LETER E HAPUN/

The Hon. Hellmut Hoffmann/

Ambasador, Republika Federale e Gjermanise/

Ambasada Gjermane, Rruga Skenderbeu, Nr.8/

Tirane, Shqiperi /                                                                       

/22 qershor 2015/

Shume i nderuemi Z. Ambasador:Quhem Sami Repishti. Jam nji qytetar amerikan me kombesi shqiptare.Kam linde ne Shkoder (Shqiperi) me 1925, ku kam mbarue edhe studimet fillore e te mesme.Si student, kam kundershtue rregjimet e dy okupatoreve fashiste dhe naziste. Ne vitin 1943, babaj im, 61 vjeçar, ra viktime e terrorit fashist. Ne 1944, kusherini im 18 vjeçar u ekzekutue ne kampin nazist te Mauthausen (Austri).Ne vitin 1945, kundershtova vendosjen me dhune te pushtetit komunist ne Shqiperi; per kete u denova me 15 vjet burgim dhe pune te detyrueshme. I liruem ne 1956, i perbuzun dhe i perndjekun, u arratisa ne ish Jugosllavine, ku u mbajta incommunicado per nji vit, dhe ma vone u mbylla ne nji kamp refugjatesh. Ne 1961, hyna ne Itali dhe ne 1962 emigrova ne Shtetet e Bashkueme te Amerikes si refugjat politik, ku banoj edhe sot me familjen time.

Gjate viteve te banimit ne kete vend, perfundova me sukses studimet e masterit (MA,1969) dhe ate te doktoratit ne frengjisht (’77,French) prane universiteteve te Parisit (France) dhe te City University of New York. Kjo me mundesoi dhanjen e mesimeve, frengjisht dhe italisht ne gjimnaze amerikane dhe si pedagog i jashtem prane Universitetit Adelphi (N.Y). Para dhe mbas pensionimit (1991),kam perqafue kauzen e te drejtave te njeriut me theks ne Shqiperi, dhe ne zonat me shumice popullsie shqiptare:Kosova, Maqedonia, Presheva, Mali i Zi dhe Çameria.

Sot, perfitoj nga rasti me ju shkrue i inkurajuem nga veprimtarite e ketyne diteve te fundit ne te miren e viktimave shqiptare te terrotit komunist gjysem-shekullor, dhe veçanerisht i inkurajuem prej inisiatives ndertuese te Ambasades se Republikes Federale te Gjermanise, ne bashkepunim me Zyren e OSCE ne Tirane, me nxite nji dialog publik mbi te kaluemen komuniste ne Shqiperi. Kjo ndermarrje e perbashket synon me fitue “…nji panoramete qarte te nivelit te njohunive nga shtresat e ndryshme te shoqenise rreth se kaluemes si dhe nji thellim drejt shpresave dhe shqetesimeve ne trajtimin e trashegimise se rregjimit te mapareshem”. Shpresohet se rezultatet e nxjerruna do te na ofrojne mundesi per ma shume ndermarrje gjitheperfshirese te reja mbi kete subjekt, siç raportoihet nga shtypi shqiptar ketu ne Amerike.

Zyra e OSCE, Tirane, institucioni i ngarkuem me kete “projekt” do te kerkoje –dhe mundesisht do te gjeje- perkrahjen e seksioneve te ndryshme te shoqenise civile shqiptare: ne shkolla te mesme,(sidomos ne shkolla), dhe ne bashkesi ne pergjithesi, aty ku do te zhvillohen diskutimet serioze qe kane te bajne me historine e shkeljeve flagrante te te drejtave ma elementare te njeriut nga rregjimi komunist i diktatorit Enver Hoxha dhe “banda”: e tij kriminale,. Shpresohet se nga fundi i ketij viti, kjo veprimtari do te kulmoje ne nji dialog te gjane e te thelle. Per kete perpjekje ne kerkim te se vertetes, dhe kambengulje me gjete rrugen e pajtimit, une jam thelllesisht mirenjohes te gjithe fondacioneve gjermane, e ne rradhe te pare “Fondac ionit Conrad Adenauer” per kontributin etyne te vlefshem.

Jam dakord qe per sukses, inisiativa duhet kryesisht te jete nji inisiative shqiptare, thellesisht e ndieme nga shqiptaret e gatshem, e te afte me u angazhue. “…u takon shqiptareve te vendosin saktesisht se si deshirojne te trajtojne kete detyre”. Pershendes perfundimet e Z. Florian Raunig, perfaqsues i Zyres se OSCE, Tirane, qe “…deri tani ka pase nji mungese vullneti te elitave politike ne te kaluemen “, dhe mbeshtes kambenguljen e tij se tani “ata duhet te bajne ma shume”. Ai po fillon nji “project” i bindun per nevojen imperative te nji dialogu shqiptar gjitheperfshires, gjithashtu edhe “…per inisiativat e ndryshme te propozueme deri tani per trajtimin e kesaj historie te veshtire”,deklaroi Z.Raunig

Me 2 qershor, ne nji seminar mbi kete subjekt, te organizuem dhe te mbajtun ne Ambasaden gjermane ne Tirane, Z. Roland Jahn, nji personalitet shume i respektuem dhe me eksperioence te gjane, informoi pjesemarresit se procesi i hapjes se dosjeve te periudhes se komunizmit duhet tejete “nji inisiative e hapun dhe shume dimensionale”. Ai shtoi se “…trajtimi i se kaluemes nuk ashte thjesht nji rishikim i dosjeve; ne esencen e tyne ata jane thelbesisht qenie njerezore, viktima te damtueme brutalisht- dhe ne duhet te sigurojme viktimet qe ata do te shohin nji zhvillim permiresues nga ky process. Perndryshe, ç’fare vlere ka hapja e dokumenteve?…. Ne duhet t’i vejme ata ne dispozicion te viktimave, keshtu qe ata te njohin te kaluemen ma mire, nji e kalueme qe ne shume raste ka qene e tmerrshme, e paimagjinueshme”.

E thane thjeshtesisht, procesi nuk ashte nji akt individual por institucional , dhe nuk bahet me kenaqe çapkenet, por per arsye ekzistenciale. (Ne Gjermani) “…kjo ka qene nji sfide shume e madhe para se te aplikohej ligji mbi dosjet…Transparenca ashte shumedimensionale,veprimtarite (auditive dhe ) visuale, qasje shkencore, filmim i deshmitareve, dhe filma me metrazh te gjate…” keshtu qe popullsia te mesoje sa ma shume mbi padrejtesite e kryeme nga instrumentet e diktatures. Ndriçimi i se kaluemes sherben nevojet tona tashti, dhe ne te ardhmen.

“Rezultatet e arrituna do te na ndihmojne me shkule nga rranjet personat me te kalueme kriminale tashti ne Administrate dhe sherbime publike, do te rrite mirebesimin ne Qeverine –qendrore dhe lokale- dhe do te pengoje ri-hymjen ne sherbime publike te ish agjenteve te policise sekrete” deklaroi Z. Jahn. Vetekuptohet se ky duhet te jete edhe nji objektiv kryesor i inisiatives. “Sa ma shume kuptojme diktaturen, aq ma mire do te ndertojme themelet eshendoshta te demokracise sone”. Ashtu si ngjau ne Gjermani”….hapja e dosjeve te STASI-t, mundesoi ndryshimin e elitave politike dhe shoqenore”. Une aprovoj plotesisht qendrimin e Z. Jahn se “…ne Shqiperi ka probleme specifike qe kane te bajneme trajtimin e diktatures komuniste; megjithate, menyra e zgjidhjes se tyne duhet tebahet me bashkebisedime direkte, dialoge te hapuna ne mes te paleve te ndryshme, sepse gropa e madhe qe ka lane e kaluemja komuniste mund te mbyllet vetem me bashkepunim ne mes njeni tjetrit, dhe jo me kundershtim te njeni tjetrit”.

Ashte shume inkurajuese per mue, viktime e diktatures komuniste, me lexue mbi “ekspoziten” e organizueme nga Ambasada e juej ne Tirane, me 12 qershor ne Muzeumun e Historise Kombetare. Ju folet mbi viktimet gjermane te “pastrimit etnik” (shumica e tyne, per definicion, viktima te pafajshme.) te kryeme sidomos ne Poloni dhe ne ish Çekosllovakine, ne vitin 1945. (Shqiptaret e njohin mire kete absurditet sidomos ne Kosove). Per fat te mire, ata gjeten nji “memedhe” gjermane- e veçanerisht ne Gjermanine Perendimore,. Mbas vitit 1918, ky mekanizem mbrojtes mungonte. Gjermania ne tanesi ishte ne pamundesi me u ngrite nga shkaterrimet e luftes me forcat e veta. Sirrjedhim, shume gjermane, sidosos te rinj pa eksperience kthyen shikimin e tyne drejt “aventures” ne vende me aksion te forte dhe te dhuneshem. Ata ishin “pa memedhe” (Heimatloss).

Kjo ka qene pozita e ma shume se nji miljon shqiptareve mbas ramjes se turpshme te komunizmit ne 1990-91; ata nuk kishin nji mbeshtetje, prandej ata leshuen vendin e tyne, iken, shpesh here me rrezik tejetes me toke, me det , me ajr ,me gjete lirine e mohueme, dhe me evitue vorfenine e madhe ne nji vend te shkaterruem ekonomikisht, e te çorodituin shoqerisht. Frike e depresion, uri e poshtenim kane qene trashegimia e komunizmit ne Shqiperi . Ju flitni per nji “…Shqiperi , nji vend qe afer gjysem shekulli ka vuejte nen diktaturen staliniste, dhe qe ka sprovue çdo tragjedi dhe çdo forme vuejtjeje njerezore qe ajo mund te duronte ne kurriz…Shpresa e ime ashte “– ju deklaruet- se “ …’projekti ‘do te ndihmoje ne inkurajimin e nji debati ne kete vend dhe rrugen qe duhet marre per trajtimin e dekadave te gjata te tiranise, dhe trashegimit qe la mbas vetes…” Ju keshiloni personat qellim-mire,”…me kuptue mire tragjedite e shekullit te kaluem, dhe konditat qe krijuen ata, dhe, me marre mesimin qe nji angazhim ndertues, nji bashkepunim paqesor mund te jap fryte kur pengesat jane te medha; dhe, vetem atehee mund te themi se diçka kemi arrite”.

Z.Ambasador:

Vizita e juej ne kampin e debimit ne Tepelene, dhe ne Muzeumin e ri te te Persekutuemeve ne Shkoder, qyteti i im i lindjes, me kane preke ne menyre te veçante, dhe per arsye intime. Nana ime (54), motra(14) dhe vellau (11) kane kalue disa vite te veshtira ne Tepelene ne kondita shume primitive. Sa per Muzeun e Shkodres, ai u ndertue me inisiativen e ish shokeve te burgut (kryesori bashkevuejtesiAhmet Bushati) pikerisht ne vendin ku ma pare ishin qelite e tortures dhe zyrat e hetuesise shnjerezore gjate regjimit komunist. “Sigurimi i Shtetit”, nji institucion jo-ligjor dhe anti-njerezor punonte aty, i paturp, brutal, injorant deri ne dhimbje, dhe i pameshireshem…! Njizet vjeçar, une kalova shume muej aty, ne ato qeli te erreta ne doren e roboteve te pashpirt. Edhe sot, 70 vjet ma vone, tronditem kur mendimet qe nuk pengohen me shkojne ne ato vende. Tue vizitue keto “vende djallzore” ku pafajnia u vra vetem sepse nuk pranoi shnjerezimin e detyrueshem, as krimin si akt i pranueshem ne nji shoqeni te qytetnueme., ju keni manifestueperbuzejen tuej per xhelatin. Ka qene nji barbarizem qe perballonte ndershmenine, dinjitetin, deshiren per liri. Ju deklaruet:”… torturuesit do te fitojshin sikur kujtesa e jone per viktimet te shuhet”. Do te deshirojsha te shtoi:” “harresa e viktimes ashte vrasja e saj e dyte.” Me e lejue don te thote me mohue esencen e humanitetit tone. Don te thote te dorezohemi para asgjasimit!Dhe perfundimi i juej lgojik:” Forconi solidaritetin tuej, ne mes te njeni tjetrit.Mos lejoni ndamjet.Problemet e perbashketa duhet te paraqiten se bashku dhe ne frymen e solidaritetit” vlen sidomos per te gjithe ne, bashkevuejtesit!Por kjo nuk ashte rruga e ndjekun nga”elitat politike” qe nga viti 1991. Qe nga ajo dite, njena pale mbas tjetres, te gjitha forcat e medha politike te vendit kane punue mekambengulje me perça viktimet e diktatures – me kercenime, me rushfete, me favore, dhe me forma tjera komprometuese. Ky ashte nji sekret qe e njohin te gjithe…edhe na, te persekutuemet. Me bashkue forcat e viktimave per denimin e se kaluemes, me i mobilizue ata dhe me i pergatite per nji rol ma me randesi ne jeten politike dhe shoqenore te vendit tone sot, si dheper nji te ardhme ma te mire per ata dhe per femijte e tyne, do tejete nji sfide qe duhet tejkalue. Madhesia e kesaj sfide ashte ne perpjestim te drejte me fisnikerine e kauzes qe mbrojme.

“Projekti’ i juej tregon rrugen qe duhet ndjeke, nji rruge premtuese qe do te na nxjerre nga qorr-sokaku ku kemi ra. Une e perkrahe ate me bindje. Dhe deklaroj mirenjohjen time per ju, per koleget tuej, dhe per te gjithe ata ne Shqiperi, ose perjashta, qe vullnetarisht japin ndihmen e tyne me ba qe ky “projekt” te realizohet.

Me urimet e mia ma ta mira; sinqerisht i jueji:

Sami Repishti, Ph.D.

ish i burgosun politik

P.S. Versioni shqip i ketij shkrimi ashte nga vete autori. Origjinali ashte anglisht.