In Memoriam

In Memoriam: Me rastin e 10-vjetorit të vdekjes së profesor Miftar Spahisë

November 8, 2015 by dgreca

Ne Foto: Miftar Spahija Thaçi (1914-2005)/
Ishte profesor në James Madison University dhe Mansfield University në SHBA, shkrimtar, publicist, dhe antikomunist. Miftar Spahija protestoi pushtimin italian kur ishte student në Torino, Itali në vitin 1939. U interuepër nji kohë të shkurtë në Tripoli të Libisë nga italianët në vitin 1939 së bashku me disa studentë të tjerë shqiptarë.Pas lirimit dhe kthimit në vendlindje, arrestohet nga karabinierët Italianme 8 korrit 1939 në shpinë e tij në Kolesjan të Lumës.Burgoset dhe dërgohet në nji ishull të vogël të Italisë, në San Nicola di Tremiti.Pas lirimit, në vitin 1941, fillon punë si profesor në gjimnazin e Prishtinës.Ishte kundra brigadava komunsite, dhe për kët arsye dënohet me vdekje (në mungesë) nga regjimet komuniste në Shqipni dhe Jugosllavi. Për dy vjet qendron në arrati (6 shtator 1944 -20 gusht 1946). Disa kohë qendron së bashku me Muharrem Bajraktarin dhe me disa krenë të Lumes si Haziz Fetah Gashi dhe Asllan Zeneli që ishin anti komunistë, por ma së shumti vetëm, sepse ndiqej nga rrepartet speciale dhe forcat ndjekëse.I internojnë familjën në kampin Murat Çelebi në Berat, ku i vdiq vajza 15-muejshe, Kadishja.Me 13 shtator të vitit 1946 del në Greqi.Mbas nji qendrimi prej 9 vjetësh në Greqi dhe Itali, emigroi ne Amerike, ku fillimisht punoi ne Columbia University në New York dhe ma vonë si profesor në James Madison University dhe Mansfield University. Mbi aktivitetin e tij për të drejtat e Kosovës për pavarësi asht cilësue si “korife i politikës dhe diplomacisë shqiptare”(A. Baleta).Ndërsa mbi veprën letrare të tij asht cilësue “themelues i romanit epope” (Hasan Hasani), “dekan i prozës në diasporë” (Naum Prifti), “frymë e Rilindjes Kombetare dhe e Kanunit te Maleve… enciklopedi e vërtetë e jetës, e kulturës shpirtërore dhe e së folmes së malësorëve lumjanë” (Shefqet Hoxha), dhe “ndërthurës i elementeve hibride gjuhesore…brenda një sistemi fluid…me shprehje e fjalëformime të reja…” (Julie Kolgjini), dhe “padron i kulturues” (Ernest Koliqi).

Ndërroi jetë në Bethlehem, Pennsylvania me 8 nandor 2005 dhe u vorros ne Tirane, me 12 Nandor 2005.
Veprat:
Libra:
1. Hasimja, Kanadë, 1990 (728 faqe)
2. Arbanët dhe Curranët, Tiranë, 1998 (966 faqe)
3. Taf Bardheti, Tiranë, 2000 (1046 faqe)
4. Met Malushi, Prishtine, 2001
5. About Kosova, Tirane, 1998, si dhe ne shqip Rreth Kosovës, përkthye nga Ahmet Kolgjini.
Artikuj:
Ka botue qindra artikuj ne gazetën Shqiptari i Lire, organ i Komitetit Shqipnija e Lire, Shejzat që botohej nga Ernest Koliqi, Dielli i Vatrës, dhe Koha e Jonë me botues Isa Ndreun.
Me poshtë botojmë për herë të parëkumtesën mbajtë me rastin e 100-vjetorit të lindjës së Miftar Spahisë nga studjuesi Nazif Dokle, i cili fatkeqësisht ndërroi jetë me 30 dhjetor 2014, në moshën 70-vjeçare.

Vepra letrare e Miftar Spahisë si burim të dhënash etnologjike

(kumtesë për sesisonin shkencor kushtuar 100 – vjetorit të lindjes)
Nga Nazif Dokle/

Vepra letrare e Miftar Spahisë, veçmas romani (batrili) Hasimja, pos vlerave të shumta si e tillë, bart të dhëna të shumta etnologjike, madje unikale, kur është fjala për krahinën e Lumës. Aty i interesuari mund të gjejë njoftime të dorës së parë për rite e besime të lashta që lidhen me shenjat parajlmëruese, kuvadën, lindjen, vdekjen, kultin e majave, zanat e malit, magjinë, ëndrrat, mallkimin; për mënyrën e jetesës, vendbanimet, organizimin shoqëror e të familjeve të mëdha, psikologjinë kolektive, barazinë gjinore, drejtën kanunore, institucionin e kuvendit, gjakmarrjen etj, etj.
Një studim tërësor i këtij aspekti të veprës së Miftar Spahisë do të ishte me shumë interes ndërkohë ne po ndalemi vetëm në tre momente.

1.Kulti i majës së Gjalliçës…

Gjalliçja preceptohej gjallesë e mbinatyrshme, që posedonte edhe atribute humane: garanci shpirtërore dhe materiale për jetë normale në kushtet e ekonomisë natyrore, strehë e sigurtë dhe e fundit për banorët rreth saj në raste fatëkeqësish. Thuhej: “Gjalliçja asht për të mirin e të keqin.” apo “Gjalliçja asht shumë shpirtgjanë.”
Përpara saj njeriu i pafuqishëm nuk kishte ç’ të bënte tjetër përveç ta adhuronte, t’i bindej, ta merrte me të mirë me falje, blatime, flijime të përvitshme, pa e harruar, shpërfillur, përbuzur, nënvlerësuar e sfiduar kurrë. Ai kishte provuar zëmërgjërësinë, bujarinë, përkundër mënyrës së sjelljes së parë, zëmrimin dhe hakmarrjen e saj për të dytën.
***
SipasMiftar Spahisë (4): “Ky gjalliçiani, bir i thjeshtë i lemisë, asht dalshtimi i fërtesheve me rrebe, me rrebeshe, të gjithsisë. E tue gjallnue në bashktakim me gjithsinë, arsyeton se asht një suntarë atje nalt në Gjalliçe qi i ka në dorë ato drosha. Aj suntarë asht zoti i gjithsisë dhe i njerzisë; atij duhet me ja njoftë fuqinë e epërsisë; duhet me e pavrue. Kështu e shohim gjallçijanin edhe sot e kësaj dite tue ju lutë me mirënjohje zotit të vet. Tynzotit, qi ka strukue edhe e ka shpëtue kur ka qenë në zgrim me u zhdukë prej siprinës së tokës prej fiseve e komeve të huja.“
Në përfytyrimin dhe imagjinatën e banorëve të fshatrave rreth saj, Gjalliçja zotronte qiellin, vrantë e kthielltë. I bënte karshillëk diellit, ndizte zjarrin e rrufeve, u vinte fitilin rropamave të bubullimave e flakën shkreptimave, arbitronte ndeshjet e dragonjëve, turfullonte lugjesh e shtigjesh, dihaste shpellash e rrunash, shtaposte e taposte grykët e kacekëve të erërave. Kalëronte puhitë, jugun, shtrëngatat, tufanet e furtunat.Ua lëshonte frerët orteqeve e rrënimeve, monologonte pishnajash e bungajash.Lëngonte e ngulçonte e lodhur hijesh, burimesh, shpellash, podesh e padinash.
Në sytë e tyre, zgjohej feksjesh së agimeve gjahtare.Lotonte vesë e gazmonte me lulesë pranverën.Rinohej, pllenohej, bulonte djersë, ngazllehej e dehej me aromën e shumimit të verës.Lahej me ar, skuqej, ndryshkej e sitte kristale bryme me vjeshtën. Vezullonte akullimesh. Thinjej në tufa luleboresh e vargje krahnezash pishave e brejve me dimrin. Nanurisej ninullash e vallesh të zanave.Freskohej puhish së mëngjeseve verore.Bëhej qingj e urtohej dele nën përkledhjen e rrezeve diellore.
Në gjykimin e tyre ky mal nuk mund të identifikohej përveçse si fron, seli e perendive sikudër definohet në fjalët e urta popullore: “Gjalliçja e Zoti janë nji.”“Kur të dalësh në majë të Gjalliçëste Kroi Tanzot, ke takue Zotin.” Të njëjtën gjëdëshmon edheMiftar Spahia, kor shkruan (4): “Ky gjalliçiani, ky biri i lemisë, hypë në majë të Gjalliçes me u lutë, poj, në picrrake rrin zoti; në venin ma të naltë, ma fisnik, ma krenarë të bjeshkës, aty liton me ket zot, me ket Tynzot të rrebesheve të gjithsisë.
***
Gjalliçja komunikonte me adhuruesit të saj.I pralajmëronte për acaret, furtunat, shtrëngatat apo kthiellimet e vakjet jetëdhënëse.Fjalët të urta, frazeologjitë që lidhen me Gjalliçën, flasin për hapsira të tjera të kontaktit të njeriut me të.Ajo ishte pikë referimi për të formuluar definicione udhërrëfyese për vete, pasardhësit dhe shoqërinë. Edhe urimi: “Tu preft shpirti te Kroi Tanzot!” nuk mund të mos lidhet me vendin më të afërtë me fronin e Zotit, strehën më të dëshiruar dhe ëndërruar nga një besimtar për botën e përtejvarrit. Besohej se mallkimet e betimet përmbusheshin nëse i ndërmjetësonte Gjalliçja.
***
Ashtu sikundër malet Kundrevicë (Kurvelesh), Tomor (Berat), Shën Llesh (Krujë), në Qarkun e Kukësit nderohen Runa e Malëziut (1856 m), Pashtriku i Hasit (1989 m), Shkelzeni i Malësisë së Gjakovës (2407 m) dhe Gjalliçja e Lumës (2486 m) si shfaqje tipike e kultit të majave, një prej besimeve më të lashta të njerëzimit.
Nderimi i Gjalliçës përfaqëson një prej ditëve të motmotit të kalendarit popullor të krahinës etnografike të Lumës së Kukësit.Përkujtohet në të gjithë fshatrat e Rrafshës së Lumës (Shtiqën, Muje, Gjalicë Kodër – Lumë, Krenxë, Ramhas, Gostil, Nangë) dhe të shpateve të Gjalliçës(Lagjja Brati e Canajt, Tërshenë, Brekijë, Nimçë, Lojme), por më së shumti i dedikohet fshatit Shtiqën.
Organizohet të ejten e parë të gushtit. Këtë ditë, ata që do të bëjnë faljet për nder të majës së Gjalliçës, duhet të arrijnë atje pa lindë dielli. Riti i faljes bëhet në Rrafshin e Majës afër burimit “Kroi Tanzot” që nuk duron e nuk pranon asnjë papastërti njerëzore.Çdo individ, që do të falet, pasi merr avdes te Kroi Tanzot, duhet të përshpërisë formulën: “Bismilahi Rrahman i Rrahim. Po fal dy reçatë namaz për riza të Zotit e për shpirt të Sari Salltëk Babës.” Pas faljes pjesëmarrësit e kësaj cermonie zbresin te stanet e bjeshkës së Shtiqënit, te “Kroi i Kuq”, ku hahet, pihet, zhvillohen lojra, gara qitjeje me armë zjarri, bëhen hoka, këndohen këngë e hidhen valle të shoqëruara me instrumenta popullorë (lodra curle e çifteli) dhe ku përfshihen të gjithë pjesëmarrësit.
Pas kësaj të gjithë zbresin në fshat.Çdo shtëpi është e përgatitur për darkën e kësaj feste, ku s’ duhet të mungojë asgjë. Përveç të afërmëve të largët në këtë darkë mund të vijë kushdoqoftë që dëshiron dhe është i mirëpritur se “Për Gjallicë e për të qethme, shkohet te tjetri pa thirrë.”
Për Miftar Spahinë (f. 123): “S gjen katun në tan Lumën, në tan Shqipninë, prej Shkodre e në Shkup prej Ulqini e në Prevezë, qi, në nji ditë të vetme, të mbledhen si në Shtiqën, tri, katër, pesmi, a ku ta dijë unë sa vetë, për Ditë të Gjalliçes se Gjalliçja ka Ditën e vet; po ka Ditën e vet.”
***
Miftar Spahia (f. 675) festimet për nder të kësaj maje i paraqet të shtrira në një hapsirë shumë të madhe se sa sot. Sipas tij:
“Dita e Gjalliçes, nji herë në motmot, çdo ditë mas gjysmës së verës, lumjanët poene malëzezët, fanast, hasjanët, dibranët, nji hap përtej Veleshicës, poene përzerenjanët, kur nuk kishte dagë në Morin, rrajnë në fushë të Lumës me kremtue e me kujtue me miradije Zotin e Gjalliçes, Tynzotin që i lgjini e i struki nëpër zbina, nëpër pyje e nëpër bjeshkë, me shpëtue prej vërshimeve të komeve të huja. Dita e Gjalliçes asht dita e lojnave, e hajgareve, e hajgive, e qillesave, e kcimeve, e tralave, e gzimit, e vllaznimit, po edhe e kujtimeve të hupjeve të komsisë ilir shqiptare.
Shkrimtari dhe studjuesi i njohur shqiptar Dhimitër Shuteriqi, në romanin e tij “Sytë e Simonidës” (Tiranë 2005, f. 169 – 170), për Gjalicën shprehet “mal, që më të bukur zor se e bën perendia veç atij”; “Mal të bukur si selia e Dodonës”. E e quan “Dodona dardane”.
***
Afër majës së Gjalliçës toponimi “Kroi Tanzot” që shënon një burim uji të pijëshëm qëdëshmon Zotin e një komuniteti, personifikimin e tij.Ai ashtu sikundër perenditë e lashta bënte jetë humane në Majën e Gjalliçës ku kishte rezidencën e tij të përjetshme. Këtë pohojnë edhe fjalët e urta popullore: “Gjalliçja e Zoti janë nji” dhe “Ka zot në majë të Gjalliçës.”Për këtë zot, të emërtuar:“Tanzot (Zoti ynë)”; “Zoti i Gjalliçes”Miftar Spahia (322, 675)shprehet: “Se ky Zot i Gjalliçes asht i lashtë ”… me kremtue e me kujtue me miradije Zotin e Gjalliçes…”
Lumjanët (114) edhe për besëlidhjet e rëndësishme që merreshin në mbledhjet e Dheut, që organizoheshin më së shumti rreth Lisit të Madh në rrëzë të Gjalliçës, kërkonin uratën e saj. Këtë çast të solemnitetit hyjnor që i vinte në unison rritmet e të gjithë zemrave e nuk guxonte ta lëndonte as frymarrja, Miftari e përcjellë me të gjithë tensionin psikologjik imponues si vetë Gjalliçja, kur shkruan:
“Se si i shkrepi nji xixë njanit me u kthye kah Gjalliçja, mu qashtu si ban njeri kur të jet tue u lidhë në namaz. Kur e panë gjithë mbledhimi, si t i kishte turgue, u kthyen kah Gjalliçja e po kqyrin termal. E mu njashtu si kishin ba katragjyshat ilir kur ju lutshin Tynzotit, në maje të Gjalliçes, atijë Tynzoti qi kanjiherë u bumllonte kërcnueshëm, kanjiherë lazrueshëm, mu qashtu, me zemër të mallëngjyeme, mledhimi po lëvizin buzët kadal, heshtshëm, tue ju lutë Zotit të Gjalliçes, Tynzotit t Ilirisë së lashtë!”
•
Hajet e pijet, lojrat, ahengu e garat sportive që organizohen pas faljes së majës te Kroi i Kuq, darka apo dreka që shtrohet në çdo shtëpi ku mund të marr pjesë dhe është mirëpritur kushdo: udhëtar, nevojar qoftë apo i drejtuar enkas janë shprehje e pastër e blatimeve, flijimeve që i bëhen Gjalliçës, Në fshatin Lojme, çdo shtëpi, qoftë edhe më e varfra, ditës, festës së Gjalliçës i kushtonte një kurban.Lidhur me këtë nga Miftar Spahia (f 123) kemi zgjedhur këtë pasazh tejdomethënës:
“Pale a i ka a s i ka dy thas kollomoq në bani, pale a i ka a s i ka katër a pesë dhi në vathë, por kur t ardhe ajo dita e trueme e Gjalliçes, aj njeri i rrafshës së Gjalliçes, nmos past një vegë berr me e pre, ta dijsh se e len pa viç edhe lopën plle, me ba mish për dashamirët qi ja kan msy derën at ditë të lume!”

2. Mallkimi i zanës

Besohej se Gjalliçja qe streha e Zanave të malit.
Zana e Gjalliçës paraqitet si vajzë me bukuri të rrallë, punëtore dhe shumë e respektueshme.Lakmon mënyrën e jetesësë njerëzore.Ushqehet me qumështin e lopëve të stanarëve, që i mjelë fshehtas nën hije bredhash, ndanë pyjeve të dendura caku ku nisin kullotat alpine.Lakmon bukurinë e qëndismave popullore.I bindet pa asnjë rezistencë njeriut. Mashtrohet e martohet me të, lind e rritë fëmijë. Deri në tre vjet pas martesës paraqitet memece, me sa duket kohë e nevojshme për integrimin e saj nga jeta mitike në atë njerëzore.
Nga e mbinatyrshmja vazhdon të posedojë mallkimin e përmbushur misterin e ngjizjes e jetës së saj pranë ujrave, pyjeve, majave, shpellave dhe shkëmbinjëve.Atë e vrau njeriu me padurimin e tij. Vetëm këto rrethana e detyrojnë ta mohojë jetën njerëzore plot vese e mëkate, të artikulojë mallkimin e pakthyeshëm që, edhe sot e kësaj dite, besohet se është i përmbushur prej shekujsh dhe të vdes.
Duket se Zana e Gjalliçës shënon fundin e kultit të zanave dhe konvertimin e tij te adhurimi i zanave tokësore të mishëruara në bukurinë femrore.
***
Në Gusht të vitit 1986, në Shtiqën, një 80 – vjeçar, më pati treguar për zanën e Gjalliçës: “Një djalë i fisit të Mezhdunit (emri i vjetër i fisit Sopi në Gostil) kishte parë disa herë zanën e malit. Ishte munduar ta kapte, por nuk kishte mundur. Atëhere mori një këmishë të qendisur bukur, pa jakë, e vendosi aty ku vinte zana dhe u fsheh.Kur erdhi ajo e joshi këmisha. U mundua ta vishte, por u pengua nga jaka. Kjo i krijoi mundësi Mezhdunit të kapte zanën e të martohej me të. Zana që nga ky moment nuk foli. Pas disa kohësh lindi një djalë. Një prej fisit të Mezhdunit, propozoi t’ia vinin djalin në një trung e të bënin sikur do t’ia prisnin kokën, që ta vinin zanën në provë nëse ishte memece apo jo. Zana, përpara kësaj situate, foli duke e mallkuar fisin e Mezhdunit: “Treqind vjet rrofshi e kur dy shpi mos u bafshi edhe një ditë e do të folshem!” dhe vdiq. Vërtet këtij fisi deri vonë nuk i ka ecur“
***
Trembëdhjetë vjet më vonë (1999), njëri prej pasardhësve të fisit Mezhduni, gojëdhënën për Zanën e Gjalliçës ma ka përcjellur kësisoj:
“Një stanar i fisit Mezhduni të Gostilit vuri re se njëra prej lopëve vazhdimisht kthehej nga kullota e mjelur. U shqetësua dhe filloi ta përgjojë. Një ditë e pa tek po e milte zana e malit e fshehur nën degët e një bredhi të madh. Iu afrua me kujdes e pa zhurmë që mos ta diktonte (Po ta vërente do ta shitonte) dhe e preku lehtë në sup. Zana e befasuar nuk foli dhe ndoqi pas Mezhdunin që u nis për në stan. U martua me të, por nga ky moment nuk foli. Pas një kohe lindi një djalë.
Me që nuk besonin që është memece, vendosën ta provokonin. Njeri i mori djalin, e vuri mbi një cung e bëri sikur do t’ia priste kokën me sakicë. Një tjetër, kushuri me të, shikonte veprimin. Atëhere Zana i mallkoi: “Kurr mos u bafsh dy shpi!” atë që ishte matur sikur do t’i binte djalit dhe “Kur mbi shtatë shpi mos u bafsh!”tjetrin që bënte sehir e që e kishte miratuar provokimin. Pas kësaj Zana vdiq.”
***
Në besimet për zanën e malit, në fshatrat rreth Gjalliçës, ajo paraqitet edhe nënë që mëkon ferishten e saj, po tani jo pjellë e një lidhjeje martesore me njeriun. Lindë pyetja rezultat i cilës marrdhënie seksuale mund të jetë, kur në asnjë rast nuk flitet për partnerë meshkuj të zanave të malit. Mos kemi të bëjmë me mitizimin e një nëne të re që paska rënë pre e arbitraritetit të ndonjë njeriu të pushtetshëm?!
Në Nangë, me 22 dhjetor të vitit 1994, kam regjistruar:
“Pepa është fisi i mallkuar në Nangë. Sipas gojdhënës i pari i Pepës ka ardhë nga Peja. Kishte qenë beg. Një ditë begi doli në mal dhe sheh Zanën e malit duke i dhënë gji djalit. I zemruar, begi ia prêu gjinin zanës. Zana e mallkoi: “Kurrë, gjashtë shpi mos u bëfshi!”
***
Për mallkimin e fisit Pepa në Nangë, kemi edhe një version. Sipas tij: “Dy burra të këtij fisi rrinin te xhamia. Aty kalon një grua shtatëzënë. Ata zihen njeri me tjetrin: “E ka djalë apo vajzë?” Me që nuk u morën vesh ia çajnë barkun për të vërtetuar se kush kishte të drejtë. Ajo i mallkoi: “Kurrë dy shpi mos u bafshi!”
***
Në Lojme tregojnë: ”Te Shpella e Madhe afër Majës së Vogël të Gjalliçës, disa herë u shfaqshin zanat. Një herë një vajzë e rritur kishte dalë me bagëti. Afër kësaj shpelle ishte shfaqur një zanë të përhijuar në pamjen e një vajze të njohur të fshatit të saj. Baresha e kishte thirrë në emër dhe kur i qe afruar ajo ishte përgjigjur me të qeshura të forta fjalëve e të folurës së saj dhe papritur qe zhdukur sikur të mos kishte qenë kurrë. Vajza, sipas gojëdhënës, e shituar nga zana, qe tronditur dhe për shumë javë ka lënguar e sëmurë.”
Në Ramhas kam dëgjuar: ”Një i pari ynë, katragjyshi, ka ecur në thellësinë e një shpelle deri në afërsi të një liqeni të nëndheshëm. Aty ka pa zanën tuj u kreh. U ka thënë shokëve të heshtnin e të bënin kujdes se po t’i diktonte zana do t’i shitonte. Shokët kanë vepruar ashtu, kanë parë që prej krahnit të të sajë dilnin xixa të zjarrta dhe janë këthyer mbrapsht.”
•
Besimin për zanat dhe mallkimin e tyre të përmbushur del i plotë edhe në romanin Hasimja e Miftar Spahisë (48 – 55) Tafili ish mësuar t’i çonte dhitë të hanin gjeth kah Gryka e Tvonave. Aty kishte një krua e pranë tij nji dushk i lartë më degë sa mund rrinin nën hije të tyre dy – treqind dhi. Aty i mrizonte edhe Tafili.
”Tue fjetë,Tafilit i qenka vërlitë n anërr nji vashë e bukur: si i thonë fjalës, si rrezja e dillit; edhe paska pas qenë tue u lesprue në krue të Tvonave:e hollë,ftillake, si selvi, synin si qershi. Flokët i kishin pasë ra deri në shqeme të vitheve! Lesparohej kada -a-a-al, kada -a-a-al, edhe kqyrte fritin e vet ni herë para, nji herë djathtas, nji herë majtas dhe nji herë mrapa deri ku të munte me pa, edhe qeshte me vetvefte prej gzimit qi mirrte prej hijeshisë s fritit të vet. Si u lesprue e u vesprue mirë e mirë, shkoj te capi i kumonës. Capi kthevi kryet; hapi sytë edhe u ngrijt në themë. Po kqyrë zanën! Vasha fillojme krue letas në kurriz e nën fyt; capit i erdh dref, edhe rrinte pa lëvizë as knej as anej; veç bishtin e lëvritte! Tri herë zana e ka ngrijtë capin tërma ; tri herë e ka dunë për toke! Të tretën herë vasha ka fishllue sa ka munë.
… djalit i del gjumi me krye të ranë; tue i dhimtë; tamthat vup vup vup, vup vup vup, dejt prëj prrëj, flaza mkuqë, prush.
Kur trazohet çka me pa! Anrra s kishte qenë anërr.Nji vash, flokët shkapërderdh para e mrapa si sllunga leshi, mundohej keshe me u mulue e me u rudhë. I ardhtë marre me e pa kush si me pas lé e madhe atë ditë prej nane! Kurgja në frit! Kurgja.
Zana nuk bzanë. Veç i ka hap sytë, ato dy drita të bukura, edhe kqyrë djalin habitshëm.
Djali i afrohet.I tollovit, kryet edhe kishte pasë zanë me u dridhë.
Zana nuk bzanë. Edhe ajo ishte prallzue në krye! Duerët , njanën përmbi gji, tjetrën përmbi vefte; keshe me u mulue! E-e -e, -ehë! I ishin terrue sytë! S e din veften ku asht.I vlon gjaku. Tri herë i ka britë të madhe, pashë atë Zot qi të paska falë si zanë mali, kush je ti? A je njerë a zanë mali?
Zana s bzanë; sytë sa të nji mëshqerre; kqyrë me tutë.Djali prap i briti me të madhe; po amlas.
Zana e paska çelë gojën. Unë ty po të kallzoj kush jam, po me nji kusht. Jo me nji kusht, me njimi kushte, i tha djali tue gërhetë. Veç kallzom, kush je! Po të kallzoj, po të kallzoj, po njerit të gjallë në flazë të tokë mos t i thuashë! Në thash, veften tane paç në qafë! Unë po tho-o-m? Kurr jo! Kurr! E friti i dridhej si me ethe.
Unë jam zanë mali, tha me za të munashtë, edhe i verlitoj sytë me lazri! Jam zana e parë, ka edhe shumë zana tjera nër Tvona, po unë jam e para. Ç u thom unë bajnë. Kërcejnë! Kërcejnë si të kishin flatra në themra, si flatrat e shpezve të malit. Ipnja dorën këtijë barije! Menjëherë ja ngjitin dorën. Ipnja shtysën në Dri të zi! E shpijnë te s kthehet ma. Unë ty t kam pa thrash herë nër këto shpatina e lugina, o djalë i ri! Edhe ju dridhë zani.Të kam kqyrë.Të kam venrue kah ke shkue.Ti nuk më shihshe.Të kam nejtë mshehtë.Kam dashtë me të pamë e me të njoftë ashtu si je. Të kam vue roe se kurr nuk i nemë gjanë, edhe ta kam pasë shumë lakmi. Unë i dua baritë; ata të mirët; i due edhe i rujë mos t i gjane gja e keqe e bagtinë jau shtoj si gjetht e malit. Ti ishe tue flejtë, kur ardha me u lesprue në krue; ishe në pikë të gjumit, si me qenë në pikë të mesnatës. Të kqyra. mu duke se po ohojshe, edhe u shkëputhshe me vegë e me krahë. Dashta me të trazue. Thash me veti nuk asht hishëm me i dalë nër sy nji djali të ri kështu si jam une tash me ty. As nuk të bzajta as nuk të preka. Veç ju afrova capit të kumonës edhe engrijta tri herë terma, ngre e dun; me t u shtue gjaja si gjetht e malit! Edhe kan me t u shtue. Po! Kan me t u shtue! Veç po i kallzon ku-u-ujë! Masanej prasmohesh. Kështu po të thom! I tha me za trugues. Në folsh veften tane paç në qafë! S kam çka me të ba.
Nuk kallzoj, nuk kallzoj; i tha shpejt e shpejt. Ishte mkuqë në flazë edhe dridhej der der der! Veç pash qata dy sytë e ballit qi po të ndritkan si illz në flavi, nigjoma nji fjalë të vogël! U, u, u, une po të dashnoj! Po due me të marrë për grue! Ti merrëm për burrë!
Nuk munem! Nuk munem!
Munesh! Munesh! I tha djali tue shique nërmjet dy syvet. Si nuk munesh! Edhe po i vlon gjaki.I ishin terrtue sytë.Vasha e kqyri edhe u mkuq në flazë.Edhe asaj ju terrtuen sytë. Kujtë nuk i terrtohen sytë n at moshë! …
Zana u dashnue me Tafilin. Po të marrë për burrë, i tha, tue ju dridhë zani veç njerë në botë mos ta dije kush jam. Tri vjet rresht nuk kam me folë me kurkan as me ty nuk foli. Mos më vrigo me folë! Prasmohesh! Në krye të tri vjetve, vetë kam me folë, vetë!
Atyprati ja dhan fjalën njani tjetrës me u devue, me u ba burrë e grua. Zanat tjera qi kishin nejtë mshehtë, duelën në shesh edhe ja filluen tralës e valles. Shungulloi lugina e Tvonave si kurrnjiherë!
Zana përdredhi nja dy pirra, i bani si unazë edhe ja shtivi djalit në gisht; e shtivi në rreth! Mos me lujtë! Djali bani nji brethë gjethi të butë edhe ja vuni vashës në krye! Si me të thanë mos t i tollovitet kryet me tjetër djalë.”
Mbasa disa muajsh Tafili u martua.U bë dasëm e madhe.Nusen nuk e morën krushq sipas zakonit, po e pruri vetë Tafili. Të afërmëve u tha se e kishte marrë shum larg. Ditën e tretë nusja doli në shtëpi të zjarrit dhe e bëri vendin pasqyrë. Nëna e Tafilit dhe gjithë njerëzit e shtëpisë u kënaqën, po nusja s’po fliste. Punët i bënte si më e mira nuse. Kjo i bëri të habiten edhe të zemrohen, pse nuk u përgjigjej? …
Në krye të vitit lindi një djalë të bukur si drita e diellit.E donte, e ushqente, e pastronte luante me të po nuk e hapte gojën.As burrit nuk i fliste.
Në një prej ditëve, kur nuk kish mbetur edhe shumë kohë, të mbushseshin 3 vjet dhe Zana të fliste sipas kushtit, Tafili e humbi durimin, harroi marrëveshjen dhe e kërcnoi: “Fol se po ta myti djalin!” Me që zana sërish nuk foli, i zemruar mori një sopatë; e vuri për toke të birin, ia mbështeti kokën në një cung dhe u mat gjoja për ta prerë. Zana pas ulurimës: “Mo-o-o-o- os!”“ka hjekë mafezin e ka puthë, edhe e ka vu për trolli. Tri herë e ka puthë, tri herë e ka paltue për trolli! Të tretën herë ka britë sa ka munë, o Zot! O Zot! O Zot! Urbana e Xhafer Bashës u shimtë! U shimtë o Zot! U shimtë! Të thanmen këto namë, zana fluturoj! Iki!”
Edhe pse versioni që na sjellë Miftar Spahia, nuk i shmanget unitetit me variantet e sipërme është një përpunin i tij në funksion të përcaktimit të fateve të peraonazheve të kësaj vepre, zhvillimit dhe rrjedhës së linjave të tyre. Autori e tejkalon metafizikën e mitologjisë popullore duke e paraqitur të parën e zanave si protagoniste që lufton për ta ndryshuar botën e saj, të simotrave më të vogla, të Tafilit, miti e atë humanen dhe për të vendosë ura midis tyre. Në rastin e parë fisi, që kërkon të ruaj tharmet e koherencës që e mbanin në këmbë, vihet përballë domenit mitologjik në krizë, në të dytin individi që kërkon veteveten, përballë tij.
Ndryshe zanave të gojëdhënave që jetojnë pyjeve e shpellave të Gjalliçës, zanat e romanit në fjalë jetojnë rrëzave të saj, në Grykë të Vanave, pranë ujrave rrjedhse, burimeve, gjelbrimit të harlisur e lisave nën hijen e të cilave mund të mrizojnë deri 300 kokë dhi.
Në variantet të mbledhura në terren, zana bëhet pjesë e jetës së njeriut në saj të dredhisë së tij e lakmisë së saj. I dorëzohet fatit edhe me përulje pranon ta vuajë kalimin në botën e vdektarëve duke u martuar me mashtruesin pa fshehur qënien e saj të mbinatyrshmee kyçur brenda vetes dhuntinë e mallkimit dhe cakun e integrimit të saj në bashkësinë njerzore, dy armë të fundme ndaj ligësisë njerzore.
Këtu ajo del si mbrojtëse e blegtorisë.I shfaqet vet një njeriu konkret, madje nudo, pas një hetimi të gjatë. Ia shfaq simpatinë e saj si bari dhe i premton shtimin e tufës si gjeth i malit. Në kërkim të një ekzistence të dyzuar midis botës së padukshme të pastërtisë absolute shpirtrore e asaj të dukshmes njerëzore të mëkatit e kënaqësive materiale,e joshur pa kthim i dorëzohet njeriut.
E tundon me hiret e saj, e dëshiron, flirton e martohet me të kundrejt kushtit që të mos e merrte vesh njeri se ajo qe zanë dhe respektimin e kohës prej trevjetësh, kur do të niste të komunikonte me të e njerzit për tu integruar në jetën njerëzore. Nuk e fsheh dhuntin e mallkimit për të rënuar këdo që do ta shkelte kushtin, duke përfshirë edhe të shoqin edhe të birin.
Të dyja demostrojnë vyrtytet më të mira të një nuseje, gruaje e nëne, vendosmërinë për t’i shkuar deri në fumd afatit 3 vjeçar për të mos folë.Dhe njera dhe tjetra biejnë viktima të padurimit njerëzor.Provokohen tej kapcitetit të pragut të ndjeshmërisë prindrore me prerje të kokës së ferrishteve të tyre dhe detyrohen t’i dorëzohen fundit tragjik, por me mënyra të ndryshme reagimi.
Zana e gojdhënave vihet përballë pjesëtarëve të fisit të të shoqit.Nuk përmbahet dhe i mallkon :“Treqind vjet rrofshi e kur dy shpi mos u bafshi edhe një ditë e do të folshem!” duke zbuluar dhe të fshehtën që ruante brenda vetes dhe vdes. Kursen të birin, të shoqin; mallkimit të fisit i heq fatalitetin dhe kufizon në kohë dhe hapsirë.
•
Në rastin e dytë zana vihet përpara pabesisë burrit që e kërcnoi të shkelte afatin edhe pse e kishte pranuar marrëveshjen dhe i dinte pasojat e shkeljes së saj. Para se të ‘i lëshojë rrufetë e rrënimit: “O Zot! O Zot! O Zot! Urbana e Xhafer Bashës u shimtë! U shimtë o Zot! U shimtë! ku nuk kursen askend, ajo kryen ritin e një gruaje që divorcohet nga i shoqi: “ka hjekë mafezin e ka puthë, edhe e ka vu për trolli. Tri herë e ka puthë, tri herë e ka paltue për trolli! që të mos mbetej pjesë e familjes së Xhafer Bashës kur do të binte mbi të mallkimi dhe shpëton veten duke ikur fluturim drejt botës së saj mitike.
•
Përveç këtyre në skenat e kapitullit “Nama e Zanës’” duket qartë përpjekja e autorit për të idealizuar jetën baritore, ndikimi i tregimeve mitologjike mbi nimfat, të poezisë së Gjeorgjikeve të Virgjilit, të pikturës klasike franceze e të Vendeve të Ulta që paraqesin skena idilesh baritore apo tabllove Botiçelit e të piktorëve të tjerë të Rilindjes italiane për të portretizuar Zanën.

3. Kuvendi…

Adhurimi i Lisit të Madh (qarr, lloj dushku me trung të trashë e të gjatë, me lëkurë të errët plot të çara e gjethe vezake, që bën lende të mëdha.), në Shtiqën na shtynë të supozojmë se nën hijen e Gjalliçës ka jetuar edhe kulti i stërlashtë i drurëve të vetmuar. Këtë midis, ku ngrihej kjo përmendore shekullore e këtij kulti e ku bëheshin mbledhjet e Dheut të Lumës Miftar Spahija(107) e përshkruan me të gjithë madhështin e vetë:
“Edhe vet vendi i mbledhisë ishte madhshtuer; mu në medis të rrafshës. Kur të kqyrshe kah lenë dilli, shihshe Gjalliçen kërcnuese. Me t u dukë se po të shemet mbi krye! Larg, prej fripit, kqyrte Pashtriki i Hasit të thatë.Kah prenimi i dillit shquheshin bjeshkët e Tejdrines e të Malëziut.Kah dresha, bjeshkët e njoma të Kolosjanit e të Lusnës. Nuk të sheh syni nji hurdhë ma madhështore, me gjith ato male e bjeshkë rrethemrreth si breth, e me dy Drinat, të zivin e të bardhin, e me Lumën, e Shejën e Biceve, qi e kurthojnë në katër anët! Vent s kishte me qenë ma i vetigët për nji mbledhi Dhevi si kjo.”
Miftar Spahia sjellë informacion shumë interesant për institucionin e kuvendit në Lumë.Njërin prej këtyre kuvendeve e jep në të gjithë dimensionin e tij (105):
“Gjithë bajraqet e Lumës kishin çue njerëzit e vet ma në za e ma hagaltarë në kët mbledhi. Pesqin e sa burra ishin mbledhë te Lisi i Sinan Plakit në rrafshë të Lumës. Ishte veni ma i midismi për këso mbledhinash. Nuk ishte hera e parë qi mledhej Dhevi në kët ven të bujshëm, ku ishin ba anare me ransi përsa i përket Dhevit të Lumës.”
•
Nën obsionin tim, përkufizimi më i saktë për Dheun i takon M. Spahisë. Sipas tij:
“Dhevi ishte një senbashkë disi e shgjidhtë; po kur bante me t i greshpue rrathët, kërkush nuk mun të bante hajgare. Ishte nji besëlidhje urumshore e ushtarake ku bajshin fleshë të gjitha katunet e asajë toke qi quhet Lumë; qprej ujit të Veleshicës nërmjet Lumës e Dibrës, e deri te uji i Poslishtit mu ngjitas me Prizerenin.”

April 13, 2015 by dgreca

Mirënjohje të thellë e të sinqertë për mikun e madh të shqiptarve, Kongresmenin Don H. Clausen/
Nga Filip Guraziu/*
Lajmi i humbjes së Kongresmenit Republikan 91 vjeçar Don H. Clausen, u prit me dhimbje dhe emocion nga komuniteti shqiptar e veçanarisht nga ai shkodran . Një fjalë ‘e urtë ‘ shqiptare shprehet: “ Miku i mirë në kohë të vështirë “ , domethënia e te ciles na bëri të meditojmë dhe te kujtojme me nderim dhe mirenjohje, personalitetin e lartë shtetëror të U.S.A, Kongresmenin Republikan Don H. Clausen i cili në ditët më të vështira për popullin shqiptar, ( kujtoni varfërinë ekstreme të periudhës post komuniste) erdhi privatisht në Shqiperi , në vitet 1991 dhe 1992 së bashku me Arqipeshkvin e San Françiskos, Imzot Mark Hurley dhe humanistin nga Santa Rosa , Dr.Bill Sullivan për t’u njohur me situaten dhe për të ndihmuar, duke ju përgjigjur pozitivisht ftesës së bërë nga patrioti nacionalist, humanisti shqiptar me banim ne Santa Rosa-Kaliforni, Z.Tony Prendushi.
Po kush ishte Kongresmeni Rep. Don H.Clausen?
Lindi në Ferndale me 27 prill 1923. U arsimua në disa kolegje , ndër të cilat ‘St.Mary Colllege’ ku plotësoi programin e ‘V5 Naval Aviation Cadet’. Ishte pjestar aktiv në luftën e dytë botërore duke shërbyer si pilot në qiejt e Paqsorit, më pas ndërmori iniciativën për themelimin e një shkolle fluturimi si dhe të organizimit të shërbimit në aeroportin Del Norte. Ai ishte gjithashtu edhe autori i nje programi të aviacionit pranë Shkollës së lartë të Del Norte. Don H.Clausen hyri në politikë në 1955, shërbeu në Bordin e Autoritetit të Vigjilancës së Qarkut të Del Norte gjatë periudhes kohore 1955 deri 1962. U zgjodh anëtar i Dhomës së Përfaqësuesve në vitin 1963. Gjatë kohës së shërbimit në Kongres, ndër të tjera, i është dedikuar themelimit te Parkut Kombëtar të Redvood (1968) si dhe zgjërimit të tij (1978). Me emërin e tij lidhen edhe iniciativat e financimeve ndaj sistemimit të lumenjëve lokalë, mbrojtjen e biodiversitetit te mjedisit ujor etj. Në vitin 1982 është emëruar nga Presidenti Reagan, Drejtor i Projekteve Speciale të Departamentit Administrativ të Transportit Federal Ajror, detyrë që e ka mbuluar deri ne vitin 1990, më pas është transferuar në Fortuna.
Ja se si shprehet Republikani Jared Huffman ne komunikaten e leshuar pas marrjes së lajmit të humbjes se Rep.Don H.Clausen “ Me trishton fakti qe njëri nga mbështetësit më të mëdhej të North Cost nuk është më… ish anëtari i Kongresit Don H. Clausen ishte një kampion per ndihmen që i dha sektorëve të lumenjëve, të pyjeve, të oqeaneve dhe te infrastrukturës toksore që të zhvillohen dhe të përparojnë. Shërbimi i tij për vendin dhe për North Coast do të ketë ndikim të dukshëm në vitet që do të vijnë. “
Në deklaratën e firmosur nga i ndjeri Don H.Klausen për aktivitetin humanitar të Tony Prendushit- ‘Pro Shqiperise’, shkruhet: “ Kushtet ekonomike dhe shoqërorë të Shqipërisë ishin të mjerueshme – për shkak të ’47 viteve të sundimit të Qeverisë Marksiste-Komuniste’ , megjithatë Tony Prendushi nuk kishte harruar gjëndjen e vështirë të vendit të tij të lindjës, Shqipërisë” . Duke qenë mik personal dhe i ngushtë me Sekretarin Jim Baker, Don H.Clausen kishte qene i mirëinformuar dhe njëkohësisht i impresionuar nga suksesi i jashtëzakonshëm i vizitës të Sekretarit të Shtetit në Shqipëri. Dashamirsija per popullin shqiptar dhe autoriteti si burrë shteti amerikan bënë që në shërbim të aksionit ‘Pro – Shqipërisë’ të vihet ne dispozicion edhe USA –Army me mjetet e sajë të transportit ajror dhe detar. Në ato vite të vështira, kur rezervat e grurit për popullsinë mjaftonin vetëm për 6 ditë…! Ai dhe shokët e tij sollen ndihma kolosale për popullin shqiptar; ushqime, 10.000 batanije, ilaçe, infrastrukturë spitalore, paisje bashkëkohore mjeksore, farëra për bujqësinë, paisje për konviktet etj., etj.
Shkruesi i këtij shkrimi pati fatin ta njohë personalisht Kongresmenin Don H. Klausen gjate vizitës që ai bëri në Shkoder ne vjeshten e vitit 1992. Mbetet e paharruar dita e ardhjes , mijra qytetarë sapo kishin marre lajmin që në orën 13.00 do të vinin për një vizitë private dy personalitete të larta të shtetit amerikan; Ipeshkvi Mark Hurley dhe Kongresmeni Don H.Clausen të shoqëruar nga biri i Shkodrës , Z.Tony Prendushi, nxituan për ti uruar mirësëardhjen miqve të rrallë, pranë Kishës së Zojës, në Hyrje të Shkodrës. Entuziasmi i qytetarve u bë edhe më emocional, pasi pikërisht në momentin që delegacioni arriti, filloi një rrëbesh shiu i paparë, i cili pengoi për një moment daljen e miqëve nga vetura, por nuk pengoi aspak që populli të këndojë në kor këngë për nderë të të ardhurve. Kaq përshtypje i kishtë bërë të ndjerit Don H.Clauzen ky moment sa edhe pas disa viteve që e pata takuar në San Françisko, e kujtonte me shumë emocion takimin e tij me shkodranët.
Jo vetëm unë, por të gjithë ato që patën rastin të njihen me Don H. Clausen, burrin trup madh me një zemer edhe më të madhe, kujtojnë me respekt dhe mirënjohje Kongresmenin e dashur, kujtojnë me mallë buzëqeshjen e tij të sinqertë… Jam i sigurtë që edhe ne këtë moment që po shkruaj këto rreshta ‘in memoriam ‘ të mikut të madh të shqiptarve , diku atje në Parajsë, buzëqeshja e Don H.Clausen më shoqëron… Amerika lindë njerëz të mëdhej dhe njerëzit e mëdhej, si Kongresmeni Don H.Clausen bëjnë të shëndetshme dhe fitimtare Ameriken! Ngushllimet të sinqerta familjes per humbjen e këtij njeriu të madh ! Mirënjohje të përjetshme nga miqët në Shqipëri
*Ish Kryetar i Bashkisë Shkodër

In memoriam:Njeriu i mirë Ylli Vejsiu

April 10, 2015 by dgreca

nga Andon Dede, Nju York/
Në njoftimet që u dhanë për ndarjen nga jeta të Ylli Vejsiut, u evidentuan disa nga funksionet që ka pasur apo ndihmesat që ka dhënë ai në fusha të ndryshme të shkencës tek ne. Të gjitha ishin më se të vërteta, ai i meritonte, madje shumë më tepër se aq sa u thanë e u shkruan. Edhe unë, po të filloja këtu e të radhisja tërë studimet e tij, të botuara në revistat shkencore apo dhe si libra më vete, lista do të qe tepër e gjatë e shkrimi do të qe i plotësuar qoftë vetëm me to. Por unë do të flas për Yllin si njeri dhe as që do ndalem në studimet dinjitoze që ka realizuar ai në ekonomi, sociologji e sidomos në fushën e demografisë. Kush është kurioz të njihet me to, e ka fare të lehtë, qoftë përmes mjeteve elektronike, po ashtu edhe nëpërmjet skedareve në gjithë bibliotekat e vendit. Unë po përpiqem të hedh dritë në disa aspekte që lexuesi apo dashamirësi i Yllit nuk do t’i gjente në ato burime, tjetër punë se sa do ia arrij qëllimit. Duke iu përmbajtur këtij parimi, unë jam i vetëdijshëm se, kur flasim e shkruajmë për persona publikë, cilëtdo qofshin ata, rëndësi ka vepra që kanë lënë dhe jo aq shumë personaliteti i tyre vetjak, njerëzor. Kemi tërë ata njerëz të shquar, në politikë, art, shkencë e kudo, qi si njerëz mund të mos meritonin ndonjë vëmendje, por që me kontributet e tyre kanë hyrë prej kohësh në panteonin e lavdisë.
Pas kësaj hyrjeje, dikush edhe mund të më kthehet, pa të keq: “Po, vërtet, ç’na duhet ne se kush ka qënë Ylli Vejsiu, si njeri…Neve na intereson ajo që ai ka bërë e ka lënë pas…”. Megjithëse edhe unë jam dakord me këtë lloj arsyetimi, nuk heq dorë nga imja dhe ja sepse: unë nuk po i caktoj atij vendin që do të zërë ai në shkencë e aq më pak në politikën shqiptare, se edhe të doja ta bëja këtë, nuk e kam atë tagër. Por unë i përmbahem mendimit se ne sot, si vend, si popull e si shoqëri, para së gjithash e mbi të gjitha kemi nevojë për njerëz të mirë, me integritet. Dhe e kundërta: nëse Shqipëria ka rënë sot në këtë derenxhe që po e përjetojmë të gjithë, arsyeja kryesore, sipas meje, është se në politikë e qeverisje i kanë munguar pikërisht njerëzit e mirë.
** *
E njoha së pari kur punoja në Televizion. Ma rekomanduan për një bisedë dhe shkova e takova në zyrën ku punonte, në mos gaboj në Komisionin e Planit të Shtetit. Që në atë përballje të parë, më la përshtypjen e njeriut të edukuar, të kulturuar e të sjellshëm. Me miratimin e shefit të vet, pranoi të vinte. Mbasdite, kur e prita për të bërë regjistrimin, më tha si me drojtje: “A do të vonohemi shumë se më duhet të shkoj një çikë herët në shtëpi, se nesër do të nisem për në Kinë?”. Duke mos qënë fare i sigurt se si do të shkonte regjistrimi, i thashë se qe i lirë të shkonte dhe i urova rrugë të mbarë. Ma merr mëndja se gjithkush tjetër nuk do të kishte pranuar të vinte, po qe se të nesërmen do të udhëtonte jashtë shtetit, kur kemi parasysh se dalje të tilla, në atë kohë, përbënin eveniment për të gjithë ne.
Më pas, fati e solli që të punonim bashkë, madje në një zyrë, në Institutin e Studimeve M-L, pranë Komitetit Qëndror. Atë mëngjez që do të vinte ai, e bëra rrugën për në zyrë me një ndjenjë kënaqësie si të prisja ndonjë mik të vjetër e të afërt. Për këtë u nisa pak më herët, për të bërë dhe përgatitjet e rastit. Por, kur mbërrita tek zyra, shoh se ai po më priste tek dera, kishte vajtur para meje. Ndjenja e detyrës qe një cilësi e brendëshme e tij.
Duke punuar në një zyrë me të, arrita të njoh në thellësi e gjithanshmëri personalitetin e tij, si njeri i kulturuar, i sjellshëm, erudit dhe i gatshëm të bisedoje me të për çdo temë e çdo fushë. Unë e quajta veten me fat e të privilegjuar që mu dha rasti të punoj me të, edhe pse për pak kohë. Nga ai kishe se ç’të merrje edhe në bisedat më të zakonshme që bëhen përditë në zyrë, në kafe e kudo. Ishte një kënaqësi e veçantë ta dëgjoje atë tek shtjellonte mendimet, me atë zërin e tij të qetë e të shtruar që të imponohej. Thashë edhe më lart, se rrezatonte kulturë e njohuri të gjithanshme e nuk kursehej nëse i kërkoje ndonjë konsultim më të zgjeruar, siç qe p.sh. momenti im që po përgatisja temën studimore në një fushë të afërt me interesat e tij shkencore. Ai mu gjend pranë qysh në konceptimin fillestar të saj, në përpilimin e pyetësorit që realizova e deri në miratimin në Komisioni e Lartë Shkencor, antar i të cilit qe dhe ai. Madje ai qe dhe një nga oponentët e disertacionit tim.
Por s’qe e thënë që ai të qëndronte gjatë tek ne, edhe pse emërimi i tij aty e kishte zanafillën tek ata lart fare, për të mos thënë tek numuri një i asaj kohe. Se nga doli një “vigjilent” andej nga lagjia dhe informoi organet kompetente se “Ylli nuk mund të punonte në atë institut se dikur babai i vet paskej pasur një problem me shtetin…”. E thërresin Yllin në zyrën e kuadrit dhe ia njoftojnë largimin. Ata që e kishin prurë as nuk u ndjenë fare. Ditën e fundit dolëm bashkë dhe pas një kafeje, e përcolla deri tek rruga e Elbasanit. Më bëri përshtypje reagimi i tij: tepër i përmbajtur, pa asnjë mllef, i vetëdijshëm se të tilla gjëra mund të ndodhnin. Madje kureshtjes time për ndonjë emër, se nga e kishte peshqesh këtë që i ndodhi, iu shmang: “As që më intereson fare, ma ktheu, e ç’rëndësi ka?” U përqafuam e u ndamë si miq të ngushtë.
Kontaktet me të i ruajta edhe më vonë. Për gjithë sa po flasim, është fjala për vitet e fundit të 80-ës, të shekullit të kaluar, pra kur po i vinte fundi edhe vetë sistemit që po përjetonim.
Kur nisi greva e urisë e studentëve, rastësisht mora vesh se aty qe futur dhe Ylli. U habita se me sa e njihja unë, nuk qe për të tilla veprimtari. “U fut se ka djalin atje” – shtoi bashkëbiseduesi, – pa të qe për Yllin, nuk futej”. Unë nuk i vura rëndësi asaj që po thoshte ai, por me këtë rast m’u kujtua një dimension tjetër i Yllit, ai i prindit, dobësia e madhe që kishte ai për të birin. U ndala tek ky episod jo pa qëllim: kur dëgjova “Zërin e Amerikës”, në darkë, si zakonisht, pati një intervistë edhe me Yllin. Më kujtohet bile edhe hyrja që bëri kronisti i njohur i përtej oqeanit kur tha se “në këtë grevë ka jo vetëm studentë, por dhe intelektualë të tjerë, si Prof. Dr. Ylli Vejsiu…”. Por, kur e pyeti Yllin se si qe futur aty, ky, me një sinqeritet të habitshëm, pohoi atë që më pat thënë i njohuri im pak më parë: “Hyra se kisha djalin…”. Pastaj ai e zgjeroi motivimin, por tashmë ato që thoshte nuk tërhiqnin më vëmendjen. Dikush do ta quante këtë një sinqeritet të tepëruar, deri edhe naivitet, kur kemi parasysh retorikën e të tjerëve që i binin gjoksit se po bashkoheshin me studentët për liri e demokraci etj.etj. Jo se Ylli nuk i kishte edhe këto motive, por unë e përmenda këtë episod për të treguar se ai nuk dilte dot nga vetja.
Më pas ai u aktivizua shumë në zhvillimet demokratike dhe u zgjodh njëzëri kryetar i Degës së PD-së së Tiranës. Në atë kohë PD-ja i kishte zyrat tek rruga e Kavajës, jo larg institutit ku punoja dhe unë. Takoheshim, bisedonim e për ndonjë problem edhe bashkëpunuam. Ndjeja kënaqësi që po më jepej rasti të bëja dhe unë diçka për të. E shihja në mitingje e në veprimtari të tjera dhe po habitesha me veten. Po e them pa ndonjë paragjykim se ai nuk qe për politikan. Me këtë absolutisht nuk dua të mohoj sadopak vlerat apo aftësitë e tij. Mendoj se këtë vlerësim për të e ndaj dhe me të tjerët që e kanë njohur. Më pas ai u zgjodh deputet e u emërua ministër i Arsimit në qeverinë e parë të PD-së. Prapë po e them se ai nuk qe i përshatshëm për atë post, jo për nga përgatitja e formimi, por nga ato cilësi që duhet të ketë një funksionar, në atë post, në kushtet e vendit tonë, në stadin që po kalon i ashtuquajturi tranzicion tek ne. Prapë po e theksoj se më këtë pohim unë nuk ia ul aspak vlerat e aftësitë atij. Në të kundërt ia rrit, sado e çuditëshme të duket. Politikani apo dhe qeveritari tek ne, duhet të ketë pikërisht ato vlera e cilësi që kishte Ylli, por kjo është vetëm teorikisht apo virtualisht. Përvoja çerekshekullore e tranzicionit tek ne ka dëshmuar të kundërtën. Ja pra që pohimi im ia shton vlerat atij. E përsëris: Politika nuk qe stofë që i shkonte.
Unë në atë kohë punoja në Institutin e Studimeve Pedagogjike, që varej direkt nga ky dikaster. Për marrëdhëniet e ngushta që kishim pasur, logjika më e thjeshtë e donte që unë t’i ruaja edhe më tej kontaktet me të, por kjo nuk ndodhi. Nuk i shkova asnjëherë në zyrë, edhe pse mund të kisha ndonjë problem me dikasterin. Kur, në një nga ato seminaret që bënim shpesh në ato vite, u përballa me të. “Pse nuk ke ardhur asnjëherë tek unë?” – më tha ai pa të keq. “As mos prit që të vij” – i thashë edhe unë me të njëjtën gjuhë. “Eja nesër se kam një problem të vogël që dua ta konsultoj me ty!” – më tha. I shkova. Pasi ma ekspozoi çështjen, më kërkoi mendim dhe unë i fola si të qemë miq e shokë, pa asnjë paragjykim e tendencë. Qe fjala për drejtorin e ardhëshëm të institutit ku punoja, por kjo nuk ka asnjë rëndësi.
Një ditë prej ditësh troket dera e zyrës time dhe më del përpara një miku im i vjetër, Vasil.P., oficer. Njiheshim që në Unike me të. Ishte nxënës i shkëlqyer dhe më erdhi keq që përfundoi thjesht oficer kur mund të kishte pretendime më të mëdha. Jeta na kishte ndarë e rrallë fort takoheshim. “Kam një hall të madh, ia nisi ai. Siç mund ta dish, unë kam dy vajza me glaukomë. Njera prej tyre kërkon të regjistrohet në Shkollën e Gjuhëve të Huaja, por atje na thonë se janë plotësuar vendet dhe s’ma pranojnë. Unë mora vesh se ti e ke shok apo mik ministrin. Të lutem do të më ndihmosh…”. “Dëgjo Vasil, ia ktheva, tepër i prekur nga sa më tha, – unë vërtet njihem me të, por më beso se që kur është bërë ministër nuk i kam shkuar asnjëherë në zyrë, edhe pse kam pasur ndonjë problem. Por ty nuk të kundërshtoj dot, jo vetëm për miqësinë që kemi pasur por sidomos për hallin që ke”. U çova dhe shkuam bashkë në ministri. Ylli, sapo i tha sekretarja se kush kishte ardhur, më priti menjëherë. I thashë përse kisha vajtur. Edhe ai u prek e ma preu shkurt: “Unë jam dakord, por duhet të bisedosh dhe me drejtorin e drejtorisë përkatëse. Thuaj se unë jam dakord…”. Aty e tek drejtori, që për fat qe po një i njohuri im, V.M. që kishte punuar tek ne në Institut. Por, për habinë time, ai nuk pranoi dhe më kundërshtoi. “Po ta hap derën për këtë, tha ai, vijnë dhe të tjerë pastaj. Jo, nuk jam dakord…”. “Dëgjo, i thashë, e para që edhe ministri është dakord. E dyta, as të kam ardhur ndonjëherë për të të kërkuar ndonjë favor, por a e kupton se me ç’rast kemi të bëjmë: një vajzë e verbër kërkon të vazhdojë shkollën dhe ne të mos ia krijojmë këtë mundësi, qoftë dhe si përjashtim?!”. Por, qe e kotë, ai nuk lëshoi pe. Vasili u bind se s’mund të bëja më shumë. Ja, ky tip politikani i duhej Shqipërisë në këto vite, që as do t’ia dijë për humanizëm e më the të thashë…Jo rastësisht ai më pas u bë dhe ambasador ndërsa Ylli u zëvendësua me një tjetër. A thua të qe ndonjë ministër tjetër në vend të tij nuk do e çonte deri në fund miratimin që më dha mua? Ndaj thashë se politika nuk qe stof për të. Ishte kjo arsyeja që unë as i kërkova e as prita ndonjë favor nga ai kur u bë ministër dhe, mbi të gjtiha, po e them me shumë sinqeritet, se as nuk pata ndonjë qejfmbetje. Për një gjë jam i sigurt: që nga ai, si ministër, shumë miq e të afërt kanë ngelur të zhgënjyer e të pakënaqur. A mund të kuptohet shqiptari pa i kërkuar ndere e favore atij që ka pushtet, e për më tepër në një post si ai?!
Nga gjithë sa më sipër, nuk di nëse lexuesi më dha të drejtë për mesazhet që doja të transmentoja apo jo, gjë që nuk ka shumë rëndësi. Mua më erdhi shumë keq që e la këtë botë një njeri i mirë, nga ajo racë që po rrallohet përditë e më tepër tek ne dhe kjo më mjafton e më qetëson që munda të shkruaj këto rreshta për të.

IN MEMORIAM

January 30, 2015 by dgreca

MUHARREM SHERIF KRASNIQI-VETERAN I ARSIMIT NË LUG TË BARANIT(1921-2015)/
Nga HARRY BAJRAKTARI/
Në Vranoc vdiq Muharrem Krasniqi, veteran i arsimit dhe mësuesi i parë në Shkollën fillore në Baran të Pejës. I ndjeri rrjedh nga një familje e njohur me traditë patriotike, e cila në perudha të ndryshme historike ka dhënë kontribut të çmueshëm në luftë për liri dhe pavarësi të Kosovës dhe të rojeve tjera etnike shqiptare. Nga rinia e hershme Muharrem Krasniqi iu përkushtaua shkollimit dhe arsimimit të popullatës së Lugut të Baranit, duke marrë parasysh se, në kohën kur ai u emërua mësues në Baran në vitin 1943, numri e shqiptarëve të arsimuar ishte fare i vogël, jo vetëm në këtë anë, por në tërë Kosovën. Duke parë këtë situatë të vështirë të arsimit në gjuhën shqipe dhe mungesën e kuadrove në këtë fushë, Muharrem Krasniqi nuk kursei as kohë as mund që t’ u dalë në ndihmë banorëve të Vranocit dhe të fshatrave të Lugut të Baranit.
Muharrem Krasniqin, pas përfundimit të Luftës së II Botërore, më 1945/ 1946 e gjejmë prapë në Shkollën e Baranit. Duke qenë një kohë drejtues i këtij institucioni të arsimimit fillor dhe mësues, ai ndërmori një aksion të gjerë për regjistrimin e një numri sa më të madh të nënësve në klasën e parë, ku në atë kohë kishte familje që hezitonin për t’i dërguar fëmijët e tyre në bankat shkollore. I motivuar nga vullneti i madh, Muharrem Krasniqi hyri shtëpi për shtëpi për t’ i bindur bahkëvendasit e tij dhe të rretinës se pa shkollimin e fëmijëve nuk mund të ketë përparim dhe vetëdije kombëtare. Aksioni i këtij arsimdashësi u kurorëzua me shumë sukses nga një vit në tjetrin, gjithnjë duke shtuar numrin e nxënsëve në shkollë të Baranit, e cila së shpejti do të bëhej edhe qendrër e rëndësishme e arsimimit në këtë anë.
Ky veteran i arsimit punoi edhe në disa shkolla të tjera të Dukagjinit dhe më larg, duke kontribuar në përhapjen e dijes nëpër fshatra në një periudhë tejet të vështirë për popullin e Kosovës, ku njerëzit e arsimit ndiqeshin nga politika shoveniste e Beogradit, hudhëhequr nga krimineli Rankoviq.
Muharrem Krasniqi, përveç shkollimit, u pajis me dije edhe me leximin e librave dhe veprave të shkrimtarëve shqiptarë dhe të huaj, kishte një vullnet të lartë për të kontribuar në çështjen e kulturës. Edhe vetë u muar me veprimtari krijuese dhe me kultivimin e folklorit dhe kulturës materiale në Lug të Baranit. Ai kishte edukuar shumë breza nxënësish, duke i mësuar se një popull mund të ketë perspektivë vetëm nëse është i arsimuar. Ky mësues i orëve të para ka merita të jashtëzakonshme se bindi shumë prindër të Vranocit dhe rrethinës për t’ i dërguar vajzat e tyre në shkollë, atëherë kur ndër ne ende mbretëronte fanatizmi dhe prapambeturia.
Muharrem Krasniqi i përket familjes së Sylërexhëve të Vranocit, e cila ka kontribuar për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës dhe të trojeve tjera shqiptare. Luftoi vazhdimisht kundër pushtuesve në periudha të
ndryshme: Turqisë, Mbretërisë serbo-kroato sllovene dhe jugosllavisë komuniste. Nga kjo familje është edhe dëshmori i kombit Ardian Krasniqi, i cili ra heroikisht në Kliçinë të komunës së Pejës për lirinë e Kosovës në luftë kundër forcave serbe, të cilat ushtronin dhunë e terror në gjithë Kosovën. Florin Krasniqi, është djali i Muharrem Krasniqit, i cili ndihmoi luftën e UÇK-së në armatim dhe forma të tjera dhe ishte deputet për një mandat në Parlamentin e Kosovës.
Vepra dhe kontributi i Muharrem Krasniqit do të përkujtohet gjithherë me pietet dhe dashuri nga banorët e Vranocit dhe arsimdashësit e Lugut të Baranit.
Kujtimi tij do të jetë me ne.

In memoriam-Tallazet e jetës dhe lotët e zemrës

October 6, 2014 by dgreca

Patrioti dhe publicisti nga Gjakova z. TAHIR ZAJMI/
Nga Bujar Lulaj & Nadir Zhabjaku*/
43 vite më parë, kollosi i letrave shqipe Ernest Koliqi në fjalën e përmortme në varrezat e Schaerbek-ut,Bruksel për vdekjen e patriotit Tahir Zajmi në prani të rreth 300 pjesmarrësve me një zë të mallëngjyer do të thoshte:
“Më 16 Shtator 1971 në orën 9 e 15 minuta dha shpirt atdhetari që e lidhi jetën dhe emnin e vet qysh në moshë të re me përpjekjet që bani për liri të Kosovës dhe të Shqipnisë.”
“Tallazet e jetës” e shkapetën të ndjerin andej-këndej shtigjeve të vështira të luftës për liri e pavarësi të Kosovës dhe Shqipnisë etnike, me mallin e të cilës mbylli sytë,aq sa edhe për familjen e tij, të cilën e dishroi për së gjalli, rrugëve të mërgimit politik të gjatë plot sakrifica e mundime.
Rrethet patriotike të mërgimit e vlerësonin si veteran dhe flamurtar të çeshtjes kombëtare, prandaj e nderuan me pjesmarrje të gjanë në të gjitha “salikimet mortore” të zhvillueme në varrezat e Schaerbekut në Bruksel, ku vazhdojnë të prehen eshtnat e tij prej gati gjysëm shekulli.
Në përshëndetjen e fundit, arkivoli i mbuluem me flamurin kuq e zi dhe kunora lulesh si dëshmi nderimi për të ndjerin Tahir Zajmi dhe fjala e përmortshme e shumë kosovarëve dhe patriotëve të tjerë pjesmarrës në ceremoninë mortore, u përkujtua dhe u nderua vepra dhe puna e palodhun e tij në shërbim të çeshtjes kombëtare, dhe në veçanti, ajo e bashkimit të Kosovës në Shqipninë etnike.
Mik dhe bashkëpuntor i heronjve dhe luftëtarëve të shquem të kombit si: Bajram Curri,Luigj Gurakuqi,Fan Noli,pjesmarrës aktiv në Komitetin e Shpëtimit Kombëtar për Kosovën në Shkoder, veprues nën kryesinë e Kadri Hoxhë Prishtinës, ai dha ndihmesën e tij të vyer për Kosovën dhe Shqipninë etnike. Veprimtaria e tij patriotike shkëlqeu edhe më mbrapa, sidomos gjatë “Lidhjes së dytë të Prizrenit” për ta vazhduar edhe ma me vrull gjatë mërgimit të gjatë politik, mbas vendosjes së diktaturës komuniste në Shqipëri.
Veprimtaria politike, atdhetare dhe publicistike janë të pandashme në jetën e heroit. Ai asht një kronikan i pazëvëndësueshëm i kohës, kur jetoi e punoi.Nuk i shpëton asnjë detaj i jetës politike dhe shoqërore në Kosovë dhe Shqipëri. Gdhend me mjeshtri artisti portrete figurash të shquara, herojsh, luftëtarësh,ngjarje të njohura e të panjohura të kohës që janë burim i pazëvendësueshëm informacioni për historiografinë shqiptare, kuptohet nga një kandvështrim i ri, për ngjarje të jetueme nga vetë heroi.
Tahir Zajmi asht prezent në të gjitha ngjarjet e mëdha të kombit,fizikisht dhe mendërisht,me kapacitetin maksimal të një atdhetari të dorës së parë. Qysh në rininë e hershme atë e ndeshim në tavolina burrash, ku vendosej me pushkë e pendë fati i Shqipnisë.Ai u ushqye me ideale të nalta atdhedashunie prej këtyne burrave të kombit, ku vend të veçantë xen padyshim “baca”Bajram,trimi i maleve Bajram Curri,plaku i urtë dhe burri i mençëm i Kosovës kreshnike dhe mbarë Shqipnisë e Malcisë së Gjakovës.
Z.Tahir Zajmi ishte sekretar i besueshëm i “bajrakut të maleve” B.Curri qysh në moshën 17-vjeçare.Respektin për “bacën” e ruajti deri në vdekje.Gojëve të liga për mungesën e shkollimit të naltë të B.Currit, Zajmi i përgjigjej me përçmim: “…sikur 10 njerëz si ai të kishte Shqipnia ,sa mirë do të ishte për fatin e saj…” Dhe ne shtojmë edhe si T.Zajmi që shpalosi shumë herë vizion të qartë për të ardhmen e atdheut në të gjitha sferat e jetës shoqnore e politike.
“Internati i Krumës”gati 100 vjet më parë, apo mendimi për hapjen e shkollave në Lumë, Has e gjithandej, për shkollimin e fëmijëve të popullit, për të përgatitun njerëzit e ditun për ardhmëninë e Kosovës dhe të krejt Shqipnisë, janë ide të qarta të njerëzve si z. Zajmi me shokët e tij.Ky vizion shkëlqeu me gjithë forcën e një politikani dhe atdhetari në çastet më kritike për fatet e kombit, kur identiteti ynë kombëtar rrezikohej si asnjëherë tjetër, i mbetur në mëshirën e ngjarjeve të kohës, në prag të përfundimit të “Luftës së dytë botërore”.Identiteti i popullsisë 2 milionëshe shqiptare të Kosovës dhe krejt Shqipnisë rrezikohej nga synimet shoviniste të hershme sllave serbo-malazeze, rreziku internacionalist i komunizmit mbarëbotëror dhe jo më pak dhe nga ideologjia komuniste shqiptare që u përhap si murtajë mbi forcat intelektuale nacionaliste, duke i shkaktuar një dam të pallogaritshëm çështjes mbarëkombëtare shqiptare.
Në këto momente historike për fatet e atdheut, shkëlqeu patriotizmi i flaktë i tij dhe qindra luftëtarëve të tjerë kosovarë të lirisë, njerëz të sprovuar të pushkës e të mendjes, duke kapur momentin historik për organizimin dhe formimin e Lidhjes së dytë të Prizrenit, për ruajtjen e teritoreve shqiptare në Kosovë dhe më gjërë, për bashkimin e të gjitha trojeve shqipfolëse në kufijtë e vjetër etnikë të vitit 1913.
Akuzave të egra gati gjysëm shekullore nga komunizmi internacionalist nderkombëtar dhe ai shqiptar, si vegël e bindun e të parit, burri i urtë dhe mentar nga Gjakova kreshnike, i asht përgjigjë në dhjetra shkrime dhe analiza politike, me materiale dokumentare historike duke qartësuar “pse ishte i nevojshëm ky kolaboracion dhe mbështetje nga gjermanët”që u kishin premtuar shqiptarëve mbrojtje dhe Shqipninë etnike.
Se çfarë do të thonë sot “kritizerët” sllavo-komunistë dhe kripto-komunistët shqiptarë, kur Shqipëria dhe gjithë Ballkani kanë kthyer sytë nga ndihma gjermane? Apo mos presin prapë ndihmë nga Rusia e Putinit që nuk ka dëshirë t’i shkulë kthetrat nga Ballkani…?!Çdo ditë e më shumë del në pah nevoja e shqiptarëve për kombin gjerman ,jo vetëm në fushën ekonomike, por edhe në atë të mbrojtjes, në gjeopolitikën strategjike që duhet të ndërtojë kombi shqiptar një herë e mirë, gjeopolitikë strategjike afatmesme dhe afatgjatë për të ardhmen e sigurt të tij.
Kombi paqedashës shqiptar ka nevojë për disiplinën e njoftun gjermane, për rregullin, zbatimin e ligjit dhe plot vlera të tjera që përmban në vetvete kombi i njohur gjerman që jo pak i ka dhanë njerëzimit. Kombi gjerman ka patur, ka dhe do të ketë plot idhtarë dhe simpatizues shqiptarë. Dhe jo vetëm në art, kulturë, sport. Në radhë të parë populli ynë çmon politikat ekonomike të shtetit gjerman. Me të drejtë ekonomia gjermane sot asht në stade për t’u patur lakmi nga të gjithë shtetet e Europës.
“Ordnung ist halbe Leben”(rregulli asht gjysma e jetës),-thonë gjermanët dhe e kanë parim themelor të jetës. Ndaj Deutschland ist “uber alles” (Gjermania asht mbi të gjithë në Europë)
Tani ka ardhur çasti historik që vepra dhe puna e nacionalizmit shqiptar në vite brenda dhe jashtë atdheut të marrin vlerësimin e merituar dhe vendin që i takon në historinë e kombit shqiptar.
Eshtrat e patriotit Tahir Zajmi presin dorën e kujdesit për t’u prehur në atdhe,buzë Erenikut në Gjakovë,ku la amanetin e tij të fundit. Sa ma parë eshtnat në atdhe për të nderue kujtimin e pavdekshëm të tij, aq më i detyrueshëm obligimi i njerëzve që e duan kombin pa interes, siç e deshi patrioti kosovar nga Gjakova Tahir Zajmi.
Le t’i jetë vorri i lehtë…në Kosovën kreshnike, në atdheun e dashtun,pas gati gjysëm shekulli në dhe të huaj, të lirë e të pavarun.
***

Tahir Zajmi mirëse vjen

Mirë se vjen burri i Shqipnisë
Mbarë Gjakovës e Malësisë
O dardan i Kosovës kreshnike
Fli u bane për Shqipni etnike.

Mirë se vjen në tokën nanë
Aty ku toka peshon randë
Ardhsh i bardhë, bir shqiptar,
Ku shndrit dielli rrezear.

T’ pret Kosova dhe Gjakova
Të pret Shkodra dhe Rugova
Ereniku ta freskon ballin e Pashtriku ta shuen mallin.

Fluturim kah sillet shqipja .
e përplas flatrat krenare
t’ pret Rozafa me gji nane
Shkoder locja dhe Bujana.

Pasha diellin e kësaj toke
fort i lumtun jam ndie loke
n’sofren shqipe të bujarisë
bash në zemër t’shqiptarisë.

Porositë e nanës loke
Si dardan i lashtë nder mot
na thërret Kuvend i Arbërve
n’Pellazgji në tokë të t’parve.

Porositë e bacë Bajramit,
edhe trimave të vatanit,
do t’i ruej me zemër djali,
amanetin siç na e la i pari.

Si Rozafa “Zoj’ e mirë”
tek ushqen me gji të birin.
mbron qytetin e ruen t’ lirë
bukuroshes ia shton hirin.

“Prej Tivarit deri n’Prevezë,
ku lshon dielli vap’ edhe rrezë”…
vjen Tahir Zajmi bir shqiptari,
të bashkojë trojet që na la i pari.

Me pendë e pushkë, si burrat motit,
t’i kthejë Atdheut dhuratën e Zotit,
në male e fusha pa pra tuj luftue,
lirinë që anmiqtë ia kanë mohue.

Vikama e trimit

Më leni të kthehem në Atdhe!
Mërgimi i gjatë më lodhi
Të prehem në vendin ku kam le
Shpresat përjetë nuk m’i vodhi.

Andrra e gjatë s’më tradhëtoi
Shpresat nuk m’i shuajti përjetë
Andrra e Shqipnisë jetoi
Në dit’ të lumtuna merr jetë.

Në dhe të huaj besimin mbajta gjallë
E vrava jetën e mbushun në vaj
për Shqipni u shkriva në mall
Prapë flamurin e lirisë nalt e mbaj.

Si bohem u enda nëpër botë
Kalorës i lirisë së shqiptarisë
Po zemra gjithmonë do ta thotë
Përjetë jemi bij të Shqipërisë.

Më leni të prehem në Atdhe!
O miqtë e mij të burrërisë
Në tokën teme t’shtrejtë ku kam le
Ku më ngjan dheu i lehtë si fëmisë.

Ku kam babë e ku kam nanë
ku kam miq e trima plot
Për Atdhe jetën e dhanë
Kurrë për ne mos derdhni lot.(N.Zh)

Shtator 2014
* Me 11 tetor 2014 do te organizohet ne Varrezat e Gjakoves ceremonia e rivarrimit te atdhetarit nacionalist, ish sekretari i Bajram Currit- Tahir Zajmi