Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Marie Shllaku(1922-1946) përmendore në Prizren aty ku u pushkatua?!

by

Nga Leonora Laçi/
Marie Shllaku/
Brinjët ty t’i thyen, po nuk ta thyen zemrën… /
Buzët t’i shkrumuan, po s’ta mbyllën gojën…/
Sytë t’i shterruan, po në dritë u shëndërruan…/
Verë e vitit dyzet e gjashtë… /
Shefqet Kelmendit-Burgu i Zejmenit, Lezhë, 1986/
Prizreni, u vesh me të zeza më 24 nëntor 1946, sepse në vendmbledhjen e intelektualëve shqiptarë në Lidhjen e Prizrenit (1878), por disa dekada më vonë u zhvillua gjyqi famëkeq dhe pushkatimi i katër martirëve shkodranë, midis të cilëve ishte edhe heroina e pamposhtur Marie Shllaku. Mekati i saj i vetëm për të cilën u vu para togës së pushkatimit ishte pse sokolesha e re e deshti me gjithë shpirt atdheun e saj.
Natyrshëm lind pyetja retorike: A qënka mekat të duash atdheun e të sakrifikohesh për të?! Nëse kjo do quhet mekat, atëherë pse nderohen heronjët, pse ngrihen memorial, pse përkujtohen vit pas viti, pse mbushen faqet e historisë me bëmat e tyre?! Marie Shllaku e deshti atdheun, më fort se gjithçka, zgjodhi të mos ishte si të gjitha femrat e tjera, pasi veshi xhamadanin e plumbave në vend të vellos së nuserisë, veshi opingat që t’i ngjitet malit, e streh e saj ju bë, ashtu si foleja e shqipeve, hoqi dorë së ëndrruari.
Gjithmonë, është pak ajo që bëjme ne, për të nderuar heronjët, pasi ata bënë gjithçka që të bëhen shembulli jonë. Ky shkrim modest, le të shërbej si kujtesë, për ata që harrojnë shpejt duke përfshirë dhe historianët.
Për Marie Shllakun, janë shkruar disa vepra, si: “Shqipëria e Marije Shllakut” nga Ramiz Kelmendi e Viktor Gashi (Prishtinë, 1995); “Marije Shllaku-Kosovë, gjaku im t’u bëftë dritë” Ibrahim Metaj, Tiranë 1995; “Marie Shllaku-Bijë e Shkodrës martire e Kosovës” nga Tomë Mrijaj, (Nju Jork, 2004); “Heroina Marije Shllaku” Shefqet Kelmendi (Tiranë, 2004) etj. Përveç librave monografikë, kujtimeve, janë mbajtur shumë kumtesa, në takime përkujtimore dhe simpoziume historike shkencore, janë shkruar artikuj publiçistikë dhe mbajtur sipas rastit referate mbas viteve 1990…
Një rast i veçantë, është përkujtimi herë pas hershëm, që revista “Jeta Katolike” (1966), organ i Kishës Katolike “Zoja e Shkodrës”, që botohej nën përkujdesin e Mons. Dr. Zef Oroshit, ka botuar disa herë artikuj përkujtimore, me përmbajtje të thellë historike për figurën e madhe të luftëtares së Shqipërisë Etnike, Marie Shllakun.
Sokolesha sypatrembur, u gjend kudo, ku e thirri zëri i atdheut dhe vuri gjithë kapacitetin e saj intelektual dhe fizikë, për të përmbushur detyrat e saj, pranë veprimtarëve të shquar kombëtarë, duke shërbyer si sekretare e patriotit dhe Ministrit të Punëve Botore Iliaz Agushi (1942), i cili, u vra me atentat terrorist nga komunsitët, më 27 tetor 1943. Kurse më pas ajo ishte sekretare personale e Ministrit të Brendshëm Inxh. Xhafer Devës (1943-1944).
Miqesitë me personalitete të ndryshme e ndihmuan Marien, që të përftoj dije gjithnjë e më shumë. Kjo miqësi e ndërthurur me respekt e mirëbesim, u bë ujëdhes e pjesëmarrjes së saj, në kuvende me rëndësi kombëtare, ku u morën vendimet për çlirimin e atdheut, që ra në kthetrat e sllavo-komunsitëve. Ajo, u lidh menjëherë me shtabin e luftëtarit Shaban Polluzha, ku më 20 janar 1945, ai u largua nga luftrat vëllavrasëse, që ishin të dëmshme për kombin dhe i’u bashkua forcave nacionaliste.
Maria, u zotua mes trimave të lirisë, që kishin ndërmarrë aktin sublime për shpëtimin e Kosovës martire, ku, shpreh: “Se duhet të luftojnë me tërë fuqinë pushtetin e komunistëve, mos të shkojnë me Serbi, të largohen partizanët e Jugosllavisë nga Kosova, sepse këto forca e kishin mbushur çdo pus të Kosovës me krerë shqiptarë. Në këtë drejtim, partizanëve të Serbisë, u erdhën në ndihmë edhe partizanët e Shqipërisë”.
Ajo u bë pjesë e pandashme me bajraktarët dhe udhëheqësit nacionalistë, ku shërbej si një ndërlidhëse me vizion të qartë mes grupeve të Kosovës e Shqipërisë. Sërisht nga sa kemi lexuar dhe hulumtuar në dokumente dhe shkrime, ajo del pranë nacionalistit të shquar legalist Abaz Kupit.
Shkodranja e re, e vetmja femer mes burrave më të shquar të Kosovës, u gjend gjithnjë në krah të nacionalistëve të kohës, si: Rexhep Mitrovicës, At Benardin Llupi OFM, Ing. Xhafer Devës, Prof. Luan Gashit, Prof. Ymer Berishës, Ndue Përlleshit, Ukë Sadikut, Shaban Sadikut, Prof. Gjon Serreqit, Ibrahim Lutfiut, Mehmet Gradicës, Gjergj Dedës, Kolë Parubit, Gjergj Martinit e shumë luftëtarëve që kishin si qëllim të ngritnin popullin në luftë të armatosur kundër regjimit.
Shkodranja e dashuruar patologjikisht me Kosovën, iu përkushtua me gjithë qënien e saj, bashkimit të trojeve etnike, duke luftuar me armë kundër forcave komunsite. Ajo mori pjesë në Kuvendin e Drenicës, që ishte thirrur me qëllimin final shpëtimin e Kosovës nga pushtimi kolonizatorëve komunistët serbo-malazias-shqiptarë.
Heroina, angazhohet për të organizuar një parti me emrin Lidhja Nacionale Kosova Etnike, duke u nisur nga inisiativa e fratit At Bernard Llupit OFM me 26 dhjetor 1944 e deri me 27 shkurt 1945, arrin të themelohet Komiteti Demokratik Shqiptarë, që synonte krijimin e një rezistencë aktive kundër armiqve shekullorë serb.
Madhështia e saj përveç në organizimin e rezistencës mbarëkombtare nga Organizata NDSH dhe Besa Kombëtare, do luaj një rol të rëndësishëm edhe në Kuvendin e Doberdolit. Maria nuk u frikësua nga kërcenimet e komunistëve, për tu tërhequr nga aktiviteti atdhetarë dhe mbi të gjitha nuk iu dridh çërpiku as para togës së pushkatimit.
Si e kërkoi sigurimi Marie Shllakun?

Për herë të parë u zbardhën fakte të reja, se si Sigurimi i Shtetit komunist shqiptar bë bashkëpunim me atë Jugoslav UDB-në, përdori babain (Mark Simon Shllakun), për ta bind të bijën e tij (në Kosovë), që të kthehet në shtëpi (Shkodër).
Në revistën shkodrane fetaro-kulturore “Kumbona e së Diellës” (Nr. 1-2 Janar-Shkurt, 2014), publicisti i mirënjohur Tomë Mrijaj, në një shkrim interesant, rrefen kujtimet e të atit të tij Nikollë Pren Mrijaj (1911-1999), i cili, i mundësoi takimin atë e bijë, në kullën e tij që ishte bërë streh e nacionalistëve kosovar (pasi Nikollë Mrijaj ishte kryetar i Komunës së Zllakuqanit).
Në veprën monografikë të z. Mrijaj lexojmë: “Me ardhjen në Kosovë të babait të saj, Mark Simonit nga Shkodra( i dërguar nga Qeveria e Komuniste dhe forcat e Sigurimit, që përndiqnin për t’i vrarë antikomunistët dhe nacionalistët e vërtetë askohe, shënimi im T.M), për t’ia mbushur mendjen vajzës së tij të re, që të heq dorë nga rruga e saj patriotike, në male, me çetat nacionaliste të Kosovës kishte lindur ideja, që Maria të vinte në shtëpinë tonë, ku ishte më e sigurtë”.
Në luftën e Siçevës, ditën e tretë të festës së Bajramit ku mbetën në betejë mbi 30 burra të zgjedhur të atdheut, ajo mori disa plagë në trup i shpëtoi rrethimit. Për fat të keq, ajo më vonë në fshatin Acarevë, në vitin 1945 u zu rob nga bashkëpunëtorët e UDB-së.
Në procesin gjyqësor i zhvilluar askohe, të gjithë që kanë qenë në burg e kujtojnë si një vajzë sokoleshë, ku me një stoicizëm qëndroi e paepur, para torturave shtazarake që u bënë çdo ditë kundrejt saj. Po atë ditë, vendimi për denimin me vdekje (me pushkatim), ju dha dhe tre bashkëluftëtarëve të saj: At Bernard Llupit OFM, arsimtarit Gjergj Martinit dhe Kolë Parubit, të cilët disa ditë më vonë do të ekzekutohen, me24 nëntor 1946 në Prizren, ku edhe sot në Kosovën e lirë mjerisht ende nuk u dihen varret…

Si u zhvillua proçesi gjyqësor i Marie Shllakut?

Sot Prizreni në gji të vet
Me xhelozi ruan një skelet…
Në të lashtin Prizren gjemon historia
Në të riun Prizen rron edhe Maria! Shefqet Kelmendi

Gjykimi i grupit të madh të liridashësve të vërtetë shqiptarë zgjati 13 ditë. Ai u mbajt në ndërtesën ish Shtëpisë së Kulturës, duke filluar nga data 29 qershor 1946 e deri me datën 11 korrik të vitit 1946. Asokohe prokuror i përgjithshëm ishte Ali Shukriu. Gjatë seancës përfundimtare të gjyqit, në listën e të akuzuarve ishin 27 nacionalistë shembullorë. Në këtë shkrim, duke i respektuar të gjithë deshmorët e lirisë së Kosovës, po citoj vetëm të pushkatuarit, si: Marie Shllaku 24 vjeçe, At Bernard Llupi 60 vjeç, Kolë Parubi 41 vjeç, Gjergj Martini 29 vjeç, ku, të gjithë ishin nga qyteti i lashtë i Shkodrës, të cilët u denuan me pretencën finale me 15 korrik 1946, ndërsa pushkatimi u bë në nëntor të po atij viti.
Prokurori antishqiptar Ali Shukriu e akuzoi (sikurse thuhet në veprën ish të burgosurve dhe bashkëautorëve Ramiz Kelmendi dhe Viktor Gashit: “Shqipëria e Marie Shllakut…”, duke i rënditur asaj aktivitetin “armiqsor” (patriotik) në 11 pika.
1. Se në verë të vitit 1944, kur u vu në krye të Lidhjes së Dytë të Prizrenit Ing. Xhafer Deva, Marie Shllaku, ish sekretare e Ministrit të Punëve të Brëndshme Iljaz Agushit, u zgjodh sekretare e tij. Këtë detyrë e ushtroi deri në nëntor të vitit 1944, kur u “çlirua” Kosova. Ajo, edhe pasi iku Xhafer Deva jashtë shtetit, mbeti në Kosovë, për të luftuar kundër “sistemit të ri shoqëror”.
2. Se në nëntor të vitit 1944, pas “çlirimit” të Pejës, e la atë dhe bashkë me Mehmet Gradicën, Metë Danin dhe Adem Shalën tuboi disa qindra shqiptarë të armatosur dhe bashkë me ata doli në mal, në mënyrë që, me luftë të armatosur në prapavijë të frontit, të luftojë kundër partizanëve dhe sistemit të ri, duke “penguar kështu ushtrinë nacional–çlirimtare të ndërtojë pushtetin popullor dhe të rregullojë kushtet në Kosmet”.
3. Se nga mbarimi i vitit 1944, duke njohur mirë njerëzit, që kanë pasur lidhje me Ing. Xhafer Devën të cilët kishin mbetur vetëm, për të vijuar luftën, kundër partizanëve në prapavijë. Maria, punoi për bashkimin dhe lidhjen e tyre të ndërsjellë, duke marrë kontaktte me Ukë Sadikun dhe Ismail Goranin, prijës të “bandave” balliste, të cilët sulmuan Gjilanin, Ferizaj-n dhe vende të tjera.
4. Se në fillim të janarit 1945, pasi doli në mal dhe shkoi në Drenicë, punoi pareshtur për forcimin e radhëve të rezistencës, propogandoi që shqiptarët assesi të mos shkonin në armatën jugosllave, por të dilnin në mal për të zhvilluar luftë kundër partizanëve komunistë.
5. Se, po në janar të vitit 1945, mori pjesë në Kuvendin e Drenicës, ku gjendeshin prijësit e njohur, si: Prof. Ymer Berisha, Mehmet Gradica, Ahmet Shala, Ukë Sadiku, Major Qinisi, Shaban Polluzha, kapiten Rexhep Ismaili, Met Dine, major Kutova etj. Aty u vendos të sulmohen njësitë e ushtrisë nacional-çlirimtare në Drenicë dhe në minierën e Trepçës, si dhe u zgjodh udhëheqësia, që do t’i prijë kësaj lufte. Lufta e armatosur, që pasoi pas marrjes së këtij vendimi zgjati shumë ditë dhe shkaktoi viktima të rënda në jetën e njerëzve dhe në pasuri, betejë e cila ishte një goditje e rëndë për forcat tona, të cilat, asokohe zhvillonin luftra të rënda me gjermanët, në kufijtë e Sanxhakut.
6. Se, më të mbaruar Lufta e Drenicës e derisa u burgos, në vjeshtë të vitit 1945, vijoi me ngulm punën e saj në male me luftëtarët e rezistencës antikomuniste. Ajo mori pjesë në tubime të ndryshme me prijësit e tyre, ku, u morën vendime historike për të vijuar rezistencën me armë, dhe për të bindur popullin që të dilte në male, për t’u bashkuar luftëtarëve të Shqipërisë etnike; fshatarët t’i pranonin ato, t’i ushqenin, t’i mbanin dhe t’i ruanin në votrat e veta.
7. Se mori pjesë në Kuvendin e Dobërdolit (mbajtur në Llugën e Dan Pjetrit), në gusht të vitit 1945, ku ishin të pranishëm përfaqësuesit e të gjitha aradhave të armatosura anti-komuniste, në të cilin u zgjodh Prof. Ymer Berisha si udhëheqës politik, kurse Ukë Sadiku si udhëheqës ushtarak i gjithë luftëtarëve të rezistencës në Kosovë, ndërsa vetë Marie Shllaku ka mbajtur procesverbalin e takimit historik.
8. Se mbajti lidhje të vazhdueshme dhe të pandërprera me Prof. Ymer Berishën, i shkroi letra, njësoj si dhe me prijësit e tjerë, si Ismail Ymeri etj. 9. Se mori pjesë në betejat kundër njësive ushtarake jugosllave dy herë me radhë, ndërsa në Luftën e Siçevës, aty nga gjysma e shtatorit 1945, u vranë në luftime 11 oficerë dhe ushtarë të armatës jugosllave (në këtë luftë Marie Shllaku, u plagos në disa vende).
10. Se gjatë gjithë qëndrimit të saj në mal mbajti lidhje të vazhdueshme me fratin e Pejës At Bernardin Llupin OFM, ku, zhvilloi letërkëmbim me të, të cilët, u lidhën përmes korrierit, dhe mori nga ai para, ushqim dhe mesazhe.
11. Se e akuzuara Shllaku, ndonëse e plagosur dhe e stresuar në një shtëpi në Mitrovicë, u interesua për bandat, mbajti lidhje me ato dhe u kujdes për tërheqjen e tyre jashtë kufijve të vendit, sipas vendimit të marrë më parë, duke bërë kështu krim, që sanksionohen në nenin 3 pika 7 dhe 12, të ndëshkueshme, sipas nenit 4 alineja 1 të Ligjit mbi Veprat Penale kundër popullit dhe shtetit”. (Akuzat ndaj Marie Shllakut janë marr tekstualisht nga vepra e Ramiz Kelmendit dhe Viktor Gashit kushtuar asaj në faqet 15-17).
Mua mu duk e arsyeshme për t’i paraqitur akuzat ndaj Marie Shllakut, sepse kështu kuptohet dhe kontributi dhe aktiviteti i saj anti-komunist, si dhe dalin në pah faktet se pse shihej si kërcenim përsonaliteti saj për komunistët.
Marie Shllaku, do mbahet mend për heroizmat e saj. Është krenari të thuhet sot se vlerësimi i figurës së saj po bëhët dita-ditës, si në Kosovë dhe Shqipëri, ku po vihen emra rrugësh me emrin e saj. Ka ardhur koha që sot më shumë se kurrë kur njihet figura e madhe e Marie Shllakut ti ngrihet një përmedore në Shkodrën e saj ku lindi dhe u rrit, dhe në Prizrenin historik ku u pushkatua në moshën e re 24-vjeçare.
Për këtë figurë të spikatur të historisë kombëtare shqiptare, posaqërisht hulumtoi dhe shkroi me përkujdesje të veçantë studiuesi dhe publicisti shqiptaro-amerikan Tomë Mrijaj (Sekretar i Përgjithshëm i Lidhjes së Prizrenit qysh prehj vitit 1978 në New York, shënimi im L.L.), që është dhe financuesi bujar i disa veprave, që janë botuar posaçërisht për Marie Shllakun.
Sekretari i Përgjithshëm i Lidhjes së Prizrenit në SHBA publicisti bashkëkohorë Tomë Mrijaj, sëbashkut me miqtë e tij Prof. Dr. Muhamet Shatrin dhe studiuesin Mr.sc Nue Oroshin zhvilluan një takim të ngrohtë me Komandantin e UÇK-së dhe ish Kryeministrin e Kosovës zotin Ramush Haradinaj-n (Gusht, 2014) ku, iu kërkua brenda mundesive të tij, që të nderohet shkodrania martire Marie Shllaku sëbashku me tre martirët e tjerë (At Bernardin Llupin OFM, mësuesin Gjergj Martinin dhe Kolë Parubin), me një përmendore në qytetin e Prizrenit, pikërisht në vendin e pushkatimit të tyre.

LIDHJA KOSOVARE DHE NDERKOMBETARIZIMI I CESHTJES SHQIPTARE

by

Si u ndërkombëtarizua çështja e shqiptarëve të Kosovës, Maqedonisë dhe Malit të Zi në vitet 1949-1999/
(Recension për veprën “Lidhja Kosovare” të historianit të mirënjohur Prof. Dr. Riza Sadikut)/
Nga Leonora Laçi/
Një mërgat shqiptare e përçarë, e ndarë sipas bindjeve politike, kurrësesi nuk mund t’i shërbente Atdheut të roberuar apo dhe trojeve etnike, të mbetura jashtë Shqipërisë londineze, prandaj doli si nevojë e kohës krijimi i një organizate gjithëpërfshirëse, që çështjen e shqiptarëve (që ndodheshin nën Jugollsllavi) ta trajtonte me një zë të vetëm në organizmat ndërkombëtarë.
Mërgata shqiptare, veproi në vende të ndryshme demokratike. Më sëshumti ajo u dallua për aktivitete të ngjeshur politike në shtetin më të lirë dhe demoktatik në botë, sikurse janë ShBA-të. Atje zëri ynë gjeti mbështetjen më të madhe nga Administrata Amerikane, dhe konkretisht nga senatorë dhe kongresmenë amerikanë, dashamir të çështjes shqiptare, si mbrojtës të lirive dhe të drejtave të popujve të robëruar, ligje këto të hartuara dhe mbrojtura nga konventat ndërkombëtare.
Kjo vepër e Prof. Dr Riza Sadikut, i kushtohet veprimtarisë së “Lidhjes Kosovare”. Ajo na shërben, për tu njohur më mirë me fakte dhe argumente historike, mbi veprimtarinë e organizatës nga viti 1949-1999.
Për më shumë, në faqet e librit, shohim se organizata në fjalë, i shërbeu deri në vetmohim asaj pjese shqiptare, që mbeti jashtë kufijve të vitit 1913, e konkretisht Kosovës, shqiptarëve të Maqedonisë (Iliridës), e atyre në Mal të Zi, që u përfshinë nën Jugosllavinë titiste e më pas nën diktaturën e Millosheviqit.
Përmes veprës voluminoze historike me mbi 400 faqe, bëhet e njohur çdo inistiativë dhe hap i ndërmarrë nga organizata “Lidhja Kosovare”, me tipare të theksuara nacionaliste, e cila si bosht orientues është mbështetur gjithnjë në Dekalogun e atdhetarit largpamës Mit’hat Frashërit.
Në fletët e librit mësojmë, se më vonë me kërkesën e Shërbestarit të Kombit, pinjoll i familjes së Frashëllinjëve patriotit të shquar Mit’hat Frashërit, u vendosën themelet e organizatës në vitin 1949, ku, rreth saj u mblodhën atdhetarët më në zë, mbrojtësit më të zjarrtë të çështjes kombëtare.
Në analet e historisë së kohës, janë të shenuara me gërma të arta emrat e figurave të shquara të atdhetarizmit. Të tillë mund të përmendim Sekretarin e Organizatës Patriotike “Lidhja Kosovare”, Prof. Luan Gashi, i cili, më 1 gusht të vitit 2014, në Prekazin legjendar, u vlerësua nga Ministria e Diasporës, për kontributin e madh për çeshtjen e Kosovës.
Vepra e Prof. Sadikut, ofron edhe emra të tjerë si antarë më aktiv të Organizatës në fjalë, si: Rexhep Mitrovicën, Hafëz Isuf Azemin, Mustafa Henci, Ajet Rushiti, Ing. Nexhat Mitrovica, Ing. Adem Glavica, Prof. Ibrahim Kelmendi dhe shumë atdhedashës të tjerë nga Organizata “Balli Kombëtar”, si: Vasil Andoni, Zef Pali, Imam Vehbi Ismaili, Dr. Nihat Bakalli etj.
Gjithashtu, një mbështetje të madhe Organizata “Lidhja Kosovare”, gjeti edhe nga Komiteti “Shqipëria e Lirë”, që sapo ishte formuar, me mbështetjen dashamirse të anglo-amerikanëve.
Autori i mirënjohur në botën shqiptare, studiuesi i palodhur Prof. Riza Sadiku, nuk u kursye në hulumtimet e tij, udhëtimet e shpeshta nga një vend në tjetrin, për t’a bërë këtë vepër sa më të plotë, madje dhe udhëtimet e here pas hershme drejtë SHBA-ës, prandaj ky libër, është gjithëpërfshirëse me shumë fakte të panjohura, ku, qëllimin kryesor të tij, ka pasqyrimin e pasur të aktiviteteve të “Lidhja Kosovare”, duke u mbështetur në arkivat e veprimtarëve, që vepruan ndër dekada, si dhe periodikun e shtypit të kohës të mërgatës shqiptarë dhe shtypin e huaj.
Në këtë vepër shumë të rëndësishme, gjenden dokumente origjinale, korrespondenca, letra dërguar Fuqive të Medha, raporte e projektrezoluta të paraqitura, para organizatave ndërkombëtare dhe kongreseve tëBashkimit Federal të Grupeve Etnike të Evropës.
Vepra në fjalë, për nga struktura është e ndarë në gjashtë kapituj. Ajo fillon me rrethanat se si u formua organizata, programin dhe statutin, themelimin dhe njohjen e saj ndërkombëtare, e cila më vonë vijon me pjesëmarrjen e “Lidhjes Kosovare” në kongreset e përvitshme të BFGEE-së, ku, me fakte të pamohueshme e raporte i paraqiti të pranishmëve (nëpërmjet delegacionit të saj), mohimin e të drejtave të shqiptarëve nën Jugosllavinë, përsekutimet, vrasjet e burgosjet e njerzve të pafajshëm, ku, i vetmi krim i tyre ishte të qënurit shqiptarë.
Në çdo kongres që u zhvillua, në çdo përvjetor të Pavarsisë iu kujtua botës së lirë se shqiptarët po privoheshin nga liritë dhe të drejtat e tyre, gjë që nuk bëhej me popujt e tjerë të Jugosllavisë.
Në libër, lexuesi mëson, se nëpërmjet delegacionit të saj bëhej ndërgjegjsimi i opininoit ndërkombëtar. Kjo praktikë pune, sipas autorit të veprës historike Prof. Sadiku, ishte qëllimi kryesor. Në këtë mënyrë, u arrit që Fuqitë Perendimore t’i imponojnë Jugosllavisë “rregullat e lojës”.
Vlen të përmendet angazhimi i Lidhjes Kosovare në Kongresin XVII të BFGEE (Bashkimi Federal i Grupeve Etnike të Evropës), që u mbajt në maj të 1967 në Aberna të Danimarkës, ku, në mes të tjerave një nga delegatët përmendi dokumente të shtypit jugosllav dhe atij ndërkombëtar, për të argumentuar sa e fuqishme ishte shtypja, krimet, diskriminimet dhe përsekutimet e deri atëhershme të autoriteteve serbo-malazeze, që kishin bërë ndaj shqiptarëve në Jugosllavi.
Ndërsa, në Kongresin XIX të BFGEE (Maj, 1969), në Colmar të Alzas-it të Francës,që përkonte me faktin se 6 muaj më parë kishin shpërthyer demostratat e nëntorit 1968 në Prishtinë, Tetovë dhe Ulqin, ku, organet policore në bashkëpunim me ato gjyqësore të regjimit komunsit të Beogradit ndiqnin e burgosnin dhe denonin rininë e pafajshme shqiptare, që kërkonte të ishte e barabartë me popujt e tjerë. E gjithë pabarazia kombëtare, politike, shoqërore, sociale, ekonomike, kulturore si dhe represioni e robërimi i shqiptarëve, duke ushtruar mbi ata terror psikologjik deri në asgjesim të plotë apo dhe shpërngulje nga shtëpitë e tyre.
Në kongres, përveç raportit të hollësishëm për gjëndjen e shqiptarëve nën Jugosllavinë, u saktësua, se: “Gjëndja e vështirë në Kosovë para 2-3 vjetëve e pranuan Qeveria e Beogradit dhe mediumet serbe me rastin e shkarkimit të Minsitrit të Punëve të Brëndshme të Jugosllavisë A. Rankoviq, me të cilin rast dolën në shesh krimet dhe mizoritë e bëra ndaj shqiptarëve”.
Mes të tjerave, në raport thuhet në formë revolte: “Në zemër të Evropës, afër dy million kosovarë shqiptarë ndrydhen nëpër kampe, arrestohen, torturohen. Ma se 50.000 shqiptarë, janë vramë nga fundi i 1944-s deri me 1965, nga regjimi komunist i vendosur mbas luftës, edhe bota hesht, ndërsa Marshali Tito çon zanin për të drejtat e vendeve ma të vogla të Afrikës”.
Me këto fakte, justifikohen edhe demostratat e rinisë kosovare, pikërisht një ditë para përvjetorit të Pavarsisë. Këto revolta dëshmojnë për shpirtin kryengritës dhe janë thelbi i dëshirës, për të qënë të lirë e të pavarur, ku flamuri shqiptarë të valvitet pa frikë, e gjuha e embël shqipe të flitet anëkënd trojeve shqiptare.
Raporti, ilustrohet dhe me akt-akuzat konkrete të regjimit komunist, ku thuhet: “Në përiudhën prej 28 Nanduer deri me 1 dhjetor 1968, në Gostivar dhe në disa fshatra të kësaj komune, me qëllime të këqija, kanë valvitë flamujtë shqiptarë, kanë lëshuem parulla armiqësore, kanë shkaktuar urrejtjen nacionale në mes të popullsisë, kanë nxitë popullsinë e ndryshme anti-kushtetore, anti-shtetnore, dhe kundër Republikës të Maqedonisë”.
Këto sjellje të shqiptarëve për liri e barazi, konsiderohen si krime, ndonse më të madhe Jugosllavia propogandonte se “popujt e saj jetonin në harmoni, të lirë dhe të barabartë”. Kjo ishte një gënjeshtër e madhe, në rastin e shqiptarëve, të lodhur nga padrejtësitë në kurriz të tyre.
Menyrën sesi regjimi Beogradit trajtonte shqiptarët “Lidhja Kosovare”, në emër të afro 2 milion shqiptarëve, do çoj zërin deri në instancat më të larta siç ishin: zyrat e shtypit dhe diplomacisë, organizatat ndërkombëtare të paqes dhe mbrojtjes së të Drejtave të Njeriut, sindikatave etj. Mes të tjerave, informata saktësonte: “Nën regjimin e ri të ashtëquajtur socialist, politika e kombësive, që parashef Kushtetuta e shtetit federative jugosllav, nuk asht zbatue për kombësinë shqiptare. Ndërsa Mali i Zi me 450.000 banor nga të cilët pothuajse gjysma janë shqiptarë, dhe nji Maqedoni me 1.400.000 frymë, nga të cilët një pjesë e mire, përbëhet prej shiqptarësh, kanë republikat e tyre autonome, të një milioni e gjysmë shqiptarët ndodhen të ndamë në tri Republika, në at të Malit të Zi, Maqedonisë, dhe nji krahinëe ashtuquajtur autonome i asht ngjitun Serbisë. Qëllimi i kësaj ndamje administrative, asht fare i dukshëm: Jugosllavia don me shtyp çdo ndjenjë kombtare të shqiptarëve, çdo zhvillimi kulturor, për me i zhduk ma lehtë me anën e tmerrit dhe mizorive, të shpronsimit dhe kolonizimit”.
Dëshminë më të mire, mbi gjëndjen e popullsisë shqiptare në Jugosllavi e dha troç një nga shefat e policisë serbe, Millovan Jashoviç, kur desh të çfajësohej, për mizoritë e kryera kundrejt shqiptarëve: “Ishte më të vërtet gja e teprume dhe e neveritshme, – tha ai- por këtë mënyrë veprimi e kishim trashëgim”.
“Lidhja Kosovare”, në bashkëpunim me Komitetin “Shqipëria e Lirë”, u dërguan telegram OKB-së dhe Shtëpisë së Bardhë, lidhur me dënimin e 36 shqiptarëve në gjyqet e Pirshtinës dhe Shkupit.
Në veprën e Prof. Dr. Riza Sadikut, trajtohen shumë çështje të rëndësishme, ku midis tyre ishte edhe reagimi protestues i “Lidhjes Kosovare”, kundër Konferencës së Beogradit, për Marrveshjen e Helsinkut.
Ajo organizoi edhe tubime të tjera. Në historinë e diasporës, përmendet edhe sot e kësaj dite protesta e madhe para Shtëpisë së Bardhe, pikërisht ditën e 16 qërshorit 1977, kur do të mbahej Konferenca në Beograd.
Në kongreset e mëvonshme të BFGEE-së (Prill, 1982) në Strasburg të Francës, delegatët kosovarë paraqiten raportin dhe Rezulutën, për dhunën gjatë dhe pas demonstratave të vitit 1981. Asokohe manifestimeve të studentëve shqiptarë gjatë periudhës mars-prill 1981, forcat policore iu kundërpërgjigjen, duke ushtruar dhunë.
Nga raportet e kohës, thuhej se ishin vrarë mbi 3000 burra, gra e fëmijë, pa përfshirë këtu shifren e lartë të arrestimeve dhe turturave në burgje.
Këto masa shtypëse dhe vrasese të Qeverisë Jugosllave, janë mohim flagrant i shpalljes së përbotshme të Drejtave të Njeriut e i Kartës së Organizatës së Kombeve të Bashkuar, që Jugosllavia vetë i kishte nënshkruar.
“Lidhja Kosovare”, nuk e reshti aktivitetin dhe luftën e saj të ftohtë deri në realizimin e plotë të asaj që Jugosllavia e kishte trajtuar si “çështje të brëndshme” të saj. Organizata, arriti të bind opinionin ndërkombëtar, se Kosova s’ishte çështje e brëndshme e Jugosllavëve dhe me ardhjen e Millosheviqit në pushtet situate u bë më e rëndë, duke marrë tiparet e një gjenocidi dhe etnocidi të madh ndaj shqiptarëve.
Vëmendje të veçantë çështjes së Kosovës, po i kushtonin dhe revista e gazeta siç ishte javorja “Danas” e Zagrebit apo dhe prestigjozia “The New York Times” e datës 4 prill 1989 ku saktëson, se: “ Në Prishtinë e në Ferizaj për një ditë kshin vdekur 15 veta, se në Prizren kishte parë shumë të rinj të moshës 9-13 vjeçarë të plagosur rëndë nga plumbat shpërthyes dum-dum, të cilat armë me konventa ndërkombëtare dhe me marrëveshjen e Gjenevës janë të ndaluara”.
Ajo që theksohej në kongreset e BFGEE-së, ishte reale, se: “Pa një zgjidhje të drejtë të çështjes së Kosovës në Ballkan, nuk duhet pretenduar të ketë paqe dhe qetësi”. Lidhja Kosovare, tregoi gatishmërinë e saj në vitin 1993, duke mbështetur dhe “Lidhjen e Çamerisë”, në Kongresin e BFGEE-së, që u zhvillua në Flenesburg të Gjermansië, ku, përveç delegacionit të Organizatës së “Lidhjes Kosovare” të udhëhequr nga Prof. Luan Gashi Sekretar i Përgjithshëm dhe nga Hafëz Jusuf Azemi e Ajet Rushiti, anëtarë të Komitetit Qendror, punimet e kongresit, u ndoqën dhe nga Sekretari i Parë i Ambasadës së Shqipërsië në Bon, Bardhyl Kulla, gazetari kosovar Jusuf Buxhovi dhe pjesëmarrës për herë të parë ishte dhe Kryetari i Shoqatës Politike Atdhetare “Çamëria”.
“Lidhja e Çamerisë”, paraqiti një raport përgatitur nga Prof. Kolë Boçari, ku, me fakte dhe dokumente paraqitet dhuna e organizuar dhe sistematike të regjimit grek ndaj popullit shqiptarë çamë, gjatë gjithë periudhave historike. Aty u kërkua, që Kongresi të ushtronte trysni mbi Qeverinë Greke, që të lejoj kthimin e çamëve në trojet e tyre nga ishin shpërngulur, tu kthehej pasuria dhe të lejohej zhvillimi i kulturës kombëtare.
Lidhja Kosovare, veproi pareshtur, duke i dërguar dhe informuar dhe Shtëpinë e Bardhë, për çështjen e shqiptarëve nën Jugosllavinë.
Pas viteve 90’ Lidhja Kosovare, apelonte dhe kërkonte vazhdimisht, që ndërkombëtarët të mos lejonin që Kosova të kthehej në një Bosnje të Dytë.
Në vitet 1995-96’, burgjet ishin mbushur me elitën kosovare, të kryesuar nga Prof. Ukshin Hoti, dhe anëtarët e Kuvendit të Kosovës, si: Bajrush Xhemajli, Adem Salihaj, Xhelal Canziba etj. Po ashtu autoritetet serbe, përtej çdo limiti sulumuan dhe vendet e shenjta sikurse ishte rasti i Kishës Katolike të Bishtazhinit në Komunën e Gjakovës, si dhe torturuan barbarisht meshtarin e nderuar Don Viktor Sopi dhe motrën e nderit Roza Çerkini.
Gjëndja në Kosovë dita ditës po përkeqsohej. Këtë gjë e pasyqon edhe shtyp i huaj. Kështu revista analitike me famë botërore *The Economist” (Londra) e datës 29 mars 1997, i kushton një artikull, duke u shprehur se“Gjendja në ato vënde është si një kuti baruti, e gatshme për të shpërthyer në çdo moment”.
“Lidhja Kosovare”, në kongresin e radhës të BFGEE-së të mbajtur në Çeki, kërkoi me një rezozlutë të veçantë, që urgjentisht të vendoseshin trupat e NATO-s në Kosovë. Kjo inisiativë u pranua unanimisht nga Kongresi. Ndërhurja në Kosovë e NATO-s (të kryesuar nga SHBA) ishte e pashmangshme dhe zgjedhja e duhur, për të ndërprerë gjenocidin biblik serb ndaj shqiptarëve.
Siç vihet në dukje, në gjithë aktivitetin e Lidhjes Kosovare, qëllimi kryesorë ishte ndërkombtarizimi i çështjes Shqiptare nën Jugosllavi, në çdo përvjetor të Pavarsisë dhe në çdo aktivitet tjetër, kërkohej zgjidhja e çështjes shumë delikate. Mbështetja nga shumë senator e kongresistë amerikanë, nuk mungoi. Kjo reflektohet shumë bukur edhe nga studiuesi Prof. dr. Riza Sadiku në veprën voluminoze, duke përmendur konkretisht shumë emra, sipas kontributit të secilit prej tyre.
S’mund të lëmë anash ndërhyrjen e Organizatës Lidhja Kosovare, më 17 qershor 1982, pranë Ambasadorit të Kombeve të Bashkuara Z. Jane Kilpatrick për njohjen e Republikës së Kosovës, në kuadër të Jugosllavisë, si dhe të kërkohej amnisti për mijëra shqiptarë, që gjenden nëpër burgje jugosllave.
Cilësohet dhe lidhja e ngushtë e bashkëpunimi për zgjidhjen e çështjes Shqiptare, mes Komiteti “Shqipëria e Lire”, “Ballit Kombëtar” dhe “Lidhjes Kosovare”, ku dhe organet e shtypit të këtyre organizatave ishin mjetet informuese për diasporën si gazeta Flamuri, Besa, Përpjekja Kosovare. Lidhja Kosovare, do të mbahet mend si zëdhënëse të palodhura e çështjes shqiptare deri në vitin 1999, ku dhe NATO ndërhyn në Kosovë për t’i dhënë fund gjenocidit të politikës së Beogradit mbi shqiptarët.
Lidhja Kosovare, mbështeti fuqimisht luftën e Ushtrisë Çlirimtare të shqiptarve të Maqedonisë dhe Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës.
Historiani Prof. Dr. Riza Sadiku, me seriozitet dhe fakte të pamohueshme, ka arritur që me anë të kësaj vepre të na paraqes veprimtarinë e emigracionit shqiptarë që e dëshiruan atdheun e tyre të lirë dhe për këto ideale u përpoqën fizikisht, mendërisht dhe financiarisht, duke bashkuar forcat pranë Lidhjes Kosovare, për t’i shërbyer atdheut, i besuan pjekurisë politike dhe vendosmërisë së organizatës në fjalë.
Për çmueshmërine e kësaj vepre, na tregojnë burimet e përdorura përveç arkivave të aktivistëve kosovar, që ishin pjese integrale e Lidhjes Kosovare, janë dhe shtypi emigracionit e i huaj si dhe veprat e studiuesve shqiptar, që kanë studiuar mërgatën shqiptare.
Rëndësia e veprës, nuk u shërben vetëm historianëve të sotëm, por edhe brezave të ardhshëm, që do t’a shkruajnë historinë me pa-anshmëri dhe të zhveshur nga dogmat.
Kjo vepër e mirëseardhur e historianit të mirënjohur Prof. Dr. Riza Sadikut, shërben si referencë për atë version zyrtar të historiografisë shqiptare.

Pasqyrimi i kontributit patriotik të Mons Dr. Zef Oroshit në veprën e Dr. Markus.W.E.Peters

by

“Mireqënia kombëtare, nuk m’varet nga përkatësia fetare e secilit individ shoqnor, por sjellja e shumës së këtyne individëve ndaj Atdheut.”- At Gjergj Fishta/
Shkruan Leonora Laçi*/
Kjo vepër është një memorial tjetër, për kontributin e madh të klerit katolik shqiptarë, që u përsekutua nga regjimi i egër komunist, sepse tek ata shihte armikun e vet më të madh. Rregjimi ateist komunist, mendonte se pa nënshtrimin e klerit katolik, nuk mund të nënshtronte Shkodrën dhe Mirditën.
Ky botim i mirëseardhur, nxjerr në dritë të tjera fakte, ku autori është përqëndruar në burime të dorës së parë, të arkivave shqiptare dhe të huaja. Vepra në fjalë, karakterizohet nga objektivizmi, ftohtësia e argumenti me rrënjë të thella. Në këtë mënyrë, autori Dr. Peters, ndryshon nga të tjerët, sepse në vepër mendon dhe shkruan si shqiptar, që i njeh shqiptarët po aq sa kombin, ku ka lindur në Gjermani.
Studiuesi, albanologu, meshtari gjerman Dr. Markus Peters e përqendron veprën e tij në vitet 1919 e deri në vitet 1996. Në kapitujt e librit të ri, ai përfshinë ngjarjet më të rëndësishme jetësuese të shtetit shqiptar si çorbë e gatuar, në odat e diplomacisë së vjetër europiane, por me orientime të reja, si dhe asaj amerikane, që sapo ishte përfshirë në vendimëmarrjen e kontinentit të vjetër.
Ajo që bie ne sy, në faqet e para të veprës, është udhëtimi i Ipeshkvit Bumçi në Romë, për të takuar Papën Benediktin XV, qysh në ditët e para të janarit të vitit 1920.
Ky takim historik, kishte për qëllim paraqitjen para Papës të problemeve të Shqipërisë dhe për t’i kërkuar shenjtit ndërhymje, për moscoptimin e mëtejshëm të Shqipërisë në Konferencën, që po zhvillohej në Paris.
Përgjigjia e Papës, ishte mes të tjerave: “Zoti, ka m’e ba mirë se prei Konferencet të Paris-it mos pritni punë të mira pse Zotin e kanë qitë jashtë, e aty ku s’asht Zoti drejtsija s’mundet me kenë.”
Ngjarjet, që po zhvilloheshin me shpejtësi në Shqipëri, autori i përshkruan në trajta të përgjithshme, por dhe të specifikuara kur lind nevoja. Për më shumë, ai vendos theksin tek objektivi kryesor i këtij libri Roli i Klerit Katolik, rëndësia e tij si dhe mbështetja, që i jep Vatikani shtetit të sapo rikrijuar dalë nga Konferenca e Paqës së Parisit.
Vatikani, ishte shteti i pare, që e njohu Shqipërinë, më 12 nëntor 1920, duke emëruar Delegat Apostolik Ernesto Cozzi. Në këtë mënyrë, ripërtërihen lidhjet Shqipëri – Selia e Shenjtë.
Hulumtuesi M.Peters, i kushton një hapsirë të konsiderushme gjëndjes së dioqezave, për të vazhduar me tej në mënyrë të pashkëputshme me jetën politike të vendit, ku klerikët katolik kontribuan me mendjen dhe brumin e tyre perendimorë. Ata u munduan, që t’i japin më të mirën e mundshme kombit të tyre, ku u bën dhe pjesë e Parlamentit në vitet 1921-1924.
Albanologu, bën përshkrime të ngjarjeve më të rëndësishme, ku mundohet të hyj në mentalitetin e Shqiptarëve për këtë i referohet At Gjergj Fishtës: “Mireqënia kombëtare, nuk m’varet nga përkatësia fetare e secilit individ shoqnor, por sjellja e shumës së këtyne individëve ndaj Atdheut.”
Duke u future në thellësi të veprës, shohim se albanologu gjerman, rëndësi dhe kujdes në analizë, i kushton raporteve të Kishës katolike me Monarkinë Shqiptare në vitet 1925-1939, për të vazhduar me fillimin e Luftës së Dytë Botërore. Në vijim të pasqyrimit të ngjarjeve, ai me fakte dhe argumente ndalet tek pjesa e errët mesjetare, e periudhës gjakëpirëse të sistemit komunist, që sistematikisht ushtroi dhunë, ndaj klerit në tërësis dhe ajkës së ndritur të saj në veçanti gjatë viteve 1944-1967.
Me ardhjen në pushtet të komunistëve, filloi një fushatë anti katolike, që përfshiu kryesisht veri-perendimin e Shqipërisë, me kryeqëndër Shkodrën. Kjo nisi pas përpjekjeve dashakeqëse asokohe të Ministrit Sejfulla Malëshova, ku u dërgua në Shkodër, për t’i propozuar Arqipeshkvit Metropolitan Imzot Gaspër Thaçit krijimin e një partie demokristiane, të mbështetur nga klerit, për të marrë pjesë në zgjedhjet e planifikuara, për në fillim të dhjetorit të vitit 1945.
Mirëpo, Arqipeshkvi i zgjuar e kuptoi lojën dinake të propagandës bolshevike dhe nuk ra pjesë e grackës së komunistëve, por me vendosmëri i ndaloi klerit katolik çdo lloj veprimtarie politike.
Viti 1945 solli një valë terrori për katolicizmin Shqiptarë, e cila u përqendrua në disa pika, ku, u mbyllën shkollat kishtare dhe filluan arrestimet e klerikëve.
Në mënyrë konkrete, në terren pranë kishave dhe qelëve të meshtarëve, nisi vala e arrestimeve. Kështu në qërshor të vitit 1945 iu vunë prangat At Anton Harapit O.F.M, Dom Ndre Zadejës etj.
Komunizmi dhe diktatura e saj, hapi valën e arrestimeve të tjera deri në likujdimin total të tyre, si: Etërit Giovanni Fausti, Daniel Dajani, Gjon Shllaku, Dom Ndre Zadeja, Imzot Frano Gjini, Imzot Vinçenc Prenushi, Ciprian Nikaj, Imzot Nikollë Deda e shumë të tjerë.
Përveç goditjes shkatërrimtare, që do i bëhej klerit katolik, duhej të goditej dhe qëndra e saj, që ishte Shkodra e djepit të kulturës, ku këtu gjendeshin Etërit dhe Antona të tjerë.
Lufta kundër klerit, u bë në të gjitha format deri më brutalet. E vetmja rrugë shpëtimi, ishte arratisja nëpër male, për të formuar një qëndresë antikomuniste.
Ndërkohë, shohim në faqet e veprës në fjalë, se në vitin 1950, lufta kundër klerit, vazhdonte më ashpër se në vitin 1946.
Një klerik i dalluar, që patriotizmin e ka treguar në forma të ndryshme në mesimet fetare dhe në vendimin e tij për t’u bashkuar me grupet antikomuniste në malet e Mirditës ishte Monsg. Zef Oroshi.
Në veprën: “Përballjet e Historisë së Kishës Katolike në Shqipëri 1919-1996”, studiuesi dhe albanologut bashkëkohorë gjerman Dr. Don Markus.W.E.Peters, shprehet: “Në mars të vitit 1951, në zonën katolike të Mirditës, pati sërisht një përpjekje nga dy kryengritësit Dom Zef Oroshi dhe Jak Përjaku, për të organizuar një përmbysje prej atje. Kjo aventurë ishte e dështuar që nga fillimi, duke pasur parasysh përqëndrimin e organeve të policisë në çdo cep. D. Zef Oroshi arratiset pak kohë më pas, (në drejtim të ish Jugosllavisë ku, vendoset në Kosovë dhe më ndihmën e direkte të Kapidanit të Miridtës Gjon Markagjonit dhe të birit të tij juristit Ndue Gjomarkut, mbërrinë në Itali, shënimi im L.L.) për në Itali e pastaj në SHBA, ku themeloi Kishën e Parë Katolike Shqiptare, që sot mban emrin “Zoja e Shkodrës” dhe shërbeu si udhëheqës shpirtëror shqiptarëve të emigruar atje.”
Autori, me të drejtë arrin në përfundimin se: “Në vitin 1952 bilanci i përndjekjeve të klerit katolik që nga viti 1944 ishte si më poshtë: nga mbi 180 klerikë janë denuar me vdekje ose janë vrarë pa një proces gjyqësor rreth një e pesta, gati gjysma janë të burgosur, torturohen ose bëjnë punë të detyruar, 5% kanë vdekur ndërkohë nga arsye natyrale si dhe një e pesta jeton relativisht e pakufizuar dhe ushtron veprimtarinë e vet për përkujdesjen shpirtërore.”
Ngjarja e D.Zef Oroshin e vitit 1952, tregoi më së miri sa shumë ishte përhapur presioni i Sigurimit ndër klerikë.
Më 20 qershor Ipeshkvi Bernardin Shllaku, i dërgon dioqezës një qarkore, nga e cila mësohet se Kisha Katolike prej kohësh përpiqej të zbulonte vendndodhjen e D. Zef Oroshit, i cili kishte qenë famulltar në Ungrej (Mirditë).
“Përsëri u sillem ju që të informoni rishtas me shkresë gjithë famullitarët e juridikcjonit tuej rreth aktit të pa-mirë, që kreu dhe vazhdon të kryej ky ish-pjestari i klerit tonë. Në të gjithë duhet t’a denojme aktin e tij”, shkruan Shllaku, siç duket nën presionin e Sigurimit të Shtetit. Qarkorja e Shllakut, ka mjaft qëndrime kontraditore pasi nga njëra anë kërkon dorëzimin e Oroshit, por nga ana tjetër vlerëson, se ai nuk ka kryer asnjë vepër anti-pushtet.
Me të drejtë autori aludon, se nëse Dom Zef Oroshi, nuk ka kryer asnjë vepër penale pse kërkohet nga regjimi komunistë pa asnjë arsye!?
Në fakt, Dom Zef Oroshi, në mars të vitit 1951, donte të organizonte një kryengritje në Mirditën katolike, duke u ndihmuar nga familjet mirditore. Në fund të qarkores thuhet: “Ky tue mos iu bindë këti parimi e tue qëndrue në mal me armë në dorë, me anmiqtë e popullit tonë, e ban veten fajtuer, para Kishës e para popullit (…) Përpiquni pra që nga të gjitha anët dhe bani çdo sacrifice, për të shpëtue këtë mështar viktimë të reakcjonit”.
Rasti i Monsg.Oroshit, zë një hapsirë të madhe në vepër, sepse me personalitetin e tij të papërkulur dhe respekti e besimi, që kishin populli tek ky shërbyes i denjë i atdheut e fesë, i kishte bërë komunistët t’a shohin me dyshim dhe si person, që nxiste Veriun në kryengritje antikomuniste.
Kjo vihet re, tek inisiativat e të dërguarve të pushtetit, për t’a arrestuar Oroshin, por as përpjekjet me mision të veçantë të dy xhelatëve të pushtetit D. Ndoc Sahatçija dhe D. Mark Dushit, nuk rezultuan të suksesshme, për të gjetur vendndodhjen e D. Zef Oroshit.
Implikimi i priftërinjëve, për t’i shpëtuar burgut e torturave, bënë që kisha të humbte pikë para popullit, por presioni që ushtrohej mbi kishën, bëri që disa priftërinjë të gjenin një rrugë të mesme “modus vivendi”, duke iu përshtatur realitetit politik e duke dhe argumentuar këtë me ruajtjen minimalisht të aktivitetit kishtar. Kjo ndodhi deri në vitin 1967, me yë ashtëquajturin Revolucionin Kulturore.
Sjelljet e pushtetit në vitet 50,’ justifikohen me faktin, se në këtë kohë vepronin në male çetat antikomuniste si dhe po gëlonte (vlonte) veprimtaria e emigracionit, nën drejtimin anglo-amerikanëve, me petkun e Komitetit të krijuar “Shqipëria e Lirë”, vrasja e Bardhok Bibës, kishte nxitur veprimtarinë kundër Mirditës e Veriut në përgjithësi si vatër zjarri, që ende nuk ishte shuar.
Arratisja e Dom Zef Oroshit, në fillim të viteve 50’ ishte alternative më e drejtë, megjithëse larg atdheut ai e ngriti zërin e Shqiptarëve në arenen e shurdhër ndërkombëtare, ku zëri i Shqiptarëve të robëruar ishte harruar.
Vitet 70’, ishin shumë intensive për klerikun, që nuk e harroi atdheun e robëruar por në Amerikën e largët afroi shqiptarët, duke themeluar dhe Kishën e Parë Katolike Shqiptare, si vatër atdhedashurie, që sillte atdheun më afër, bashkonte zemrat e shqiptarëve dhe flitej gjuha e ëmbël shqipe.
“Me 1 shtator 1973, Misioni Shqiptar pranë OKB-së në Nju Jork informon Ministrinë e Punëve të Jashtme në Tiranë se, shqiptarë të diasporës kishin demonstruar me banderola, para ndërtesës së Misionit dhe kishin shpërndarë një memorandum të “Komitetit për Shqipërinë e Lirë”, për të tërhequr vëmendjen e OKB-së në lidhje me përsekutimin fetar në Shqipëri. Një rol të rëndësishëm në gjithë këto aktivitete kishte luajtur Dom Zef Oroshi”, sikurse shkruan studiuesi Dr Markus Peters.
Me 15 prill 1973, në organin partiak “Zëri i Popullit”, shkruhej, se: “Vatikani po bënte spiunazh dhe sabotazh kundër Shqipërisë. Vatikani, po mblidhte fashistët shqiptarë dhe kriminelë të tjerë, po i merrte në mbrojtje dhe po i nxiste kundër popullit shqiptar. Dom Zef Oroshi, thelbi i vërtetë i relacionit, kishte qënë drejtuesi i këtyre veprimtarive”.
Në fillim të viteve ’70, Mons Oroshi, ishte i përfshirë në mënyrë aktive sëbashku me komunitetin antikomunist shqiptar atje, në protestat para Delegacionit Shqiptar (të kryesuar nga ish Kryeministri Mehmet Shehu, që kishte ardhur për të marrë pjesë në punimet e saj, pranë OKB-së në Nju Jork, shënimi im L.L.), për shkak të persekutimit të klerit katolik në burgjet e Shqipërisë dhe me rastin e pushkatimit të Dom Shtjefen Kurtit, pse ai kishte pagëzuar një fëmijë.
Këto veprime të shpeshta të liderit shpirtëror dhe atdhetar Mons Dr. Zef Oroshit bëheshin për të tërhequr vëmendjen e opinionit amerikanë e atij ndërkombëtar në tërsi.
Viti 1986, ishte koha kur Mons Dr. Zef Oroshi, në moshë tshmë të madhe, doli në pension dhe një ditë të bukur pranvere, më 15 mars 1989 ndërroi jetë në Bronx të Nju Jorkut.
Amerika, atdheu i tij i dytë, aty ku dhe sot i prehet shpirti ja rriti përmasat këtij atdhetari, ku me shërbimet e tij atdhetaro-fetare për 25 vite u bë një bir i denjë i komunitetit Shqiptarë duke shërbyer me devotshmëri rreth 20.000 katolikëve shqiptarë.
Atdhetarizmi, sakrifica e këtij vigani me të drejtë ka tërhequr vëmëndjen e albanologut gjerman. Aty gjen cilësitë e shqiptarit shembullor, të ndershëm, guximtar dhe besnik i idealeve të shenjta, ku Edith Durham i përshkroi e i thuri lavde aq bukur para 100 vjetësh por që i mbijetuan përplasjeve të fatit.
Vepra mbyllet me vitin 1996, por në të vërtetë është viti 1993, viti kulmor, ku ardhja e Papa Gjon Palit II (Karol Vojtila), ishte një ngjarje historike për Shqipërinë ateiste e të izoluar për 45-vite, që kishte humbur rrugën e Zotit.
Por vitet e demokracisë 1990-1993, karakterizohen nga ngritja e shpejtë e institucioneve fetare dhe aktivizimin e Kishës Katolike, në mision për të ndihmuar një popull, në kërkim të vlerave të përgjithshme morale.
* (“Përballjet e Historisë së Kishës Katolike në Shqipëri 1919-1996”, të studiuesit dhe albanologut bashkëkohorë gjerman Dr. Don Markus.W.E.Peters botuar nga Shoqata Jezuite, Tiranë 2010)

SALIH MYFTIJA, KLERIKU I SHQUAR NACIONALIST

by

Imam Salih Myftija (1891-1978) veprimtarë i shquar për fe e atdhe/

Nga Leonora Laçi/

Të shkruash për teologun, atdhetarin, nacionalistin e intelektualin shkodranë Imam Salih Myftinë nuk është detyrë e lehtë kjo sepse veprimaria e tij i kalon kufijtë e Shqipërisë Natyrale dhe arrinë deri përtej Atlantiku të largët.      Veprimtaria e tij ka nevojë për studime të hollësishme prandaj nuk dua të pretendoj me pa të drejtë që i kam thënë të gjitha. Për figura të tilla ka gjithmonë diçka për të shtuar e plotësuar.                                                                                     

Kush ishte Salih Myftija ?!

I lindur në shekullin e trazirave e përpjekjeve për autonomi, në vitin e largët 1891, bashkëkohës i ngjarjeve më rëndësi kombëtare, siq ishte Pavarësia e Shqipërisë, që u skalitë me shkronja të arta në Historinë tonë, apo dhe ngjarjeve të dhimbshme për mbarë botën e qytetëruar siq ishin dy Luftrat Botërore.                Duke rrjedhur nga një familje Shkodrane që ka qënë dhe është përherë kontribuese në çështjet me karakter fetar apo kombëtar, që ka nxjerr lider të hershëm të komunitetit mysliman aty. Salihi mesimet e para do i merrte në një shkollë turke në Shkodër në vitet 1898-1904, por krahas mesimeve fetare do ketë zell dhe për çështjën kombëtare që po kristalizohej në fillim të shek XX, që në moshë të re do të jetë partizan që në shkollat shqipe të mesohej me germa  latine, ishte njohës i gjuhës turke të vjetër e arabishtes. Asnjëhere nuk do i humb shpresat që atdheun ta shihte të përparuar e zhvilluar,  kjo shihet në nismën për pavarsimin e xhamisë Shqiptare nga ajo turke, ku për këtë do mbahet Kongresi I Mysliman me 24 shkurt 1923 në Tiranë.Po ashtu dhe do jetë inisiator për përkthimin e Kur’anit në shqip për ta bërë lehtësisht të kuptueshem për shqiptarët mysliman. Salih Myftija përveç mesimeve fetare do nxiste dhe dashurinë për atdheun. Në vitin 1927 do caktohet myfti në Krujë, e më vonë Kryemyfti i prefekturës së Shkodrës e Kosovës me vendim të posaçëm të Këshillit të Naltë të Sheriatit. Shërbimin e tij si kryemyfti do ta bëj mëse miri, kultura e diapazoni i tij i  gjërë do reflektohej tek besimtarët ku armë më të mirë kishte  “Tolerancën, besimin në Zot(Allah) e flamur”.

    Imam Salih Myftija asnjëherë nuk u pajtua me pushtuesin fashistë, për këtë ai do internohet në Gjirokastër për afro dy vite dhe duke u shkarkuar nga detyra e Kryemyftiut me dekret të Vittorio Emanuelit III.

Cili ishte qëndrimi i Imamit karshi pushtuesit e komunistëve?!

Pas kaptiullimit të Italisë në shtator të 1943 do vihet sërisht në rradhët e nacionalistëve e kryesisht si simpatizues i grupit të Legalitetit por sërisht si i pakompromis. Këtë e thotë i biri Dr. Fuad Myftija në kujtimet e tij : “ Babai ishte figurë në lëvizjen Kombëtare, ka qënë ndër të parët nacionalistë e asnjëherë nuk ka bërë kompromis, as me fashistët e as me nazistët. Ngritëm grupe ilegale dhe çetat kundër gjermanëve…”( shkëputur nga intervista marr nga Dalip Greca Dr.Fuad Myftis, shkurt 20,2007)Ajo që vihet re në këtë kohë delikate për Shqipërinë është se tashme armiku i nacionalistëve nuk ishte vetëm i jashtëm (gjermanët) por dhe i brëndshëm(komunisët).

Me gjithë përqarjet mes klerit katolik e atij mysliman, pra do ndikoi rreziku i përbashkët që i kërcenohej nga LNCL, e harruan këtë grindje dhe u bënë miq e bashkëpunëtorë të ngushtë.( shkëputur nga kumtesa e Nexhmi Bushatit mbajtur në sesionin shkencor të X të Shoqatës Trojet e Arbërit, fq 545)Bashkëpunimi do të vij pas zhvillimeve të Mbledhjes së Mukjes ku përsonalitete si: Salih Myftija , Hafiz Ali Kraja, Mons.Thaçi, P.Anton Harapi, Sulço Begu etj vendosën që të krijonin frontin antikomunistë.Ku u krijuan varg disa besëlidhje krahinore sin ë Shkodër, Pukë, Lezhe etj. Të cilat kërkuan me ngulm zbarkimin e anglo amerikanëve.  Dr.Fuadi vazhdon me detaje të tjera të asaj kohe kur atdheu u pushtua nga nazistët, ku kishte marr malet sëbashku me të atin, ku Imami bashkëpunoi me Nik Sokolin nga Nikaj-Mertur që kishte krijuar Çetën e vet. Takimi u bë në Gruemirë, Nik Sokoli u shpreh i indinjuar ngaqë anglo –amerikanët po i ofronin ndihmë vetëm komunistëve.

Aty erdh dhe kapedan Xhemal Laçi i cili kishte udhëtuar me një grupë të madh zogistësh nga Puka, aty erdhën dhe nga Vlora Sadik Shaska me familjen e të tjerë, të gjithë qëndronin në kazerma. Çeta e Nik Sokolit dhe ajo e Jup Kazazit hasi në një autokolon gjermane dhe e qëlluan por nuk pati dëmë dhe Gjermanët vazhduan rrugën, megjithëse kjo mund të kishte përfundur me pasoja. Xhemali si ushtarak i propozoi atyre që të ndërronin vend sepse ndoshta gjermanët do kërkonin përforcime. Qëndrimi në Shqipëri po bëhëj gjithnjë e më i vështirë për nacionalistët, të cilët udhtonin nga jugu në veri për të gjetur rrugëdalje. Shtëpia e Imam Salih Myftisë ishte bërë pikëtakim për nacionalistët ku u takuan,u pritën e përcollën ngrohtësishtë nga i Zoti i shtëpisë, me urtinë që e karakterizonte.

Dr. Fuadi vazhdon “ Në këtë kohë kishte ardhur Mid’hat Frashëri me Baba Rexhepin e me Zef Palin. Të gjithë krerët ishin mbledhur në Shkodër.”  Imam Salih Myftia sëbashku me atdhetarët e tjerë, si: Fuad Myftin, Kolonel Xhemal Laçi Teki Xhindi,Hysen Prishtina e dhjetra të tjere, u larguan nga vendi drejt Tivarit.

Pikërishtë me 21 nantor 1944 (Gazeta “Atdheu” mars-prill 1988) por pas pengesave, që i solli policia malazeze, për faktin se ishin të armatosur, ata u detyruan të lundrojnë me një barkë të vjetër në drejtim të Detit Adriatik, duke mbërritur në qytetin bregdetar të Brindizit të Italisë. Ata më pas  u dorëzuan në komandën ushtarake të aleatëve, të cilët më vonë i vendosën në Kampet  e njohura të Italisë.

Në kampet e Grumos me robërit e luftës.                                                                    Siq shpreh Dr.Fuadi, ky vënd ishte i skuqur gjithandej me flamujt Rus e yll të kuq, drapër e çekan. Kampet ishin në gjëndje të mjeruar , Shqiptarët ishin të palarë, pis, e pse vinin nga malet. Rregullat e disiplina ishin të rrepta, përveç se trajtoheshin keq dhe hetoheshin.

Imami Salih Myftija shquhej për urtinë e tij madje shpesh herë shuante konfliktet mes zogistëve e ballistëve. Kushtet e këqija të kampit nuk e mposhtën dhe as e përkulën gjakëftohtësine e largpamësine e këtij njeriu paqëdashës ku me besimin në Zot ja dilte mbanë të kontrollonte qetësishtë shumë situata, që shqiptarët e tjerë e kishin humbur durimin. Salih Myftija ja ushqeu dashurinë për arsimin të birit që ishte njëherësh mik e bashkëudhëtar në rrugët e vështira të emigrimit të padëshiruar, pasi qëndrimi në Shqipëri nuk ishte i mundur në një situatë të tillë të disfavorshme për nacionalistët, Fuadi do arsimohej e diplomohej në Itali.                    Konsiderat për Salihin kishte përveç Mbretit Zog ku e bëri dhe këshilltar të tij, si dhe  u zgjodh në krye të komisionit që udhëtoi drejtë Egjyptit për një takim me Mbretin e merguar, ku do mblidhen të gjitha grupet politike. Konsideratë për të patën dhe anglo-amerikanët pasi miqësinë Imami nuk e ndërtonte mbi pikëpamje politike apo bindje fetare, prandaj justifikohet pse ata e mbajtën afër.                                                                                  

Para ca vitesh është botuar një dokument që mban vitin 1945 dhe përmbanë:“Në Janar të vitit 1945, dy politikanë shqiptarë, ndonse të internuar në një kamp transit në Bari, i mirënjohuni Mit’hat Frashëri që ishte kreu i Ballit Kombëtarë dhe një klerik nga Shkodra Salih Myftija, ky i dyti në emër të organizatës”Legaliteti” i kanë kërkuar Sekretarit Amerikanë të Shtetit në detryë , të mos ndërmerrej asnjë nismë për njohjën e qeverisë komuniste të krijuar para çlirimit të vendit.( ky dokument është bërë publikuar nga anglezët ne një website” Investigim” viti 2000).

Nga Egjipti Imami do udhëtoi në Siri e Liban e së fundmi do vendosët në ShBA në vitin 1965, ku si vend i parimeve të lirisë së shprehjes e besimit fetar  dhe  vend i demokracisë, ai vazhdoi pa problem aktivitetin e tij kombëtar e fetarë. Krijimi i Qendrës Islamike Shqiptaro-Amerikane si vatër e ngrohtë e Shqiptarëve.Teologu, atdhetari, intelektuali ku Atdheun asnjëhere nuk e harroi por u mundua ti shërbej dhe pse nga largë Imami Salih Myftija kontriboi në ngritjen e qëndrës fetare, atdhetare, shoqërore, arsimore, edukative e kulturore. Meritë për këtë kanë dhe bashkëpunimi i Imam Vehbi Ismaili e Imam Isa Hoxhës. Nevoja për një Qendër që të shërbej si vendtakimi mes shqiptarëve u rrit me rritjen e numrit të shqiptarëve myslimanë ne ShBA.Mbledhja e 16 majit 1966, nën udhëheqjen e Salih Efendi Myftisë të kësaj qëndre Islamike Shqiptaro-Amerikane ku arriti në përfundime që të themelohet një Xhami ku të shërbej për forcimin e moralit, si dhe të përhapjes së mesimeve fetare e dashurisë për atdheun mes besimtarëve. Me 12 nëntor 1972 Salih Myftija pas shumë përpjekjeve e punës së palodhur e përkushtuese do të pres shiritin e Xhamisë në Brooklyn të NY, ku u përshëndet nga mjaftë përsonalitete si dhe shtypi vëndas Amerikan e shtypi Shqiptarë i Amerikës.Vlen të përmendet dhe miqësia e ngushtë me Monsinjor Zef Oroshin(1912-1989) udhëheqësin e themeluesin e Kishës së Parë Katolike Shqiptare në  ShBA. U nda nga jeta me 19 maj 1978 në moshën 87 vjeçare, në ceremonin mortore morën pjesë përfaqësues nga tre besimet fetare, një figure e shquar si Salih Myftija e meritonte që lamtumira e fundit ti jepej në menyrë të denjë ashtu siq ishte dhe veprimtaria e tij e admirueshme  në rrafshin kombëtar e fetarë.

Dekorimet pas vdekjes

Imam Salih Myftija dekorohet pas vdekjes me motivacion: “ Për kontributin e dhënë në krijimin e institucioneve fetare të emigrantëve Shqiptar në ShBA, në mbështetjen e tolerancës fetare dhe të bashkëpunimit në dobi të interesave kombëtare”- dhënë nga ish-Presidenti i Republikës së Shqipërisë Bamir Topi. Si dhe i është akorduar titulli “ Qytetar Nderi” pas vdekjes. Me 6 mars 2011.

Thirrje nga SHBA, për të votuar kandidaten Leonora Laçi në Pukë më 23 Qershorë

by

Legalistët në Amerikë shprehin mbështetjen për kandidatin e PLL-së, në Pukë Leonora Laçi, ndërsa bëjnë thirrje votouesve pukëjanë, që me 23 qershor të votojnë vlerat dhe krenarinë e historisë së Pukës, zonjushën Leonora Laçi/Foto: Elez Ali Neza, Musli Mulosmanaj, Kolonel Xhemail Laci si dhe Sahit Beg Kryeziu/

Nga Beqir SINA/

NEW YORK CITY : Një grup veteranësh të komunitetit emigrantë të vjetër, mbretërorë besnikë, këta, me në krye anëtarin e Seantiti të degës së Partisë Lëvizja e Legalitetit, ish – Oraganizatës Kombëtare Lëvizjes e Legalitetit në Amerikë, zotin Musli Mulosmani, kan njoftuar të shtunën se ata do ta përkrahën me të gjitha mundësit e tyre, kandidaten e Partisë Lëvizja e Legalitetit, për Qarkun e Shkodrës – zona elektorale Pukë, zonjushën Eleonora Laçi, për zgjedhjet e përgjithëshme në Shqipëri, të cilat mbahen më 23 qershor.
Në këtë mesazh shpërndar për shtypin shqiptar zoti Musli Mulosmani një mik dhe bashkëluftëtar i përbetuar anti komunist i Kolenel Xhemal Laçit, u bënë thirrje votuesve pukjanë të votojnë kandidaten për deputete në Parlamentin e Shqipërisë, zonjushen Leonora Laçi, e mbesa e Kolonelit Xhemal Laçit, këtij mbretërori legjendar në SHBA. Ajo është kandidate e PLL, e cila kandidon në koalicionin”Aleanca për punësim, mirëqenie dhe integrim” e kryesuar nga Partia Demokratike.
Mulosmani u bën apel votuesve të Pukës, se duke votuar kandidaten Laçi këtë pinjolle të njërës prej nga familjet më të njohura pukiane, ju do ti ktheni dinjetetin Pukës, dhe do të keni gjithmon pas vetes një zë të fortë në Paralamentin e Shqipërisë, për një Shqipëri Etnike, apostulatin e Mbretit të Shqiptarëve Zogu i Parë. Vota juaj për kandidaten e partisë PLL, është me një vlerë shumë të rendësishme jo vetëm për Pukën dhe partinë që ajo përfaqëson dhe koalicionin dajthtë, por edhe për shqiptarët që të përkrahin kandidaten nga rradhët e partisë Lëvizja e Legalitetit e cila ka si princip të saj vlerat e Mbretërisë Shqiptare.
Në mesazhin e Mulosmanit thuhet se :”Të dashtun miqë të rrethit të Pukës, dhe të Qarkut të Shkodrës, fort të nderuar votues të kësaj zone elektorale, njoftimin se mbesa e Atdhetarit dhe patriotit të njoftun, si në Atdhe ashtu ma shumë në mërgaten tonë antikomuniste në diasporë, e prita me një gëzim të papërshkuar së bashku me bashkëluftëtarët e mi rrugëve të mërgimit për shumë dekada, sepse Eleonora është mbesa e të pavedëkëshimit Kololenal Xhamai Laçi, kandidate për deputete në zgjedhjet e 23 Qershorit në Shqipëri. Përfitojë nga ky rast tju bëjë thirrje ta përkrahini dhe të votoni për kandidaten LEONORA LAÇI, e cila na nderon ne të gjithve por natyrishtë dhe mbar Pukën, që Kolonel Xhemal Laçi e deshti aq shumë”
Thirrjes së grupit të veteranëve të komunitetit emigrantë të vjetër, mbretërorë besnikë, këta, me në krye anëtarin e Seantiti të degës së Partisë Lëvizja e Legalitetit, ish – Oraganizatës Kombëtare Lëvizjes e Legalitetit në Amerikë, zotin Musli Mulosmani, bër pukjanëve për të votuar me 23 qershor kandidaten e PLL , znj. Leonora Laçi i është bashkuar edhe publicisti, kritiku letrar, shkrimtarit të disa librave, autorit Tomë Mrijaj, Sekretar i Përgjithshëm i “Lidhjes së Tretë të Prizrenit”, disa vatranë dhe mbretërorët Legalistët e njujorkut.
Zonjusha Laçi, është pinjolle e kësaj familje pukjane me tradita të vyera kombëtare, patriote e zjarrtë, e cila i ka dhënë shumë kombit tonë. Ajo është e mbesa e Kolenelit të Mbretit të Shqiptarëve Xhemal Laçit.

Kolenel XHemal Laçi është një nga figurat më të rëndësishme të historisë së Shqipëris që dha kontribut në sferën politike, ku u dallua për përpjekjet e tij – për përmbysjen e komunizmit në Shqipëri. Ai gjithë jetën e tij i’a dedikoi kombit tonë, këtë e tregon fakti që dhe në emigrim ai punoi për të rrëzuar sistemin komuniste të instaluar pas Luftës së Dytë Botërore, me ardhjen në vendin tonë të regjimit diktatorial të Enver Hoxhës, me qëllim për të vendosur sistemin demokratik në Shqipëri dhe lirinë e Shqiptarëve të roberuem.

Rrugën e tij në dobi të Shqipërisë, duket se po e ndjek mbas kaq dekadash duke u futur me guxim dhe largëpamësi në politikë, edhe e mbesa e tij – 21 vjeçare, studentia në degën e historisë në Universitetin “Luigj Gurakuqi “të Shkodrës, zonjusha Leonora Laçi, e cila ka shpallur zyrtarisht kandidaturën e saj për një vend në Parlamentin e Shqipërisë, në zonën elektorale nga e ka edhe origjinën e saj në Pukë.

Në një intervistë të posaçme për gazetën kombëtare Bota Sot, kandidatja e PLL, znj. Laçi foli javën e kaluar se si i hyri ajo kësaj fushate, duke thënë se ” që të përfaqsosh Pukën dhe Malësinë e Madhe në këtë qark kërkon vullnet, vendosmëri dhe aftësi.”

Njëkohësisht, ajo ka pohuar se origjina e saj e ka shtyrë që të hyjë politikes megjithëse studion për historinë. “Që ti futem politkiës më shtyu geni…Politka kërkon njerëz guximtar e mendoj se kjo cilësi nuk më mungon.Kush guxon del i fituar.” thotë znj. Laçi në intervistën e parë, të saj prej se kur shpalli kandidaturën e saj – për herë të parë, prej se kur ajo u përzgjodh nga Partia Lëvizja e Legalitetit në listën për kandidateve të kësaj partie në zgjedhjet Parlamentare që do të mbahen me 23 Qershor në Shqipëri.