Kadri Tarelli – Dielli

PLIS! KURORË PERËNDIE – POEZI NGA KADRI TARELLI

September 15, 2022 by s p

PLIS! KURORË PERËNDIE!

Bora zbardh çdo majë lisi,

Rrënjë thellë në Dardani.

Mbi çdo krye zbardhon plisi,

Dhuratë zotash për shqiptari.

Plis, kur lërohet e mbillet toka,

Për ilirët, strehë, shtresë e qiell,

Me plis, mbi plis, mbështetet koka,

Ante Pellazg, puth yje, hënë e diell.

Majë shkëmbi, majë guri,

Ku shqiponja ngre fole

Plis i bardhë mbi krye burri,

i bën bashkë për komb e dhe.

Kuvend burrash shtrohet plisi,

Zbardhon mali nën flamur.

Një kushtrim, Në këmbë fisi,

Kala guri përmbi gur.

Të djeg lufta të skuq gjaku,

Trimat shkrepin si rrufe!

Lufton djali, ngrihet plaku,

Jeta s’vlen pa mëmëdhe.

Plis, kurorë perëndie!

Shenjtëruar në stuhi,

Simbol paqe, dashurie,

Shekujt tutje, ti prap i ri!

PAJTIM! FRYMË ATDHETARIE!

Pse e huaj ndër shqiptarë, fjala pajtim?

Shqip folur e shkruar, na përkund fare pak.

Çirremi, godasim, vrasim, plot zemërim,

Arsyeja hesht, mosdashja vendos lak.

Pajtimi lyp forcë, besë dhe bajrak.

Gumëzhin në vesh, vjen si fjalë e rrallë.

Gjuha rrotullohet, buza kullon gjak,

Kur tjetrit i thyejmë dhëmb e dhëmballë.

Na trazon politika, kjo bushtër tinëzare,

E ndan një popull në parti dhe fe.

Këmbëkryq me hasmin ulet e bën pazare,

S’pyet për komb, shet nder e atdhe.

Fryma e pajtimit, ka mbetur në kërkim!

Arratisur nga vatrat tona, kohë më parë.

Gërshëra e mallkimit, na preu pa ngurrim.

Mes vetes grindje! Trojet arbërore ndarë.

Rilindasit dikur, shenjtorë të mëmëdheut,

Me penë e pushkë, na thërrasin përsëri.

Tok mblidhuni rreth zjarrit të Prometeut,

Flaka e pajtimit të ndizet, për shqiptari.

KU TA GJEJ TË SERTËN FJALË?

Ku ta gjej të sertën fjalë?

Më thoni ku ta gjej?

Pres trazuar, si det plot valë,

Ta ngjesh në shkrim e ta pëlqej,

Si gozhdë kovaçi, në varg ta mbërthej.

Ku ta gjej një fjalë? Ju pyes!

Me peshë e me shumë mend.

Ta ve në krye vatre, në sofër e kuvend.

Të keqen ta rrah burrash, sa ta vdes,

Të mirës që dhemb, t’i bëj pakëz vend.

Ku ta gjej një fjalë,

Të urtë, të ëmbël si mjaltë?

Si pishtar ta mbaj në dorë, në ballë,

Të ndriçoj natën dhe ditën e nxirë.

Fushës e malit, shkujdesur të bredh i lirë,

Në dheun tim të lashtë, të qullur të ngrirë,

Shpresën e humbur ta ngroh, ta mbaj gjallë.

S’ka gjë, se këmbët më zhyten në baltë.

Por fjalën e baltosur, s’e dua, s’e pranoj,

Druhem se firmos ndëshkimin tim.

Më dëgjon ç’ them? Ç’ thua të dëgjoj!

Mendje e ndritur të larton, të bën edhe trim,

Fjala e lëshuar, mbetet shigjetë pa kthim.

E përbuz fjalën e sheqerosur,

Për servilin, pasuri mbi pasuri.

E lakmoj edhe fjalën e marrosur,

Që godet e shemb çdo padrejtësi.

TREGTARËT DURRSAK, T’I ÇOJMË NË AMERIKË

October 31, 2021 by s p

Humor i jetuar.

Skicë.

Kadri Tarelli/

Një fund jave e muajit Maj, 1957. Ditë e shtunë pas dite u ndodha tek berberi fare pranë shtëpisë. Mendova se s’do gjeja njeri, por mu desh që të prisja tre-katër të tjerë para meje.

– E çuno, si e kam Qamilin? – më pyeti Shyqo berberi, si për t’i thënë të tjerëve se ishte mik i babës tim. –Mirë! – i thashë unë dhe po shikoja ku mund të ulesha.

Sapo u sajua një copë vend në stolin e gjatë, në derë u duk Xhepi, një burrë rreth të 50-tave, diku shitës në një dyqan të vogël në bulevardin që shkon drejt Pallatit të Sportit. (Atëherë nuk ishte ndërtuar ende). Unë si fëmijë 13-vjeçar, i lirova vend dhe mbeta përsëri në këmbë.

– E xhepo, si po ndjehesh! Besoj se u gëzove që ta hoqën emrin nga lista, për t’u çuar në Amerikë? – E ngacmoi berber Shyqo, i bindur se Xhepi do shpërthejë.

– Ore Shyqo! Një gjë më bën përshtypje: në vend që në listë të ishe ti i pari, që e rrope këtë popull duke i prerë leshtë e kokës, më venë emrin tim, që s’më zenë këmbët dhe, për të gjetur ca zarzavate dhe fruta, më pas për t’i shitur, e në fund kur nuk i ble kush, t’i hedh në kazan se kalben e marrin erë. – Xhepi si tip nevriku, që s’pranonte as pluhur mbi veshë, vazhdoi: – More Shyqo! S’të kam pyetur më parë: Ku e çon leshin që qeth gjithë ditën, apo si ai miku yt që e mbledh në qese dhe në darkë i mburrët të shoqes: shiko sa lesh kam grumbulluar sot?.

Berberi qeshi me të madhe. Edhe ne qeshëm. Ja dinte huqin, por nuk e priste këtë shaka të hidhur, megjithatë nuk e bëri veten. Vetëm qeshte, duke menduar ç’ përgjigje do t’i jepte. Në këto fjalë e sipër, ndërhyri një klient, që nga theksi i fjalës dukej shkodran, i cili i dha bisedës ton humori:

– Unë jam Palushi prej Shkodre. Jam mik i ftuar në një dasëm këtu në Durrës, e po du me u ba i bukur, meqënse do të jem krushk në darken e nuses. Nesër martojmë djalin e vëllaut. Sa për ato që the ti shoku Xhep, edhe na në Shkodër kena një berber që vepron si ai durrsaku juaj, i cili vetëm lesh i tregon të shoqes, sepse lekët i mban vetë. Po një gjë nuk e morra vesh, atë punën e Amerikës. Xhepi i ngeli pështyma në fyt. Nuk e priste një kthesë të tillë. Ç’të ishte ky i huaj që u përzje në këtë muhabet me shumë zarar!? – Hej bela, – tha me vete, duke i hedhur një sy qortues Shyqos.

Berber Shyqo u zverdh në fytyrë. Ndërhyri për të ndërruar këtë bisedë me rrezik: – Ore Xhepi, sa gota ke pirë? Si duket të pëlqeu rakia, besoj ballë kazani. Ku e kishin sajuar, më duket se marrin në Përmet? – U bë një heshtje e shkurtër, sepse Xhepi, pasi i hodhi një shikim të shpejtë mikut shkodran, që ju duk burrë i fisëm, e vazhdoi bisedën, por tashmë serioz. – U pa puna! Duhet thënë troç muhabeti, që mos ketë keqkuptime, – mendoi në çast:

– Që thua ti lum z…., – në çast u kujtua që duhet fjalë shok, jo zotni. – Që thua ti lum shoqnia si i thoni ju në Shkodër, këtu në Durrës para një muaji e ca dit, në klubin “Danubi”, rreth 200.m afër Stacionit të Trenit, u bë një mbledhje e madhe me të gjithë tregtarët e Durrësit. E kam fjalën për tregtarët e vegjël, se të mëdhenjtë, ëhë…., sapo mbaroi lufta, u bënë proletarë, pasi shteti i konfiskoi gjithë pasurinë, madje edhe shtëpitë. Që thua ti, në atë mbledhje isha thirrur edhe unë edhe ky burri madh që nuk e lëshon gërshërën nga dora, veç pret lesh. Salla ishte mbushur plot. Kishte përfaqësues nga qeveria vendore, madje edhe një i deleguar nga qeveria lart, nga Tirana. Ajo që u kuptua, ishte se qeveria do ta vazhdojë reformën, duke na futur ne tregtarët e vegjël në “Kolektiva tregtarësh”, pra si të themi: tregtarë gjysëm privat. Nuk e kishim dëgjuar më parë këtë fjalë dhe ende nuk e dimë si do të jemi edhe privat edhe kolektiv. Deri këtu ishim mirë në mbledhje. E mblodhëm mendje që do të ketë ndryshime dhe kaq. Në fund u ngrit i deleguari nga Tirana, i cili me fjalë të mëdha po na mbushte mendjen se Partia në qendër veç për ne mendon, aq sa nuk e zinte gjumi për të na bërë të lumtur, ashtu si kllasën punëtore dhe fshatarësinë që “me vullnet”, po kolektivizohet çdo ditë në mbarë vendin. Ai nuk u ndal me kaq, por vazhdoi të përmendë emrat e tregtarëve të vjetër të Durrësit, që ishin shpronësuar, duke i quajtur kapitalistë që i kanë thithur gjakun këtij populli. Partia ia tregoi vendin atyre, por ama nuk i la pa punë. Mendoi edhe për ata, jo si në Neë Jork të Amerikës, ku ka aq e kaq të pa punë. “Ja shikoni se ç’ shkruan gazeta e sotme, për papunësinë dhe binduni”. Delegati u duk që ishte i kënaqur më fjalë e tij dhe me qetësinë që mbizotëronte në sallë.

Xhepi nuk e preu fjalën: – Mbledhja vazhdoi me pyetje dhe diskutime. Heshtje që nuk zgjati shumë, sepse “Shejtani” u zgjua. Nuk dua t’i kujtoj emrin e atij që u ngrit dhe tha me bollëk lavdërime për Partinë dhe qeverinë tonë. Në fund këputi një lloj propozimi, që na habiti e na la pa mend të gjithëve. Po ne qëndruam seriozë, asnjë nuk qeshi me atë budallallëk. Ai, pasi shau e shau sa i hante krahu, të gjithë tregtarët e mëdhenj, tha: “Mendoj se nuk është vonë, që Partia në qendër, me propozimin e masës këtu poshtë në bazë, të veprojë sa më shpejt të jetë e mundur, t’i ndëshkojë rëndë, të hartoj listat e të gjithë tregtarëve durrsak dhe t’i degdisë në Amerikë, ku të vdesin për bukë, sepse nuk do të gjejnë dot punë”. Kaq, dhe u ul qetësisht si shenjtor në “qetësinë” durrsake, duke parë majtas e djathtas, shokët të nxirë në fytyrë.

Pas këtij “Propozimi”, mbledhja u mbyll shpejt. Nuk dihet ç’ do të bëhet, po ky berberi ynë më ka futur frikën, se në atë gjoja në listë më kanë futur edhe emrin tim. Unë nuk i besoj shumë, po edhe s’i dihet. Jam bërë si i dytë nga mendja. çdo ditë dal këtu tek Porti, mos ka ardhur ndonjë anije e madhe e na nisin për në Amerikë. Këta të qeverisë nuk e prishin terezinë, veç kur vjen korrieri tek dera e të thotë: “Nesër bëju gati se do të lëvizësh”. Pa një, pa dy, veç kur e sheh veten në karrocë apo ndonjë makinë të vjetër, pa ditur ku do të vendosesh. Unë, sa për vete e kam përgatitur çantën me ndërresa, madje kam marrë edhe brisqe e sapun, se mbase nuk gjej dot në Amerikë.

Shkodrani i ulur në karrigen e berberit, dukej nga pasqyra që po qeshte si nën buzë, pa i dhënë të kuptojë durrsakut se nuk kishte dëgjuar kurë më parë një humor të tillë, kaq të guximshëm, kaq të bukur dhe të vërtetë. Ai nuk po fliste, veç dukej se po mendonte me vete: “Kot mburremi, se vetëm ne shkodranët bëjmë humor të hollë. Durrsakët, me këtë histori na e kaluan”. U ngrit, ndërkohë Shyqo i shkundi qimet që kishin mbetur mbi xhaketë, dhe pyeti si pa të keq: – Ku është ky klubi që mban raki të fortë, se ne në Shkodër veç raki të butë na japin?

Xhepi e kapi në ajër ftesën për ta pirë së bashku nga një gotë. U ngrit rrëmbimthi, e kapi mikun shkodran nga krahu dhe u drejtuan për tek kafe “Ylli” përballë berberhanes. Ktheu kokën dhe thotë:

– Shyqo! Mos ma mbaj radhën, se do vij nesër ta pres leshin.

Berberi ynë, u ul si i dërmuar në karrige. Fatmirësisht që u mbyll kështu kjo bisedë me rrezik koke, për vetë atë dhe mikun e tij Xhepin.

Kadri Tarelli

Vjeshta e dytë 2021.

Shënim: 1. Emrat e heronjve janë të rastësishëm, por toponimet janë të vërteta të njohura nga qytetaria durrsake. Disa kanë mbetur, disa kanë ndërruar emër dhe shërbim.

KULLAT E SAHATIT NË SHQIPËRI, VLERA QYTETËRIMI

October 17, 2021 by s p

Kadri Tarelli/

Një libër i veçantë në llojin e tij: “Kullat e sahatit në Shqipëri”, e studiuesit arkeolog Dritan Çoku, Një vepër shkencore me peshë jo vetëm nga përmasat, por më shumë nga përmbajtja, që unë me bindje e quaj simbol dhe vlerë qytetërimi mbarë shqiptar, sepse bën fjalë për këto vepra arti ndërtimor, të përbashkëta në përditshmëri të qyteteve, për të matur e treguar kohën, por të veçanta e të dallueshme nga njëra tjetra, si pjesë e trashëgimisë qytetare dhe pasuri e kulturës kombëtare.

Në parathënie, thuhet se për këtë vepër madhore autori punoi rreth 14 vjet. Vetëm kaq. A thua se janë 14 dit pushimi në Durrës, Ulqin apo Pogradec. Pyesni Dritanin, dhe do t’u thotë ç’ ka hequr, për gjatë katërmbëdhjetë viteve punë e studim të hollë, shtruar e gatuar si brumë në magje, për të bërë një libër të tillë, pa u kujtuar fare për andrallat e botimit. Çdo lexues bindet mjaftueshëm për punën, po t’i hedhë një sy të shpejtë vetëm bibliografisë, që përmban afërsisht 170 referenca shkencore e studimore. Besoj, nuk janë pak, kur një pjesë e tyre duhet të përkthehet në shqip.

Para do kohësh, duke folur për dy historianët dhe arkeologët durrsak, Hava dhe Sali Hidri, kam shkruar: “Janë treguar “kokëkrisur”, kur kanë vendosur dhe nisur të shkruajnë histori, pasi ata dhe vetëm ata e dinë se ç’ heq një historian, kur ulet të shkruajë”. Kadri Tarelli. Libri “Kur lexoj një liber”. F. 72. Fjalë që i shkojnë përshtat edhe Dritanit tonë.

Kështu, mund të them pa frikë, se fatmirësisht që historianët i kemi mes nesh. Atyre u skuqen sytë duke lexuar lloj-lloj shkrimi, i kërruset shpina mbi tavolinë, mbi libra e letra të vjetra të mbuluara nga pluhuri dhe myku, i zbehet fytyra duke qëndruar me orë, ditë dhe muaj në mjedise të mbyllura të arkivave dhe bibliotekave, ku ndonjëherë lëvizin lirisht edhe minjtë, që shohin me habi mikun e pa ftuar. Në fund ballafaqohet me kritikën që nuk të fal, shpesh jo profesionale. Poetit mund t’i thonë: të mungon frymëzimi dhe talenti, ndërsa historianit i drejtohen pa frikë: Je lodhur kot, sepse nuk ke parë edhe një dokument tjetër, apo nuk je i saktë se nuk më pyete edhe mua për mëhallën apo fshatin tim, dhe më keq akoma: i ke parë ngjarjet me syrin politik, etj, etj.

Unë e përgëzoj autorin, sepse na ka sjellë një libër-Monument për “Kullat e sahatit në Shqipëri”, për ta pasur në tavolinë, në bibliotekë, apo mbi oxhak në dhomën e pritjes, për ta shikuar e lexuar trashëgiminë e qytetit tim, qytetit tënd dhe qytetet e gjithë shqiptarisë, kudo në trojet ku flitet shqip dhe jetojnë shqiptarë. Besoj se çdo njëri nga ne, në heshtje do të shprehet: “Të lumtë mendja dhe pena i nderuar Dritan, sepse i bëre “Kullat e sahatit”, t’i flasin historisë edhe me heshtjen e tyre. Mirënjohje, sepse i solle historiografisë shqiptare një gur xhevahiri në thesarin e saj”.

Diku në fund të kapitujve, madje në fund të rreshtave, si pa u ndjerë, autori ka shkruar pak fjalë, që tregojnë vuajtjen e tij, por që ngacmojnë edhe dhimbjen tonë: – I kërkon instancave shtetërore që të kujdesen, të mirëmbajnë dhe të restaurojnë “Kullat e sahatit”, si monumente kulture, unike në llojin e tyre, që nesër mos të pendohemi. Unë me zërin e shakasë, po lus zotin, që ta dëgjojnë zërin tënd, sepse nuk po kërkon shtëpi e saraje për vete, por për kulturën tonë, që mos ta humbasim edhe këtë trashëgimi që na ka mbetur. Boll kemi humbur nga kapriçot shkatërrimtare të natyrës, viteve dhe shekujve, si tërmete apo erozione, përfshi edhe luftërat që në trojet tona kanë qenë të vazhdueshme.

Në këtë libër me dhimbje mësojmë, sa shumë dëmtime kemi pasur nga mos kujdesi i drejtuesve vendor, vite të shkuar, jo vetëm në ditë e sotme. Libri na flet: objektet publike të lëna pa zot, në mëshirë të fatit, dëmtuar shpesh edhe nga marria individuale dhe marrëzia kolektive, siç ndodhi në vite 1966-67. Lexojeni me kujdes dhe do të gjeni të pasqyruar veprime që nuk na nderojnë si qytetarë të këtij vendi, aq sa do t’u bjerë libri nga dora, jo nga zemërim por më shumë nga turpi. Autori i shmanget komenti, duke na lënë që, secili të mund të gjykojë vetë atë çka përjeton.

Nuk kam ndërmend të përshkruaj përmbajtjen, është e pa dobishme për lexuesin kureshtar dhe të pasionuar, veç dua të theksoj se i gjithë studimi është punuar hollë. Ai ka sjell plot kuriozitete të kohëve dhe shekujve, mbi përpjekjet e shoqërisë për të matur e treguar kohën. Ne shqiptarët kemi të drejtë të krenohemi për kulturën qytetare të zhvilluar në kushtet e mesjetës, sepse jemi të parët që brenda jetës qytetare të Perandorisë Osmane, ndërtuam “Kullat e Sahateve”, në qytetet tona, përmend, qytetin shqiptar të Shkupit (1566-1574). “Pra, duket qartësisht dhe bindshëm, se ndërtimi i kullave të sahatit në trojet shqiptare, është një veçori dhe diçka e rrallë për qendrat e tjera turke, në periudhën osmane”, – thekson autori që në hyrje te librit.

Në vazhdimësi, ajo që të nxit ta lexosh deri në fund këtë libër, është, se do të ndeshesh me historinë e 21 kullave të sahati, të veçuara e të përzgjedhura nga 52 të tilla në mbarë vendin, duke filluar me Kullën e Sahatit në kalanë e Krujës, për ta mbyllur me sahatin mbi godinën e Komunës në Librazhd.

Nuk po them gjë të re, kur po dua të shpreh një mendim, që besoj i bashkohet edhe dëshirës së autorit: – Se ky libër meriton të përurohet në të gjitha qytete shqiptare, si mesazh diturie, urtësie, vlere dhe krenarie. Është në interes të çdo qytetari, të njohë e të nderojë historinë e qytetit të vet. Kështu do të duam më shumë vendlindjen, qytetin dhe mëmëdheun. Për nostalgji të viteve, po shtoj pak mbresa të mbetura heshtur: Janë jo pak njerëz, bie fjalë në Durrës apo qytete te tjerë, që deri vonë kanë dëgjuar tingullin e kambanës, që lajmëronte pjesët dhe orën e plotë. Tingulli i orës ishte një zë që thërriste e kujtonte banorët, se qyteti jeton dhe punon. Çdo kush mund të bëjë pyetjen pa përgjigje: Pse sot heshtin, ç’ punë prishin, kë ngarkojnë, kë shqetësojnë dhe sa shpenzojnë?

Urime Dritan Çoku! Siç ke premtuar, vazhdo me sukses, studimin dhe pasqyrimin e të gjithë “Kullave të sahatit”, në mbarë trevat shqiptare të Ballkanit.

Është pasuri kombëtare që nuk duhet të tretet e të humbasë.

Mirënjohje për këtë vepër shkencore!

Kadri Tarelli

Vjeshta e parë, 2021.

BASHKIM KADIU NË LIBRIN “ENCIKLOPEDIA E VLERAVE”

September 18, 2021 by s p

Përcjell mesazhe qytetarie, urtësie dhe pajtimi

Kadri Tarelli

Ka vetëm pak dit, fund gushti 2021, që doli nga shtypi, libri i Bashkim Kadiut “Enciklopedia e vlerave”. Një titull që ngacmon kureshtjen dhe fantazinë e lexuesit dhe çdo durrsaku, që e do dhe e ndjen pulsin e qytetit të lashtë e të ri, sepse aty përfshihen rreth 539 portrete te intelektualëve durrsak, për gjatë një harku kohor prej afro 150 vjetësh.

Me këtë rast u bë edhe përurimi i këtij libri me shumë vlera qytetarie, që u hap dhe u drejtua nga shkrimtari Qemal Vrioni. Nderuan këtë kuvend për librin, dhjetëra intelektualë të Durrësit, shumica “Heronj” të kësaj enciklopedie. Nga paneli drejtues përshëndetën autorin dhe veprën e tij Shpendi Topollaj, shkrimtar, kritik, studiues dhe dramaturg. Më pas Monada Myshketa-Mehmetaj redaktore e librit. Fjalë të ngrohta përdori Mujo Buçpapaj – Drejtori i gazetës kombëtare “Nacional”, si njohës i të gjithë veprimtarisë gazetareske e letrare të Bashkimit. Njëkohësisht përshëndeti edhe poeti Agim Bajrami. Me këtë rast edhe unë vlerësova punën dhe veprën e Bashkimit, duke thënë:

Kushdo që e ka ndjekur sado pak krijimtarinë e Bashkimit, nuk do të habitet, pasi ai me shkrimet e tij ka qenë dhe është pjesë e shtypit qendror e lokal, prej gati 30 vjetësh. Më duhet të shtoj këtu, se ai, si punëtor i palodhur i letrave shqipe, është autor i pesë librave, në të cilët në formë të zgjeruar, ka paraqitur vlerat atdhetare dhe intelektuale të qytetarisë durrsake.

Në një shkrim timin të disa viteve më parë, në kryetitull e pagëzova: “Bashkim Kadiu kronikan i intelektualëve durrsak”, ishte një frymëzim çasti, pasi më bukur do të shkonte “Kronikan i qytetarisë durrsake”. Dikush mund pyesë: Pse ke ndërruar mendje? Do të bindet, pasi nëpër faqet e pesë librave të këtij autori, gjallojnë portrete të qytetarëve durrsak të të gjitha shtresave, ku mund të përmend: klerikë të nderua, atdhetarë, luftëtarë e veprimtarë, titullarë të institucioneve shtetërore, vendore e qendrore, drejtues të sektorëve prodhues, pedagogë, mësues e mësuese të nderuara, drejtorë shkollash, shkrimtarë, poetë, historianë, arkeologë, agronomë e doktorë shkencash, zyrtarë, mjekë, artistë e sportistë, ekonomistë, ushtarakë dhe juristë. Me një fjalë, lexuesi do të gjejë të pasqyruar historinë e zhvillimit të qytetit të Durrësit, por në një formë ndryshe nga sa jemi mësuar. Tani nëpërmjet jetës dhe veprimtarisë të secilit nga “heronjtë” e tij. Pa i bërë bisht shakasë, lexuesi do të gjejë gjyshin, prindin dhe veten, si vlerë dhe pjesë e qyteti.

Jo pa qëllim i përmenda këto fjalët e fundit, pasi Bashkimi nuk u ndal këtu: Ai botoi së fundmi librin madhor “Enciklopedia e vlerave”, ku vetë titulli tregon vlerën dhe peshën e rëndë të qytetarisë durrsake. Një ide e kahershme e autorit, për t’i mbledhur bashkë në një libër, të gjithë “heronjtë” e tij. Natyrisht punë e madhe i është dashur, duke shtrydhur gjithçka shkruhet në një shkrim, për të nxjerrë “Vajin e ullirit”, si mundim, ushqim, mjekim e detyrim, ndaj lexuesit dhe për lexuesin. Është një formë e njohur për libra të tillë, për të pasqyruar sa më shkurt dhe sa më realist, portretin e secilit. Është një prej kërkesave që ka një libër që quhet enciklopedi.

Ky libër në vetvete, përmban një punë vërtet të madhërishme në pamje, por e vështirë në realizim dhe e dobishme në përmbajtje, që ka kërkuar mund, djersë, lodhje, harxhim kohe disavjeçare, energji dhe shumë dashuri e frymëzim idealisti. Dua të jem i gabuar, por nuk di që dikush tjetër në Shqipëri, të ketë bërë kaq shumë për qytetin e tij. Në këtë rast, vepra e Bashkimit është një shembull që meriton duartrokitje, ndaj duhet përshëndetur, përgëzuar dhe falënderuar me mirënjohje të pakufishme.

Të gjithë librat, kur shkojnë në dorën lexuesit, gjykohen si në formë e përmbajtje, por ajo që mbete është vlera artistike, gjuhësore, shkencore e qytetare, përcjellë nëpërmjet mesazheve që u duhen brezave. Këtu lexuesi jep notën për secilin, në veçanti për libra të tillë.

Besoj se kam të drejtë që, si njohës i të gjithë veprës së Bashkim Kadiut, t’ i çmoj vlerat e këtij libri, në disa këndvështrime:

Së pari: Libri “Enciklopedi e vlerave”, është një “përmendore” që u ngrihet të gjithë atyre që vunë mendjen, shpirtin dhe fuqitë, në shërbim të qytetit dhe qytetarisë durrsake, si një trashëgimi njerëzore, qytetare e familjare. Çdo kush nga brezat, të sotëm e të nesërm, kanë me çka të mburren, për bëmat e të parëve të tyre, sepse kanë në dorë një “Testament pasurie”, një emër të ndritur, që u mbetet në shekuj, sepse nuk tretet, grabitet apo venitet. Besoj se nuk është pak. Ndaj ky libër meriton që të jetë në çdo bibliotekë shkollash, institucionesh dhe me çdo kusht në çdo familje, jo për të mbushur e zbukuruar raftet, por si “Monument”, që meriton të vendoset sipër oxhakut, në “Odën e burrave” të çdo shtëpi, si ikonë për ta parë e për t’u falur, çdo fillim e mbarim dite.

Së dyti: Durrësi këtu ka qenë, është dhe do të jetë në shekuj, por janë njerëzit, intelektualët, të diturit, ata që e lartësojnë emrin dhe vlerat e tij në përjetësi. Kështu që, ky libër, “në heshtje si durrsakët”, pa folur e pa ngritur zërin, është një burim mësimi dhe përvoje për brezat e rinj, për ta dashur dhe zhvilluar qytetin tonë famëmadh. Ta dush qytetin dhe të vesh gjithçka në shërbim të tij, nuk është thjesht dëshirë, por detyrim ndaj vendlindjes, të parëve dhe trashëgimtarëve. Le të shërbejë ky punim, si udhërrëfyes e model për ata që do të guxojnë të nisin e të shkruajnë për vlerat e qytetit, sepse historia e Durrësit nuk mbaron këtu.

Së treti: Ky libër përcjell një kumt, që diku thuhet hapur nga disa intelektuale, si nëpër romane, apo shkrime gazete, por që këtu në faqet e kësaj enciklopedie, thuhet pa zhurmë e bujë dhe ndjehet me tepri: Është kambana e “Pajtimit të kombit”, përkundër përçarjes dhe ndarjes: “Ne dhe ata”. Autori nuk i ka përzgjedhur figurat sipas dëshirës dhe bindjeve të tij apo të lexuesit. Ata janë thjesht qytetarë e intelektualë të Durrësit, pa dallim shtresash pasunore, pozitash zyrtare, përkatësi fetare dhe bindjesh partiake, që rrinë pranë e pranë e kuvendojnë pa ju mburrur njëri tjetrit, se kush e do më shumë mëmëdheun.

Pa dashje, autor Bashkimi, siç e ka edhe emrin, i mëshon në heshtje bindjes atdhetare, se përçarja, sëmundja jonë vrastare, duhet të venitet e të shuhet mes shqiptarëve. Të gjithë e pranojmë me zë apo pa zë, se duhet të jemi bashkë, sepse këtë copë Shqipërie e kemi bashkë dhe duhet ta trashëgojmë së bashku.

Besoj se Bashkim Kadiu, pavarësisht moshës, nuk do të ndalojë këtu. Për të nuk është stacioni i fundit. Me vullnetin dhe energjinë që ka, besoj se do na sjellë përsëri libra të rinj, shkruar e qëndisur nga penda e tij.

Kadri Tarelli

Gusht 2021.

“GURËT E KURORËS”

September 9, 2021 by s p

Kadri Tarelli/

Shqiptarët e kanë treguar gjithë jetën, që janë të zot edhe në kordhë edhe në pendë, edhe me trimëri edhe me ment e dituri. Shqipëria ka nxjerrë shumë njerëz të çquar e me nam të madh…. E me djemtë e saj mburren të tjerë vende e të tjerë kombe – Sami Frashëri.

Para pak ditësh, në fillim të vjeshtës së parë, 2021, erdhi në Durrës Mustafë Ismaili, shkrimtar, poet dhe studiues, nga Presheva, apo nga “Lugina”, siç e thotë ai, sot me banim në Kanada. Njiheshim prej kohësh vetëm nëpërmjet shkrimeve, por kafe dhe bisedë drejt për drejt, ishte hera e parë. U kënaqëm si miq të vjetër të letrave, që e gjejmë shpejt gjuhën e përbashkët. Me dhuroi disa libra, mes tyre edhe “GURËT e KURORËS”, Bibliografi e diasporës shqiptare në Kanada”, me titull letrar të qëlluar, që më tërhoqi si me magji, aq sa nuk më lëshon nga dora.Është libër voluminoz, lidhur e ujdisur mjaft bukur, por më e bukur është gjuha e pastër dhe e krehur imët, kultura e admirueshme e të shkruarit, letrarisht punuar me artin e fjalës, për aq sa lejon një libër “Enciklopedi”, (emërtimi im). Besoj se autori është në një mendje me dijetarin tonë Faik Konica, që thotë: “Gjuha është një tregues i sigurt i gjendjes qytetëruese të një populli”. Është një libër i rëndë për nga përmbajtja, pasi në ato 540 faqe janë përfshirë portretet të rreth 100 “heronjve” të suksesshëm, mërgimtarë shqiptar në Kanada.Jo pa qëllim në krye të shkrimit kam vendosur pak fjalë të dijetarit tonë të ndritur Sami Frashëri, pasi për shqiptarët që ndrisin e shkëlqejnë nëpër botë, e ka fjalën, por që fatkeqësisht derdhen nëpër botë, pasi nuk i mban vatra jonë. Autori Mustafë Ismaili, me këtë libër i bën nder racës sonë. Jo pa qëllim ai thekson: “Këtë bibliografi ua kushtoj diasporës shqiptare kudo në botë. Le te jete njëherësh një shtysë e nxitje për kolegët e mi, të pasqyrojnë jetën dhe arritjet e shqiptarëve të shquar e të suksesshëm në gjithë botën”.Lexoj, kënaqem, bindem dhe krenohem, kur shoh emra të atdhetarëve tan, që shkëlqejnë dhe begatojnë Kanadanë. Vend që u ka krijuar liri, mundësi, kushte e hapësira demokracie, ku secili të tregojë talentin dhe aftësitë e tij. Janë shqiptarë nga të gjitha trojet tona etnikë, përfshi edhe arbëreshë të jugut të Italisë, por që mbajnë me krenari mbiemrin “Albanessi”, siç është znj. Laura Albanesse, ministre e emigracionit, anëtare e Asamblesë legjislative të Ontarios, propozuese e ligjit, që shpalli në parlament në Toronto: “Nëntorin”, “Albanian Heritage Month in Ontario”, (Muaj i trashëgimisë së shqiptarëve në Ontario). Besoj nuk është pak: “Për herë të parë, në nivel kaq të lartë shtetëror, flitet për shqiptarët”, -shkruan autori.Në vazhdim po vendos disa emra, pjesë e librit “Gurët e kurorës”: Agako Nuç (Nouch). Çam i dalluar i Kanadasë në biznes, i cili thotë për ne lexuesit. “Një nga cilësitë më të vyera të njeriut në shoqëri është guximi dhe këmbëngulja, që të arrijë qëllimin për punë të mira e të dobishme”.Kristaq Petraq Turtulli: Emër tepër i njohur në mjedisin letrar shqiptar e kanadez, i cili ka ecur në gjurmët e një kulture kombëtare, që kapërcen kufijtë e dekadave. Vazhdim i traditës familjare, Korçare e kombëtare. Anëtar i Unionit të shkrimtarëve të Kanadasë, botues i shumë librave në shqip dhe anglisht. Ndaj me të drejtë autor Ismaili, shkruan: “Është artisti botëror, është zëri i dy kombeve, i dy kontinenteve, është sfida e viteve, është modeli më i mirë, ura e madhe kulturore mes dy kombeve”. Liliana Cingu. Mjeshtre e valles së kombit shqiptar. E lindur dhe e shkolluar në Tiranë, me rrënjë nga Gjakova. Ajo shprehet me përvojën e jetës dhe të suksesit: “Gjithkush duhet të përpiqet që të lerë “Emër” në skenën e vet. Skena e jetës ka vend për emrin e të gjithëve”.Hytbi Tarelli. Artist, mjeshtë i penelit dhe daltës, thoshte shpesh: “Duaje artin, jeto me artin dhe sakrifiko për artin”. Ndërsa vetë autor Ismaili shkruan: “Vepra e shenjtores Nënë Tereza e frymëzonte magjishëm. E admironte si perëndi. E kishte idhull dhe engjëll mirësie, ndaj “çlodhej” kur ulej dhe punonte portretin e apo shtatoren e saj. Nuk kursehej në shpenzime. Arriti deri aty sa të lajë në flori bustin e heroit tonë kombëtar Skënderbeut, apo të çojë në Prekaz shtatoren e komandantit legjendar Adem Jashari”.Përparim Kapllani: I ndodhur mes lavdisë së djersës dhe pasionit të shkronjës, shkruan: “Nëse shkrimtarët bëjnë biografinë e shoqërisë, është detyrë të shkruhet edhe për ata që shkruajnë për shoqërinë”.Dr. Rukije Kondaj. Ka një karrierë të pasur profesionale në fushën farmaceotike, brenda Shqipërisë dhe jashtë saj. Për disa vjet kryetar e Shoqatës së bBashkësisë Shqiptaro-Kanadëze, sot presidente nderi e kësaj shoqate. Është e para shqiptare në Kanada, e nderuar me medaljen, “Queen Elizabeth II Diamond Jubilee Auard”, (medalje “Diamanti i kurorës së Mbretëreshës Elizabet II”. Titujt dhe vlerësimet janë të shumtë. Kureshtja shuhet vetëm duke lexuar faqet e këtij libri, sepse autori shkruan: “Dr. Rukije Kondaj jeton mes ligjeve, mes librave, mes tingujve të këngëve, mes miqësive që rriten çdo ditë. Është një zonjë, herë e hekurt, e herë mes emocionesh”. Shefik Metalla: Inxhinieri që bashkon dëshirën për punë me mençurinë dhe patriotizmin. Ai ruan shumë mbresa nga vendlindja. Është durrsak gjer në majën e thoit. Ja ç’ thotë ai: “Falënderoj zotin që në shumë drejtime e konsideroj veten me fat. Më janë realizuar dëshirat. ….. Mbarova Universitetin, si ëndrrën më të madhe të rinisë sime dhe bëra një karrierë të suksesshme dhe të ndershme. Unë shpesh kam thënë, që na përzuri i keqi nga vendi ynë…… Pranuam të sakrifikojmë për të fituar. Patëm vizion tjetër për drejtësinë dhe ndershmërinë”.Naser Berisha. Biznesmen dhe afarist nga Prizreni, i njohur në botën shqiptare, jo vetëm në Kanada. Nga viti 2010, Naseri është themeluesi i shoqatës Shqiptaro-kanadeze në London, që me bindje thotë: “Të huajt mund të na ndihmojnë me ndonjë lëmoshë apo infuzion tranzitor, por nuk na mbështesin gjithmonë”. Me lejen e autorit po shtoj diçka më shume se ç’ është shkrua në këtë libër. E kam njohur Naserin në rrethana të çuditshme që sjell jeta. Ai kishte vizituar studion e skulptorit Hytbi Tarelli në Toronto dhe kur u ndodh përballë shtatores së Komandantit legjendar Adem Jashari, kishte thënë: “Ky monument s’është për këtu në studio. Vendi dhe nderi i tij është në Kosovë, aty ku lindi, ku u rrit, ku luftoi dhe ra në Prekaz, bashkë me shumë anëtarë të familjes së madhe”. Kështu u tha e kështu u bë. Naseri dhe i vëllai, mjeku i njohur prizrenas Nexhip Berisha, na pritën shqiptarisht në Prizren dhe na shoqëruan me makinën e tyre në Prekaz. Kësaj veprimtarie i kam kushtuar shkrimin: “SHTATORJA E ADEM JASHARIT, nga Toronto u vendos në Prekaz. Kosovë”. Shkrimi u publikua: “Fjala e lire”. Londër. Gazeta “Dielli”, SHBA, etj.Përmenda vetëm pak emra, thjeshtë sa për të dhënë një ide të përmbajtjes, sepse e meriton të vvihen në dukje vlerat e këtij libri madhor.Së pari. Autori Mustafë Ismaili: duke qenë prej shumë vitesh veprimtar, nënkryetar dhe anëtar nderi i i shoqatës së bashkësisë Shqiptaro-Kanadeze, ka patur mundësi që t’i njohë personalisht “Heronjtë” e tij, të ulet e të kuvendojë me ata, të cilët natyrshëm dallohen ndër të tjerët. Kështu që është i vërtetë dhe i drejtpërdrejtë për ato që rrëfen. – “Është koha t’i përkasim njëri-tjetrit”. – Shkruan autori, me zjarrin e shpirtit atdhetar, që kërkon mirëkuptim, pajtim e bashkim mes shqiptarësh, ndaj dhe vazhdon: – Ideja për një libër të zgjedhur, dedikuar diasporës shqiptare në Kanada, më ka preokupuar prej kohësh. Të gjitha organizatat në statutet dhe kryefjalë të tyre kanë kultivimin e vlerave, traditave, kulturës dhe mësimit të gjuhës shqipe…. Shumica e organizatave kanë pothuaj të njëjtën veprimtari: përkujtim të datave të rëndësishme historike dhe festat fetare, aktivitete argëtuese, artistike e sportive. Kështu lexuesit i lind vetiu pyetja: Kush i mbështet dhe i ve në jetë këto dëshira dhe projekte madhore, por të vogla në dukje? Përgjigja është e thjeshtë: Janë njerëzit tanë që venë mendjen dhe zemrën në punë, shpesh edhe pjesë nga pasuria e fituar me aq mund dhe djersë. Së dyti: Autori, shumë ngjarje dhe copëza jete, i lejon që t’i shprehin vetë “herojtë” e librit, pasi është e pamundur që të gjejë drejtimin e jetës, ndjesitë, uljet dhe ngritjet të gjithsecilit, ku janë vështirësitë dhe përpjekjet, puna e vullneti, dëshira dhe qëndrueshmëria për të mbijetuar, si fillim, e më pas për të qenë i suksesshëm në atë botë të madhe.Së treti: Jeta dhe suksesi i çdo individi është një dëshmi e rrallë, do ta quaja, model që frymëzon të madh e të vogël në mbarë botën Shqiptare. Diku kam shkruar, kur bëhet fjalë për leksikologun Sadulla Zendeli-Daja, nga Gstivari, mërgimtar i viteve 1960, në Suedi: “Më kot hallakaten autorët e teksteve të leximit letrar, (libër mësimor në shkollat tona), për të gjetur shembuj edukues ndaj dashurisë për punën dhe mëmëdheun. Mësimet i kemi të gjalla mes shqiptarëve”. K. Tarelli. “Kur lexoj një libër. Së katërti: Me sa e njoh unë veprimtarinë e shoqatave shqiptare në mërgim, meqënse me disa kam lidhje letrare e bashkëpunim të hershëm, vepra e autor Isamilit, është një shembull i veçantë dhe i përkryer, për të vënë në dukje veçoritë e shqiptarëve të suksesshëm në mërgim, rruga që duhet ndjekur dhe, jo për t’i mburrur.Së pesti: Libra të tillë e kanë vendin mbi oxhak në “Odën e burrave”, apo në dhomën e pritjes, jo për zbukurim, por t’i shikojnë e t’i lexojnë herë pas here të rinjtë, sepse kanë ç’të mësojnë nga përvoja e brezave: Suksesi kërkon punë, durim, trimëri dhe mençuri, sakrifica dhe shpirt krijuesi. Ndryshe mbetesh në vend, s’ke kujt t’i ankohesh, veç vetvetes.Në mbyllje po shtoj fjalët e Namik Selmanit, publicist, poet, shkrimtar e studiues, i cili në hyrje të këtij libri, shprehet: . “Unë do të quaja “Libri i jetës”. Libri i Mustafë Ismailit ia vlen të jetë libër i familjeve tona, qofshin në mërgim apo qofshin në trojet amtare ku jetojnë.Përshëndetje dhe urime autorit! Libra të tjerë të këtij lloji dhe këtij niveli, presim në të ardhmen, pasi historia nuk mbaron këtu.Kadri TarelliDurrës më: 07, të vjeshtës së parë, 2021.