• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“KOLOMBI” SHQIPTAR, QË ZBULOI AMERIKËN PËR SHQIPTARËT

July 24, 2018 by dgreca

*At Kol Kristofori ndërroi jetë me 26 Korrik 1940. Ai ishte i pari shqiptar që “zbuloi” Amerikën për shqiptarët më 1884.

20264920_255311678301143_2509840410578664397_n

* A e përshkoi rrugën për 57 ditë Kole Kristofor, po aq sa zgjati rrugëtimi i Kostandin Demos, autorit te librit”Shqiptarët në Amerikë”?/

Faik Konica October 1926_The Mayflower log

* Faik Konica: Kol Kristofor ishte dekani për shqiptarët e Amerikës.

20375985_255311821634462_2987714783045021889_n

* A nuk do te ishte mirë që shqiptarët e Amerikës ta përkujtonin këtë datë dhe t’u përcillnin brezave se kur dhe si erdhën shqiptarët e parë në Amerikë?

20264897_255311891634455_6036914112996903772_n

* Duke shfletuar librin e Costantine A. Demo”The Albanian in America”-The First Arrivals-, për të cilin Noli porosiste se duhet ta lexojnë të gjithë shqiptarët ….

20258218_255311648301146_2037695723151470673_ndalip-ok

NGA DALIP GRECA(Dielli-arkiv)/

Dihet se Amerika, u zbulua nga Kristofor Kolombi më 1492.Po shqiptarët, kur e zbuluan Amerikën? Kur erdhi shqiptari i parë në Kontinentin e ri? Kësaj pyetjeje janë përpjekur që t’i japin përgjigje shumë studiues, por askush nuk ka shkuar përtej asaj përgjigjeje që na ka dhënë Kostandin Demo, në libërthin e tij.

Është shkruar “Copy Paste” në shumë gazeta e revista se i pari shqiptar shkeli në Amerikën e Veriut më 1876, por nuk qëndroi këtu,-u largua për në Argjentinë. Po kush ishte ai shqiptar? Si e kishte emrin? Ku zbriti, ku qëndroi, pse iku? Nga ç’rrethina të Shqipërisë erdhi? Gazeta”Kombi” më 1907 na orienton: Kur erdhi shqiptari i parë këtu më 1884, kishte më shumë se 20 mijë shqiptarë, por ata ishin arbëresh. Pra shqiptari i parë erdhi më 1884, dhe jo më herët.
Të dokumentuara gjurmët e shqiptarëve në Amerikë gjenden në librin e Costantine A. Demo”The Albanian in America”-The First Arrivals- publikuar nga Shoqëria FATBARDHËSIA”GOOD Fortune”, Shoqatë e Katundësve, e krijuar që me 20 Nëntor 1908, e cila është një nga më të hershmet dhe më punëshumtat prej shoqatave lokale të shqiptarëve në Amerikë. Në parathënien e librit, që u botua më 1960, pasi ishte botuar më parë si fragmente në gazetën”Dielli”, Kostandin Demo, falenderon Shoqërinë”Fatbardhësia” dhe bashkafshatarët e vet Katundllinj, që patën mirësinë ta botonin këtë libërth të vockël, por shumë të rëndësishëm, si një dëshmues i rrallë për ardhjen dhe jetesën kolektive, 10-15 vetë në një konak, të shqiptarëve të parë në Amerikë, mënyrën e ndarjes së punëve brenda konakut, mënyrën e kursimeve, të gatimeve, të leximeve etj.
“Katundi” i rrahu herët rrugët e mërgimit. Madje ky fshat kishtë në Amerikë edhe Shoqërinë e Zonjave të Katundit, e cila ishte pagëzuar me emrin”DRITA”, e themeluar me 17 Qershor 1928. Edhe kjo Shoqëri e zonjave i kishte vënë vetes të njëjtin qëllim dhe ishte fokusuar, po aty ku ishte fokusuar Shoqëria e burrave ’Fatbardhësia”. Qëllimi i përbashkët, siç shkruhet në Kanunoren e Shoqatës ishte:” Të ndihmojë Katundllinjtë të përparojnë në çdo degë shkollore dhe mendore”.

DY FJALË PËR KATUNDIN DHE KATUNDLLINJTË

Sipas Kostandin Demos, shqiptari i parë që erdhi në Amerikë ishte nga fshati Katund, Kol Kristofor. Demo shkruan:”Mbani mend At Kole Kristoforin, që lindi në Katund më 1860, erdhi në Amerikë 1884, u dorëzua prift më 1917, dhe vdiq në Boston me 26 Korrik 1940, në moshën 80 vjet.”
Këtë fakt historik duhet ta ruajnë në kujtesë brezat e shqiptarëve dhe t’ua përcjellin pasardhësve. Me Kol Kristoforin nis historia e shqiptarëve të Amerikës këtu.
Demo tregon se me bashkëfshatirin e tij Kol Kristofor kishte njohje të afërt.”Ai dëshmon: Ishte i ndershëm, i drejtë, i sinqertë, kurdoherë të ndihmonte, i paepur ne parimet e tij, dhe patriot i fortë. Në fillim të shekullit(XX), në shtëpinë e At Kolës, ne hapëm të parën shkollë private-gratis për cupa. Motra e At Kolës , Sofi, u jepte mësim cupave, njëra prej të cilave ishte motra ime, Sana.Nga librat e shkollës që sillte motra ime në shtëpi, unë mësova të këndonj shqip, dhe mbanj mend dhe sot akoma një vjershë që mësova përmendësh në atë kohë’Fyelli i Bariut”…”
…Po hapim një parantezë për historikun e Katundit: Sipas Demos fshatin Katund i takon krahinës së Korçës. Fshati lindi nga brengat e Vithkuqit, që sot është një fshat në rrethin e Korçës, por që në kohën kur në tokat arbërore u sulën pushtuesit turq,Vithkuqi ishte një qytet i bukur dhe i përparuar. Turqit e shkatërruan Vithkuqin dhe banorët e tij u shpërndanë brenda dhe jashtë Shqipërisë.Një prej banorëve ishte edhe At Demoja, prifti i Vithkuqit, i cili pasi u shpëtoi otomanëve, u vendos në Katund, një vend i rrethuar me male e me ujë të ftohtë.Pikërisht At Demoja njihet si themelues i Katundit. Të tjerë njerëz të njohur të Katundit ishin: Vëllezërit Stoja, Jorgo dhe Zoto Prifti, djemtë e At Thanas Domollarit. Pas ca kohësh në Katund u vendosën edhe të shpërngulurit e tjerë që erdhën nga fshatrat e Zagorisë;Panariti, Selenicës e Pishës, Gjanci etj, të rrënuar nga lufta. Katundi u rrit dhe u bënë shumë shpejt 106 familje.Katundllinjtë bënë shkollë, shumë prej tyre morën rrugët e kurbetit, ku fitonin para dhe dije….Katundllinjtë qenë ndër më të suksesshmit në kurbet dhe i ndihën shumë Lëvizjes Kombëtare këtu në Amerikën e Veriut.Edhe vetë Costantine A. Demo ishte prej Katundi. Ai mbërriti në Amerikë që më 1903. Axhenda e rrugëtimit të tij është tepër interesant. Studiuesi i njohur Petr R. Prifti, ish editor i Diellit dhe sekretar i Vatrës, në fjalën që mbajti të dielën me 24 mars 1974 në darkën e dhënë për nder të Nini Demos në Pier Four në Boston ka shkruar se Demos iu deshën 57 ditë për të ardhur në Amerikë. Itinerari ishte ky: Nga Katundi, shkoi në Korcë, që andej në Manastir, prej aty në Selanik me tren; me vapor shkoi në Pire, ku priti 8 ditë vaporin për në Napoli, ndërsa në Napoli priti dy javë vaporin për në Amerikë, ndërsa rrugëtimi Napoli-Amerikë i mori 17 ditë.

KOLË KRISTOFOR, SHQIPTARI I PARË NË AMERIKË

Kolë Kristofor, arriti në Amerikën e Veriut, sipas dëshmisë së Demos rreth vitit 1884. Ende nuk është saktësuar data dhe muaji i mbërritjes. Kur e shkroi librin Demo ua la për detyrë të rinjëve që të investigonin për t’i saktësuar këto të dhëna, por ende nuk janë gjetur saktësisht.Nuk dihet saktë as data dhe as muaji i ardhjes së tij, por duhet të ketë qenë mot i ngrohtë, stina e Verës ose e pranverës, sepse natën e parë ai e kaloi jashtë, në natyrë. Kola udhëtoi me një vapor grek dhe zbriti në Boston. Nuk dinte ku të shkonte nga që nuk njihte njeri,kështu që natën e parë në Amerikë fjeti jashtë stacionit të trenit, në stacionin jugor(South Station). Sipas rrëfimit të Demos, Kola e kaloi natën jashtë me disa grekë, me të cilët kishte udhëtuar bashkë.(Kerko per me shume en arkivin e Diellit www.gazetadielli.com))
Ne Foto 1- Libri i botuar nga Kostandin Demo me 1960 i sponsorizuar nga Shoqeria”Fatbardhesia”
2- Ate Kole Kristofor 3- Immigrantet duke zbritur ne Ellis Island(Per shqiptaret Vatra kishte caktur Koste Hotoven,
qe t’i priste emigrantet).4- Ne Qender Fan S. Noli i shoqeruar nga Sotir Peci dhe Kristo Kirka(foto nga arkivi i Vatres). (Lexoje te plote ne gazeten Dielli )

 

Filed Under: Featured Tagged With: dalip greca, Kole Kristofor, Kostandin Demo, The Albanias in America

KOSTANDIN DEMO I NJOHUR SI NINI DEMO

July 15, 2013 by dgreca

-Autor I librit “SHQIPTARET NE AMERIKE”/

NGA  PETER PRIFTI*/

When Mrs. Victoria Kosta, the niece of Nini Demo, asked me to speak at this happy occasion, I accepted without hesitation. The reason is that I have known our friend Nini ever since I came to Boston, about 15 years ago. We met and got to know each other while I was working in Vatra’s office as Co-Editor of Dielli and Secretary of the Vatra organization. I will come back to that later, when I tell you something about Nini’s book The Albanians in America. But right now, let us go back to the beginning, and let me tell you something about Nini’s past, a few facts about his background.

Konstandin A. Demo was born in Katundi, one of the villages known as Vakëfet, in the Korçë region, 85 years ago tomorrow, that is to say, on March 25, 1889. You wouldn’t think so, to look at him, but that is a documented fact. He came to America when he was a mere boy of 14, in the yae 1903. He located in Natick, Massachusetts, where he spent the first six years of his life in the new country. Traveling to the United States in those days was no simple task. It tokk Nini 57 days to make the trip, which is just about as long as it took Christopher Columbus to discover America. But to appreciate the story of his trip, I must tell it to you in Albanian.

Pasi arriti në Korçë, Nini u nis për në Manastir. Po me se? Hipur mbi kalë? Jo, aspak. Udhën e bëri mbI një araba, që ia dërrmoi kockat gjer sa arriti në Manastir. Pastaj nga Manastiri shkoi me tren në Selanik të Greqisë. Atje mori vaporin për në Pire, ku ndenji plot tetë ditë, gjer sa u nis vapori për në Napoli. Në Napoli u desh të priste 15 ditë, më parë se të nisej për n’Amerikë. Udha nga Napoli në Amerikë mori 17 ditë.

Atë udhë e atë vapor Nini nuk do ta harrojë kurrë. Ay udhëtoi jo “Second or Third Class,” po “Fourth Class.” Ky kllas quhej “the cattle class,” sepse me të vërtetë pasagjerët e këtij kllasi përdoreshin si shtaza. Vapori mbante erë si mos më keq. Po më e keqja ish që Ninin e zuri deti që ditën e parë, dhe për tetë ditë me radhë ish shtritur në shtrat. As që vuri bukë në gojë. Të tetën ditë mësoi se pasagjerin fqinj, që e kish zënë deti aq keq sa Ninin, e kishin marrë dhe e kishin hedhur në det. Kur dëgjoi këtë Nini, u ngrit nga shtrati menjëherë, dhe si për çudi u shërua krejt nga “sea-sickness.” Që atë çast Ninit jo vetëm i erdhi oreksi, po s’ngopej dot me bukë.

Well, you can imagine after that ordeal, that Nini was very glad indeed to set foot in America. And speaking of boats and voyages, I think it’s appropriate that we are celebrating our frind’s birthday on a boat, since life itself is like a voyage on a boat. And what better boat and setting to celebrate this special occasion than that of our own Anthony Athanas, whose great success and renowned as a businessman in our adopted country is a source of pride to all of us.

Nini, as I said, arrived here in 1903, 71 years ago. That, mind you, was before Petro Nini Luarasi came to America, and before Sotir Peci, and Fan S. Noli, and Faik Konitza; in short, before any of the distinguished leaders of the Albanians of America had arrived in this country. And Nini met them all, knew them well, and worked closely with some of them.

Nini Demo worked hard to improve his lot in the new world. He worked days and went to school nights. His devotion to education is shown by the fact that between 1909 and 1917, he studied at the American International College in Springfield, Mass., the Wilbraham Academy in Mass., the Green Mountain College in Vermont, and the Oberlin College in Ohio. He enrolled at Oberlin, by the way, through the assistance of Kristo Dako, who also studied at Oberlin College. But, lest any of you think that this youthful and ambitious student was a bookworm, let me tel you that Kostandin Demo in those days played football, and for a while served in the United States Army, in Alexandria, Virginia.

Nini came to Boston in the year 1920, to be reunited with his sister, and has lived here ever since. He worked as a printer all his life, mos with the popular and liberal daily, the Boston Globe.

As I said earlier, Nini and I met when I worked in Vatra’s office from 1958 to 1960. We worked together on his small, but valuable book, entitled The Albanians in America, which tell the story of the very first Albanian immigrants in this country, who incidentally were all from Katundi, Nini’s home town. I recall that when the manuscript for the book was ready to go to press, Nini said to me that he was going to ask Metropolitan Noli to write an introduction for it. And I confess that I didn’t think there was much chance that Noli would agree to do that. After all, this was but a small work, a short study, I said to myself, and Noli had other, more importants things to do. But Noli was more perceptive than I was, for he judged Nini’s work not by its size, but by its quality. And so he wrote a fine introduction to it, saying, “this is a booklet which every Albanian should read.”

A copy of it is today in the Widener Library of Harvard University. Indeed, Nini’s study has attracted the attention of writers and scholars in Albania, as well. In late 1972, the monthly Nëndori, published an article about the old Kombi newpaper, in which there are several references to Nini and his book. The author of the article calls Nini “një plak i urtë dhe atdhetar i flaktë,” and describes his study as “një tregim i thjeshtë e i shtruar.”

Besides the study on Albanian immigrants to America, Mr. Demo has published a good number of articles both in Dielli and Liria, on issues of concern and interest to our community. Some of his most important articles were written in defense of the Albanian Orthodox Church of America against attacks by Patrikana e Stambollit and its represantiteves. For, as Gary Riska and I can testify, there are few people in our midst who know the history and developments in our Church as well as Nini Demo.

In addition to being an author, a journalist, and a patriot, Nini is a confirmed traveler. In this, he has shown a continually youthful spirit. Not for him the sedentary, home-bound life. He has traveleled almost annually all the way from Maine to Miami; and in 1968, at the age of 79, he went to Rome to attend the festivities for Skënderbeu’s 500th Anniversary. It’s quite clear that Nini has overcome the traumatic experience of the dismal, 57-day trip to America back in 1903.

And now, to crown all his previous trips and his life-long devotion and service to the cause of Albanian nationalism, he has received his visa to travel to the land of his birth, Albania, which he has not seen for 71 years. Surely, the visa could not have come at a more appropriate time. And I, and I’m sure all of us here, are as deligted with the good news as Nini is, along with his two nieces, Mrs. Viktoria Kosta and Mrs. Magdalena Perikli, and their families.

*(Ky është fjalimi që u mbajt nga i ndjeri Petr Prifti në darkën për nder të Nini Demos të dielën me 24 mars 1974 në Peter Styuvesant boat of Anthony’s Pier IV Restaurant-Dielli-Arkiv)

 

Filed Under: Histori Tagged With: Kostandin Demo, Nini Demo, peter R Prifti

Artikujt e fundit

  • NDJESHMËRIA SI STRUKTURË – NGA PËRKORËSIA TE THELLËSIA
  • Si Fan Noli i takoi presidentët Wilson the T. Roosevelt për çështjen shqiptare
  • TRIDIMENSIONALJA NË KRIJIMTARINË E PREҪ ZOGAJT
  • Kosova dhe NATO: Një hap strategjik për stabilitet, siguri dhe legjitimitet ndërkombëtar
  • MEGASPEKTAKLI MË I MADH ARTISTIK PAS LUFTËS GJENOCIDIALE NË KOSOVË!
  • Veprimtaria atdhetare e Isa Boletinit në shërbim të çështjes kombëtare
  • FLAMURI I SKËNDERBEUT
  • Këngët e dasmës dhe rituali i tyre te “Bleta shqiptare” e Thimi Mitkos
  • Trashëgimia shqiptare meriton më shumë se sa emërtimet simbolike të rrugëve në New York
  • “Unbreakable and other short stories”
  • ÇËSHTJA SHQIPTARE NË MAQEDONINË E VERIUT NUK TRAJTOHET SI PARTNERITET KONSTITUIV, POR SI PROBLEM PËR T’U ADMINISTRUAR
  • Dr. Evia Nano hosts Albanian American author, Dearta Logu Fusaro
  • DR IBRAHIM RUGOVA – PRESIDENTI I PARË HISTORIK I DARDANISË
  • Krijohet Albanian American Gastrointestinal Association (AAGA)
  • Prof. Rifat Latifi zgjidhet drejtor i Qendrës për Kërkime, Simulime dhe Trajnime të Avancuara Kirurgjike dhe Mjekësore të Kosovës (QKSTK) në Universitetin e Prishtinës

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT