Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Kadare dhe çmimi britanik i “Pavarësisë”

by

Nga Gani QARRI/  Zvicer/

Pa dyshim se ky autor i çmuar, mbetet njëri nga shkrimtarët më të mëdhenj kombëtar ,veprat e mirënjohura të të cilit jo vetëm se janë shumë të kërkuara kudo flitet shqip,por edhe janë përkthyer në mbi 40 gjuhë të ndryshme të botës.

Kadare,si krijuesi më i adhuruar tek lexuesit vendor dhe njëri nga më të adhuruarit në gjuhët e huaja,si në atë frënge,spanjolle, italiane e për më tepër në gjuhën angleze,i cili u nderua edhe me çmime ndërkombëtare, është dhe mbetet shkrimtar i madh!

Ndaj nisur nga ky fakt,shumë nga shqiptarët pyesin me të drejtë, se si asnjëherë deri më tani,këtij personaliteti kaq të spikatur kombëtar e ndërkombëtar, nuk i`u ofrua, asnjë nga postet ministrore,të paktën-bile ai i kulturës, pasi që Kadare edhe në ditët tona mbetet ambasadori më i mirë i njohjes së botës me kulturën dhe gjuhën shqiptare,për të cilin jo rrallë shkruhet në shtypin e huaj.

Pa dashur ta hiperbolizoj atë si personalitet,vet arritjet e admirueshme që ai me punë i ka siguruar, botimi dhe ribotimi i disahershëm i veprave të tij si dhe përkthimi i tyre në shumë gjuhë dhe vende të botës,vërtetojnë respektin ndërkombëtar dhe vlerësimin që atij i bëhet nga të tjerët. Kështu që ai për shumë vite me radhë,qëndron i sigurt jo vetëm në kulmin e arritjes së letërsisë sonë por që moti është bërë simbol i krijuesit edhe më gjerë në botë

Kjo u vërtetua edhe një herë më tepër, me vendosjen e emrit të tij të nderuar në listën e ngushtë të 6-t, kandidatëve kryesor për çmimet më prestigjioze evropiane dhe botërore si çmimi“The Indenpendent”, fakte këto të cilat flasin mjaft për arritjet e çmuara dhe kualitetet e ndritshme që ai si krijues i posedon.

Kur flitet për Kadarenë, nuk mund të kalohet pa u përmendur raporti i tij me kombin dhe historinë e popullit shqiptar si dhe shpjegimet me besnikëri që ai në librat e tij u bën traditave,dokeve, miteve dhe luftërave reale për mbijetesë të popullit tonë të vogël,rrethuar nga shtete fqinje hegjemoniste të cilat në momente vendimtare,neve si popull, ditën të na shkaktonin edhe vuajtje të mëdha.

Megjithatë, ai me intuitën e një shkrimtari të lartësive kulmore intelektuale,përpiqet që edhe atyre t`ua shtrij dorën e afrimit, paqes dhe miqësisë, për të mos i lënë armiq të përhershëm,me gjithë barrën e madhe të fajit dhe padrejtësive që ato mbajnë, duke ua kujtuar se në kohë dhe rrethana të vështira, popujt tanë kanë ditë ti bashkojnë forcat,përfshi edhe shqiptarët, për të luftuar kundër armiqve të përbashkët.

Veprat e tij, janë të përkthyera dhe vlerësuar lart kudo, ndaj sipas gazetës së njohur angleze “The Guardian në mesin e 6 shkrimtarëve botërorë,për çmimin, prestigjioz “The Independent Foreign Fiction Prize 2013″me të drejtë është përzgjedhur edhe Emri i nderuar i shkrimtarit tonë të madh.

Kjo duhet të na bashkoj si shqiptar dhe bëj krenar të gjithëve si popull, sepse vlerësimi i tillë i Kadaresë, në përmasa ndërkombëtare, na bën të kuptojmë se krijimtaria e tij ka lënë gjurmë të pashlyeshme jo vetëm në gjuhën,kulturën dhe historinë e vendit që i takon por edhe në vende e kontinente tjera, kulturë dhe gjuhë të ndryshme të botës, që nga ajo angleze, franceze, italiane, spanjolle e dhjetëra gjuhë tjera kudo në botë.

Ai gjatë gjithë karrierës së tij të bujshme, qëndroi përherë i pa lëkundur në vijën kombëtare, i shkroi historisë sonë dhe besoi gjithmonë në forcën e popullit shqiptar, i cili sado i vogël,e i pa-krah që ishte,edhe në rastet më të vështira arriti të mbijetonte.

Kadare edhe tani del me vendosmëri në mbrojtjen e historisë sonë kombëtare nga mësymjet më të reja të sulltanëve bashkëkohor,për ndryshimin e saj, të cilës më së miri ai diti ti shkruaj dhe përjetësoj në veprat e mëdha që krijoi.

Emri i tij, gjen vlerësim të lartë kudo e sidomos në Angli, ku sivjet për herë të dytë është njëri nga kandidatët kryesor për çmimin “The Indenpendent”, me veprën “Darka e Gabuar”,përkthyer nga John Hodgson.Herën e parë Kadare pati konkurruar në vitin 2007, për këtë çmim, me veprën “Pasardhësi”,me ç`rast kryesoi listën e kandidatëve gati deri në fund.

“The Independent Foreign Fiction Prize”, është i vetmi çmim i madh britanik, themeluar në vitin 1990, nga gazeta“The Independent”,me të cilin nderohet vepra më e mirë letrare e një autori të huaj, përkthyer në anglisht,çmim ky për të cilin u përzgjodh edhe shkrimtari ynë,dhe fituesi i çmimit të parë “Man Booker International më 2005”, Ismail Kadare..

Ismail Kadare,me veprën“Gjenerali i ushtrisë së vdekur” në konkurrencë me 31 shkrimtarët më të njohur të 25 vendeve të botës,në mesin e të cilëve edhe shkrimtarë të përmasave botërore si Milan Kundera,më 24 qershor të vitit 2009,në Ovideo të Spanjës, pati fituar çmimin “Princi i Asturias” për Letërsi .

Ndaj,këtij shkrimtar të mirënjohur shqiptar me famë botërore, i cili kohë më parë ishte kandidat edhe për çmimin Nobël në letërsi,pas nderimit me çmimin prestigjioz “Man Booker International Prize”-më 2005,dhe “Princi i Asturias”- më 2009 në Ovideo të Spanjës,i urojmë me gjithë zemër që më 20 maj të vitit 2013, edhe pranë “Royal Institute of British Architects”, në Londër, të kurorëzohet me çmimin prestigjioz Britanik, “The Independent”.

Për shumicën e pjesëtarëve të kombit tonë të vogël, Ismail Kadare mbetet një simbol i madh frymëzimi letrar, por edhe një emër i nderuar i atdheut, i cili përmes përshkrimit besnik të këngëve, miteve legjendave,ngjarjeve dhe historisë reale, të rëndë por edhe të lavdishme të popullit që i takon, u bë një personalitet me shumë vlera,që për shumë kohë diti të rris ndjenjat patriotike tek të gjithë shqiptarët dhe prodhojë atdhedashuri me përmasa historike për kombin kudo,pa dallim ndarjesh e kufijsh të imponuar, në të gjitha hapësirat e shtrirjes sonë gjeografike.

Ndaj,duke u nisur nga këto dhe fakte tjera të cilat flasin në favor të shkrimtarit tonë,Ismail Kadare meriton përkrahjen e të gjithë bashkëkombësve kudo.Ai si simbol i letrave shqipe, gëzon më shumë popullaritet se cilido shkrimtar tjetër në vend dhe në botë,kështu që përkrahja jonë për Kadarenë, nuk duhet të mungoj as kësaj radhe,për të dëshmuar edhe një herë nderimin e merituar që atij i takon si personalitet i dalluar letrar e kombëtar tek të gjithë shqiptarët pa dallim.

 

Ismail Kadare: Turqit na pushtuan, mos e ndryshoni historinë

by

Fatmira Nikolli/

Një peticion i firmosur nga 127 intelektualë shqiptarë kërkon fuqimisht mos rishikimin e historisë së Shqipërisë dhe Kosovës nën Perandorinë Osmane. Duke marrë shkas nga debatet e fundit, si dhe nga krijimi në Prishtinë i një komisioni ndërshtetëror me specialistë turko-kosovarë për rishkrimin e teksteve, ata u janë drejtuar instancave më të larta qeverisëse në dy shtetet shqiptare. Shkrimtarë si Ismail Kadare e Flutura Açka, albanologë si Francesco Altimari apo Lucia Nadin, por edhe publicistë, gjuhëtarë, letrarë, mjekë, avokatë, ia përcjellin kërkesën e tyre presidentes së Kosovës, Atifete Jahjaga dhe presidentit Bujar Nishani, kryeministrit Hashim Thaçi e Sali Berisha, dy qeverive e parlamenteve dhe dy akademive të shkencave. Intelektualët shprehen se ndryshimet e historisë me ekspertë turq përbëjnë një agresion kulturor që godet shtyllën kurrizore të kombit. Ato janë një fyerje e papranueshme për shqiptarët dhe me pasoja për të ardhmen dhe identitetin e tyre. “Të gjithë tashmë e dimë se çdo ndërhyrje në histori sipas skenarëve të paracaktuar politikë cenon ADN-në e kombit shqiptar.
Në emër të së vërtetës historike, i kërkojmë qeverisë së Kosovës, Kuvendit të Kosovës, institucioneve përgjegjëse kulturore dhe akademike, si dhe historianëve, që të mos e tradhtojnë ndërgjegjen e tyre profesionale dhe kombëtare”, shkruajnë ata, duke shtuar se duhet riparë ky vendim arbitrar dhe tërësisht antikombëtar, të anulojnë punën e komisionit të përbashkët ndërshtetëror për rishikimin e historisë.
Peticioni
Presidentes së Republikës së Kosovës, Znj. Ahtifete Jahjaga
Parlamentit të Republikës së Kosovës
Qeverisë së Republikës së Kosovës
Akademisë së Shkencave të Republikës së Kosovës
Për dijeni:
Presidentit të Republikës së Shqipërisë, Z. Bujar Nishani
Kuvendit të Republikës së Shqipërisë
Qeverisë së Republikës së Shqipërisë
Akademisë së Shkencave të Republikës së Shqipërisë
Kohëve të fundit në Kosovë, është hapur debati rreth “ndryshimeve të historisë” dhe nevojës për një histori të mirëfilltë kombëtare, në të cilën ngjarjet dhe personalitetet do të trajtoheshin në përkim me faktet historike dhe argumentet e nevojshme multishkencore.
Faktet historike dhe argumentet shkencore, janë ngjarje dhe momente jetike në historinë e një kombi. Ato s’mund të ndryshohen me ndërhyrje të jashtme, sidomos kur bëhet fjalë për marrëdhëniet mes një perandorie pushtuese dhe një kombi të pushtuar, pas një qëndrese që përbën një faqe të ndritur jo vetëm në historinë e shqiptarëve, por edhe në historinë e Evropës.
Pushtimi osman shkaktoi një gropë të zezë në historinë e kombit shqiptar. Ai e ndërpreu procesin normal historik të zhvillimit të kombit tonë. Ky pushtim i shkëputi me dhunë shqiptarët nga Europa dhe shkaktoi tragjedi dhe drama të pashlyeshme në kujtesën historike të kombit. Nuk mund të pajtohemi kurrë dhe dënojmë përpjekjet e disa pseudohistorianëve dhe të segmenteve të caktuara politike, të cilat përpiqen që shekujt e gjatë të pushtimit osman t’i paraqesin si kohë të bashkëjetesës paqësore dhe të suksesshme. Pashallarët, ushtarakët, zyrtarët apo shtetarët e lartë të Perandorisë Osmane, qofshin këta edhe kryeministra që i kanë shërbyer Portës së Madhe, pavarësisht nga origjina e tyre shqiptare nuk kanë vlerë për historinë tonë kombëtare.
Historia e Shqipërisë nuk është një histori renegatësh dhe as histori shërbëtorësh, por histori qëndrese me në krye Gjergj Kastriotin. Është histori kryengritjesh e luftërash për liri, histori përpjekjesh për ruajtjen e gjuhës, të kulturës e të identitetit. Është histori e përpjekjeve titanike për Rilindje Kombëtare, për shkrimin shqip, histori e përpjekjeve dhe sakrificave të panumërta për liri, pavarësi dhe sovranitet kombëtar. Është histori e përpjekjes së pandalur të shqiptarëve për të jetuar të lirë me shtetin, kulturën dhe identitetin e tyre, si të gjithë popujt e tjerë të qytetëruar të Europës.
Përpjekja për të trilluar një histori të paqenë, me pseudohistorianë dhe pseudokomisionerë shtetërorë, të drejtuar sipas një projekti të errët politik, s’i shërben as paqes dhe as miqësisë së vërtetë mes popujve dhe as projektit të një të ardhmeje që sjell paqe, harmoni e mirëkuptim. Përpjekjet që interpretimi i historisë të bëhet në funksion të pushtetit dhe jo në funksion të së vërtetës, janë të rrezikshme dhe vënë në pikëpyetje të ardhmen tonë.
Ndryshimi i historisë në formë arbitrare, duke i ardhur rreth oreksit të diplomacisë turke, krijon një precedent të rrezikshëm: pas disa vitesh edhe Serbia mund të kërkojë të shpallet vetëm një administratore në Kosovë dhe ajo të vlerësohet pozitivisht për lirinë, pavarësinë, kulturën dhe identitetin tonë. Paqja e bazuar në drejtësi është përvojë që u ka ndihmuar shumë popujve të kuptojnë të kaluarën, pa e mohuar atë, pa i fshehur ose shtrembëruar të vërtetat historike. “E vërteta është e padiskutueshme”, pati thënë Winston Churchill-i.
Me të tillë shembuj është e mbushur historia e Europës dhe mbi këto premisa duhet të shkruhet edhe historia jonë. Pikërisht këtë paqe, që bazohet në të vërtetën historike, duhet ta synojmë edhe ne, që populli shqiptar dhe ai turk, si popuj liridashës dhe paqësorë, të ndërtojnë marrëdhëniet e tyre të miqësisë dhe të bashkëpunimit reciprok.
Pikësynimi i historisë, gjithmonë duhet të jetë e vërteta dhe vendosja e së vërtetës historike në kontekstin e duhur e në përkim me parimet metodologjike që ka shkenca e historisë.
Kërkesa për ndryshimin e historisë s’ka ardhur si rezultat i shtytjeve shkencore, zbulimeve dhe fakteve të reja dhe as i nevojës së interpretimeve të reja të mirëfillta shkencore, por si rezultat i trysnisë së shtetit turk mbi qeverinë e Kosovës dhe mbi disa historianë të manipuluar e të painformuar me punime të mirëfillta shkencore.
E gjithë historia jonë, e shkruar nga shqiptarë dhe të huaj, dëshmon të kundërtën e asaj që ofron komisioni i ministrisë dhe ekspertëve turq për historinë tonë, sipas të cilëve, periudha e pushtimit osman s’kishte dhunë, s’kishte shtypje dhe s’kishte gjenocid.
Pushtimi pesëshekullor turk ka qenë i dhunshëm dhe përgjatë asaj periudhe të gjatë, ka pasur vrasje, shfarosje, dhunë të vazhdueshme, ndërkohë që shqiptarët ishin populli më i persekutuar i Perandorisë.
Të mos harrojmë faktin se, nga të gjitha gjuhët e të gjithë popujve të pushtuar nga osmanët, gjuha shqipe u ndalua në mënyrë të veçantë e me forcë. Mjafton vetëm ky fakt për të treguar gjenocidin e Perandorisë Osmane kundër shqiptarëve, kundër kulturës dhe identitetit të tyre.
Ne nuk mund t’i fshehim të vërtetat historike. Mjafton të kujtojmë përpjekjet dhe sakrificat e panumërta të rilindësve shqiptarë për të parën shkollë shqipe laike, e cila u arrit të hapej vetëm më 7 mars 1887 në Korçë.
Për fat, ndryshe ndodhi me shqiptarët jashtë kufijve të Perandorisë Osmane dhe arbëreshët e Italisë, që prej fundit të shekullit XVI arritën t’i çelnin në diasporë shkollat e para dhe vatrat e tyre të rëndësishme arsimore, që u bënë promotorë të Rilindjes sonë kulturore dhe të identitetit kombëtar shqiptar.
Ndryshimet e historisë, që synojnë rehabilitimin e pushtimit osman, përbëjnë një lojë të rrezikshme që hap një plagë të thellë në ndërgjegjen tonë kombëtare.
Ndryshimet e historisë me ekspertë turq përbëjnë një agresion kulturor që godet shtyllën kurrizore të kombit. Ato janë një fyerje e papranueshëm për shqiptarët dhe me pasoja për të ardhmen dhe identitetin e tyre. Të gjithë tashmë e dimë se çdo ndërhyrje në histori sipas skenarëve të paracaktuar politikë cenon ADN-në e kombit shqiptar.
Ne kemi dëshiruar dhe dëshirojmë që marrëdhëniet midis shqiptarëve dhe turqve dhe shteteve të tyre respektive të jenë miqësore, të sinqerta dhe në interes të popujve tanë, por siç thoshte Aristoteli i pavdekshëm, “Amicus Plato, sed magis amica veritas”. (“E kam mik Platonin, por e kam më mike të vërtetën.)
Në emër të së vërtetës historike, i kërkojmë qeverisë së Kosovës, Kuvendit të Kosovës, institucioneve përgjegjëse kulturore dhe akademike, si dhe historianëve, që të mos e tradhtojnë ndërgjegjen e tyre profesionale dhe kombëtare, të rishikojnë këtë vendim arbitrar dhe tërësisht antikombëtar, të anulojnë punën e komisionit të përbashkët ndërshtetëror për rishikimin e historisë së Shqipërisë dhe të lejojnë historianët të bëjnë punën e tyre të pavarur shkencore, sipas parimeve dhe metodologjisë së shkencës historike dhe jo sipas interesave, urdhrave dhe vullneteve politike të qeverisë së sotme të Turqisë.(kortezi:Gazeta Shqiptare)

EUROPA NUK KA PIKEN E DESHIRES TA PRESE SHQIPERINE

by

Kadare: Shqipëria e ngatërruar dhe e korruptuar ëndërron Europën, por ajo s’ka pikën e dëshirës të na presë/

 Nga Frederic Ferney/

Shkrimtari i rikthehet me një “sprovë letrare” historisë dhe mitologjisë së këtij vendi të vogël – antik, i trazuar, i harruar nga Europa – që është i tiji: Shqipëria. Për të thuhet se është i errët, lunatik, i humb durimi me budallenjtë. Nuk gënjejnë. Ismail Kadare di edhe të jetë i ngrohtë, i gëzuar, ironik e i këndshëm. Është shpifur rreth tij për një kohë të gjatë, jashtë dhe brenda vendit të tij, është akuzuar dikur (ndonjëherë nga të njëjtët!) për “modernizëm”, për “antisocializëm” dhe pastaj për “nacionalizëm”. Ai u ka ikur gjithmonë kategorive ku e vendosnin. As shkrimtar zyrtar, as disident, sot ai u ka mbyllur gojën të gjithë përndjekësve të tij. Në krah të Philip Roth ose Haruki Murakami në listën e shkrimtarëve kandidatë për ‘Nobel’, Ismail Kadare, 77 vjeç, mbetet një autor i paklasifikueshëm dhe enigmatik. Është një bir Homeri që ka shkruar Iliadën me bojën e Orwell ose Huxley. Vepra e tij – madhështore, paralajmëruese, muzgore, flet për të. Më tepër se 100 libra, ndër të cilët rreth 40 të botuar në frëngjisht – një Komedi Hyjnore në erën e stalinizmit. Thoni Shqipëri dhe mendja ju shkon menjëherë te “Kadare”; shohim të valëvitet shqiponja me dy koka, emblema kombëtare ndërmjet djallit (Enver Hoxha) dhe ikonës (Nënë Tereza). Kadare ka mishëruar, dhe kjo ndonjëherë kundër dëshirës së tij, ndjenjën e fajit të Shqipërisë, skllave dhe zonjë në të njëjtën kohë; Koha nuk i ndan të gjallët nga të vdekurit. Historia është populluar nga fantazma dhe nga krime që i rivizitojnë njerëzit: udhëtohet ndërmjet qiellit dhe tokës – madje dhe nën tokë, sikur Zhyl Verni të kishte njohur Plutonin. Gjithçka fillon nën shi dhe në baltë, gjithçka përfundon me erën, në një vjeshtë të përjetshme, a thua autori u mohon heronjve të tij ëmbëlsinë e një vere. Libri i tij i ri (Mosmarrëveshja, La discorde në frëngjisht, botimet Fayard), është një ese njëherazi kritike dhe satirike, ku ai na rrëfen peripecitë e një kombi të përçmuar nga Europa: Shqipëria. Me këtë rast, ai na priti në shtëpinë e tij, në Quartier Latin, ku jeton që prej vitit 1990.

Frederic Ferney: Si mund të jesh shqiptar?

Ismail Kadare: Sa për këtë, edhe unë vras mendjen! E dini se çfarë shkruante në shekullin II një autor latin, në Nuits attiques: “Në fund të botës, ndodhet një vend i quajtur Shqipëri, ku lindin burra të cilëve u zbardhen flokët që fëmijë dhe që shohin më mirë natën se ditën…”

Nuk është shumë e gëzueshme…

Çfarë t’i bësh fatit, atje u linda!

Ju vetë thoni për Shqipërinë: “Është një vend heroiko-absurd”

Dhe përsëri jam treguar modest! Shqiptarët i janë nënshtruar zgjedhës turke dhe gjuha e tyre kombëtare ka qenë e ndaluar për 5 shekuj. Gjatë shekullit XX, ata përjetuan, njëra pas tjetrës, republikën, monarkinë, pushtimin hitleromusolinian, komunizmin stalinist dhe maoist – një nga më të këqijtë që ka ekzistuar ndonjëherë. Shqipëria është një vend me histori të gjatë dhe tradita; qoftë brenda vendit, qoftë me pushtuesit tanë apo me fqinjët që kanë dashur të sillen si të tillë, përballjet për pikëpamjet janë zgjidhur, për një kohë të gjatë, me armë dhe me kufoma të dergjura anëve të ndonjë lumi!

Nga e ka origjinën urrejtja shekullore e serbëve dhe shqiptarëve?

Ah, kjo… fillon që në shekullin VIII dhe IX, kur pushtuesit sllavë, të ardhur nga stepat e Uraleve, ushtruan mbi shqiptarët një trysni që tkurri territoret e tyre. Pati luftëra pa fund. Sllavët pushtuan përkohësisht Kosovën dhe një pjesë të Shqipërisë, pa arritur ta shkatërrojnë këtë vend të vogël që i ndan nga Adriatiku. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, gjermanët çuditërisht donin të bënin për vete shqiptarët dhe, akoma më e çuditshme, i klasifikuan ndër “racat superiore”. Ata donin që shqiptarët të kishin nën Rajhun e tretë, të njëjtin pozicion si nën Perandorinë Otomane. Ata bashkuan Kosovën me Shqipërinë. Nuk është nevoja t’ua them se nuk na leverdis t’ia dimë për nder Hitlerit këtë bashkim të përkohshëm. Historia e Shqipërisë është e mbrujtur me aleanca të tradhtuara, me pashallarë me koka të prera, mekalorës mizorë, me masakra, me mesha. Çfarë thesari për një autor romanesh! Ndikimi i Perandorisë Otomane në Shqipëri është i pamatshëm, është një trashëgimi tragjike, groteske, burokratike, që at’herë totalitare, që ka rënduar mbi ndërgjegjet dhe ka ravijëzuar mentalitetet më fort se komunizmi. E dini, ka ende nostalgjikë për gjumin e thellë turk! Por, e vërtetë, është një rezervuar mitesh, heronjsh, tradhtarësh. Një thesar për letërsinë shqiptare që kumbon nga thirrjet dhe betimet për besnikëri ndaj Nënës Shqipëri, nga premtimet e ujitjes së saj me gjak, nga këngë të pasionuara ku ëndërrohet çlodhja mbi gjirin e saj. Por të gjitha këto himne të zjarrta, thjeshtmaskojnë realitetin: robërimin, diasporën, mërgimin. Kjo është e kaluara… Posi, vetëm me fjalë! Në shqip, numërojmë nga 2 në 5 në latinisht, më pas në turqisht, më pas në sllavisht, por shifra “1” thuhet njëlloj si para tre mijë vjetësh. Është një gjuhë më e vjetër se gjuha e Homerit.

Si mund ta harrojmë të kaluarën?

Ajo që europianët kanë harruar, është se Shqipëria është një zgjatim mitologjik i Romës dhe Greqisë.

Sot Shqipëria është një republikë parlamentare demokratike dhe përfaqësuese që aspiron të pranohet në Bashkimin Europian, apo jo?

Le të themi: një republikë e ngatërruar dhe e korruptuar, që ëndërron Europën, por që, për fat të keq, komuniteti europian nuk ka pikën e dëshirës për ta pritur krahë hapur.

Përse ky rikthim i përjetshëm tek e kaluara, kur ajo është e dhimbshme, ky trazim i hirit, ky lëndim i plagëve të vjetra? Është mazokist shqiptari?

Po. Pyetje tjetër? Popujt, nëse refuzojnë të gënjejnë veten, duhet të jenë të aftë për një ekzaminim të tillë. Ju mund të më thoni: është si të zbresësh në fund të një shpelle të mbushur me skelete dhe flamuj të rreckosur, me armë të ndryshkura, me gazeta të vjetra të mbajtura nga spektrat. Po, objekte të panevojshme dhe që u përkasin legjendave, por që i duhen të vërtetës. Është pikërisht kjo që quajmë histori ose destin. Kësaj s’ke çfarë t’i bësh.

Si do t’i përgjigjeshit ju atyre që mendojnë se kombi është vetëm një mbijetesë barbare?

Ne kemi njohur shumë versione mitologjike dhe të njëpasnjëshme të kombit: feudal, republikan, perandorak, komunist.Është gjithmonë një ndërtim. Dhe një mister. Në Ballkan është thirrja e gjakut. Është Lufta e Trojës. Edhe te ju (në Francë), çështja e identitetit kombëtar ngjall akoma debate pasionante, ngjall “mosmarrëveshje”. E pamë shumë mirë gjatë presidencës së Nicolas Sarkozy, në një vend si Franca, që e mban veten demokratik, europian, universalist. Shmangia e këtyre pyetjeve është e rrezikshme, edhe nëse ato bëhen nga njerëz idhnakë dhe antipatikë, të nisur nga prapamendime kobzeza.

Kush është ky Skënderbeu që e kërkojnë shumë vende si hero kombëtar dhe që ka ngjallur kaq shumë grindje?

Është pak si Karli i Madh ose Rolandi për ju. Do të më duheshin orë të tëra për të shpjeguar arsyet e qarta ose të errëta të grindjes për këtë përkatësi të lashtë ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve. Druaj se, për një francez do të jetë po aq e paqartë sa luftërat Pikrokroline te Rabelais, ose grindjet midis Gelfëve dhe Gibeli-nëve te Dante. Për shembull, në vitin 1999, gjatë luftës në Kosovë, mbajta një ditar (i botuar me titullin Ra ky mort e u pamë, botimet Fayard). Gjithçka filloi nga një shkrim në Le Courrier International, që i dha shkas një polemike të egër në faqet e periodikut nju-jorkez Illyria. Titulli i tij ishte: “Nëna e Skënderbeut ishte sllave”.

Ju vjen për të qeshur?

Kaq mjaftoi për t’i çmendur njerëzit dhe për t’u trajtuar, reciprokisht, si tradhtarë dhe fashistë. Në atë kohë, ishte kulmi i fushatës së bombardimeve të NATO-s mbi Serbi. Natyrisht, faturën e paguan shqiptarët e Kosovës. Hakmarrja serbe është e papërfytyrueshme: foshnja të shkuara në thikë, gra të përdhunuara, shtëpi të djegura, dëbime masive. Një makth!

Pse serbët treguan kaq tërbim kundër Kosovës?

Pa dyshim, ata donin të hakmerreshin ndaj dënimit të Europës dhe Aleancës Atlantike. Argumenti më i vjetër i propagandës së tyre është se Kosova qenka djepi historik i Serbisë dhe “serbizmit”.

Po si qëndron puna?

Është një përrallë që rrëfehet për të përkundur budallenjtë. Për ta, Kosova është shpirti i pavdekshëm dhe origjina e Serbisë! Për ta, është lugthi ku filloi gjithçka dhe ku do të përfundojë gjithçka; është një kauzë e shenjtë, gjë që, sipas tyre, justifikon kryqëzatat dhe spastrimin etnik. Kosova qenka serbe jo vetëm prej varrezave, manastireve, fshatrave, por për më tepër, Skënderbeu, heroi kombëtar i shqiptarëve, qenka edhe ai serb! Më kujtohet në atë kohë, shkrimtari dhe ministri i Punëve të Jashtme të Serbisë, Duk Draskoviç, më akuzoi se u isha dorëzuar mirazheve të nacionalizmit shqiptar. Sipas tij, ishte e thjeshtë, unë isha në kampin e atyre që kishin vrarë Arkimedin, kishin djegur Xhordano Brunon dhe torturuar Tommaso Campanella, gjë që, edhe ju e kuptoni, është shumë e tepruar! Kur lexon librat tuaj, historia e Shqipërisë është e mbushur me fantazma, me të rikthyer prej botës tjetër, që në të vërtetë nuk janë larguar kurrë.

Po ju, ku e vendosni veten? Cili është vendi juaj?

Për një kohë të gjatë, për perëndimorët, fakti që kisha jetuar në Lindje, në epokën komuniste, më jepte menjëherë rolin e shkrimtarit zyrtar ose disident. Unë vendosem gjetkë. Do t’ju rrëfej një të fshehtë: unë jetoj në një planet tjetër… Kam njohur “shpirtrat e vdekur” para se të lexoja Gogolin. Nuk më është dashur të shpik në romanet e mi një konte imagjinare, Yoknapatawpha, si ka bërë Faulkner. Në një farë mënyre, unë nuk jam larguar kurrë nga Gjirokastra, qyteti im i lindjes. Në një farë mënyre dhe cilidoqoftë emri i saj, është gjithmonë “kryeqyteti i Perandorisë”, ka vetëm një lumë, Ullana, dhe vetëm një urë: ajo me tri harqe, e kuptoni besoj. Edhe kur jam në Kinë! Pikërisht, ju e keni lexuar Makbethin kur ishit ende fëmijë, tiranët, kështjellat, mjegullat, vrasjet, fanfantazmat. A thua gjithçka filloi prej këtej, dhe me këto tema dhe me këto klima shekspiriane, ju keni shkruar njëqind libra! Madje e kopjova fjalë për fjalë në një fletore, pa e kuptuar se çfarë bëja. Isha 11 vjeç. Nuk e kisha idenë e Shekspirit, as të tragjedisë. Madje, as nuk dija se ç’ishte leximi ose shkrimi i një libri. E kisha gjetur atë gjë në bibliotekën e gjyshes sime – në shtëpinë e prindërve nuk kishim libra. Ne banonim në një shtëpi të madhe, me gjithë të ardhurat modeste të prindërve. Kishte gjithë ato dhoma bosh, të braktisura, dhe që unë i mbushja me imagjinatën time. Nuk janë shtëpitë të pushtuara nga të përtejmit, por njerëzit.

Në veprën tuaj, gjithçka është fabul dhe alegori. Ju jeni një rrëfenjatregues…

Po, kështu thonë. Është deri diku një komoditet gazetarësh, një klishe. Gjithashtu, më pyesin shpesh për ndikimin e traditës gojore në romanet e mi. Por meqë jam nga Ballkani, duhet të jem medoemos një farë rapsodi, apo jo? Ajo çka shkruaj është shumë larg realitetit, por, sigurisht gjithçka varet nga ajo se çfarë quajmë realitet. Krijimi letrar është një proces kompleks për të cilin thuhen broçkulla që unë nuk i pranoj. Ajo që ke përjetuar vetë është njëkohësisht një rrugë dhe një pengesë, elementet autobiografike i japin shtysë frymëzimit dhe në të njëjtën kohë e frenojnë. Mekanizmat e fiksionit janë të çuditshëm. Dhe të pabesa. Kështu që nuk është për t’u çuditur që të duket gjurma e peizazheve të fëmijërisë sime, aty-këtu shpate të shkreta dhe malore, por kush e di nëse, në të vërtetë, nuk jam frymëzuar nga leximi i Servantesit? Më kanë vënë në dukje praninë e shpeshtë të disa motiveve në romanet e mi, shiu, i ftohti, bryma. E keni vënë re që nuk përkon plotësisht me klimën e Shqipërisë.

Metaforë e stalinizmit?

Jo, vetëm një kundërshti meteorologjike. Në kohën e komunizmit, shkrimtarët flisnin vetëm për diellin dhe qiellin blu, at’herë…

Nuk keni dyshuar kurrë që jeni shkrimtar?

Kur isha student në Institutin ‘Gorki’, në Moskë, aty nga mesi i viteve ’50, më vinte pak turp t’u thosha vajzave që u vija rrotull se isha shkrimtar. Shkrimtarët e njohur sovjetikë kishin pamje burokrati, me bark të dalë. Nuk ishte as erotike, as romantike!

Je keni njohur suksesin shumë herët me romanin Gjenerali i ushtrisë së vdekur botuar në vitin 1963. Jeni prej një kohe të gjatë në listën e shkrimtarëve të mëdhenj kandidatë për çmimin ‘Nobel’. Fama është e rëndë apo e lehtë par t’u mbajtur?

Kjo më sjell ndërmend kalcunias të stërgjyshit… Më falni? Kalcunias ishin si punë çorape që vishnin burrat dikur. Kur botova vargjet e para, mikesha të gjyshes sime, thoshin: do të bëhet i famshëm, ky vocërrak, si Ismail Kadare – stërgjyshi të cilit i kam trashëguar emrin. Ky kishte fituar famë një Gjirokastër për elegancën e tij, aq sa një këngë e kohës i lavdëronte kalcunias të Ismailit, ndër gjërat që mund të bëjnë një njeri të lumtur, si sarajet e vezirit, kopshti i Cela Kaili, gratë e Dank Bakir, ose kënga e Bilbilit.

Pasi pësuat censurën dhe terrorin komunist, a mendoni ju se demokracia, barazia e kushteve, reale ose imagjinare, është një kërcënim për letërsinë, siç besonin Alexis de Tocqueville ose Henry James ?

Shoqëritë tona kanë prirjen të përçmojnë enigmën, misterin, të mohojnë kompleksitetin e gjërave. Mendohet se ka një shpjegim për gjithçka, ka një shkak, për shembull ekonomik ose sociologjik. Unë nuk besoj asgjë nga këto. Nuk është liria ajo që bën të mundur letërsinë, por letërsia që mundëson lirinë. Në të gjitha rastet, shkrimtari është atje për të marrë goditjet, si boksier. Ai është i dobët dhe në të njëjtën kohë, i paprekshëm. Ndonjëherë, ai arrin pavdekësinë me anë të vdekjeve të njëpasnjëshme. A duhet besuar në veçantësinë e totalitarzimit, ashtu si e njohëm gjatë shekullit XX? Format e terrorit mund të ndryshojnë nga njëra epokë në tjetrën, por seç ka një diçka të pandryshueshme. Komplotet, proceset e sajuara, krimet politike, madhështia e Shtetit, nuk kanë qenë shpikje komuniste. Për aq sa di unë. Agamemnoni që flijoi të bijën nuk ishte komunist. As ideja e sakrifikimit në emër të Partisë, ose Atdheut ose të Perëndive nuk më duket shumë e re. Në të gjitha kohërat, shkrimtarët janë persekutuar. Egjipti i faraonëve ose Kina kanë njohur gjithashtu pushtete që shkatërronin trupat dhe sfilitnin shpirtrat me punë të detyruar. Ajo çka unë besoj ose dua të besoj, është se frika që ndien tirani është gjithmonë më e fortë se ajo që ngjall.

* Përktheu për Mapo: Blerta Hyska

 

MOSMARREVESHJA E KADARESE ME POPULLIN E TIJ

by

NGA AGRON GJEKMARKAJ/

Të shkruash për librat e Ismail Kadaresë është mundësi, tentacion vanitoz, por edhe risk mbytës njëkohësisht. Kur pretendon të bëhesh ndërmjetës mes tij e lexuesit, sapo ke kaluar ngushticën e Shilës e Karibdës. Më shumë se proza artistike janë esetë, të cilat shfaqen si sisteme të mbyllura të vetëmjaftueshme, intensive e munduese për një qasje recensionale.
Për ato asgjë nuk mund të thuash më mirë se autori, asgjë ndryshe nga autori, asgjë më pak se ai e asgjë më tepër. Rrezikon të ecësh nën tehun e teprimit dhe të mungesës. Mirëpo shija e udhëtimeve të tilla është ngasje unike, ia vlen të rrezikosh.
“Turk e trim” do të thoshin disa shqiptarë, duke gjykuar përmasat e sfidës. Provokative kjo “fjalë e urtë”, shenjë e “tjetërsimit” dhe “flirtit”, po a nuk thotë Kadare “nëse donim ta kishim bashkë perandorinë, duhej të jetonim e vdisnim si turq”; Tashmë jashtë perandorie falë Zotit vende-vende nostalgjia për trimërinë turke të unifikuar na ka mbetur! Kjo nostalgji në të gjitha format e shfaqjes së saj nxit “Mosmarrëveshjen” e Ismail Kadaresë me popullin e tij.
Përtej figurës, “Mosmarrëveshja”, libri i fundit i sapodalë nga shtypi (në variantin përfundimtar), paraqitet si një analizë në diakroninë dhe sinkroninë e transformimit antropologjik në amzën e këtij kombi gjatë një pushtimi pesëshekullor, plus diktaturën 50-vjeçare e tranzicionin 22-vjeçar. Një libër që e strukturon realitetin, duke reflektuar mbi të. Ky libër me një gjykim të ndërtuar mbi krahasimin shqyrton raportet e shqiptarit me veten dhe me të tjerët, me Shqipërinë dhe Kosovën, me flamurin dhe themeluesit, me mitet dhe çmitizuesit, me renegatet dhe shenjtorët, me diktatorin dhe diktaturën, me mbretin dhe mbretërinë, me Geraldinën dhe Sofinë, me identitetin e fetë, me gjuhën dhe agresorët e saj, me robërinë dhe lirinë, me krishterimin e islamin, me konvertimin dhe qëndresën, me sllavët e grekët, me italianët e gjermanët, por mbi të gjitha me pushtuesin otoman dje dhe neootomanizmin sot, me shqiptarët dhe Europën përgjithmonë, mes të cilëve qëndron “Dosja Kastrioti”.
Po si dalin shqiptarët nga kjo analizë që vetëm Ismail Kadare ka tagrin dhe fuqinë për ta bërë?! Leximi na zbulon se “Shqipëria sasinë e rimohuesve e ka tepër të lartë. Më të lartë se caku i lejueshëm, pas të cilit kombi përmbysej”. Identitetet e lëvizshme të përcaktuara nga mohimi e rimohimi janë përvijuar shpesh në historinë tonë, thelbin e të cilave shkrimtari e përmbledh edhe kështu “Jep kryqin, të marrësh grada dhe poste. Mbaj kryqin, jep gjuhën shqipe. Mbaj kishën, jep Kastriotin. Merr tituj, jep emrin shqiptar. Mbaj armën, jep kryqin. Dhe kryesorja: që të jesh turk, do të përfitosh si i tillë, por ndërkaq, si i tillë, si i pabesë do të ndëshkohesh”.
Shqipëria e Ismail Kadaresë në këtë “Mosmarrëveshje” nuk ngjason me asnjë Shqipëri tjetër, të rrëfyer nga historianë apo albanologë, nga shqiptarë apo të huaj. Temë e një karriere të sprovuar apo e një doktorate të lartë për kombin e ka quajtur një tjetër shkrimtar shqiptar.
“Mosmarrëveshja” është akti më i madh i dashurisë që shkrimtari me famë të përbotshme i blaton vendit të vet, por njëkohësisht është një shpallje lufte me artileri të rëndë, me zjarrin e së cilës duhet të bëjnë llogaritë përgjithmonë ata që në gjak kanë flirtin, tjetërsimin, nostalgjinë për pushtuesin dhe urrejtjen për Gjergjin Skënderbe, i cili do të krahasohet nga Kadare me Krishtin njësoj pa varr, i ngjitur në qiell në amshim, në përjetësi, ndaj i patakueshëm nga toka.
Gjergji hero i qytetërimit europian, i mbrojtur nga Europa si i tillë, Gjergji hero kombëtar i shqiptarëve i vënë në diskutim prej vetë shqiptarëve. Nënë Tereza gjithashtu, Ismail Qemali po aq. Te kjo përputhje dhe mospërputhje konsumohet “Mosmarrëveshja”. Por shkrimtari nuk lodhet së përsërituri se “Dosja Kastrioti” është thagma e Shqipërisë europiane, shpirti, identiteti i qytetërimit perëndimor në këtë vend dhe ndaj rimohuesit me një tjetër identitet, qerosë apo me mjekra, me gjuhë kozmopolitizmi apo mbllaçitje revanie plot gulçe e rënkim prej shekujsh, i mëshojnë mallkimit të luftës kundër padishahut.
Kadare shfaqet si racionalizues i historisë, por edhe paralajmërues për të ardhmen, njësi kohore nga anon kahu i këtij libri, kur thotë “se pa Shqipërinë ai jetonte, kurse Shqipëria s’bënte dot pa të”. Kundër tij kishin punuar “burgjet, jataganët, daullet, lajkat, zërat e zvargur të hoxhallarëve nga minaret”.
Nga ana tjetër, për herë të parë në këtë “sprovë” gjejmë një formë te re konfigurimi të krenarisë kombëtare nëpërmjet pohimit se shqiptarët nuk janë ai populli paqësor e qyqar që ka marrë shpulla nga gjithkush ndër shekuj. Jo, përkundrazi, edhe ata kanë ushtruar dhunë ndaj të tjerëve e për këtë duhet të ndihen po aq krenarë ose fajtorë si gjithë popujt europianë që në origjinë e kanë këtë fenomen. Portreti i viktimës ngjall mëshirë momentale, por jo konsideratë afatgjatë.
Kadare pothuaj i vetëm në këtë pikëpamje hedh poshtë me forcë tezën që konvertimi në islamizëm i shpëtoi shqiptarët nga asimilimi sllav. Tezë kjo sipas tij justifikuese për të përligjur flirtin. Vazhdimësinë historike të katolikëve në Shqipëri e Kosovë Kadare nuk e sheh si sasi numerike, por si qytetërim dhe njësi përbashkuese me Europën, me efekte të drejtpërdrejta mbi gjuhën dhe alfabetin.
Kadare, pasi ka evidentuar cenet, nuk është kursyer në ekspozimin e virtyteve si prani ekuilibruese, të cilat nuk janë një e dhënë e përjetshme në qoftë se nuk kultivohen.
Sot, magjepsjen ndaj Europës dhe harmoninë fetare e konstaton te shumica e shqiptarëve, i bindur që kombi paraqitet mbi besimet, e këtu Kadarenë e gjejmë në hullinë e Rilindjes Kombëtare si përmbyllës i epërm i saj, por edhe zëdhënës të mendimit laiko-liberal.
Zanafillën e diktaturës ose krimin themelues e gjen te historia tragjike e Ramize Gjebresë. Po aty zbulon simptomat e mohimit të Kosovës, mbi betejat e së cilës vetëm ndalet gjatë, kund me pesimizëm, kund me shpresë, kund me pezëm e kund pa e fshehur kënaqësinë.
Na feks mendimi që te fati i Kastriotit nën presionin e “dergjjes otomane” dhe me një Shqipëri që dergjet në portat e Europës për “tri ligje dhe një kryetar qarku”, Kadare “Mbreti i letërsisë shqipe”, nëse do të përdornim përcaktimin e një politikani të lartë shqiptar, sheh të ngjashmin fat të tij mes “moshash” e “shtresash” në një të ardhme të mesme. Mos ndoshta do të mbetet ai më shumë shkrimtar i Francës apo Europës sesa i Shqipërisë? Vallë mes kësaj të fundit dhe kontinentit do të kemi “Dosjen Kadare” një ditë? Mos transformimi i poezisë së Naimit “Fati ynë u ngrit prej gropës/Si i vdekuri nga varri/Mori udhën e Europës/ Duke rendur si i marri?/ është autoreferencial?”
Mbase janë vetëm një lajthitje e jona këto pyetje “marazi”, ashtu si yshtja e pacak për të folur mbi këtë libër të vështirë në këtë prag panairi, ngjarje kjo që do të vërtitet rreth “Mosmarrëveshjes”.
Ecëm mes mungesës dhe teprimit e të dyja nxorën krye, thamë më pak se autori, pa stilin dhe solemnitetin e tij, e përsëritëm atë, me të vetmen shpresë që së paku do të bëhemi lajmës të librit të librave mbi Shqipërinë dhe shqiptarët. Për lajmësin ka gjithmonë besë…!(kortezi Panorama)

 

PAS 50 VJETESH RIVJEN GJENERALI I PARE

by

Pesëdhjetë vjet pas botimit të parë, ribotohet tregimi “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” i Ismail Kadaresë. Tregimi vjen në një botim kritik, me një pasthënie të shkrimtarit dhe kritikut Ag Apolloni./

Nga Alfred Beka/

Shumëkush e ka lexuar romanin “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” të shkrimtarit Ismail Kadare, por pak prej tyre e dinë se fillimisht ai është botuar si tregim. Pesëdhjetë vjet pas botimit të parë të këtij tregimi në revistën ‘Nëndori’, vjen ribotimi i versionit të parë të këtij tregimi. Libri është botuar para pak ditësh nga shtëpia më e re botuese në Prishtinë ‘OM’ dhe përpos tregimit të Kadaresë përmban edhe një studim mbi të nga kritiku letrar Ag Apolloni.

“Meqenëse ‘Gjenerali i ushtrisë së vdekur’ (tregim), është proza e parë e botuar nga Ismail Kadare, ne vendosëm që sivjet me rastin e 50-vjetorit të botimit, si dhe me rastin e 100-vjetorit të pavarësisë së Shqipërisë, t’i bëjmë një botim kritik dhe kështu të nisim një projekt të madh të botimeve kritike të veprave të dalluara të letërsisë shqipe”, shprehet Xhemajl Avdyli, udhëheqës i shtëpisë botuese ‘OM’. Botimet kritike janë niveli më i lartë i botimit të një vepre, sepse shoqërohen me një analizë të thellë kritike dhe dallohen për seriozitetin dhe përkushtimin që kanë ndaj tekstit dhe autorit.

Pesëdhjetë vjet më parë, saktësisht në vitin 1962, tregimi “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” u botua në dy revista: fillimisht në “Nëndori”, pastaj me ca shkurtime dhe në “Zëri i Rinisë”. Avdyli tregon se ka botuar versionin e parë e kjo, sipas tij, do të thotë që është vënë në qarkullim një tekst burimor dhe pothuajse i harruar, nga i cili doli vepra më e njohur shqiptare. Tregimi botohet edhe me ilustrimet që e kanë shoqëruar atë në revistën “Nëndori”. Ai shton se përveç pjesës së studimit nga shkrimtari dhe kritiku Dr. Ag Apolloni, dhe dizajnit që është i ri, gjithçka tjetër ka vlerën e mbrojtjes së tekstit burimor.

Avdyli tregon se libri është botuar me të drejtën e autorit. “E kemi marrë të drejtën e autorit para disa muajsh. Me këtë rast do të dëshiroja ta falënderoj shkrimtarin tonë të madh Ismail Kadare, i cili me kënaqësi na e dha lejen për botimin e tregimit të tij”, shprehet ai.

‘OM’ është shtëpia botuese më e re në Kosovë. Avdyli tregon se ‘OM’ zyrtarisht është themeluar vetëm pak muaj më parë, ndërsa shton se është përkujdesur që botimet jo vetëm të kenë cilësi të botimit, por ato, sipas tij, duhet t’i kalojnë edhe një varg kriteresh, në mënyrë që më në fund lexuesit shqiptar t’i ofrohen libra me vlera të mirëfillta.

“Deri më tani ne kemi botuar romanin ‘Talianka’ nga Agron Y. Gashi, tregimin ‘Gjenerali i ushtrisë së vdekur’ nga Ismail Kadare, si dhe jemi në proces botimi të librit ‘Fragmentet e gjësë’ nga Agron Tufa. Jemi përkujdesur që këtë përzgjedhje dhe vlerësim ta bëjë një ekip profesionistësh, si dhe duke u munduar që të jemi sa më objektivë, kemi themeluar një bord të përbërë nga shkrimtarë, historianë, përkthyes dhe njohës të kulturës shqiptare, si: Richard Berengarten, Hans-Joachim Lanksch, Robert Pichler, Agnes Altziebler, Giuseppe Napolitano etj. Shtëpia Botuese ‘OM’ nuk merret me botimin e librave ‘ad hoc’, por ka projekte afatgjata me të gjitha gjërat e detajuara”, tregon ai. Avdyli shton se deri në fund të këtij viti planifikon që t’i nxjerrë edhe dy tituj tjerë të rinj.

Avdyli thekson se qëllimi i kësaj shtëpie botuese është ta afrojë lexuesin tek literatura e mirëfilltë shqiptare dhe e huaj.

“’Om’ është organizatë në të cilën për botimin e një libri të ri nuk vendosë vetëm një njeri, as vetëm dëshira e autorit. Ajo është organizatë ku gjëja më e rëndësishme është vlera, dhe qëllimi kryesor është sjellja e këtyre vlerave të pakontestueshme para lexuesve shqiptarë. Kur kemi vendosur ta themelojmë këtë shtëpi botuese e kemi ndjerë thellë nevojën se lexuesit shqiptar tani më shumë se kurrë i duhet diçka më ndryshe, i duhen vlera të vërteta. Prandaj, ne kemi punuar shumë, kemi harxhuar energji të konsiderueshme në kompletimin e një stafi shumë profesional, si të bordit, po ashtu edhe të përkthyesve, në mënyrë që nesër, kur lexuesi ta ketë në dorë ndonjë nga botimet tona të mos ketë as më të voglin dyshim në vlerat e atij libri”, thekson ai.

Avdyli tregon se kjo shtëpi botuese tanimë e ka ekskluzivitetin e botimit të veprave të Ag Apollonit dhe Agron Tufës.