RRËNJËT E LASHTA TË QYTETËRIMIT TONË DHE HERSHMËRIA E LETËRSISË SHQIPTARE

January 7, 2016 by dgreca

INTERVISTË PËR GAZETËN ME TE VJETËR TË BOTËS SHQIPTARE”DIELLI” NË SHBA, ME SHKRIMTARIN DHE STUDIUESIN E MIRËNJOHUR ISAK AHMETI/
RRËNJËT E QYTETËRIMIT TONË, PRA EDHE TË LETËRSISË SHQIPTARE, JANË SHUMË MË TË THELLA DHE SHUMË MË TË HERSHME SE SA Ç’ËSHTË MENDUAR DHE SHKRUAR DERI ME TASH NË TË GJITHA HISTORITË E LETËRSISË SHQIPE
Intervistoi: Mikel GOJANI
Emri i Isak Ahmetit, ka arritur një afirmim të jashtëzakonshëm, në Kosovë dhe jashtë kufijve kombëtarë, si poet, publicist, eseist, kritik letrar, përkthyes. Me këtë emër të shquar të letërsisë, të shkencës dhe publicistikës, këto ditë për gazetën kombëtare “Bota sot” zhvilluam këtë intervistë.
“DIELLI”: Shkrimtari Ahmeti, jeni emër i njohur (edhe jashtë kufijve kombëtarë), në fushën e letërsisë, shkencës dhe kulturës kombëtare, për të qenë edhe më afër lexuesve konsideroj se do të kishte qenë me interes që ta jepni një prezantim të shkurtër të rrugës suaj jetësore dhe letrare.
I.Ahmeti: Jam i lindur në Stubëll (1946), fshat që ka një traditë të pasur, shumëshekullore: kishtare, arsimore dhe kulturore; fshat, ku fillet e arsimit i gjejmë qysh në vitin 1584 për të vazhduar, ndonëse me ndërprerje të herëpashershme për shkak të rrethanave tashmë të njohura, deri në ditët e sotme.
Shkollën fillore e kam kryer në Stubëll, Viti dhe Zhegër. Pas studimeve në Kolegjin prestigjioz të Jezuitëve në Dubrovnik, përkatësisht pas kryerjes,paralelisht, edhe të gjimnazit “Zenel Hajdini” në Gjilan,kam ndjekur studimet për filozofi dhe teologji në Split(Kroaci). Më pas kam mbaruar edhe studimet, suma cum laude, në degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe në Fakultetin Filozofik të UP. Pastaj kam realizuar qëndrime specializuese në disa qendra evropiane. Me shkrime kam filluar të merrem mjaft herët, mirëpo intenzivisht që nga vitet e 70-ta për të vazhduar deri me sot. Kam botuar deri me tash këto vepra: Gallatea, poezi, Rilindja,1972; Uratë zbulimi, poezi,Rilindja,19767; Kushtimebesë,poezi, 1983; Njeri i kohës sime, poezi të përzgjedhura të Salvatore Quasimidos, Rilindja, 1976; Qumështi i zi i agimit, antologji e lirikës së re gjermane,Rilindja, 1988; Kleri Katolik Shqiptar dhe letërsia,Drita,Ferizaj-Bergamo (Itali), 1994; Kosova, Prishtinë, 1996; Bibla në letërsinë shqiptare, GR 1999;
Letërsia kishtare dhe filozofia e saj, Illyricum sacrum, 2000; Weisse Zeit-Kohë e bardhë, lirikë gjermane, 2000; Kur’ani ne letërsinë shqiptare, 2006; Mëvetësi e krijuesit dhe studiuesit të letërsisë,Faik Konica,2013. Përveç këtyre veprave, kam botuar, gjithashtu , nëpër revista dhe gazeta ( në Prishtinë,Shkup, Tiranë, Shkodër, Sarajevë,Zagreb etj.) mbi 200 njësi bibliografike (artikuj), kritikë letrare,ese, vështrime dhe studime nga fusha e letërsisë dhe filozofisë. S i krijues jam përfaqësuar në shumë publikime të rëndësishme. Jam përfaqësuar edhe nëpër bibliografi të ndryshme të kritikës letrare shqipe. Shkrimet e mia janë përkthyer dhe botuar edhe në shumë gjuhë të huaja, në gjuhën serbokroate, në gjuhën gjermane,italiane, frënge, rumune etj. Jam fitues i shume çmimeve dhe diplomave, edhe i Çmimit (Diplomës) vjetor (2013) të Qendrës së Studimeve Albanologjike në Tiranë,me motivacion: Studiues i letërsisë, i dalluar në kërkime shkencore rreth jetës dhe veprës së Ndre Mjedës. Jam anëtar i LSHK, që nga viti 1972, si dhe anëtar aktiv i Akademisë Evropiane të Arteve me seli në Paris.
Ecja nëpër tri shtigje krijuese që janë: poezia, përkthimi dhe shkenca…
“DIELLI”:Në fushën e publicistikës, poezisë, studimore, eseistikes, të përkthimit etj., kontributi juaj është tejet i frytshëm dhe kualitativ, cili është ai motiv kryesor që ju ka nxitur t’i qaseni këtyre fushave dhe të nxirrni vlera të mirëfillta, të cilat do t’u qëndrojnë kohërave?
I.Ahmeti:Vepra ime letrare është motivuar kryesisht nga dashuria dhe pasioni për artin, për artin e mirëfilltë të proveniencës evropiane, për shkencën e mirëfilltë, jashtë kufizimeve ideologjike…Kam ecur dhe vazhdoj të eci kryesisht nëpër tri shtigje krijuese që janë:poezia, përkthimi dhe shkenca…Shpresoj, vlerat që i kam krijuar, duke ecur nëpër këto tri shtigje, për më tepër se katër dekada, do t’ u qëndrojnë kohërave!
“DIELLI”: Ka shumë kohë që ju merreni me krijimtari letrare, po ashtu edhe punë studimore etj., por dhe me studime në fusha të ndryshme. Cila është fusha juaj më e preferuar dhe cilat janë disa nga arritjet tuaja?
I.Ahmeti: Mbi katër dekada që merrem me krijimtari letrare,po ashtu edhe me punë studimore, kryesisht në fushën e letërsisë dhe kulturës shqiptare. Fusha më e preferuar për mua ka qenë dhe mbetet letërsia shqiptare dhe rrugëtimi i saj në kontekst me Biblën,e pse jo edhe në kontekst me Kur’anin dhe kulturën islame (orientale). Në këtë drejtim,shpresoj, janë arritjet e mia më të mira dhe të veçanta. Dëshmia më e mirë për këtë janë librat e mi studimore, si Kleri Katolik Shqiptar dhe letërsia, Kosova, Letërsia kishtare dhe filozofia e saj, Bibla në letërsinë shqiptare, Kur’ani në letërsinë shqiptare, pika të forta referimi për studiuesit tanë dhe të huaj…
“DIELLI”:Me shkrime jeni marrë qysh herët, duke përfshirë disa zhanre të letërsisë. Studimet tuaja të hershme kanë zgjuar kureshtjen e lexuesve dhe studiuesve të shumtë. Filloni nga tradita kishtare iliro-shqiptare në Kosovë dhe në vijimësi. Çfarë mund të shtoni rreth këtyre studimeve që janë të një rëndësie dimensionale?
I.Ahmeti:Rrënjët e qytetërimit tonë,pra edhe të letërsisë shqiptare janë shumë më të thella dhe shumë më të hershme se sa ç’është menduar dhe shkruar deri me tash në të gjitha historitë e letërsisë shqipe, ato lidhen me traditën e lashtë iliro-kishtare edhe në Kosovë. Vetëm duke ndjekur këtë vijë, ne mund t’i nxjerrim në dritë,objektivisht, pikat kryesore,personalitetet, por e edhe dukjet letrare të kësaj treve, që kanë kontribuar jo vetën për t’ i lidhur e bashkuar shqiptarët dhe kulturën e tyre me Perëndimin, por edhe në zhvillimin e kulturës evropiane (le të kujtojmë në këtë kontekst Shën Nikete Dardanin, Pjetër Bogdanin etj.).Vlen të theksohet se kultura, letërsia, por edhe arsimi shqip, që është zhvilluar në Kosovë, fillimisht dhe për shumë kohë, duke qenë i lidhur me traditën iliro-kishtare, ka kontribuar jo vetëm në ruajtjen, por edhe në pasurimin e gjuhës, në ruajtjen e vetëdijes kombëtare dhe historike. Në këtë kontekst le të përmendim vargun e krijuesve që kanë dhënë kontribut tejet të çmueshëm në epokën e Humanizmit dhe të Rilindjes Evropiane, si Gjon Progoni,Gjon Vaji,Gjon Injaci, Martin Segoni etj., që të gjithe nga Novobërda, që atëbotë ishte qendër e njohur kishtare. Martin Segoni,historian e teolog i njohu r(shek.XV), që kish bërë emër në Evropë (kish mbaruar doktoranturën , me 1475, në Universitetin e Padovës), krahas me çështjet kishtare,gjeografike dhe juridike, është marrë edhe me tema aktuale të luftës për liri kundër invadimit osman që kishte përmbytur Ballkanin e po rrezikonte Evropën.Pastaj le të kujtojme Pal Hasin, Pjetër Budin, Pjetër Bogdanin, Andre Bogdanin, Lukë Bogdanin etj., pa të cilët as që mund të paramendohet kultura, arsimimi dhe letërsia shqipe e shek.XVI-XVII.Më gjerësisht për këtë kemi të dhëna të shumta dhe të pamohueshme, te libri monografik: Kosova…
Kisha katolike -dardane-shqiptare në Kosove, si institucioni i organizuar ndër më të vjetrit në Evropë, gjatë shekujve ka ndikuar,kur e kur, edhe në mënyrë vendimtare që të ruajmë identitetin tonë fetar, kulturor dhe pse jo edhe kombëtar
“DIELLI”: Nga gjiri i kësaj kishe kanë dalë edhe shumë figura të ndritura shqiptare, shenjtër dhe papë, deri te figura e humanistes së popullit shqiptar dhe e universit botëror të shekullit XX, Nënës Tereze, bartëse e shumë mirënjohjeve dhe dekoratave, çmimit Nobël për Paqe, beatifikimit të saj dhe tash në fillim të shtatorit të vitit të ardhshëm pritet edhe shenjtërimi i saj që është një mirënjohje më sublime që i bëhet kësaj figure dhe gjithë kombit përgjithësisht. Çfarë mund të shtoni rreth kësaj çështje?
I.Ahmeti:Është me rëndësi të theksohet se Kisha katolike -dardane-shqiptare në Kosove, si institucioni i organizuar ndër më të vjetrit në Evropë, gjatë shekujve ka ndikuar,kur e kur, edhe në mënyrë vendimtare që të ruajmë identitetin tonë fetar, kulturor dhe pse jo edhe kombëtar. Le të përkujtojmë me këtë rast edhe faktin se nga gjiri i kësaj Kishe kanë dalë klerikë e prelatë kishtarë, shumë të njohur e të merituar, shkrimtarë dhe veprimtarë të dalluar për çështjen kombëtare, organizatorë për çlirimin nga roberia e egër osmane (P.Budi, P.Bogdani, T.Raspasani,G.Krasniqi, Sh.Gjeçovi etj., etj.). Vetë fakti se në gjirin e kësaj Kishe kanë jetuar dhe vepruar: Shën Niketë Dardani, Martin Segoni, Atë Pal Hasi, Pjetër Budi, Andre, Lukë e Pjetër Bogsani, Gjon Nikollë Kazazi, Shtjefën Gjeçovi,Ndue Bytyqi, Gaspër Gjini dhe shumë e shunë të tjerë, tregon se ata, nuk janë vetëm një e dy, por, si do thoshte Eqrem Cabej, një lagje e tërë që përfaqësojnë një lulëzim të shënueshëm jo vetëm të shkrimit shqip, por edhe të literaturës së Atdheut…Për më tepër, siç e thashë më lart, nga gjiri i kësaj Kishe ishte edhe Shën Niketë Dardani (shek.IV), autori i TE DEUM-it të famshëm që me kohë, siç e ka thënë Ramadan Sokoli, më pas edhe I.Kadare, ishte bërë pjesë e komunitetit kulturor evropian dhe botëror…Edhe Nënë Tereza, e njohur në tërë botën si humaniste, tashme e dekretuar për shenjtëreshë nga Papa Françesku, ka dalë nga gjiri i Kishës sonë vendore…
“DIELLI”: Në vitin 1994 keni botuar studimin monografik Kleri Katolik Shqiptar dhe Letërsia”, çka mund të thoni rreth kësaj çështje tepër të rëndësishme?
I.Ahmeti: Në vitin 1994, në kuadër të botimeve “Drita”, në Bergamo të Italisë, është botuar libri im: Kleri Katolik Shqiptar dhe letërsia, pjesë të të cilit më pare,me pseudonimin Shpend Shpata, i kisha botuar të “Drita”-revistë fetare – kulturore, të cilën edhe e kam lekturuar me vite të tëra, sikundër edhe librat e Dom Lush Gjergjit…Ky libër imi është një studim monografik (në Shqipëri i vlerësuar si abetare dhe libër prijatar pas rënies së diktaturës), i shkruar me pasion dhe përkushtim të rrallë, me dije dhe qartësi(S Gjergji),është libër, siç është vlerësuar edhe nga Isak Shema dhe të tjerë, me vlerë shkencore, rizbulim dhe rivlerësim i krijimtarisë letrare të shumë autoreve të traditës letrare… Kjo vepër, si libër prijatar(Ndue Dedaj), u ka shërbyer si pikë e fortë referimi shumë studiuesve siç janë: Alfred Çapaliku,Zef Mirdita,Markus W.Peters,Robert Elsie,Simon Pepa,Sinan Gashi, Xhavit Aliçkaj, Fehmi Cakolli,Nuhi Ismajli etj.
“DIELLI”:Po ashtu keni botuar edhe shumë studime tjera monografike, si “Kosova” (1996), “Bibla në letërsinë shqipe” (1999), “ Letërsia Kishtare dhe Filozofia e saj” (2000), “Kurani në Letërsinë Shqiptare” (2006), çfarë ngërthejnë në tematikën e tyre këta libra me interes për shkencën shqiptare?
I.Ahmeti:.Katër librat e mi:Kosova(1996), Bibla në Letërsinë Shqiptare(1999), Letërsia kishtare dhe filozofia e saj (2000) dhe Kur’ani në Letërsinë Shqiptare (2006), janë studime monografike, ku kam prekur ato fusha të artit e të kulturës sonë, ku kishte mungesë studimesh të mirëfillta, jam marrë dhe kam trajtuar segmente të veçanta, madje fare të pahulumtuara në studimet historiko-letrare…Me këto katër vepra, shpresoj dhe besoj, të kem ofruar dhe hapur mundësi të reja në interpretimin e letërsisë shqiptare (kufijtë e secilës nuk i kemi te Gjon Buzuku, siç është thënë deri me tash, por te Shën Jeronimi dhe Shën Niketë Dardani), me letërsinë Perëndimore, marrëdhëniet e letërsisë shqipe dhe shqiptare me këtë letërsi ,ndikimet, zhvillimet e letërsisë sonë në rrjedhat e kohës. Kështu, këto vepra, sipas një vlerësimi të përgjithshëm, paraqesin një kontribut të çmueshëm në studimet krahasimtare të letërsisë shqiptare. Me këto vepra, besoj, unë, jo rrallë, jam tej kufijve të studimeve tona te deritashme! Vlerat dhe cilësitë e shumta që ngërthejnë ato, gjuha e përzgjedhur, toni ngacmues, nxitës dhe polemizues e mbi te gjitha gjuha argumentuese (N .Ismajli), janë disa nga veçoritë që i karakterizojnë këto vepra (S.Gjergji). Në vazhdën e këtyre veprave është edhe vepra ime më e re me titull: Mëvetësi e krijimit dhe studimit të letërsisë, studim monografik, ku janë marrë në shqyrtim dhe analizë disa nga veprat më të mira letrare dhe studimore të Anton N .Berishës. Edhe kjo vepër, sikundër edhe të tjerat,është mirëpritur nga lexuesit dhe studiuesit.
“DIELLI” :Ju merreni edhe me poezi, cila është bota e preokupimeve që frymëzon shpirtin tuaj poetik, pra, ç’motive ngërthehen në vargun tuaj poetik?
I.Ahmeti:Deri me tash, siç dihet,kam botuar, veç tjerash, edhe tre libra me poezi:
Gallatea (1972), Uratë zbulimi (1976) dhe Kushtimebese(1983). Poezia ime, e përfshirë në këta tre libra, e për të cilën kanë shkruar, në mënyrë afirmative, shumë autorë, si Mensur Raifi, Ali Aliu, Ibrahim Rugova, Rexhep Qosja, Teki Dervishi, Emin Kabashi, Mazllum Saneja, Gjergj Gega, Rudolf Grulich, Sreten Peroviq, Aleksander Petrov, Engjëll Sedaj, Ramadan Musliu,Andon Caci etj., ngërthen në vete motive dhe tema nga më të ndryshmet. Kjo nuk është vetëm shprehje e botës sime të brendshme , por është edhe një formë e veçantë e komunikimit dhe e shprehjes artistike; nuk është vetëm shpërfaqje e ndjenjave dhe mendimeve të mia për çështje të caktuara dhe për jetën,por, për më tepër, është nxitje për një art me ndryshe, tëri, konform me tendencat më të reja të poezisë moderne italiane dhe gjermane, që përfaqësoheshin atëbotë nga Salvatore Quasimodo, Giuseppe Ungaretti ,Eugenio Montale,Paul Celan etj., për një kulturë tjetër komunikimi në krahasim me atë që shkruhej, n ‘ato vite në Kosove dhe në Shqipëri, dhe se fundmi edhe si kërkesë për një jetë ndryshe, më të avancuar, për një botë (amë) në komunikim -bashkëjetesë në e me arealin kulturor të Evropës Perëndimore…
Poezia dhe kritika letrare nuk janë ato që ishin
“DIELLI”:Kur ndalemi te poezia në Kosovë, a keni mundësi të na bëni një paralelizëm në mes të poezisë së shkruar dikur në vitet e mëhershme, me atë që shkruhet sot. Në ç’pozita gjendet poezia shqipe sot në Kosovës.
I.Ahmeti: Poezia shqipe në Kosovë, e shkruar dikur dhe ajo që krijohet tash, kanë dallime të mëdha, dikur kishte këtu poetë të fluturimeve dhe vlerave poetike të mëdha, si Azem Shkreli,Ali Podrimja,Fahredin Gunga etj.E sot?Cili nga poetët e sotëm do të mund të krahasohej me këtë trinom poetësh? Asnjëri, për mendimin tim, ndonëse edhe sot kemi emra poetësh, që krijojnë vlera të mirëfillta poetike dhe që premtojnë shumë …
“DIELLI”: Ju lëroni edhe kritikën letrare, cili është kontributi juaj në këtë fushëveprimtari të letërsisë shqipe?
I.Ahmeti:Jam marrë dhe vazhdoj të merrem edhe me kritikë letrare. Madje sa për informim të lexuesve them për herë të parë, publikisht, se që në vitet e ‘70-ta pata bërë gati për botim librin me kritika letrare me titull:Shënime letrare, të cilin e pat recensionuar Dr.Ibrahim Rugova. Mendimi i tij për këtë libër ishte pozitiv dhe pat propozuar botimin e tij. Mirëpo Redaksia e botimeve të Rilindjes, përkatësisht klani, në krye me Sabri Hamitin, ishte shkaktari kryesor që ky libër nuk arriti ta shohë dritën e botimit!… Klanet atëbotë ishin të forta, kishin ndikim vendimtar në politikën redaktuese dhe botuese. Frikoheshin që unë po e merrja primatin, jo vetëm si përkthyesi më i afirmuar, nga gjuha gjermane dhe italiane, në Kosovë dhe më gjerë, por edhe në fushën e kritikës letrare dhe eseistikes. Kritika ime letrare me shifrën”bomba” kishte zënë vendin e parë në konkursin letrar të “Zerit te rinise” në qershor të vitit 1973. Këtë e kishte konfirmuar edhe zyrtarisht Redaksia. Dhe i gëzuar pa masë me këtë lajm, unë nisem për Shqipëri dhe kur kthehem nga Shqipëria marr lajmin se është shpallur gabimisht rezultati i konkursit dhe se nuk isha unë fituesi i çmimit të pare, por Sabri Hamiti, ky që tashmë njihet edhe si kompilator dhe plagjiator i klasit të parë (lexojeni për këtë librin: Hamitologjia të Sali Bytyqit!). Lojëra të këtilla, të poshtra të fëlliqta, ka pasur me mjaft bollëk, fatkeqësisht, por nuk kanë mund të më ndalin dhe kam arritur aty ku jam dhe ndjehem i lumtur dhe krenar, edhe për faktin se unë, dhe jo Sabri Hamiti, isha i vetmi dhe i pari atëbotë në Kosovë që kam shkruar dhe botuar artikullin: Prirjet e kritikës letrare në Shqipëri (Fjala,15 prill 1984), që ishte si një bombë n ‘ato vite, kur Kosova dhe një pjesë e madhe e letërsisë shqipe shkruhej nën ndikimin e soc-realizmit…
“DIELLI”: Çfarë mendoni për kritikën letrare që zhvillohet sot në Kosovë, në ç’nivel momentalisht gjendet kritika letrare në Kosovë?
I.Ahmeti: Kritika letrare në Kosove, por as në Shqipëri, nuk është ajo që do duhej të ishte, fatkeqësisht…Ka disa emra që kultivojnë kritikën e mirëfilltë letrare(Anton N. Berisha, Anton Berishaj, R. Musliu, P.Buzhala, N .Ismajli e ndonjë tjetër),por kjo nuk mjafton…shpesh kritika letrare, këtu ndër ne,është bëre biznes,fatkeqësisht!…
“DIELLI”: Librat tuaj janë përkthyer edhe në disa gjuhë të huaja. Ky është argumenti më i fuqishëm që veprimtaria juaj letrare dhe shkencore si shprehje e vlerave ka depërtuar kufijtë kombëtar.
I.Ahmeti: E thashë diku më lart, shkrimet e mia janë përkthyer dhe botuar në disa gjuhë të huaja…Veprat e mia,shkrimet e mia, zhanresh të ndryshme, si shprehje apo ndërthurje estetike vitale, shqiptare dhe evropiane, kanë shpërthyer kufijtë kombëtarë…
“DIELLI”: Ç’mendim keni sa po përkthehet libri ynë sot në botë, po ashtu njëherësh sa po përkthehet letërsia huaj në Kosovë?
I. Ahmeti:Nuk kemi, fatkeqësisht, as sot e kësaj dite, institucione të mirëfillta që do te merreshin, në mënyrë të organizuar me përkthimin e librit shqip në botë dhe anasjelltas as përkthime cilësore të librit të huaj në Kosove…Këtu kemi kryesisht përkthimet e importuara nga Shqipëria që shumica prej tyre janë mjaft cilësore…por ajo që është bërë dhe po bëhet, vlerësoj,nuk mjafton…
“DIELLI”:Para se ta përfundojmë këtë bisedë edhe diçka për preokupimet tuaja momentale, pra çfarë mund të presin lexuesi nga ju?
I.Ahmeti:Kam dhjetëra dorëshkrime të gatshme për botim. Do veçoja dorëshkrimin me poezi të përzgjedhura të Eugenio Montales, të Paul Celanit, Poezinë e përzgjedhur italiane të shek. XX (antologji) etj. Pres ditë më të mira për librin, në përgjithësi dhe për librin tim në veçanti!
– Ju faleminderit!
– Qofshi me nder!

DERVISHI:Deri në vitin 1974 hetimin e krimeve politike e bënte vetëm Sigurimi i Shtetit

December 22, 2015 by dgreca

Intervistë e posaçme me Kastriot Dervishin historian dhe studiues i historisë moderne të Shqipërisë dhe veçmas i asaj politike
Intervistoi – Beqir SINA/
Ish – drejtori i Arkivit të Ministrisë së Brendshme, Kastriot Dervishi, flet për gazetën tonë, me gazetarin Beqir SINA, në Nju Jork, rreth debatit të hapur pas 29 Nëntorit për dekorimin e më shumë 90 personave ish punonjës të Sigurimit dhe për ish- funksionarët e PPSH- Për çështjen Çoku, zoti Dervishi thotë se :” Në atë intervistë Çoku – mohonte të kishte qenë oficer i Sigurimit të Shtetit. E pra gënjente vetëm për një fakt të thjesht. Deri në vitin 1974 hetimin e krimeve politike e bënte vetëm Sigurimi i Shtetit.”
Ndërkohë, lidhur me “krenarinë’ e tyre dhe të bijëve të tyre, duke thënë sot me mburrje “se ne kemi kryer detyrën – i kemi shërbyer atdheut” zoti Dervishi tha se “Në lidhje me “pendimin” e tyre, unë mendoj se ata asnjëherë nuk do kërkojnë falje sepse krimin e kanë kryer me gjakftohtësi e pasion. Edhe sot janë të gatshëm ta ribëjnë nga e para atë që kanë bërë në atë kohë. Para se të vdesin nuk rrinë pa lëshuar edhe helmin e fundit duke shkruar ndonjë libër me kujtime.
Si ish- drejtori i Arkivit të Ministrisë së Brendshme, dekadën e fundit – zoti Dervishi, si e shikoni ju debatin e hapur rreth 90 ish oficerave të sigurimit të dekoruar nga qeveria Rama ? në mesin e dekoratave të ’29 Nëntorit’, për ish- funksionarët e PPSH …
Gjykimi im këtë rast është si qytetar edhe si studiues, pa lidhje me funksionet shtetërore. Krimet e enverizmit janë njësoj të dënueshme si ato të kohës së luftës, ashtu edhe ato të pasluftës. Vetë Enver Hoxha, ka thënë në sesionin shkencor me rastin e 40 vjetorit të mbledhjes së Pezës (Tiranë, 15 shtator 1982), se e ashtuquajtura “luftë nacionalçlirimtare” ka qenë “në radhë të parë çështje pushteti”. Më qartë e më bukur se kaq nuk mund ta thotë njeri. Nisur nga fakti se komunistët e Shqipërisë nga viti 1941 e deri në vitin 1944 janë drejtuar nga tre jugosllavë si Miladin Popoviç, Dushan Mugosha e në fund nga Velimir Stojniç, përforcon më shumë bindjen se nuk jemi përpara evidentimit të vlerave, por përpara antivlerave. Dënimi i enverizmit të luftës dhe i atij të pasluftës duhet bërë njësoj. Ata që u çuan me yll të kuq në ballë për “një botë të re”, e dinin çfarë bënin. Ju kujtoj vetëm një fakt. Ne kemi një listë prej rreth 6 mijë të zhdukurish nga komunistët. E dini se rreth gjysma e tyre i përkasin viteve 1943 – 1944, pra të vrarë nga komunistët? Nuk ka shumë lavdi te e ashtuquajtura luftë, e cila vetëm nacionalçlirimtare nuk ka qenë. Jo rastësisht ata që bënë krimet e luftës vazhduan edhe pas lufte të njëjtën rrugë, tashmë në rrugë shtetërore e partiake.
-Po për çështjen Çoku, dhe dekorimin e tij pas denoncimit se ai ka torturuar edhe At Zef Pëllumbin dhe profesorin e njohur Sami Repishti ?
Çoku është njëri prej shumë të tillëve. Në dijeninë time ka shumë procese politike. Nuk më rezulton të ketë qenë hetuesi i Sami Repishtit, pasi i tij ka qenë Fadil Kapisyzi. Nëse ka torturuar Sami Repishtin si polic, këtë mund ta dëshmojë vetëm z.Repishti. Njihet fakti që hetuesit, sidomos në proceset politike e kanë pasur mjet pune torturën.
Javën e kaluar patëm një intervistë në një gazetë të afërt me qeverinë Rama, ku flet Shyqyri Çoku dhe thotë se: “Nuk e kam torturuar At Zef Pllumin, dhe se Profesor Repishti gënjen” Ju çfarë keni gjetur në Arkivit të Ministrisë së Brendshme, për të treguar të vërtetën ?
Në atë intervistë Çoku – mohonte të kishte qenë oficer i Sigurimit të Shtetit. E pra gënjente vetëm për një fakt të thjesht. Deri në vitin 1974 hetimin e krimeve politike e bënte vetëm Sigurimi i Shtetit. sa “veteran” mund të ishte Çoku kur deri në vitin 1944 u ka shërbyer ushtrive italiane e gjermane, duke u shitur fruta për t’i tretuar ushqimin e duhan për t’i qetësuar.
Pse mbas një viti të mbajtura “nën syrtar” lista të tilla – tani shpërthyen me dekorimet e disa eksponentëve të sigurimit të Shtetit dhe ata ose bijtë e tyre, me mburrje thonë këto ditë “se ne kemi kryer detyrën – i kemi shërbyer atdheut”?
Urdhrat e këtij lloji jo domosdoshmërisht botohen në “Fletoren Zyrtare”. Mund të ishin kërkuar nga të interesuarit qysh kur dolën emrat një vit më parë. Ju kujtoj se shtypi shqiptar ka nxjerrë qysh vjet disa emra të kësaj liste. Në lidhje me “pendimin” e tyre, unë mendoj se ata asnjëherë nuk do kërkojnë falje sepse krimin e kanë kryer me gjakftohtësi e pasion. Edhe sot janë të gatshëm ta ribëjnë nga e para atë që kanë bërë në atë kohë. Para se të vdesin nuk rrinë pa lëshuar edhe helmin e fundit duke shkruar ndonjë libër me kujtime.
A mendon se kjo bëhet për marrë elektorat ? sidomos nga pushtetarët sepse ata e luajnë gjithmonë këtë kartë!
Pa dyshim që arsyeja e parë, dhe kryesore sigurisht që është ajo elektorale.
Zoti Dervishi mos hapja e dosjeve të Arkivit të Ministrisë së Brendshme, a ka të bëjë tani me manipulimin e tyre ?
Nuk e di për çfarë dosjesh e keni fjalën, por çështjet kryesore në lidhje me diktaturën komuniste kanë dalë. Prej vitesh njihen hetuesit, prokurorët, gjykatësit, oficerët e Sigurimit, etj. E them këtë se shumë herë shtrohet pyetja sikur na mbulon ndonjë mungesë e madhe informacioni.
Në një intervistë vitin e kaluar ju keni deklaruar se :”Mos prisni që me hapjen e dosjeve, të zbulohet se “filani ka vrarë filanin”, Pse?
Sepse shoqëria shqiptare është mësuar prej 25 vjetësh me histori të paqena. Në radhë të parë pak kanë të qartë se për çfarë dosjesh bëhet fjalë. Që të jem i qartë, natyra e dosjeve që lidhen me Sigurimin kanë dalë nga sekretaritë dhe kartotekat e Ministrisë së Punëve të Brendshme. Nga sekretaritë kemi dosje në të cilat përmendet aktiviteti i përditshëm i Ministrisë së Punëve të Brendshme. Ndërsa nga kartotekat kanë dalë dosjet e personave që ndiqeshin dhe rrjetit sekret.
Te të dy grupet, asgjësimi i dokumentacionit ka qenë shumë i madh dhe katastrofik në vitin 1991 nga degët e punëve të brendshme në rrethe. Sot asnjë person që jeton dhe që ka qenë i ndjekur nga Sigurimi, nuk ka dosje që do të mund të lexojë çfarë është thënë për të. Në raste të tilla vetëm specialistë të mirëfilltë (që Shqipëria i ka shumë të paktë) mund të shfrytëzojnë të dhëna të dyta e të treta për të ndërtuar një histori.
Po ju jap një rast të thjeshtë. Në Shqipëri janë dënuar rreth 25 mijë persona për arsye politike. Shumë prej tyre kanë pasur një dosje ndjekjeje operative. Këtu janë të shënuara denoncimet që i janë bërë personit para se të arrestohej. Por këtë dosje mund ta kenë jo më shumë se 500 persona dhe sigurisht asnjë që jeton. Në këtë mënyrë rasti i Shqipërisë nuk ngjan me asnjë rast tjetër të Europës lindore dhe natyrisht ekspertiza e tyre është krejt e pavlerë.
Po ashtu, në grupin e dosjeve që “do hapen” nuk ekzistojnë dosje të zhdukurish, skica varresh, të nisur jashtë shtetit etj. Unë do t’i rekomandoja atyre që kanë në dorë çështjet financiare, një investim të thellë e të menjëhershëm për rrjetin arkivor të vendit. Sa më vonë të zgjatet ky proces aq më të rënda do të jenë pasojat.

ATDHEU JETON EDHE NE KENGE

December 18, 2015 by dgreca

NGA LULZIM MULLIQI/*
Interviste ekskluzive per gazeten”DIELLI” i kengetarit dhe moderatorit te mirenjohur ne mbare boten shqiptare,Naim Abazi,per minikoncertin e tij te shfaqur keto dite ne SHBA.
Naim Abazi eshte nje personalitet tashme i njohur per te gjithe,Jo vetem si kengetar i cili
ka sjellur shume kenge te bukura ne skenen muzikore kosovare,por edhe si moderator i shkelqyer i emisionit me te shikuar televiziv “ODEON SHOW” ne RTV -21 ne Prishtine.
Me nje fond te pasur te kengeve te muzikes popullore dhe me plot larushi,ka bere qe jehona e kengeve te tij te degjohet shume larg,kurse fama e tij te shkoje edhe pertej Oqeanit Atlantik deri ne Ameriken e larget.Ai mbetet si nje adhurues dhe idhull per shume fansa te muzikes popullore dhe shembull i mire per kengetaret e rinj së si duhet qasur dhe te kultivohet kenga e mirefillte e muzikes popullore shqiptare.Ne pergjithesi, Naim Abazi dallohet per interpretimin virtuoz te kengeve atdhetare,epike dhe lirike,si dhe tekstet pikante qe dominojne ne interpretimin e kengeve te tij.Ai gjate kesaj interviste do te rrefej per koncertet e shfaqura ne disa qytete amerikane si ne :Nju Jork,Phoenix,Chicago etj.pastaj per deshiren,pasionin dhe fillet e para te kultivimt te
kenges popullore shqiptare dhe per eksperiencen e tij ne fushen e moderimit televiziv.
DIELLI:Ne fillet e karrieres tuaj muzikore keni qene te njohur per kenget atdhetare.Cilet
Jane heronjte dhe deshmoret e kombit tone te cileve u kenduat per shume vite?
Naim Abazi:Gjate karrieres muzikore u kam menduar shume trimave dhe heronjeve te kombit tone si:Isa Boletinit,Idriz Seferit,pastaj ishte shume e popullarizuar ne vitet e 80-ta,kenga qe beri buje te madhe ne Kosove me titull ” Oj,Kosova Jonë e bukur ”
DIELLI:Ju ishit ne nje minikoncert ne SHBA,me konkretisht ne cilat qytete amerikane?
Naim Abazi:Ne keto dite së bashku me kengetaren dhe bashkeshorten,Mihrije Braha ishim te pranishem me shfaqjen e koncerteve tona ne disa qytete te njohura,duke filluar nga Toronto e Kanadase,pastaj ne Nju Jork,Cikago,Feniks te SHBA-ve.Duhet ta permendi nje fakt shume te rendesishem së kudo ne koncertet tona te shfaqura ne mesin e shqiptareve te Amerikes jemi pritur kudo me duartrokitje nga bashkeatdhetaret tane dhe jemi mahnituar me ndjenjen e tyre atdhetare qe ata kan per ceshtjen shqiptare.
DIELLI:Cili eshte mendimi i juaj per publikun muzikedashes te mergates së Amerikes?
Naim Abazi:Mendimi im per publikun e mergates shqiptare te Amerikes eshte ne superlativ.Ne kemi nje mergate te mrekullueshme e cila e perjeton denjesisht muziken popullore shqiptare dhe me ndjenja kombetare.Ne te gjitha qytete ku kemi shfaqur koncerte festive me rastin e shenimit te 103 vjetorit te Pavaresise së Shqiperise jemi pritur me shume nderime dhe respekt nga mergata shqiptare e Amerikes dhe mu kujtuan vargjet e bukura qe kishte thurur shkrimtari yne i madh,Noli per shqiptaret e Amerikes.Vertete, shqiptaret e Amerikes Jane pjese integruese dhe e pandare e kombit shqiptar,ata jane nje ze i fuqishem i ceshtjes shqiptare ne mergate dhe Atdheun e tyre.
Mergata mbetet gjithmone me dhimbje,me mall dhe dashuri te pashuar per Atdheun.
Publiku i mergates jeton dhe frymon shqip.Une edhe ne emisionet e mia televizive i kushtoj nje hapesire te gjere dhe te vecante mergates,per faktin së Ajo eshte fuqia mbrojtese e ndjenjes kombetare dhe fizikusit shqiptar ne trojet e veta etnike.Dua te them së gjate ketyre koncerteve te shfaqura ne Amerike ,mjaft mbreselenese ishte takimi im me shqiptaret e Arizones,ketu ne SHBA.Pra,ishte nje takim i perzemert me kete komunitet te ri dhe te kosoliduar ku ne kuader te tij takova edhe shume intelektuale te mirefillte si:profesore,juriste,ekonomiste,gazetare etj.Uroj,keshtu së bashku festen e Flamurit dhe te Pavaresise së Shqiperise ta kremtojme te bashkuar qe nga Konispoli e deri ne Bajgore dhe ne nje te ardhme te afert ne Shqiperine e bashkuar.
DIELLI:Cili eshte mendimi i juaj per interpretimin e kenges popullore sot ne Kosove ?
Naim Abazi:Kenga popullore vazhdon te jetoj e fuqishme si ne Kosove,Shqiperi dhe gjitheandej trojeve shqiptare,pavaresisht evolimit te zhanreve te tjera muzikore.Kenga popullore,megjithate vazhdon te mbetet strumbullari kryesore i argetimit te popullit tone dhe vazhdimesise së tradites sone muzikore shqiptare neper vite dhe dekada.
DIELLI: Cilin interpretim dhe zhaner te muzikes do ta kultivoni me teper ne te ardhmen?
Naim Abazi:Kultivimi i muzikes popullore shqiptare mbetet detyre paresore edhe ne te ardhmen,sepse ajo buron nga origjinaliteti i kombit tone me tradite te lashte dhe percillet edhe tek gjeneratat e reja me plot pasion dhe deshire per muziken tone burimore.
Dielli:Cilin nga kengetaret e estrades muzikore nga trevat shqiptare do ta veconit?
Mua me pelqejne te gjithe kengetaret e estrades si nga Kosova dhe Shqiperia.Nuk kam deshire ti marre me emer dhe ti ndaj,sepse te gjithe e kultivojne me mjaft sukses kengen tone te pasur popullore.Ne muziken e sotme boterore nje emer te madh ka bere padyshim kengetarja me prejardhje nga Kosova,Rita Ora,e cila eshte mjaft e talentuar.
DIELLI:Pervec zerit brilant si kengetar,jeni i njohur edhe si moderator i spektaklit televiziv
” ODEON SHOW ” ne RTV-21,C’fare mund te na thoni per moderimin televiziv?
Naim Abazi:Faleminderit per kete pyetje shume te qelluar,pos me kengen Une aktualisht po merrem edhe me moderimin ne nje emision televiziv mjaft te popullarizuar ne RTV-21.Te them te drejten moderimi eshte nje pasion i ri per mua, i cili me ka lindur spontanisht.Ne kete spektakel televiziv mundohem te jem sa me i drejtperdrejte me audiencen dhe telespektatorin ne anen tjeter.Ne emisionet e mia televizive kam te ftuar mysafire te ndryshem te fushave te ndryshme profesionale dhe personalitete te shquara publike,letrare,politike,diplomatike nga te gjitha trevat tona etnike shqiptare,te cilet e begatojne edhe me shume kete spektakel televiziv shume te popullarizuar ne Kosove.
Dielli: Per fund,cili do te ishte mesazhi i juaj per mergaten shqiptare te Amerikes?
Naim Abazi:Uroj,qe edhe ne te ardhmen ti ruani me dinjitet traditat tona kombetare dhe kulturore,si nje pasuri e ruajtur dhe trasheguar brez pas brezi.U mahnita me femijte e lindur ne Amerike,te cilet me aq madheshti e flasin gjuhen e embel e te bukur shqipe dhe frymojne shqip,kjo eshte mergata e Jonë e bukur e cila gjithmone ka qene bartese e denje e identitetit tone kombetar dhe kulturor.Me kete rast i uroj suksese te metejme gazetes me te vjeter ne mbare hapesiren shqiptare “DIELLI” e cila i pasqyron te gjitha aktivitetet e mergates shqiptare dhe eshte nje diell i vertete qe na sjell gjithmone ngrohtesi ne vatrat tona!Gjithashtu i uroj gjithe mergates shqiptare te Amerikes”Gezuar festat e fundvitit dhe shume shendet dhe lumturi ne familjet dhe vatrat tuaja!
*Ne Foto:Kengetari Naim Abazi i intervistuar nga gazetari Lulzim Mulliqi

Elida Buçpapaj :Viktimat vijojnë të mbeten të persekutuara nga genocidi i kujtesës

December 15, 2015 by dgreca

Nga Valeria Dedaj/

Vajza e poetit, Vehbi Skënderi, tregon për kalvarin e vuajtjeve që ka kaluar i ati./

Si poete dhe publiciste, por edhe si një njeri që i ka përjetuar persekutimet komuniste, Elida Buçpapaj, hapjen e dosjeve e shikon domosdoshmëri për viktimat.

Shkrimi i një fejtoni do t’i ndryshonte jetën plotësisht. Aty do të niste zanafilla e vuajtjeve të tij dhe të familjes. Bëhet fjalë për poetin Vehbi Skënderi (1929-2011). Vehbi Skënderi shkruan fejtonin “Klubi i të qetëve” dhe një pamflet për të cilin kishte bashkëpunuar me një grup të shquar intelektualësh, që e dërgoi për botim te “Zëri i Popullit”. Në të kritikonte rëndë institucionet e Akademisë së Shkencave. Por pamfleti nuk botohet, edhe i dorëzohet Byrosë Politike. Në Komitetin Qendror e akuzonin ai nacionalist. Pasi i shpëton burgut, e dërgojnë për riedukim, si punëtor në Hidrocentralin e Vaut të Dejës. Por ky ishte vetëm fillimi i vuajtjeve të tij, ata do të vazhdonin ta endnin nga një vend në tjetrin, deri në repartin e plehrave në Kombinatin Poligrafik. Vajza e tij, Elida Buçpapaj, poete edhe publiciste prezanton për lexuesin vuajtjet që i ka shkaktuar familjes së saj sistemi komunist. Ajo ndalet edhe te domosdoshmëria e hapjeve të dosjeve në vendin tonë.

E nisim nga fëmijëria. Vitet kur poeti, Vehbi Skënderi, babai juaj ju tregonte përralla dhe plotësonte çdo dëshirë tënden. Si i kujton sot ato vite?

Elida Buçpapaj:Fëmijëria ime ishte efemer, si një ëndërr, që zgjat sa zgjasin ëndërrat. Më kujtohet kopshti 31 tek ish-Blloku, ku babi vinte e më merrte e më mbante në krahë. Nganjëherë më çonte tek gjyshja që e kishte shtëpinë ngjitur me Hotel Internacional, pas ish-Lidhjes së Shkrimtarëve, tek rruga e Kavajës. Ishte një rrugë që netëve të dimrit mbante erë tym, kështu e kam të fiksuar. Babi më adhuronte, më kishte kthyer në një objekt poetik. Në një poezi që më ka kushtuar (se më ka kushtuar poezi pa fund), unë yjet i konsideroja fëmijë të hënës. Pastaj kujtoj shtëpinë. Kur më tregonte përralla. I krijonte këto përralla enkas për mua. Ishte një personazh miush, rebel që sfidonte mbretëreshën dhe aventuronte. Pastaj më deklamonte poezitë e Nolit, sepse deklamonte si një aktor i madh, merreni me mend që një fëmijë pa shkuar ende në kopsht të dëgjojë Rent or Marathonomak, apo Anës Lumenjve, pastaj më deklamonte poezitë e tij, duke më mbajtur në gjunjë përballë makinës së shkrimit, ose më lexonte libra. Nganjëherë më merrte tek Revista Ylli ku punonte, kujtoj gjithçka nëpër mjergull. Kur shkoja tek revista Ylli më kujton Ajtanga Lubonja që punonte me babin. Kur mbusha pesë vjeç, babi na solli në shtëpi kolegun e tij, fotografin e Revistës Ylli, Petrit Kumi që më bëri fotografi shumë të bukura. Megjithëse unë i kisha flokët e verdhë, i thosh mamit që të m’i krihte alla Xheki Kenedi me kordele. Revista Ylli asaj kohe kishte një vizion shumë modern, pasi aty punonin disa shkrimtarë e poetë, si Naum Prifti, Kin Dushi, kryeredaktor kishin Qamil Buxhelin. Lidhja e Shkrimtarëve ishte ku është sot Teatri Popullor, babi më merrte me vete nganjëherë edhe aty, i pëlqente të luante shah, megjithëse nuk krenohej se ishte një lojtar i madh. Por gjithçka mbaroi pa nisur mirë dhe u zhduk sa hap e mbyll sytë.

Fill pas botimit të fejtonit “Klubi i të qetëve ose Klubi i të lumturve” për Klubin e Lidhjes se Shkrimtarëve dhe të Artistëve, në vitin 1967, jeta juaj do të ndryshonte plotësisht. Shqetësimet e babait, ishin edhe pjesë e juaja… Çfarë kujton nga ajo periudhë?

Elida Buçpapaj:Tek fejtoni “Klubi i të qetëve” nis zanafilla e vuajtjeve tona. Unë vetë nuk e kam lexuar kurrë këtë fejton, sepse, si ju thashë, kam qenë shumë e vogël dhe ia kanë zhdukur. Kanë ardhur në shtëpi dhe ia kanë marrë kopjet që kishte. Atëherë nuk kishte komputer si sot. Mund të jetë ndofta në Arkivin e Shtetit. Por kalvari i tim eti nisi kur, në të njëjtin vit me “Klubin e të qetëve”, ai duke bashkëpunuar me një grup të shquar intelektualësh si Profesor Selman Riza, Profesor Ligor Mile, Profesor Dhimitër Pilika, Kolonel Dilaver Radeshi, historiani i mirënjohur Zija Shkodra, majori Bektash Bedo etj shkroi një tjetër pamflet që e dorëzon për botim në Zërin e Popullit. Aty kritikoheshin rëndë disa institucione të Akademisë së Shkencave. Sipas një biografie të shkruar nga vetë babi, në këtë pamflet kritikohej Instituti i Historisë, që në vend se të merrej me figura e epoka madhore të historisë kombëtare, merrej vetëm me Haxhi Qamilin, duke mos bërë asnjë monografi për Pirron e Epirit, Teutën e Ilirisë, Skënderbeun, Ali Pashë Tepelenën, Hasan Prishtinën, Ismail Qemalin e Fan Nolin, duke mos bërë asnjë studim për Lashtësinë, Mesjetën, Rilindjen Kombëtare, duke mos bërë asnjë studim për Kosovën. Kritikohej edhe Instituti i Gjuhësisë që në atë kohë nuk kishte përgatitur ende Fjalorin e Gjuhës Shqipe. Këto dy institucione që mbuloheshin direkt nga krimineli Manush Myftiu krijonin bazën ideologjike të sistemit. Pamfleti nuk botohet. Zëri i Popullit që asaj kohe drejtohej nga Todi Lubonja ia dorëzon dorëshkrimin sekretarit të parë të Tiranës dhe me të merret Byroja Politike, duke e cilësuar veprimtari armiqësore grupazhi e njëjtë me Konferencën e Partisë së Tiranës. Babi më tregonte se në Komitetin Qendror, gjatë seancash të terrorit të gjyqit politik, e akuzonin për veprimtari antiparti sepse, sipas tyre, sulmonte institucionet e superstrukturës së shtetit, e akuzonin edhe si nacionalist, meqë u deklarua se Kosovën e shihte si pjesë të Shqipërisë. Gjyqi ishte kaq i tmerrshëm sa njëri prej pjesëtarëve, i ndjeri Bektash Bedo, vrau veten.

Unë s’kisha vajtur ende në shkollë, por e përjetoja tmerrin e vonesave të babit që kthehej në mesnatë, i shkatërruar nga marrja në pyetje. E kujtoj edhe se si qante babi kur vrau veten Bektash Bedo. Kur i shpëtoi burgut dhe e dërguan për riedukim si punëtor në Hidrocentralin e Vaut të Dejës, kjo njerëzve të shtëpisë iu duk si shpëtim. Me kujtohet se asaj nate kur u mor vendimi nga Komiteti Qendror, unë nuk e kisha konceptin e kohës, dhe m’u duk mesi i natës kur nusja e xhaxhait të vogël më mori e bashkë shkuam tek një ëmbëltore që ishte aty ku sot është sheshi para Muzeumit për të blerë tullumba për gjithë familjen që na priste.

Dhe pikërisht këtu do të merrte fund edhe fëmijëria ime, pa shkuar ende në klasën e parë, kur babi u nis në Vaun e Dejës dhe mua do të më ndërpriteshin të gjitha, përrallat, recitimet, vetë fëmijëria.

Regjimi i heq të drejtën e botimit dhe e dërgon në kantieret e klasës punëtore… ç’mund të thoni sot pas kaq vitesh për këtë dënim të sistemit?

Elida Buçpapaj: Dënimi në Vaun e Dejës ishte njëri prej dënimeve, ose preludi i dënimeve që babit nuk ju ndanë kurrë deri sa vdiq këtu në Zvicër. Ambasada e Shqipërisë në Bernë bënte takime folklorizante deri në banalitet, por kurrë nuk ndërmori një aktivitet vlerësues për tim atë. Fakti që në krye të Ambasadës së Shqipërisë për 8 vjet qendroi një ish-censor i Komitetit Qendror që kishte mbetur i pakonvertuar dhe me mendësinë totalitariste, paçka se i emëruar nga PD, tregon se Shqipëria nuk e ka ende një sistem demokratik të mirëfilltë.

Pas një gjyqi politik, babin e dërguan si punëtor në hidrocentralin e Vaut të Dejës. Ia hoqën të drejtën e shkrimit e botimit. Punonte me tre turne, sondist. Fliste me ne në telefon dy herë në javë. Bashkë me mamin shkonim tek Posta Qendrore e Tiranës sepse nuk kishim telefon në shtëpi dhe komshinjtë bezdiseshin e nuk pranonin që një grua e re dhe një fëmijë të flisnin nga telefoni i shtëpisë së tyre me një të dënuar të Partisë.

Në kantier babi i kishte caktuar vetes një kuotë shpenzimesh, hante vetëm 67 lekë në ditë dhe të tjerat ia niste mamit për rritjen time. Ai nuk i kishte mbushur ende 40 vjeç kur shkoi në Vaun e Dejës. Por megjithë vuajtjet e tij dhe izolimi që përjetonim ne në Tiranë, babi i deshi ata njerëz me të cilët punonte dhe shumica e tyre, punëtorë të thjeshtë dhe inxhinierë ia kthyen respektin me respekt.Lidhja e Shkrimtarëve ishte e mbushur me hipokritë e matrapazë arrivistë që për rehatin e tyre ishin gati të ngrohnin duart në zjarrin e inkuizitorëve. Në kantier, e provokonin rëndom, por pas pesë vitesh punë si punëtor, i dhanë prej kantierit një karakteristikë shumë pozitive. Babi kujtonte gjithmonë miqësinë e bukur me piktorin Nexhmedin Zajmi që e forcoi në kantier.

Herë pas here vendimet kundër tij, ishin nga më të ndryshmet. Si arriti babai juaj që të duronte gjithfarë torturash… A fliste me ju?

Elida Buçpapaj:Ishte një regjim shumë mizor. Vetë izolimi ishte i tillë sa dukej se gjithë globi fillonte e mbaronte në hapësirën territoriale të Shqipërisë.. Unë tashmë shkoja në shkollë. Me çelësin në qafë. Babi më kishte edukuar botën e librit. Kur kthehesha në shtëpi lexoja libra pa fund. Ndofta kam qenë në klasën e parë apo të dytë kur kam lexuar Andromakën, tragjedinë e Euripidit dhe vuaja me fatin e të vesë të Hektorit me të cilën kishte rënë në dashuri Akil Pelidi. Po ashtu më magjepsnin Jetët Paralele të Plutarkut. Vetëm lexoja. Kur e mbaroi dënimin, babi rikthehet në Tiranë. Midis viteve 1971-1972. E lënë të punojë si korrektor, pastaj si redaktor në Shtëpinë Botuese Naim Frashëri në redaksinë e poezisë. Ne ishim të lumtur dhe ndërsa posa e kishim marrë pak veten dhe rifilluar jetën, “rehabilitimi” zgjati vetëm disa muaj dhe në marsin e 1974, babin e akuzojnë si pjesëtar të një qendre korrupsioni. Kjo është temë më vete, e pazbardhur.

Unë tashmë këtë fazë tmerri e kujtoj fare mirë sepse isha në tetëvjeçare. Kjo periudhë që zgjati një dekadë e sa ishte ferri i ferrit. Babin e heqin nga puna, ia heqin prapë të drejtën e botimit, ia djegin librat dhe ne si familje na internojnë në një fshat të tmerrshëm pas Dajtit. Kur shkuan për ta parë, mami e tmerruar vetëm qante. I shitëm të gjitha plaçkat e shtëpisë. Babi me ato para iu lut hallës që të më mbante për të vazhduar shkollën, por burri i hallës nuk pranoi se kishte frikë. Babi u sëmur, villte natë e ditë vrer e nuk qëndronte dot në këmbë. U bë kockë e lëkurë dhe u plak menjëherë.

Një ditë e thërrasin në lagje. Ishte një paradite vere dhe shkolla kishte mbaruar. Tek ne kishte ardhur xhaxhai i Durrësit, që punonte si oficer. Të më merrte mua për pushime. Po priste babin të kthehej. Menduam se mos e kishin thirrur që t’i jenin ndonjë punë qoftë edhe si punëtor krahu, se ishte pa punë. Por e kishin urdhëruar që ta linim shtëpinë brenda një kohe të shkurtër, ku edhe ia kishin komunikuar internimin në atë fshatin pas Dajtit. Ky ishte fundi sepse nga ai fshat zor se kthehej njeri aq i izoluar ishte. Kur babi i ra derës, unë po lexoja në dhomën e gjumit. Derën e hapi xhaxhai. Babi vrapoi tek ballkoni për t’u hedhur, shtëpia jonë ishte në katin e tretë, por xhaxhai nuk e la dhe kështu e shpëtoi. Unë nga zhurma dola nga dhoma e kur e pashë skenën, nisa të qaj me të madhe.

Kjo periudhë ka shumë për të treguar. Unë do të kujtoj sidomos armiqësinë e njerëzve që na lanë vetëm nga frika e regjimit. Shoqëria ishte bërë edhe më mizore si regjimi, kënaqej me dramat dhe tragjeditë njerëzore.

Një nga propozimet që iu bë më tepër se një herë ishte që ai të bëhej pjesë e Sigurimit të Shtetit, gjë që nuk e pranoi asnjëherë… Ku e gjente forcën për të kundërshtuar, ata më të lartët. Pasi rreziku që i kanosej medoemos që ishte edhe më i rëndë nga gjendja ku ishte?

Elida Buçpapaj: Po babi më ka treguar se i kanë propozuar disa herë që të bashkëpunojë me Sigurimin e Shtetit dhe nuk ka pranuar. Kjo edhe i ka kushtuar shumë në jetë, por ishte rruga që zgjodhi. Që kur unë kam nisur të mbaj mend, kujtoj tim atë që më flet gjithmonë për drejtësinë dhe të vërtetën, për fjalëmbajtjen dhe ndershmërinë. Nga babi trashëgoj edhe talentin, vokacionin për të shkruar. Kam nisur të botoj prej vitit 1991 dhe prandaj që në shkrimet e para kam kërkuar hapjen e Dosjeve të Sigurimit të Shtetit. Moshapja e tyre ka qenë fatkobi i këtij tranzicioni, sepse njerëzit e Sigurimit prej 25 vitesh janë pjesë e oligarkisë dhe kupolës shtetërore. Tranzicioni u komprometua fillimisht nga përfshirja në politikë dhe institucione e ish-Sigurimsave dhe pastaj nga korrupsioni. Pa integritet të zyrtarit të lartë publik, nuk ka shtet të së drejtës.

Nga ana tjetër ishit ju dhe nëna, çfarë kalonit gjashtë asaj periudhe, që doemos nga një familje e nderuar ju konsideronin, me “biografi të keqe”. Sa të vështirë e kishit gjendjen që ishte krijuar në familjen tuaj?

Elida Buçpapaj: Kam thënë edhe diku tjetër, që Spaçi jetohej edhe në mes të Tiranës, kur shoqëria të fuste në një karantinë virtuale si një njeri i molepsur dhe pastaj të gjuante me gurë fyerjesh. Mendoni një vajzë e re që e fyejnë me të gjitha mënyrat. Sepse shoqëria i izolonte ata që partia i dënonte, dhe kur dënohej njëri anëtar i familjes, dënohej e gjithë familja, përfshi ne fëmijët. Persekutimi ishte si një këmishë që e mbaje të veshur në trup. Kishim të bënim me një shoqëri persekutore. Kolegët e babit ishin zhdukuar nga faqja e dheut. Babin e priste vetëm Sterjo Spasse dhe Zisa Cikuli.

Është shumë e dhimbshme kur flasin për persekutim nga diktatura ata që kanë jetuar mes privilegjeve dhe persekutimin e kanë jetuar si fobi, sepse dinin që edhe brënda sistemit stalinist ekzistonte lufta e llojit.

Diktatura me shërbëtorët e saj ne na e kishte shfarosur sensin e perspektivës. Ishim pa të ardhme. Pastaj babin e dërgojnë të punojë në repartin e plehrave në Kombinatin Poligrafik. Unë mbarova gjimnazin dhe më çuan në Kombinatin Josif Pashko si punëtore në fabrikën e pllakave. Por megjithatë, unë gjithmonë kam thënë se në atë katrahurë ishim prapë me fat, sepse mbetëm të bashkuar të tre, që e donim deri në kockë njëri-tjetrin. Them kështu sepse kam parasysh se diktatura ka shkatërruar familje të tëra. Vetëm ndalimi i së drejtës së shkollimit për fëmijët e të dënuarve është krim i diktaturës.

Kur mori fund kjo torturë për ju? Çfarë ndodhi pas vdekjes së Enver Hoxhës në familjen tuaj?

Elida Buçpapaj:Kjo torturë nuk mori fund asnjëherë. As sot. Nuk ka ende rehabilitim të shtresës së persekutuar. Në vitin 1991, kur ishte rrëzuar Muri i Berlinit dhe ishin mbajtur zgjedhjet e 1991, unë pasi mbaruar fakultetin për letërsi me korrespondencë, pasi kisha mbrojtur anglishten dhe tema e diplomës ishte botuar në Revistën shkencore të Institutit Kultura Popullore, shkova me Skënderin t’i kërkoja Luan Omarit, në Akademinë e Shkencave, mundësinë për të punuar si punonjëse shkencore, pasi kisha përgatitjen e duhur dhe meqë erërat e ndryshimit frynin dukshëm, por kërkesa ime iu duk zotit Omari si padrejtësia më e madhe në botë.

Jeta jonë gjithësesi ndryshoi si për gjithë shqiptarët. Rashë në dashuri dhe u martova me një njeri të letrave, me Skënder Buçpapajn, një selfmademan i ndershëm dhe shumë i zoti. Na lindi djali i parë Prizreni që i dha kuptim gjithçkaje dhe na lumturoi gjithë familjen, duke nisur prej babit. Fitorja e 1992 i frymëzonte gjithë shqiptarët të shpresonin për ndryshim. Por ishte një liri e kontrolluar. Dhe ky kontroll vijon për çerek shekulli. Nga Vëllai i Madh.

Ndërkohë unë kisha nisur karierën time si gazetare.Jam e para reportere shqiptare femër që raportoja nga Tirana për Zërin e Amerikës në prag të zgjedhjeve të 22 marsit 1992. Shpresonim se po ndryshonim botën për mirë. Nuk e kishim mendjen tek hakmarrja, veç tek një sistem i ri, që të ishte diametralisht ndryshe nga tmerri gjysmë shekullor. Por ishte një iluzion. Shteti i së drejtës është vetëm ëndërr për shqiptarët edhe sot e kësaj dite të cilëve u vazhdon kalvari në një formë tjetër.

Elida, një nga diskutimet më të mprehta që është bërë këto kohë është hapja e dosjeve. Ju personalisht si mendoni, a jeni pro apo kundra hapjes së tyre? Bashkë me përgjigjen duhet edhe një argumentim i mendimit, pasi nëse je për pro, çfarë të mirash do të kishte për ata njerëz që i kanë vuajtur në kurriz ato dënime? Po për shoqërinë?

Elida Buçpapaj: Që në shkrimet e mia të para kam kërkuar që të hapen Dosjet. Pretendimi i hakmarrjes së viktimave është pretekst cinik, sepse të gjithë të persekutuarit i kanë njohur persekutorët e tyre dhe ne nuk dimë asnjë rast që persekutori të ketë patur ndonjë vuajtje nga ish-viktima. Hapja e Dosjeve duhet të shoqërohet me dënimin e krimeve të diktaturës, që ka kryer genocid ndaj popullit të vet.

Lexova një lajm dje se qeveria shqiptare ka një plan kërkimi për eshtrat e 6000 viktimave të komunizmit, ndërsa disa ditë më parë Ambasadorja e Be-së në Shqipëri, Romana Vlahutin, nënvizoi faktin se hapja e dosjeve duhet të ishte bërë më parë. Zonja Vlahutin vuri në spikamë se regjimi komunist vrau rreth 7 mijë kundërshtarë politikë, afro 6 mijë të tjerë janë zhdukur dhe nuk kanë varre, diktatura burgosi dhe internoi dhjetëra mijëra të tjerë dhe mijëra dosje të shërbimit sekret janë ende të mbyllura. Po pse shoqëria shqiptare duhet të presë një diplomate të huaj të evidentojë këto krime rrënqethëse. A ka ndërgjegje kjo shoqëri. Po institucionet e shtetit a ekzistojnë ?

Ne duhet t’i hapim Dosjet. Kjo është domosdoshmëri. Kryejmë një detyrim ndaj viktimave. Dhe do të jemi të fundit në Europë.

Brezat e ardhshëm nuk kanë pse të mbeten peng i hipotekave të ish-Sigurimsave dhe censorëve të historisë. Brezat lëvizin, ata fëmijë që lindën më 22 marsin e 1992, sot janë 23 vjeçarë, ndërsa ish-Sigurimsat vijojnë të bëjnë karierë në politikë, janë kasta oligarke, ashtu si Byroja Politike.

Shteti i së drejtës kërkon zyrtarë me integritet. Vetëm atëherë liria dhe demokracia bëhen reale. Shteti i së drejtës kërkon zgjedhje të lira e të ndershme e jo deputetë listash të zgjedhur nga dora e kryetarit të partisë. Kjo është kriptodiktaturë.

Shqiptarët më në fund duhet ta njohin historinë e kalvarit gjysmë shekullor. Mjaft më me zhurmuesa. Kryeministri Rama e krahasoi para disa ditësh ISIS me nazizmin, ok, por krahasimi i tij ishte gjysmak, sepse duhej ta krahasonte edhe me diktaturën komuniste. 23 gushtin e Europa e kujton si Ditën e Viktimave staliniste dhe naziste, ndërsa ne, edhe pas 25 vitesh, kemi ende dilema të pafalshme dhe viktimat vijojnë të mbeten të persekutuara tash nga genocidi ndaj kujtesës./

Nëntor Oseku : “Çmimi më i madh do të jetë kur të marr pashaportën e Shqipërisë

December 5, 2015 by dgreca

Intervistë me fotografin e suksesshëm Nëntor Oseku/

Intervistoi Beqir SINA/

NEW YORK : Fotografi nga Kosova Nëntor Oseku – gjatë këtyre dy muajve gjendej në Shtetet e Bashkuara – ku krahas shumë punëve të tjera, nuk e ka lënë për asnjë moment pasionin e tij të shtuar për fotografinë. Oseku – fotografi i ri nga Kosova ka marrë pjesë ne disa konkurse të fotografisë dhe ka fituar disa çmime për punën e tij si fotograf

Në përgjigjet tij ai duket se nuk është fokusuar shumë të ekspozitat e tij, pasi si thotë Oseku, “unë nuk kam pas asnjëherë ekspozitë personale, por, kur kam fituar çmimet e fotografisë, dha kamë hap ekspozitat kolektive me fotografi fituese.

Mund t’a cekim që Nëntori, ka mbi 5 vite që në mënyrë vullnetare, pa qëllime profitabile eksploron Kosovën, Shqipërinë, hapësirën shqiptare të Malit të Zi dhe Maqedonisë. Ka vizituar shumë bjeshkë sidomos ato të Malësisë së Gjakovës, Plavë e Gucin, kanione dhe plazhe të virgjera shqiptare, anmbanë Ilririadës. Ai vazhdon pasionin e tij – pa ndërprerë, çdo vikend pasi që me profesion është jurist dhe punon në Gjykatën Themelore në Gjakovë.

Për më shumë mund të ndiqni intervistën e tij dhënë bashkepunetorit te gazetes tonë në New York, Beqir SINA

Sa kane ndikuar në jetën tuaj familja, Kosova, dhe arti fotografisë – që të bëjnë nder Ju dhe ti bëni nder artit shqiptar ?

Në familjen tonë në vazhdimësi është kultivuar ndjenja e atdhedashurisë, dhe kjo padyshim ka ndikuar në edukimin tim atdhetar, që pos profesionit tim prej juristi, t`i përkushtohem pasionit tim të fotografisë artistike, duke prezantuar përmes saj bukuritë të hapësirës kombëtare.

Cilat ishin rrethanat që një fotograf i ri – si Ju – të realizohej në Kosovë, dhe të konformohej në Shqipëri dhe më gjerë?

Dashuria ndaj atdheut, bukurive të medha që kanë Shqipëria dhe Kosova me nxiten që unë t`i prezantoje përmes mediumeve, në mënyren që bukuritë e natyrës shqiptare të shfrytezohen për turizëm, në mënyre që nga bukuritë e atdheut të përfitojë populli im.

A ju ka “shtrënguar” ndonjëhere gjatë këtyre viteve situata politike në Kosovë t’ia mësyni edhe ju Perëndimit?

Jo, sepse atdheu im ka vend por dhe nevojë për të gjithë ata që e duan dhe për ata që kanë vullnet dhe sens për t`i ndihmuar përparimit të gjithëmbarshëm të tij.

Cilat ishin vështirësitë, që u ballafaqove në këtë lloj arti të bukur ? Si u bë që nga Juristë të vendosesh të bëhesh artistë ?

Po dhe juristët janë pjesë e rëndesishme e popullit dhe duhet të kenë dashurinë ndaj atdheut dhe atë ta shprehin sa më mirë, kudo e kurdo që atdheu ka nevojë. Unë përmes prezantimit të bukurive të atdheut tim e kam gjetur mundesinë të jap ndihmesen time për t`i joshur turistët e brendshem dhe të jashtëm, në mënyre që nga turizmi të përfitoje populli im.

Si ju priu fati që të afirmohesh në një hapësirë të vështirë konkurrente në botën e bukur te fotografisë, që i përket zharrit të arteve të bukura?

Pasioni ndaj natyres shqiptare, bukurive të saj me motivuan që unë të bëjë atë që mund ta bëja me dëshirën më të madhe, përmes fotografive artistike, t`i josh turistët që të vizitojnë hapësiren e magjijshme shqiptare. Këtë mision që ia caktova vetes po përpiqem ta permbush me kënaqësi.

Si u bë që t’i thyeni kufijtë e “fotografisë ndërkombëtare”, madje të bëheni një fotograf i njohur në qarqe të ndryshme ?

Brenda njeriu fshihet misteri, që në një moment të duhur, shpërfaqet. Ky mister brenda meje ishte fotografia artistike dhe kur pasioni u gërshetua me misionin atdhetar, sigurisht se u përmbush njeri nga qëllimet e jetës sime: të bëhem njeri I dobishëm për atdheun dhe popullin tim.

Cilat janë çmimet qe ka marrë Nëntor Oseku ?

Unë jam fitues i disa çmimeve ndërkombëtare dhe kombëtare. Kam fituar 5 çmime ndërkombëtare nga Wikipedia, ku 4 nga keto çmime kanë qenë rreth bukurive natyrore dhe monumenteve historike të Kosovës dhe nji çmim për monumuntet kulturore historike të Shqipërisë ( dmth nga cmimet ndërkombëtare janë 5, ku 4 për Kosovë dhe një për Shqipëri) pastaj jam fitues edhe i 4 çmimeve kombëtare, dy nga te cilat janë InstaKosova e organizuar nga Ministria e Puneve të Jashtme të Kosovës në bashkëpunim me British Council në Prishtinë dhe Ambasadën Norvegjeze në Kosove dhe dy çmime të tjera janë në Shqipëri, ku në njërën e cila ishte e organizuar nga Ministrit të Shtetit për Çështjet Vendore ku kisha fituar vendin e dytë dhe çmimi i fundit, është organizuar nga Ministria e Punëve të Jashtme të Shqipërisë, British Council në Tiranë dhe Ambasada Norvegjeze në Shqiperi dhe këtu kam fituar vendin e parë.

Sa komunikoni me botën artistike shqiptare?

Me eksplorimet e mia të shumta në çdo cep të hapësires kombëtare, duke filluar nga Curraj i Epërm, Thethi e Valbona e deri në skajin jugor të Shqipërisë Ishullin Tongo dhe Stilo, me kamerën time kam shënjezuar çdo vlere kulturore e artistike të hapësirës sonë kombëtare, duke bërë kështu dhe shumë miq, nga çdo skaj I atdheut. Unë komunikoj me trashëgiminë tonë kulurore, me bukuritë shqiptare, ashtu siç komunikoj dhe me miqtë e mi të shumtë.

Cila mendoni se është perspektiva e këtij zhanrri mjaft intersantë fotografisë ?.

Fotografia kurdoherë ka luajtur rolin e vet shumë domethënës. Ajo është pasqyra më objektive e një realiteti. Duke qenë se hapësira shqiptare, bukuritë e saj, për shkak të rrethanave të

Gjatë qëndrimit tuaj dy mujor në kryeqytetin e shqiptarëve të Amerikës, Nju Jork, keni bërë shumë miq e shok – Me çfarë përshtypjesh po largoheni nga SHBA?

Meqenëse mu dha rasti, nëpërmjet kësaj interviste dua t’i falenderoj miqtë e shumtë këtu në Amerikë, ata që i njihja qysh më parë, pra shokët e fëminisë, dhe ata që pata fatin t’i bëj miq këtu, në Amerikë, me të cilët nga dita e parë që kam ardhë në Shtetet e Bashkuara më kanë qëndruar afër, janë kujdesur, dhe më kan shëtitur duke më dhënë mundësinë të shikojë disa nga vendet më të bukura të pjesës lindore të brgedetiti të SHBA.

Në të njëjtën kohë kam bërë shumë miq, duke mësuar shumë për eksperiencat e tyre dhe arritjet e tyre të sukesshme këtu në SHBA, ku për këtë jam ndier shume mirë për arritjet dhe sukeset e miqve të mi Shqiptar në Amerikë. Një falenderim të veçant, mund t;a shpreh për Valon Tahirukaj, Arben dhe Megan Perlleshi, Rick dhe Shpresa Elezi, Gjergj dhe Aida Balaj, Agim Sheji, dhe Bekim Xhaferrin dhe Aida Gashin, e shumë miqë të tjerë, prej atyre të sokakut, e deri atyre që zura këtu gjatë kësaj vizite të paharrueshme dhe mbresalënëse. Të cilët natyrisht janē të shumtë dhe me pamundësi t’i përmendi të gjithë.

I falenderoj të gjithë për mikpritjen e jashtëzakonshme dhe ju jam përjetësisht mirenjohës! Faleminderojë “Zërin e Amerikës” dhe gazetën Bota sot e Illyriapress që më dhanë mundësinë të pasqyrojë edhe një pjesë të suksesit tim me fotografinë.