Kujtojme – Dielli

NDERIM DHE RESPEKT PËR PATRIOTIN DHE VATRANIN E PËRJETSHËM AGIM KARAGJOZI

April 1, 2021 by dgreca

NGA ELMI BERISHA/

Kryetar i Federates Panshqiptare te Amerikes”VATRA”/

Sot u bënë 3 vite që kaloi në jetën e pasosur z.Agim Karagjozi, nacionalisti, patrioti i spikatur, atdhetari i shquar dhe vatrani i përjetshëm. Ai e udhëhoqi familjen më të madhe patriotike në Diasporë, Vatrën për dy dekada. Unë kam pasur fatin jo vetëm ta kem mik të vyer por dhe të konsultohem herë pas here për çështjet e Kosovës dhe më gjërë. Z.Karagjozi ishte burrë me vision, kishte mençuri dhe fisnikëri të veçantë si shqiptar dhe patriot. Zgjuarsia e vizioni i tij largpamës janë edhe sot model për çdo drejtues. Vatra, vatranët dhe të gjithë shqiptarët do ta kujtojnë me nderim e respekt këtë figurë të lartë patriotike që i tejkalon caqet e kohës dhe të një shteti. Ing.Agim Karagjozi, për veprimtari të shquar në shërbim të atdheut, u nderua me titujt më të lartë të kombit si “Nderi i Kombit”, “Qytetari i Nderit i Gjirokastrës”, “Urdhërin e Shqiponjës” dhe me Medaljen e “Lidhjes së Prizrenit” nga Presidenti Ibrahim Rugova. Ai ushqeu dhe trashëgoi në Vatër frymën patriotike, antikomuniste, frymën vatrane dhe unifikuese ndër shqiptarë. Z.Agim Karagjozi i dha Vatrës energjitë e shpirtit të tij, modelin e tij dhe parimet e shenjta e të shtrenjta shqiptare.

Z.Agim Karagjozi përgjatë gjithë veprimtarisë së tij u dallua si patriot i paepur, si intelektual i lartë, si njeri bujar, si vatran e patriot i devotshëm. Vatra me në krye z.Agim Karagjozi ishte kudo dhe kurdo, e kërkonte interesi Kombëtar, ku e kërkonte Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Çamëria, Malësia dhe viset e trevat tona kombëtare.

Z.Agim Karagjozi kishte një dashuri të veçantë për Kosovën. Gjatë luftës ai së bashku me ekipin e Vatranëve vizitoi të plagosurit dhe dërgoi ndihma mjeksore dhe dollarë të mbledhura nga vatranët për çlirimin e Kosovës.

Trashëgimia e Agim Karagjozit është vlerë jo vetëm për Vatrën e sotme por shërben si model lidershipi edhe për brezat vatranë e shqiptarë në Amerikë. Agim Karagjozi ishte drejtuesi model i përkushtimit, sakrificës dhe dashurisë për atdheun. Kurdoherë përgjatë veprimtarisë së tij, vendosi interesin e Kombit në gjithçka e mbi gjithçka.
Nderim e mirënjohje të thellë këtij miku dhe Zoti e shpërbleftë me parajsë shqiptarin dhe patriotin e madh Agim Karagjozi.

New York, 1 Prill 2021

KUJTOJMË EDITORIN E DIELLIT,SEKRETARIN E VATRËS, PETER R.PRIFTI

August 17, 2018 by dgreca

-Me 17 Gusht 2010 ndërroi jetë në San Diego Prof. Peter Prifti, i fundmi i kohës Noliane-/*Peter R. Prifti erdhi në SHBA në moshën 15 vjeçare, në mars 1940 dhe u vendos në Filadelfia, ku jetonte babai Rafael dhe vëllai Paul.

Kreu studimet në “Pensylvania State College”, ku studioi shkenca politike, letërsi, gjuhësi, psikollogji dhe histori.
Më 1955 Peter Prifti u diplomua ”Master of Arts” në University of Pensylvania.
1958-59 kreu detyrën e Editorit të gazetës”Dielli”, më 1960 ishte sekretar i Vatrës.
Në vitin 1965 shkoi për studime në Paris. Ai thelloi njohuritë për gjuhën frënge në ”L’Alliance Francaise”.
Arkivi personal me 200 Dosje i Peter Priftit i është besuar Shoqatës “Bijtë e Shqipes” në Filadelfia.

Nga Dalip Greca*

Sot me 17 gusht kujtojmë ish Editorin e Gazetës “Dielli”, ish sekretarin e Federatës Panshqiptare të Amerikës Prof. Peter Prifti. Ishte i fundmi ndër bashkëpunëtorët e Nolit. Ai ndërroi jetë me 17 gusht 2010, në San Diego në moshën 85 vjecare. Vdekja e profesor Peter Prifti u përcoll si një humbje jovetëm për të afërmit dhe miqët, por për të gjithë botën akademike shqiptare. Ai qe një ndër dishepujt e Nolit dhe një punëtor i palodhur dhe tepër i kualifikuar i çështjes kombëtare shqiptare. Shërbeu me shpirt e dije për kombin shqiptar, për Shqipërinë dhe Kosovën. Janë të njohura letrat e tij publike drejtuar presidentëve të SHBA apo sekretarëve të Shtetit për çështjen e Kosovës.Trashëgimia e tij studimore, letrare, gazetareske, përbëjnë pasuri kulturore dhe historike kombëtare.

Prof. Peter Prifti, është shprehur shpesh në të gjallë të vet se ishte me fat që e e pat njohur nga afër Ikonën e Kombit, Fan S.Nolin. Në kujtimet e veta ai shkruan:”Jam i lumtur që pata fatin e mirë ta njoh për së afërmi këtë intelektual gjigand, këtë luftëtar të paepur, këtë punëtor të palodhur, këtë burrë të madh të racës shqiptare. Ai është dhe do të jetë për mua shembull i patriotizmit të kulluar shqiptar, shembull i punës vetmohuse për të ngritur kulturën shqiptare në një nivel më të lartë dhe për përparimin e gjithanashëm të popullit shqiptar.”

Peter R. Prifti, i vëllai i shkrimtarit Naum Prifti, pat lindur në Rehovë të Kolonjës më 1925 dhe në moshën 15 vjeçare, në kohën e Luftës së II Botërore, mori rrugën për në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Në mars të 1940 u vendos në Filadelfia, ku jetonte babai i tij Rafaeli, që pat ardhur në SHBA më 1916 dhe vëllai Paul, që pat ardhur dy vjet para Peter-it.

Peter-i përfundoi me rezultate shumë të mira shkollën e mesme(High School) më 1944 dhe po atë vit nisi studimet universitare në “Pensylvania State College”, ku studioi shkenca politike, letërsi, gjuhësi, psikollogji dhe histori. Më 1948 Peter u diplomua në “Bachelor of Arts” dhe pas 7 vitesh, më 1955 kurorërzoi përpjekjet e gjata të studimeve universitare; u diplomua ”Master of Arts” në University of Pensylvania. Në vitin 1965 shkoi për studime në Paris për të thelluar njohuritë për gjuhën frënge në ”L’Alliance Francaise”.

Peter R. Prifti punoi për shumë vite në sektorin për studime ndërkombëtare në Massachusetts Institute of Technology në Cambridge, një nga më të famshmit e llojit të vet, nëpër të cilin kishin kaluar edhe shqiptarë të tjerë si i famshmi Gjon Mili(ish arkëtar i Vatrës), inxhinieri Kostë Mani, i ati i artistit të madh Pirro Mani e të tjerë.Peter R. Prifti u mor kryesisht me çështjet shqiptare.

Në vitin 1958 Peter Prifti mori një ftesë nga Vatra për të punuar si redaktor i gazetës “Dielli”. Ftesa i ishte bërë nga kryetari i Vatrës, nacionalisti i njohur, Kristo Thanasi, ndërkohë që gazetën e drejton gazetari veteran, editori-njëkohësisht sekretari i Vatrës për më shumë se dy dekada, Qerim Panariti. Ky nuk ishte kontakt i atypëratyshëm me Diellin dhe Vatrën; Peter Prifti kishte qenë bashkëpunëtor i Diellit prej kohësh, edhe babai edhe vëllai Paul ishin vatranë. Ai e priti me kënaqësi ftesën edhe nga adhurimi që kishte për Nolin e madh, të cilin pati rast ta vizitonte disa herë dhe ta intervistonte.

Peter Prifti punoi pa u kursyer për Diellin dhe Vatrën. Në arkiv gjendet letërkëmbimi i tij me vatranë dhe lexues të Diellit, ku me korrektësi ai vlerësonte reagimet dhe kërkesat e lexuesëve. Në arkiv po ashtu ka letërkëmbime edhe me Tiranën zyrtare dhe ambasadën shqiptare në Paris.

Editori i Diellit dhe sekretar i Vatrës

Peter Prifti fitoi vendin e editorit të gazetës Dielli në Kuvendin e vitit 1958. Në fakt pati një lloj konflikti në atë Kuvend për arsye se Qerim Panariti, që ia kishte propozuar dhe e kishte prezantuar me kryetarin e Vatrës, Kristo Thanasi, në Kuvend duket se ndryshoi mendim, jo për Peter-in, por për vete. Ai kishte paralajmëruar para kuvendit se kishte nevojë për një ndihmës dhe me sa dukej arsyeja ishte dalja në pension e gazetarit veteran që e drejtonte Diellin që nga viti 1944 dhe pagesa e pensionit e pengonte në marrjen e rrogës si editor. Por ç’kishte ndodhur? Ai kishte ndërruar mendje në çastet e fundit, pra do të vazhdonte vetë si editor dhe nuk e paraqiti kandidaturën e editorit në Kuvend. Natyrisht që Peter Prifti nisi punën si editor dhe nga ai moment Panariti ishte Managing Editor. Konfliktin e sqaroi vetë Peter Prifti në shënimet dhe komentet për Kuvendin që i botoi me 28 tetor 1958 me shënimin: Peter R. Prifti, delegat i degës 28 në Philadelphia. Detyrën e editorit paralel ai e vazhdoi edhe gjatë vitit 1959, konkretisht deri me 16 shtator 1959, por në prag të kuvendit vjetor të Vatrës, Dielli botonte njoftimin se kërkohej editor i ri. Edhe pse formalisht editori zgjidhej në çdo kuvend, kuptohet se diçka kishte ndodhur. Duket se punët nuk shkuan vaj mes dy editorëve nga që përfaqësonin breza të ndryshëm. Kohë më vonë është vetë Peter Prifti që në kujtimet e veta zbardh të vërtetën:”Pas disa muajësh në zyrën e Vatrës, Qerimi dhe unë ramë në konflikt të madh për një sërë çështjesh. Atëhere unë kërkova nga kryesia e Vatrës që të zgjidhte midis Qerimit dhe meje; përndryshe unë jepja dorëheqjen.Të alarmuar, zyrtarët e Vatrës iu drejtuan Nolit për të këshilluar me të.

“T’i mbani që të dy!”- i këshilloi Noli pa hezitim.

Sqaron Peteri: Arsyetimi i Nolit ishte se Qerimi dhe unë përfaqësonim dy breza të vatranëve, ai brezin e vjetër dhe unë të riun dhe kështu e mira ishte të punonim së bashku.” …

Kompromisi u arrit, Peter Prifti dha dorëheqjen si editor, por pranoi të mbante detyrën e sekretarit të Vatrës për vitin 1960, nderkohe qe Qerim Panariti kaloi serish editor dhe P. Chikos u emërua Managing Editor.

Gjatë kohës që ishte editor ai shquhej për stilin e veçantë të të shkruarit, për temat që trajtonte dhe argumentet që përdorte në ndihmë të ideve që parashtronte.

Në bisedat që kam bërë me Prof. Peter Priftin, kam mësuar se ai ka ndjerë kënaqësi të veçantë për kaq kohë sa ka punuar si editor i Diellit(rreth një vit e pak). Vlerësimet për punën e tij ruhen ende në arkivin e Vatrës. Vlen që të citojmë një letër të 6 majit 1959, ku lexuesi H. G. Chorrushi me banim në Kokomo, Indiana, i shkruan jë letër : I nderuar z. editor, Peter R. Prifti! Ju përgëzoj për punën tuaj përhiruese me gazetën Dielli.

Dielli na mësoi të shkruajmë emrin tonë; na mësoi patriotizmin, na mësoi të duam atdheun, na mësoi të luftojmë armiqtë e Shqipërisë me dollarët e Amerikës; Vatra dhe Dielli shpëtuan Shqipërinë nga barbarizmat greke, nga serbët dhe rebelët më 1914. Duhet thënë se gazeta Dielli hodhi poshtë turqit dhe kaurrët dhe i bëri bashkë të gjithë shqiptarët.

Komentet dhe analizat e Peter Priftit dallohen për forcën e argumentit dhe kthjellësinë e mendimeve. Në gazetën e 8 tetorit 1958, ai shkruan editorialin:”Dilema e shqiptarëve të Amerikës-Të venë apo të mos venë në Shqipëri?” Është koha kur Washingtoni ka hapur dritën jeshile për shqiptarët e Amerikës që të shkojnë në Shqipëri, por ata ende nuk po vendosnin. Dhe ai paraqet dilemat për grupime të veçanta; për ata që kanë familjet atje, për grupimin politik që i druhen shkuarjes për arsye politike, për ata që i druhen sëmundjeve, për ata që i friken ndonjë lufte dhe mund të mbeten matanë etj. Gjithësesi ai në një editorial të mëparshëm nuk e kursen këshillën për të gjithë grupimet: Kujdes, mos shkoni në Shqipëri me mendësi amerikane dhe të mos harrojnë faktin se Amerika nuk kishte përfaqsi diplomatike në Shqipëri!

Peteri shkruan: Ju bëni si të doni, por unë po shkoj….! Dhe ai shkoi në Shqipëri.

Në editorialin e 22 tetorit 1958 ai boton komentin për të ardhmen e Vatrës me titull ”Vatra në udhëkryq”. Pasi rendit faqet e arta të historisë që shkruan kolosët e saj Noli, Konica, Dako, Floqi, Chekrezi e të tjerë, analizon orientimin në kohët e reja, ku krahas brezit të vjetër, kërkonte përkujdesje për brezin e ri të lindur në SHBA, brez që nuk mund të jetonte me lavdinë e kohëve të shkuara. “Ka ardhur koha, shkruante Peter Prifti para 52 vitesh, që Vatra të marrë një udhë të re dhe të interesohet për brezin e ri dhe të ardhmen e tij në SHBA. Kjo nuk nënkuptonte harresë për brezin e vjetër. Një ide të tillë ai e shpallte absurde. Ai kërkon një brez të ri të integruar dhe të orientuar nga çështja shqiptare dhe këtë orientim duhej t’ia jepte Vatra.

Edhe si sekretar i Federatës Vatra, Peter Prifti bëri punë të kualifikuar. Ai së bashku me Peter Vangel ishin organizatorë të seminarit të parë në SHBA për Studimet Shqiptare. Seminari vazhdoi për pesë mbrëmje radhazi 8-12 gusht 1960, dhe trajtoi tema mbi politikën, kulturën, historinë, muzikën dhe gjuhën shqipe.

Në kohën kur ishte editor i Diellit, Peter Prifti botoi në disa vazhdime dhe një dramë të tij me 3 akte “Për mbrojtjen e Atdheut”. Në fakt, siç shkruan vetë, është dramatizim i librit të Foqon Postolit, botuar më 1921. Drama nisi të botohej nga nëntori i vitit 1958 deri në muajët e parë të vitit 1959. E kishte shkruar dramën në Baltimore, Meriland më 1957; një vit më vonë në Philadelphia e kishte përkthyer në anglisht.

Audiencë me Kryepeshkopin

Ruhet në koleksionet e Diellit një intervistë që editori i Diellit në vitet ’58-59, Peter Prifti i pat marrë Nolit, që ato kohë jetonte vitet e fundit të pleqërisë në Kryekishën e Shën Gjergjit. Në fakt Peter Prifti e ka emërtuar atë jo intervistë, por audiencë me Hirësinë e Tij, me Kryepeshkopin Mitropolit F. S. Noli. Atij i kishte bërë përshtypje të thellë përgjigja që i kishte dhënë Imzot Noli, njërës prej pyetjeve, që ai i kishte drejtuar: Imzot, cila është vepra juaj më e çmuar për Kombin?

Ai i qe përgjigjur:-“ Futja e Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve më 1920” sepse i dha fund copëzimit të trojeve shqiptare nga fqinjët!

Natyrisht që pranimi i Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve është merita e padiskutushme e Fan Nolit, falë ortatorisë dhe diplomacisë së tij, si dhe ndikimit të madh që patën shoqëruesit e tij, por kryeveprat e Nolit janë të shumta, pat menduar atëherë gazetari që e intervistonte. Futja e Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve kishte sponsorizimin e Federatës Panshqiptare “Vatra”.

Audienca me kryepeshkopin është botuar në gazetën Dielli në numrin e 10 dhejtorit 1958. Po hyjmë në detajet e kësaj audience për faktin se ajo jep saktësisht mprehtësinë e intervistusit dhe padyshim admirimin që kishte ai për ikonën Kombëtare Fan Noli.

Në tre paragrafet e para editori i Dielli, Peter Prifti përshkruan takimin në rezidencën e kryepeshkopit:”E takuam në rezidencën e tij në rrugën Blagden, një vend i mobiluar me modesti, ku ai ka punuar e ka jetuar për shumë vjet….Në studion e tij, syri sheh rafte të tëra me libra. Kur dikush e pyeti një herë se a ndjehej i vetmuar pa njeri pranë për të biseduar, Noli i tha:- Ata janë të gjithë miqtë e mi;unë mund të bisedoj me secilin prej tyre.”

Duke komunikuar me lexuesin e Diellit, editori Prifti shkruan:Ishim të interesuar të dinim pikëpamjet e tij për tri çështje të lidhura me njëra tjetrën: Nacionalizmi shqiptar, puna e tij krijuse dhe komuniteti shqiptar në Amerikë. Për çështjen e parë kryepeshkopi tha se kish filluar të interesohej për Nacionalizmin shqiptar në moshën dhjetë vjeç, kur lexoi përkthimin shqip të Dhjatës së Re nga Kostandin Kristoforidhi dhe pamflete të tjera propogandistike shqiptare. Kopje falas të këtyre materialeve ishin shpërndarë me shumicë në fshatin e tij të lindjes, Ibrik Tepe në Turqi. Fitoren më të madhe në betejën e tij për çështjen shqiptare Imzot Noli konsideron pranimin e Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve. Trishtimi më i madh që ndjente ishte largimi nga Shqipëria në Dhjetor 1924.

Në vazhdën e punës për Shqipërinë ai hyri në lidhje me shumë udhëheqës shqiptarë, veçanërisht me Faik Konicën.

Opinionin e Tij për Konicën Noli e ka dhënë në parathënien e librit ”Shqipëria, Kopështi Shkëmbor në Evropën Juglindore”, ku shkruan:”Konica mund të konsiderohet si krijues i prozës moderne shqiptare.Me këshillën dhe drejtimin e tij unë përktheva disa vepra të Shekspirit, Ibsenit, Edgar Allen Poes dhe Don Kishotin e Servantesit. Vlerësimi i lartë del në kontekst, ku Imzot Noli e quan veten nxënës të Faikut.

Duke bërë fjalë për çështjen e dytë të audiencës; puna krijuse e Imzot Nolit, editori shkruan se ai ka punuar në shumë fusha; përfshirë historinë, fenë dhe muzikën.

Ishim kuriozë të dinim se cilat nga këto i interesonte më tepër sepse kishim dëgjuar mendime të kundërta. Fakt është se feja është lënda e tij më e preferuar.”Jam marrë,” tha Hirësia e Tij,”me histori, letërsi dhe muzikë me raste, por feja ka qenë puna e jetës sime, sepse e fillova karrierën time si njeri i Kishës më 1908 dhe jam akoma njeri i Kishës pas 50 vjetësh.”

Aktualisht njerëzit që çmon më shumë, Hirësia, janë krijusit e Kombit si George Washington dhe Skënderbeu dhe reformatorët e Kombit si Lincoln dhe Cromwell. Arsyeja, siç tha vetë, është se është përpjekur që të bëjë të njëjtën punë për Atdheun e tij.

Kryepeshkopi ka përkthyer në gjuhën shqipe shumë klasikë të letërsisë dhe vepra të rëndësishme fetare. Vetë Noli tha:”E konsideroj versionin ritmik të Hymneve Bizantine përfshirë në vëllimin Kremtore si më të vështirin dhe më tërheqsin e përkthimeve të mia.”

Ç’mendon ai për muzikën moderne, poezinë, oratorinë dhe diplomacinë?

Përgjigja është se i interesojnë të dyja format e këtyre arteve, si modernia ashtu edhe antikja, sepse sikurse Gëte ai është universal në shije.

Për çështjen e tretë, Komunitetin shqiptaro-amerikan sot, ai ka besim tek e ardhmja e komunitetit nëse do të ecim me kohën.Lidhur me punët e kishës ai ndjen nevojën e domosdoshme të amerikanizimit të Kishës Ortodokse. Alternativë për këtë , mendon ai, është vetëvrasja kishtare. Sipas mendimit të tij, sa më shpejt të bëhet kjo, aq më mirë është sepse ”politika e ngadaltë mund të çojë në humbjen e pariparushme të brezit të ri, i cili nuk i kupton shërbesat në gjuhën shqipe.Ai nuk e llogarit rrezikun e grekofilisë ndaj kishës. Për këtë pikë Kryepeshkopi thekson se “ne i kemi mundur ata për 50 vjetët e fundit dhe do t’i mundim edhe në të ardhmen.”

Editori shton:Ne pajtohemi me të!

Në vitin 1976 ai la Bostonin për t’u shpërngulur në San Diego në Californi, për të punuar në Universitetin e vendit si specialist i shqipes.

Në gjurmët e misterit të jetëgjatësisë të Vatrës dhe Diellit

Peter R. Prifti mbeti vatran deri në çastet e fundme të jetës. Në numrin e prillit 2010 ne botuam letrën e fundit që ai i dërgoi z. Agim Karagjozi. Një letër plot konsiderata e fjalë të ëmbla, por shkrimi i shkruar më me dashuri për Vatrën dhe Diellin mbetet ai me titull ”Misteri” i jetëgjatësisë së Vatrës dhe Diellit. Ky artikull u botua në gazetën Dielli në numrin e Janar-shtator 1994. Artikulli të intrigon që hyrje të tij: “Vatra e mbaroi qëkuri misionin e saj historik”…”Vatra dhe Dielli po i ngrysin ditët”… Sa herë vallë, na kanë dëgjuar veshët fjalë si këto? Fjalë të tilla për Vatrën dhe Diellin janë pëshpëritur poshtë e lartë me vite e me dekada. E megjithatë, Vatra dhe Dielli janë gjallë edhe sot e kësaj dite.I kanë përgënjeshtruar të gjitha predikimet e vdekjes së tyre. Si për inatë të pesimistëve, kanë refuzuar të tërhiqen dhe të zhduken nga skena e botës shqiptare.

…Stili i rrjedhshëm i artikullit të bëjnë për vete. Autori që e njeh mirë si Vatrën ashtu dhe Diellin, sjell argumentet e jetëgjatësisë: Arsyeja numër një është shërbimi madhështor që i bëri atdheut Vatra për 12 vjet, që nga 1912-1924. Me punën e shkelqyer Vatra rrëmbeu zemrat dhe mendjet e shqiptarëve dhe u fut thellë në shpirtin e tyre, madje kaq thellë sa nuk mund ta harronin as brezi i imigrantëve të parë, që e krijoi atë shoqatë, as brezat që e pasuan deri në ditët tona. Dielli u bë fanar i shkëlqyer që ndriçonte rrugën e shqiptarëve në atë periudhë të artë, dhe trumbetë e fuqishme që ndizte zemrat e tyre flakë me ndjenjat e atdhedashurisë…Jeta e Vatrës është paralele me jetën e Shqipërisë moderne. Të dyja kanë një moshë. Prandaj, kur kujton apo bisedon për Vatrën, shqiptari dashur pa dashur e lidh emrin e saj me kombin shqiptar, me vendin e origjinës së tij.Dhe sikundër ai dëshiron të rrojë Shqipëria, po ashtu dëshiron-ndofta pa e kuptuar edhe ai vetë-të rrojë dhe moshatarja e saj, Vatra. Sipas Peter Priftit, shqiptari e sheh Vatrën jo si një shoqatë e thjeshtë, por si një institut apo monument historik. Si e tillë, ajo qëndron mbi interesat lokale, të kufizuara dhe kalimtare të këtij ose atij grupi. Dielli për Peter Priftin është regjistri më i vjetër i jetës kolektive të shqiptarëve të Amerikës. Në faqet e tij është shkruar gati e gjithë historia e tyre, që kur zbarkuan imigrantët e parë e deri tek imigrantët e fundit.

Në mbyllje të artikullit-esse, Peter Prifti gjen dhe një arsye semantike-gjuhësore, që spjegon misterin e jetëgjatësisë të binomit Vatra-Dielli: Fjala Vatra tingëllon bukur në vesh, pasi na sjell para syve imazhe të këndshme e të dashura si oxhakun e shtëpisë, zjarrin e ngrohtë, rrethin familjar, zakonet e mikpritjes dhe bujarisë. Po ashtu fjala Diell na tërheq si një magnet sepse “diell” do të thotë dritë, energji e pasosur, jetë e gjallëri. Përfundimi?- Nuk ka mister në jetëgjatësinë e Vatrës dhe të Diellit, ata janë të lidhur ngushtë me jetën e shqiptarëve të Amerikës, ndaj kanë jetëgjatësi…

Disa nga Vepra të Peter R. Priftit

Socialist Albania since 1944(USA 1978)
Confrontation in Kosova-The Albanian-Serb struggle, 1969-1999 (USA 1999)
Remote Albania-the politics of isolation (Tiranë, 1^stedition 1999; 2nd edition 2000)
Gjuha është organizëm i gjallë (Shtëpia botuse Lilo-Tiranë 1995)
Land of Albanians- A crossroads of pain and pride (Tiranë 2002)
Mozaik shqiptar (Publicistikë-Portrete-Studime-Recensione-Pjesë teatrale)-Botoi Buzuku në Prishtinë 2003.

Me bashkëautorë

Standard Albanian me L. Newmark dhe F. Hubbard (USA 1982)
Spoken Albanian me L. Newmark, I Haznedari dhe F. Hubbard Vol I-II-III, USA 1980)
Readings in Albanian me L. Newmark dhe F. Hubbard(USA 1979)
Shënim: Edhe pse Peter R. Prifti kishte qenë aq i lidhur me Vatrën, edhe pse kishte kryer detyrën e Editorit të Diellit dhe sekretarit të Vatrës 1958-60, i vëllai, shkrimtari Naum Prifti, që po ashtu e mbajti detyrën e sekretarit për gati një dekadë, arkivin personal të vëllait prej 200 dosjesh si dhe biblioteken personale, nuk e solli në Vatër, por ia besoi shoqatës”Bijtë e Shqipes” në Filadelfia. Kushdo që është i interesuar për studime rreth tij dhe veprës së tij, mund t’i gjejë materialet tek Bijtë e Shqipes.
Kumtesë e paraqitur në akademinë përkujtimore kushtuar Peter R. Prifti, organizuar nga Vatra dhe Dielli, shtator 2010. Për realizimin e këtij shkrimi u shfrytëzua koleksioni i gazetes”Dielli” si dhe libri i studiueses Eleni Karamitri”Peter R.Prifti: në botën e dijetarëve shqiptaro-amerikanë” : studim. Author, Eleni Karamitri. Publisher, Botim i Universitetit të Shkodrës, 1997

KUJTOJMË SHQIPTARO-AMERIKANIN E MADH PETER GENC ÇIKOS

July 15, 2018 by dgreca

NË KUADËR TË 550-VJETORIT TË GJERGJ KASTRIOTIT – SHKENDERBE/

Nga Frank Shkreli/

Ishte fillim Korriku i vitit 1970 kur në komunitetin shqiptaro-amerikan dhe më gjërë u përhap lajmi i zi se, papritmas, kishte ndërruar jetë nga një goditje në zemër, Peter Genc Chikos (Çikos), Kryetari i Federatës Pan-shqiptare, Vatra. Si udhëheqës i organizatës më të madhe shqiptaro-amerikane, Peter Çikos ishte natyrisht i njohur në radhët e komunitetit shqiptar në Amerikë, por ishte gjithashtu i njohur edhe në komunitetin më të gjërë amerikan ku jetonte e vepronte, sidomos në qytetin Boston të shtetit Masaçusets. Gazeta e njohur amerikane Boston Globe kishte njoftuar vdekjen e para kohëshme, të Peter Çikos në moshën 51-vjeçare, duke venë në dukje arritjet në jetën dhe veprimtarinë e tij, përfshirë medaljet që kishte fituar si përfundim i heroizmit të tij në Luftën e dytë Botërore. Detyrat e ndryshme me rëndësi që kishte kryer në ushtri, përfshirë atë si oficer i inteligjencës ushtarake në stafin e Gjeneralit Dwight Eisenhower gjatë invadimit të Francës, si pjesëtar i Grupit të 6-të të Ushtrisë Amerikane, ndërsa ka shërbyer më vonë edhe si anëtar i Misionit për Kontrollin e Berlinit. Ndërkohë që largohet me nderimet më të larta nga radhët e ushtrisë amerikane pas luftës, Peter Çikos me të këthyer në Boston ndihmoi në themelimin e Shoqatës së Veteranëve shqiptaro-amerikanë dhe fillon një jetë të re si civil, pa uniformën ushtarake.

Në një shënim nekrologjik, Gazeta Boston Globe shënonte se me të dalë nga ushtria, Peter Çikos vazhdoi veprimtarinë e tij në komunitetin shqiptaro-amerikan, bazuar në gjurmët që kishte lënë, si shembull babai i tij, Harris (Llambi) Çikos, njëri prej themeluesve të Kishës Autoqefale Ortodokse Shqiptare në Amerikë dhe njëherazi Kryetar i Federatës Pan-Shqiptare Vatra, një organizatë patriotike shqiptare, siç e ka cilësuar Vatrën me atë rast gazeta Boston Globe. Kjo gazetë ndër më të mëdhat e asaj kohe, por që edhe sot gëzon influencë në Amerikë, shkruante edhe për përpjekjet personale redaksionale të Peter Çikos në mbështetje të gazetës Dielli, organ i Federatës Pan-shqiptare Vatra, si dhe për ndihmën financiare që ai jepte për botimin e gazetës që në atë kohë dilte një herë në javë.

Gazeta Boston Globe shkruante gjithashtu se Departamenti Amerikan i Shtetit, duke njohur aftësitë Peter Çikos si udhëheqës i komunitetit shqiptaro-amerikan, sanksionoi në vitin 1968 disa simpoziume ndërkombëtare nën drejtimin e tij dhe të Federatës Pan-shqiptare Vatra, me rastin e 500-vjetorit të Heroit Kombëtar të Shqiptarëve, Gjergj Kastrioti-Skenderbe, në Romë, në Vatikan dhe në Nju Jork – “Kur për herë të parë”, thekson gazeta amerikane Boston Globe, “Në Katedralën e Shën Patrikut në Nju Jork u mbajtën shërbimet ekumenike fetare Katolike, Ortodokse dhe Myslimane.” Gazeta shënon gjithashtu se Peter Çikos ishte pritur në Vatikan nga Papa Pali i VI me rastin e ceremonive kushtuar 500-vjetorit të Gjergj Kastriotit Skendërbe në vitin 1968, ku ai kishte ndihmuar në organizimin e manifestimeve madhështore me atë rast, por kishte kryesuar gjithashtu një delegacion mjaft të madh shqiptaro-amerikanësh, pa dallim feje a krahine, që mori pjesë në ato ceremoni në kujtim të Gjergj Kastriotit Skenderbe, në Romë dhe në Vatikan, ku shqiptarët e mërguar, sidomos në Amerikë dhe në Evropë ishin mbledhur atje për të përkujtuar dhe nderuar Fatosin e tyre të Madh dhe njëkohsisht për t’i shpalosur botës një dëshmi të pashoqtë dinjiteti kombëtar dhe bashkpunimi dhe marrveshje vëllazërore.

Është ky rol historik dhe ndihmesa e Peter Çikos në organizimin e 500-vjetorit të Skenderbeut që më shtyri të kujtoj këtë burrë të madh të komunitetit shqiptaro-amerikan dhe të Kombit, pikërisht këtë vit, të shpallur nga Shqipëria dhe nga Kosova si Viti i Gjergj Kastriotit Skenderbeut — 50-vjetë më vonë — me rastin e 550-vjetorit të Heroit Kombëtar të Shqiptarëve. Por fatkeqësisht, në këtë vit kushtuar Heroit Kombëtar të shqiptarëve duket se është harruar Gjergj Kastrioti – Skenderbe – ndërkohë që zyrtarët më të lartë të dy shteteve shqiptare si dhe media në përgjithësi, flasin më shumë për influencën e Presidentit të Turqisë, Recep Erdogan në trojet shqiptare se sa për trashëgiminë dhe për porositë e Gjergj Kastriotit-Skenderbe për bashkim. Kjo temë nuk është subjekt i këtij shkrimi modest, por le të këthehemi tek kontributi historik i Peter Çikos, duke cituar disa prej bashk-kohasve dhe bashkpuntorve të tij, të cilët e kanë njohur atë nga afër, si person dhe si udhëheqës i komunitetit shqiptaro-amerikan, që përveç manifestimeve kastriotjane me rastin e 500-vjetorit të Gjergj Kastriotit në Romë dhe në Vatikan në vitin 1968, organizoi gjithashtu edhe aktivitete të tjera, përfshirë edhe Seminarin Ndërkombëtar të Vatrës në Nju Jork në vitin 1969.

Ernest Koliqi, një bashkrendues dhe bashkorganizator i manifestimeve kastriotjane me rastin e 500-vjetorit të Gjergj Kastriotit Skenderbeut në Itali kishte krijuar një respekt të jashtzakonshëm për aftësitë organizuese dhe për gatishmërinë dhe prirjet e Peter Çikos për të bashkuar diasporën shqiptare në Amerikë dhe më gjërë. “I lindun e i rritun në tokën amerikane, dhe si i tillë i përjashtuem nga ndasitë që ligshtojnë botën shqiptare, drejtoi veprimtarinë e vet dhe të rrethit vatran në harmonizim të atyne forcave të shpërndamuna”, ka shkruar Koliqi në një editorial botuar në revistën Shëjzat, kushtuar jetës dhe veprimtarisë patriotike të Peter Genc Çikos. “Me dinamizëm amerikan, i përkrahun nga rrethi i vjetër ashtu nga dasahmirë të ri, ia doli qëllimit në skaj: organizoi në Boston e në New York manifestimet dhe organizimet ma të shkëlqyeshme që njofti diaspora shqiptare sot e kësaj dite. Mblodhi në nji ndjesi vëllaznore Vatranë, Arbëreshë e Shqiptarë të mërgatës, pa dallim besimesh e krahinash, kulturash e rrymash politike.” Ernest Koliqi e pagëzon Peter Çikos, si “Unifikuesi”, në historinë e diasporës dhe të shqiptarëve në përgjithësi. “Kjo i jep Atij të drejtën m’u quejtun në historinë e diasporës sonë, Çikos Unjisuesi ose( Unifikatori) i gjakut të shprishur”. Koliqi në të vërtetë e krahason Peter Genc Çikon me më të njohurit e historisë shqiptare, duke u shprehur se, “Instinktivisht, ndoshta pa dijeni t’imtë të rrethanave historike shqiptare, Ai ka rrah udhën diellore të Shqiptarëvet më të mëdhej: t’atyne që tue fillue prej Skenderbeut dhe tue mbarue tu Ismail Qemali e Luigj Gurakuqi, u munduan me mish e me shpirt t’i bashkojnë Shqiptarët. Peter Çikos ndoqi shembullin e tyne”, përfundon Koliqi nderimin e tij për punën dhe veprimtarinë e këtij shqiptaro-amerikani të njohur.

Ndërsa një tjetër eskponent i mërgatës së atëhershme shqiptare, Tahir Kolgjini e ka kujtuar ish-Kryetarin e Vatrës si një njeri me “Sjellje simpatike, t’urtë, i cili krijoi marrëdhënie të përzemërta me grupet e ndryshme, pa ardhun ndesh me programet e tyne. Muar pjesë në 500-vjetorin e përkujtimuer të Heroit Kombëtar në Romë. Shkoi edhe në gjirin e Arbëreshve në Itali, vizitoi vende të tjera të Evropës, rregulloi në mënyrë shembullore përkujtimoren e Heroit tonë në Shtetet e Bashkueme”, e të tjera. Për të gjitha këto, sipas Tahir Kolgjinit, “Qëllimi i tij ishte për t’ia bamë të njohun botës se raca shqiptare ashtë e gjallë kulturalisht dhe fizikisht. Nderoi Vatrën, nderoi Diellin. Nderoi botën shqiptare. Nderoi edhe vetveten…Me pak fjalë, ngriti naltë sedrën kombëtare, tue mbajtun në kambë moralin e shqiptarëve, që ishin të dënuem me qëndrue larg Atdheut.”

Ndërsa Martin Camaj, poeti dhe shkrimtari në mërgim thotë se e kishte takuar për herë të parë Peter Genc Çikos në Romë në vitin 1968, me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së Skenderbeut, i cili megjithse i lindur në Amerikë, i kishte lënë poetit të Dukagjinit një përshtypje të mrekullueshme, siç shprehet Camaj, me “korçarçen e tij të bukur me elementa të shqiptimit amerikan”. Martin Camaj ka shkruar se e kishte njohur Çikos-in si “Një burrë të rrahun me jetë, realist, me cilësi të mbara e të nevojshme të një shqiptari të vendosun e krenar, për të ia pasë lakmi”. Peter Genc Çikos, ka shkruar Martin Camaj, ishte ndër ata shqiptarë të cilët i “Sollën nderimin emrit shqiptar në botën amerikane.” Ne shkruajmë e flasim për meritat e Fan Nolit e të Faik Konicës për krijimin e një qëndre shqiptare në Amerikë e cila luajti një rol të dorës së parë në mbrojtje të interesave të Kombit Shqiptar, por shton Martin Camaj, shpesh “Harrojmë e nuk vemë në dukje sa duhet ndihmesat e etërve të Peter Chicos-it me shokë, të cilët dijtën të organizoheshin, e ndanë deri kashatën e gojës për ta mbajtë në kambë këtë vepër të madhe. Këta e banë këtë me thjeshtësi dhe pa trumbetime mburrëse”, është shprehur poeti e shkrimtari Martin Camaj, me rastin e vdekjes së Peter Çikos më 1970. Camaj e ka kujtuar atë si një “Të rritun e të burrnuem në nji botë shqiptaro-amerikane i cili kishte ndjenjat e të atit, shqiptar me përmallim të pashlyeshëm për vendlindje…” Është kjo ndjenjë shqiptaro- amerikane e Peter Çikos që i kishte lënë një përshtypje të thellë edhe albanalogut të njohur italian At Zef Valentinit, se me të takuar Peter Çikos i ishte dukur sikur, “Me ‘të në krye të Vatrës kishte hypë breznija e re e Shqiptarëve të Amerikës, dhe ashtu kishte hi përnjimend Amerikanizma në shërbim të Shqiptarizmës.”

Në Korrik të vitit 1970, Vatra ka humbur Kryetarin e vet ndërsa komuniteti shqiptaro-amerikan humbi burrin e madh, shqiptaro-amerikanin e ndershëm dhe krenar, diplomatin dhe njeriun që besonte me gjithë zemër dhe bëri aq sa kishte mundësi dhe rast për bashkimin e të gjithë shqiptarëve pa dallim këtu në Shtetet e Bashkuara dhe më gjërë, ndërsa komuniteti ynë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës humbi unifikuesin e vet. Siç ka shkruar edhe Skendër H. Hasani në një shkrim botuar në revistën Shëjzat të Ernest Koliqit, Peter Çikos, si Kryetar i Vatrës por edhe si njeri dhe si shqiptaro-amerikan i brumosur dhe i ushqyer me më të mirat e dy kulturave tona – asaj shqiptare dhe amerikane – i tregoi “Diasporës shqiptare se ç’rrugë duhet marrë e si mund të dëgjohet zëri i tyre në botë. Me urtësi e butësi, por me program të caktuar bëri që të përtrihet me hov roli historik i Vatrës.”

Vdekja e Peter Çikos në Korrik të vitit 1970, në një mosh relativisht të re, ishte e rëndë për të gjithë komunitetin shqiptaro-amerikan, por shembulli dhe nami i tij prej një unifikuesi të të gjithë shqiptarëve pa dallim feje, ideologjie a krahine, sidomos në këtë 550-vjetor të vdekjes së Gjergj Kastriotit – Skenderbe, duhej të shërbente si një rast për bashkimin e fuqive më të shëndosha intelektuale, morale dhe kombëtare, në shërbim të interesave më të larta kombëtare, jo vetëm këtu në diasporën tonë në Amerikë por edhe anë e mbanë trojeve shqiptare, pikërisht ashtu siç bëri edhe Peter Genc Çikos me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së heroit Kombëtar të Shqiptarëve në vitin 1968.

Kujtojme Mark Gjomarkajn me rastin e 70-vjetorit te vdekjes

June 14, 2016 by dgreca

Gazeta “Dielli” ju paraqet lexueseve artikullin e Tahir Kolgjinit njerre nga “Lajmtari i të Mërguemit”, nr.12, Vt.7, Korrik 1976, fq.11-15./

Nga Tahir Kolgjini: Edhe nji herë po e kujtoj Mark Gjomarkajn/

Në Foto: Mark Gjonmarkaj/

Në fletoren L’ALBANIE LIBRE, qi dikuër ishte organi për faqe të bardhë i Blokut Kombtar Indipendent, ishte kujtue sa herë, i ndiemi Mark Gjomarkaj, tue iu vumë në dukje cillësinat e tija si nji shqiptar me plot merita. Po kështu, disi âsht bâmë fjalë për ‘tê, në data të ndryshme, edhe në Lajmtarin e të Mërguemit.

Të gjithë shqiptarët, qi kanë flijue jetën e tyne për nji Shqipni të Lirë Etnike, duhet t’i kujtojmë shpesh e me nderime. Duhet t’i kujtojmë me qellim qi të jemi mirënjoftësa ndaj tyne dhe, në kët mënyrë, t’inkurajojmë pjesën nacionaliste përgjithësisht. Veç kësaj, na duhet me i kujtue dhe për arsye qi historiani i ardhshëm, të ketë burime të vërteta në përshkrimin e ngjarjeve të botës shqiptare gjatë kacafytjes së dytë botënore. E kemi për detyrë . . .

Sidomos për Markun, sado qi të jetë shkrue, ato, nuk janë të mjaftueshme për personalitetin e tij të vlefshëm. Janë shum pak. Prandej, edhe unë, tue u mundue me tregue dishka për kët HERO dhe tue e kujtue me nji nderim të thellë, po due me dalun përpara lexuesave të mij të dashtun.

***

Ishte periudha e Shqipnís Mbretnore, atëhere, kur e njofta Markun për herë të parë në Tiranë. Vjeta, nuk më kujtohet. Do të shkonte për të vazhdue mësimet n’Itali. Rasësisht u përshndeta me ‘tê dhe me disa shokë, qi kishin ardhë me e percjellun. I hateshëm dhe i pastër në trup; krrik (shik) në veshje dhe i zvillatun e simpatik në ftyrë. Më tërhoq vrejtjen zgjimi dhe sjellja e tij fisnike. Me qellim qi të përbâj nji mendim, fillova me ‘tê disa bisedime të ndryshme. Përgjigjet e tija, ishin të qarta dhe me vênd e mâ tepër në dialektet t’ona. Qysh atëhere, mbeta shum i kënaqun, tue m’u forcue shpresa për kët student të ri se, si djalosh i njij derës së mirë, do të mbërrije në gjendje me i shërbyem Shqipnis në kohën e ardhshme.

Aj, qè nji student shqiptar vërtetë idealist.

***

Ma vonë, Markun e shoh si Nenminister i Punëve të Mbrendshme në Tiranë, kur erdhi në fuqi qeverija e kryesueme prej të ndiemit Mustafa Krujës në fillim të vjetit 1942. Ishem ngarkue me detyrë në Kukës. E vizitova. Pashë se ishte shum i kujdesshëm për të ndigjue e shum i preftë në shprehje.

Aspak nuk më kishte gënjyem parashikimi i em, qi pata për ‘tê, atëherë kur ishte student.

Mbas këtij takimi, qoftë për arsye detyre, qoftë për arsye miqsije, shifeshim mâ shpesh. Dhe, sa herë kur takoheshim, bisedonte përzemërsisht e me nji guxim të jashtëzakonshëm tue iu dhânun randësi në shkallë të parë problemeve dhe interesave kombtare. Synonte me mbajtun nalt autoritetin shqiptar, tue mos i përfillun asnji grimë rrethanat, qi mund t’i shkaktonte gjendja delikate e kohës.

Kur ishte fjala për shqiptarë e për Shqipni, ate nuk e lakonte kurrgjâ në kët botë. As vdekja, nuk i bânte përshtypje.

Mâ vonë, me dorëhjekjen e qeveris së Mustafa Krujës, aj, nji herë, kaloi në jetën private. Mbasandej, me kapitullimin e Italis në vjeshtën e vjetit 1943, mori pjesë në Kuvendin Kombtar në Tiranë. Në kët kohë, elementi komunist, tue përfitue nga mungesa e autoritetit, e kishte mârrun frênin në dhamb dhe bânte atentate djathtas e majtas, tue vramë nacionalista të shquem, me qellim qi të mbjellte terrorin në popull dhe në qeveri.

Pikërisht në kët kohë të rrezikshme, Mark Gjomarkaj, me treqind miq e dashamirë, qi i kishte sjellun prej Mirdite, i siguroi mbrojtjen parlamentit, tue e ruejtun nga çdo msymje, ose kërcnim. Në ket mënyrë aj, legjislaturën e asaj kohe e vuni në gjendje me punue me qetësi e me gjak të ftoftë.

***

Aty tue u damë vera e vjeshta në vjetin 1944, brigadat komuniste, patën depertue në disa lagje të Tiranës dhe pozicioni i qeveris pat fillue me u tronditun keqas. Unë, ishem i ngarkuem me detyrën e Drejtorit të Përgjithshëm të Policís. Po na duhet me u zmbrapun për Shkodër me nji pjesë të personelit dhe të mjeteve, qi enè i kishim në dispozicion. Natën n’udhtim e sipër, të gjitha mjetet, na u shkatrruen nga bombardimet e fluturakeve anglo-amerikane dhe na mbetëm rrugës. Patëm dhe disa të vramë. Ata, qi tepruen, mbërritën në Shkodër. Unë shkova fillë në shtëpinë e Kapidanit. Në kët kohë dhe Marku, ishte në Shkodër.

Si dihet, në Shkodër, aso kohe, qe formue “Komiteti Kombtar i Shkodrës” nën kryesín e të ndiemve Sylqe Beg Bushatit dhe të Kapidan Gjon Marka Gjonit. Mark Gjomarkaj, ishte ngarkue me detyrën e Komandantit të Përgjithshëm të Forcave t’Armatosuna Kombtare. Ky Komitet, kishte për qellim me ndalue hymjen e komunistave në kët pllambë të fundit të tokës shqiptare, për me mund me lehtësue nji shkarkim eventual të ndonjij force anglo-amerikane në Shqipni, ose në ndonji vend në zonën e Shkodrës.

Kapidan Gjoni, më njofton se, mue më kishin ruejtun detyrën e Prefektit të Shkodrës dhe, si i tillë, më ngarkojshin dhe me detyrë antarësije në Komitet. Iu falënderova, tue i thânun se, jam drejtue për në Gjermani dhe se mbrenda javës, bashkë me dy oficera gjermanë, me nji aeroplan ushtarak nisemi për Vjenë.

-“Or Tahir,” më thotë, Kapidani , “na o do të shpëtojmë bashkë, ose do të vdesim bashkë.”

Mbi këte, dhe unë, e pranova kët detyrë. Njeriu, vdekjen e pranueka mâ tepër prej turpit se sa prej trimnije. E si u pashë edhe me Sylqe Beg Bushatin, mora Prefekturën e Shkodrës në dorëzim.

***

Ndërsa, lufta, vazhdonte me vrull në Merditë dhe aty këtu derdhas në malsinat tjera të Shqipnís, Markut i bâj kët propozim:

-«Thika, ka hasun n’asht. Komunizmi, nuk mund t’asgjâsohet me mâsa gjysake. Prandej, me nji urdhënesë, duhet të requizojmë të hollat dhe pasunín e luejtshme të bankave dhe të tregtarëve të zonës s’onë, pa përjashtim. T’iau kërkojmë për kundrejt dëftesash, tue iu dhânun nji afat të shkurtë. Kush nuk e ep shumën e kërkueme mbrenda afatit të caktuam,… në litar!… Armë ka. Me nga njimijë frank në muej, të përbâjmë nji forcë prej 15.000 vetësh dhe t’a ndezim luftën në nji ballë të gjânë, tue i mobilizue edhe vendet e shlirueme. Si t’i fusim forcat komuniste në dana, të marshojmë deri në kufinin grek. Me krijimin e njij qeverije kombtare, ka gjasë qi të zbarkoje ndonji njisi anglo-amerikane. Dhe shteti, si të stabilizohet gjendja, t’interesuemve iu paguen pasunin e requizueme.»

«Fitimi, âsht i yni, mbassi komunizmi jugosllav dhe grek, nuk janë në gjendje me iu ndihmue komunistave shqiptarë. Me gjithë këte, të supozojmë se, nuk mundëm me ia mbërrijtun këtij caku, atëhere, me të tanë kët fuqí, po e çajmë me pushkë; po hyjmë në Greki dhe po i dorëzohemi gjeneral GOBI-t.»

I ndiemi Mark, pa nji pa dy, e pranoi kët pikëpamje. Ia hapëm Kapidan Gjonit. Dhe aj, e pranoi. Mirëpo, kur ia parashtruem Sylqe Begit, aj, nuk u tregue d’akord, mbassi natyra e tij, nuk ishte e krijueme për me zbatue masa kësodore, qi sjellin përgjegjësina të rânda.

Prandej, dhe kjo mâsë, qi ishte e vetmja shpresë, mbeti pa u sendërgjue.

***

Rrethi, për dit e mâ tepër vinte tue u ngushtue. Ishte data 23 Nanduer, 1944. Hangrëm darkë. Tjerët, shkuen secili në punë të vet. Mbetëm Kapidani medis nesh dhe unë e Marku, në skajet e ngushta të tavolinës, skundrejt njani tjetrit. Në kët rasë, Marku , më drejtohet :

-“Or Tahir, duhet të përgaditesh se, Ti, do të dalish nesër bashkë me babën.”

-“Për ku, or Mark?”

-“Për ku t’a ketë shkrue, Zoti. Nji herë, për Gjermani. Baba, mbassi nuk zotnon ndonji gjuhë të huej, do t’i ap me vehte njanin prej vëllazënve. Do të niseni me ushtrín gjermane, qi ritirohet.”

-“Na, mâ, o duhet të nisemi krejt kështu, sikurse jemi; e pra, edhe Ti; ose duhet të qendrojmë të gjithë bashkë, si ç’jemi.”

– Baba, âsht i vjetër; prandej, nuk âsht i malit. Ti Tahir, je shum i lodhun. Të kemi ngarkue mjaft, e shërbime në vende të ndryshme. Je edhe i vetëm. Prandej, duhet të largohesh. Sa për mue, unë, jam djali mâ i madhi i Kapidanit të Merditës. Randimi kryesuer, peshon mbi mue, sepse, kam qenë i ngarkuem me autoritet. Mandej, kam ngarkue shum miq, shum kumarë e shum dashamirë dhe farefis me përgjegjësina. Këta nuk mund t’i lâ vetëm. N’atë minutë qi unë, të largohem nga Shqipnija, ka vdekun dera e Kapidanit të Merditës. E, po te vdes unë, dera e Kapidanit të Merditës, rron. Prandej, unë, do të qendroj në malet e Shqipnis.”

Dhe si i mallëngjyem, Marku, vazhdoi:

-”E dij. Do të jetë e pamundun me qendrue n’aratí, kur të zbatohen sistemet e ashpra të komunizmit. Do të vritem; por, s’ka gjâ. Vdekjen e pranoj për idealin kombtar dhe për mos me i lanun vetëm shokët e këtij ideali. Shqipnija, dikuër, në nji menyrë, ose në nji tjetër, prap ka me e gjetun rrugën e vet të natyrshme. Dhe juve ju uroj udhë të mbarë.”

Marku, kur shprehte fjalinat e fundit, iu rrokulluen nja dy pika lot mbi mollëzat e faqeve teposhtë. Unë, nuk pata gjâ me shtue, mbasi aj, parapëlqei rrugën e burrënís shqiptare.

Me 24 Nanduer, 1944 në mëngjes, u hallatosëm me te dhe, bashkë me Kapidan Gjon Marka Gjonin, lam Shkodrën, tue mârrun rrugën e aratís.

Karakteristika, qi e dallon Mark Gjomarkajn prej shqiptarëve tjerë, âsht kjo: Aj, qendroi në malet e Shqipnís për t’u vramë e tjerët, qendruen për të shpëtue.

***

Sigurisht, disa burra nacionalista, do të kenë mbajtun shenime dhe do t’i përshkruejnë ndodhinat me imtësi. Unë, këtu, shkurtimisht po shenoj disa pika kryesore, për hirë të historis kombtare:

Marku, me 26 Nanduer, 1944, e le’ Shkodrën, tue pasun me vehte nji fuqi të përbâme prej afër trimijë vetësh. Me qenë se shokët i kishte lanun të lirë me u dorëzue, ose me ndjekun rrugën e aratís me ushtrín gjermane, nji pjesë e kësaj fuqije, i dahet. Me fuqín, qi i mbetet, aj, vazhdon udhën nepër vende të ndryshme malore, tue kapërcyem lumej, gryka, kodra e suka të vështira dhe tue luftue e tue çamë me pushkë shum prita, të cillat, ishin vumë nga nji pjesë e popullit, qi e kishte mashtrue komunizmi. Lemisht, në këto ndeshje, derdhet shum gjak prej dy palëve. Për kët shkak, Marku, vendosë qi forcat, aty për aty, të shpërdahen andej -këndej, ku t’a gjykojnë me arsye, tue mbajtun ndërlidhjet regullisht medis tyne. Dhe vetë, me disa shokë, kalon në Merditë.

Gjatë kohës, qi Marku, qendron n’aratí, krijon nji organizatë kombtare, ecilla, shtrihet, thuejse, gadi në krejt Shqipnín. Mirëpo, dhe kjo, mjerisht, dështon, për shkak se, nji pjesë e kësaj organizate, veprimin e fillon para datës së caktueme.

Kësaj here, Tirana, vendosë me e mnjanue kët rrezik dhe shton e shpeshton seriozisht ndjekjet. Dhe Mark Gjomarkaj, në nji ndeshje, qi zhvillohet në vendin e quejtun -Prosek të Merditës – me datën 13-6-1946, plagoset randë. Dhe me 14-6-1946 n’ora 7.00 vret vehten me revolverin e vet, për mos me iu dorëzue i gjallë komunistave.

***

Mbas vetëvrasjes, forcat komuniste, trupin e Markut e ekspozojnë në Shpal, në Lesh e në Shkodër, tue e zvaritun e tue shkelmue.

Kjo sjellje banale, në vetvehte, tregon se, komunizmi, âsht nji shfaqje kundërnjerzore

Nacionalizmi shqiptar, nuk do t’i harroje kurr dëshmorët e vet.

Hiri i Zotit, qoftë me Mark Gjomarkajn dhe me shokët e idealit të tij të shenjtë.

*Marrë nga Lajmtari i të Mërguemit, nr.12, Vt.7, Korrik 1976, fq.11-15

KUJTOJME XHON F. KENNEDI NE DITEN E LINDJES

May 29, 2013 by dgreca

Shkruan: Fritz RADOVANI/Melbourne/

Xhon F. KENNEDI (John Fitzgerald KENNEDY), ka lé në Brooklin, Massachusetts, me daten 29 Maji 1917. Asht vra me atentat me daten 22 Nandor 1963, në Dallas, Teksas të ShBA.

Ishte me origjinë nga një familje irlandeze me besim katolik, i vendosun kur imigroi në Amerikë, në Boston. Me daten 20 Janar 1961, Xhon Kennedi, u betue si President i ShBA, dhe per tri vjet mbeti i perjetshem jo vetem në Historinë e Amerikës, po edhe até botnore. Njihej si një nder gjenialitetet e universiteteve amerikane, mbasi kishte mbrojtë titullin doktor me një studim të veçantë të zhvillimit ekonomik të ShBA, per 50 vjetët e ardhëshme. Në kjoftë se Europa Perëndimore, ku perfshihej edhe ShBA në zhvillimet politike, kishte arrijtë me krijue njëfarë stabiliteti edhe në ekonomi, Europa Lindore komuniste kishte humbë edhe atë ekonomi që kishte pasë para Luftës së Dytë Botnore, mbasi gjithshka shkonte në buxhetin ushtarak nder të gjitha shtetet që ishin nën dhunen e diktaturës stalinjane bolshevike të Bashkimit Sovjetik, ndersa t’ ardhunat nga kampet e punes dhe të shfarosjes, “rezervoheshin” nder bankat Perëndimore…

Kontrasti ma i madh mes dy bloqeve ishin “të Drejtat dhe Liritë e Njeriut”. Mbas vdekjes së Stalinit, disa lëvizje me karakter demokratik në Europen Lindore, u shtypen me tanket blokut komunist tue e rikthye pushtimin e tyne nga sovjetikët, që gjoja në vitet 1956 – 58 kishin dënue kultin e Stalinit, me të cilët aso kohe u bashkue edhe “udhëheqja” e Tiranës komuniste, pra edhe Shqipnia, që mbas viteve 1961 – 62 filloi me dënue “revizionizmin modern sovjetik”, mbasi Enver Hoxha dhe Mehmet Shehu, nuk ishin dakord me lëshue postet drejtuese të tyne dhe me ba ndryshimet që vendet e “demokracive popullore” të Lindjes po banin ata vite. Perballë me ShBA, ishte edhe Kuba komuniste, që kishte fillue instalimin e luftanijeve e raketave sovjetike në portet e saja, gja që kishte zgjue prej gjumit edhe amerikanët. Data 14 Prill 1961 sjelli até që Kennedi me avionet e Tij, i tregoi Botës se politika që do të ndjekin shkon drejtë ndryshimeve.

N.S.Hrushov në vitin 1959 ishte kenë “mysafir” i Ajzenhauer në Kemp Devid, të ShBA, por gjithshka mbeti e “mësheftë” mes dy kryetarëve të shteteve ma të fuqishme të Botës.

Ndaj veprimeve të Kennedit kunder Kubës, si kunderveprim Hrushovi, me daten 13 Gusht 1961 filloi mu në zemren e Europës ngritjen e Murit të Berlinit. Gjithshka dukej se bahet në një prag të një gjendjes së re dhe të rrezikshme botnore…

Kennedi ishte nder Presidentët ma të rij (43 vjeç), kur kandidoi si President në ShBA.

Me daten 22 Nandor 1963, Presidenti Kennedi në një limousine me të shoqen Zhaklin Kennedi, shoqnuesin dhe shoferin arritën në Dallas, për zgjedhje të reja. Nga një dritare në një kthesë, Lia Harvei Osvald gjuejti dy here dhe Presidenti, mbas pak kohe vdiq në një klinikë ku e operuen pa sukses. Ngjarja atje ka ngja rreth ores 12.30’. Pra me daten 23 në mengjes në Europë, u hap lajmi i vrasjes së Xhon J. Kennedit. Tue shkue tek stacioni i urbanit me dale në punë, tek Dugajt’ e Reja, lajmin ma dha spijuni Pjerin Vata, i cili ishte i gzuem per suksesin e zhdukjes së Presidentit amerikan, që né e konsideronim President të “ndryshimeve të pritëshme”…

Me daten 24 Tetor (në ShBA), kur policia po çonte Lia Osvald nga burgu per në një burg tjeter, një “qytetar” amerikan i “zemruem” per vrasjen e Presidentit, i quejtun Xhek Rubi (Jack Ruby), në mes rojeve shtinë me pistoletë dhe vret atentatorin Osvald. Në dukje çeshtja u mbyll!

Presidenti Kennedi, ishte i 35-ti President i ShBA, dhe i treti që vritet me atentat në moshen 46 vjeçare, mbas Abraham Linkoln dhe Mc. Kinley, në vitin 1901.

Nga Raporti Worren kam veçue një frazë: “Historia rrallë perpilon spjegime të plota dhe bindëse mbi vrasjet e Burrave të shtetit. Një njeri i vetem shumë rrallë kryen ndonjë vrasje.” Po në Raportin Worren, thohet se mbas 50 vjetësh, do të zbulohet e verteta e vrasjes…pra, në 2013.

Në një kohë rekord Ai ka lanë një dafinë lavdije per shpresat e popujve të shtypun.

Në Amerikën moderne, Xhon Kennedi asht Presidenti i parë që u nderue nga zezakët.

Në vitin 1961 erdhi në Europë dhe me 2 Qershor, në Pallatin Shaijo, në Paris, mbas bisedimeve me Presidentin e Francës Sharl De Gol, deklaroi: “Mund të ketë turbullira prapa perdes së hekurt, për shkak të lidhjeve të dobëta që ekzistojnë, në një gjendje në të cilën Shqipëria është radhitur përkrah Kinës komuniste në grindjen ideologjike me Bashkimin Sovjetik. Kjo është arsyeja,” – tha Kennedi – “për të cilën ai mendon se rrota po rrotullohët në favor të Botës së Lirë, dhe jo të komunistëve.” (Gazeta “Zëri i Popullit” dt. 9 Qershor 1961, Nr. 139, (3982), fq. 4. Artikulli “Përgjigje zotit Kennedi”).

Mbas pak ditësh Presidenti Kennedi u takue me N.S.Hrushovin në Vienë.

Kur Nanë Tereza kerkoi me ardhë në Shqipni, me takue Nanen e vet dhe motren që aso kohe jetonin në Tiranë, terroristi Enver Hoxha, jo vetem, nuk pranoi kerkesen e Saj, por edhe me një mllef të turpëshem shprehi mendimin e vet në gazeten “Zëri i Rinisë” aso kohe… (E ndoshta, ajo deklaratë e tija pengon edhe sot Kuvendin Popullor, “mos me ia prekë tituj e dekorata”!!).

Nanë Tereza iu drejtue Presidentit Kennedi, i cili, iu pergjegjë: “Unë e detyroj qeverinë e Shqipnisë me Ju lejue me shkue mbrenda 24 orëve, por nuk e quej me vend shkumjen Tuej atje, mbasi drejtuesi i shtetit shqiptar jo vetem asht vetshpallë ateist, po asht edhe një terrorist vrasës i shumë klerikëve katolik të pafajshem. Shkuemja e Juej atje asht një nderim që i bahet atij…e ai, nuk mendoj se e meriton këte.”

Xhon F. Kennedi në Berlin.

Me 13 Gusht 1961 Xhon Kennedi shkoi tek Muri i Berlinit dhe aty tha:

“Unë sot jam një Qytetar Berlinez!” dhe vazhdoi:

“Kush mendon se asht i mirë komunizmi të vijë e të shohin Berlinin!..”

Kjo flakë nuk fiket!

Kjo flakë nuk fiket as nder zemrat e mendjet e Atdhetarëve Shqiptarë!

Kjo flakë nuk fiket…Presidenti Kennedi e ka ndezë per mos me u shue kurrëma!

Kjo flakë nuk fiket se asht e ndezun me dashuninë e Tij per jeten, Njeriun, Lirinë!

Ajo flakë, perditë ndritë Boten me virtytet e Shpirtit të Tij human,…

Me “të Drejtat e Liritë e Njeriut”, për të cilat Kennedi, dha edhe jeten e vet.

Melbourne, 2013.