar antitrupa kundr ketij antigjeni. Kjo zakonisht e shtyn trupin të bëjë antitrupa, pa shqetësimet e sigurisë me futjen e tërë virusit.

Për momentin, studiuesit janë tashmë në proces duke i testuar vaksinat për siguri dhe efikasitet. Disa nga ato prova janë në faza të përparuara dhe do të përfundojnë deri në fund të verës. Por edhe kurë të kemi një vaksinë të aprovuar, do të marrë akoma kohë për të prodhuar dhe shpërndarë numër të madh te dozave. Parashikimet, megjithëse optimiste, vlerësojnë disponueshmërinë e vaksinave kah fundi i këtij viti ose në fillim të vitit 2021. Logjistika se si dhe ku vaksinat do të shkojnë së pari, dhe kush do të marrë përparësinë e vaksinimit të hershëm, janë akoma për definuar. Por ky është një ‘problem’ me të cilin të gjithë duhet të jemi të lumtur të kemi.

Efektiviteti i vaksines dhe imuniteti i “tufës”:

Per një vaksinë qe të konsiderohet e suksesshme, do të duhet të nxisë imunitetin në të paktën 60 përqind të njerëzve. Kjo konsiderohet minimale kur flasim për arritjen e imunitetit të “tufë”. Disa të dhëna sugjerojnë që na nevojitet 70-80 përqind efektivitet që ky imunitet të jetëi mjaftueshëm.. Ka shumë që thonë se duhet të kemi lejuar që virusi të vazhdojë rrjedhën e tij qe ne te krijojmë imunitetin në atë mënyrë. Por modelimi fillestar vlerësoi se pa ndonjë ndryshim në sjelljen tonë, dhe lejimin e virusit pa kontroll, virusi mund të ketë vrarë 1 milion deri në 2 milion amerikanë, disa vlerësime madje dyfishojnë ose trefishojnë këtë numër. Kjo ishte thjesht e papranueshme! Ne gjithashtu e dimë se Suedia, e cila ishte më e afërta për ta lënë virusin të “drejtonte rrugën e saj”, kishte

vdekje shumë më të larta se vendet fqinje. Kështu që, pritja e imunitetit të tufës në këtë mënyre, do të kishte rezultuar në shumë më shumë vdekje, përveç vershimit të sistemit tonë të kujdesit shëndetësor, i cili mund të kishte krijuar shqetësime shtesë, jo vetëm nga Covid-19.

Përmirësimet në kujdesin shëndetësor:

Ndërsa presim lajme në frontin e vaksinës, ne kemi parë përparim në mënyrën se si ne trajtojmë dhe kurojmë Covid-19. Kohët e fundit remdesivir, dhe një steroid i quajtur dexamethasone janë treguar të dy në mënyrë të konsiderueshme uljen e vdekshmërisë në pacientët me sëmundje serioze – në disa raste deri në një të tretën. Për më tepër, RLF-100 ose aviptadil, një formë sintetike e një peptidi natyral që mbron mushkëritë ka treguar një përparim domethënës në trajtimin e pacientëve me sëmundje kritike. Kësaj terapi i është dhënë një përcaktim i shpejtë për të zhvilluar ilaçin në Shtetet e Bashkuara. Trajtimet për të

përmirësuar prognozën për pacientët me raste më të buta të infeksionit kanë qenë edhe në studimin paraprak – me rezultate të përmirësuara. Një aspekt i rëndësishëm i trajtimeve të përmirësuara ka qenë që spitalet dhe ofruesit e kujdesit shëndetësor në përgjithësi janë më të përgatitur tani sesa në fillim të vitit. Ata po përmirësohen në trajtimin e virusit, falë një kombinimi të përvojës dhe trajtimeve të reja. Një dëshmi për këtë është dhe niveli i vdekjeve relativisht e ulët dhe në rënie në krahasim me ato të disa muajve më parë.

Pra, metodat e vazhdueshme të parandalimit të virusit, siç është larja e mirë e duarve (dhe jo prekja e fytyrës, gojes, hundes dhe syve), dhe distancimi i vazhdueshëm shoqëror, si dhe përdorimi i mbulesave të fytyrës dhe maskave do të ulë rrezikun për përhapjen e virusit ose infektimin dhe mbajtjen e shëndetshme. Për ata fatkeq që infektohen dhe kërkojnë kujdes mjekësor, përdorimi i ilaçeve të përmirësuara dhe kujdes më i mirë i përgjithshëm, do të jetë thelbësore. Këto janë opsionet e mundshme në luftën kundër këtij armiku, derisa një vaksinë e sigurt dhe efektive të na vendosë në një rrugë drejt kthimit në jetën që kemi njohur përpara se Covid-19 të trondiste botën tonë!

**Nënkryetare i Federatës Pan-Shqiptre të Amerikës “Vatra”