NGA MAKENSEN BUNGO-New York/

Dihet, që  Fuqitë  e  Mëdha,  para  një  shekulli ,  për  të  plotsuar dëshirat e satelitëve të  tyre  shovenistë, e  copëtuan  territorin shqiptar. Gjithashtu dihet se  këto  shtete satelitë, me  beteja të vazhdueshme  dhe  masakra  të përgjakëshme u munduan  të  realizojnë  pastrimin etnik  të atyre  krahinave dhe asimilimin e popullsisë  së  tyre.

I  gjithë kombi shiptar, brenda trojeve  shqiptare dhe në  mërgim, këtë vendim të padrejtë dhe antishëqiptar të Fuqive të Mëdhaja në Konferencën e Londrës në vitin 1913 e  kundërshtoi me  forma  dhe  mjete  të  ndryshëm pamvarësisht se nuk ia arriti  plotësisht qëllimit. Njëkohësisht ai iu kundërvu forcërisht edhe këtyre forcave shoveniste  të  fqinjëve  tanë  me të gjithë mjetet e kohës dhe pengoi realizimin e pastrimit    etnik   dhe  asimilimin  e  popullsisë  të  atyrë  krahinave  të  cunguara.  Një  rol  të  rëndësishëm  në  këtë  fitore  të  madhe  me  rëndësi  kombëtare  ,  përvec  atdhedashurisë   të  popullit  të  atyrë  krahinave  të  cnguara,  e  luajti  edhe  lidhja  e  popullsisë  e shtetit  shqiptar  me ate të  krahinave  të   robëruara.

Unë në  këtë material do të  mundohem të  paraqes lidhjet e Elbasanit me Kosovën tonë heroike në realizimin e  kësaj  fitorje. Këto lidhje në  qytetin  e  Elbasanit janë  të  herëshme, vazhduan  për  një  kohë  të gjatë dhe vazhdojnë edhe sot dhe janë të ndryshme ,nga ato të qyteteve të tjerë si në kohë,mjete dhe në mynyrat se si u realizuan. Së  pari  si  person  kryesor  në  lidhjet  e  Elbasanit  me  Kosovën  duhet  përmendur    atdhetari  i  madh  elbasanas Aqif  Pasha , Aqif  Bicakciu ,  i  cili  gjithë  jetën  e  tij   mendoi  dhe  punoi  për  Shqipërinë  dhe  për  veprimtarinë  e  tij  atdhetare  për  shpalljen  e  pamvarësisë  së  Shqipërisë    është  quajtur  krahu  i  djathtë  i  Ismail  Qemalit  . Ky  personalitet  i  politikës  shqiptare  i  asaj  kohe    tok me  atdhetarët   e   tjerë  të  qytetit   të  Elbasanit   ,  organizoi  në  vitin  1913   një  protestë  të  madhe  kundër  vendimeve  të  Konferencës  së  Londrës    të  vitit   1913 ,  që  copëtonin  trojet  shqiptare . Ky  atdhetar  i  madh   gjithashtu   përmendet,  se   priti  me  dhëmbshuri    dhe  bujari   gjithë  ato  familje  kosovare  që  kishin  lënë  vendin  e  tyre  nga tmerri  i  shovenizmit  serb  dhe  i  ishin  drejtuar  Elbasanit.Ishin  burra e  gra,  pleq e fëmijë ,  që  i  kishin  përzënë  forcat  shoveniste  serbe    nga   shtëpijat  e  tyre  .  Me  këtë  veprim  ai  burr  shteti  dhe atdhetar  i  madh  shpalosi  bujarinë  e  qytetit  rë  Elbasanit për   vëllezërit   kosovarë.

Për  lidhjet  e  Elbasant  me  Kosovën  duhet  përmendur  edhe   atdhetari  Sali  Hida  ,  sepse  ka  marrë  pjesë   si luftëtar  në  kryemgritjet  e  Kosovës  të  viteve  1910  ,  1011  ,  1912  ,  se  ka  nduhmuar  në    hartimin e  Memorandumit  të  Gërces  për  kërkësat    e  kryengritësve  kosovarë  dhe  ka  kundërshtuar  vendimet  e  Konferencës  së  Londrës  të  viti  1913  për  ndarjen  e  trojeve  shqiptare  në  interes  të  Serbisë.

Duke  e  ditur  ,  se  ky  njeri  ishte  djali  i  një   opingari,  arrijmë  në   përfundimin  se  kjo  lëvizje  në  kundërshtim  të vendimeve  të  Konferencës  në  fjalë   ishte  e   të  gjitha  shtresave  të  shoqërisë  shqiptare Në  qytetin  e  Elbasanit  një  lagje  është  e  banuar  vetëm  nga kosovarë.  Janë  të  vendorur  këtu ,   se  janë  viktima të genocidit   serb   të  atij  fillim  shekulli, që  kaluam. Banorët  e qytetit  të Elbasanit  me   banorët  kosovarë    të   asaj    lagjeje  kanë  shkuar  dhe  vazhdojnë  të  shkojnë    në harmoni  të  plotë. Midis këtyre    janë bërë  edhe  martesa.

Lidhjet   e    Elbasanit  me Kosovën janë   sidomos   në  fushën  e  arësimit  ,   jo  vetëm  se  Elbasani  është  një  qytet  me  një  kulturë  të  lashtë  ,  por  më   shumë   nga  shkolla   Normale  ,  shkollë  kjo  që  është  krenaria  jo  vetëm  e  Elbasanit  ,  por  e  mbarë  Shqipërisë  ,  por  që  sot  ,  në  mënyrë  të  padrejtë  u  mbyll   , duke    u  zëvendësuar  me  një  gjymnaz  të  zakonshëm. Historia  e  arësimit  shqiptar  nuk  mund  të  arrihet   e  plotë  pa  përmendur  këtë  shkollë  dhe  historisë    së  qytetit  të  Elbasanit  i  është   nënvleftësuar    një  kapitull  nga  lavdija  e  atij   qyteti.

Dihet  që  kjo  shkollë  ,   e  para  shkollë  e  mesme  shqiptare,  u  hap  në vitin  1909,  dhe  në  fillim  kishte  111  nxënës   dhe  mbas  dy  muajve  ,   arriti  në  160  nxënës  .   Nga   këta  nxënës    70  prej  tyre  ishin  nga  Kosova.  Nga  nxënësit  kosovarë 16  i   dërgoi  me  shpenzimet  e  veta    atdhetari  i  mirënjohur  kosovar  Hasan    Prishtina  .  Nxënësit   që  dërgoi  Hasan  Prishtina  në  Normale  u   nisën  të  gjithë   së  bashku   dhe     Ebasani     i    priti  me gëzim  dhe    me   një  entusiazëm  të  madh  . Ja  se  si  është   përshkruar  kjo  pritje  në  shtypin  e  kohës  :  ‘’ Të  gjithë  ata  ,  që  duelën të  presin  djemtë  e  Kosovës  u mblodhën  në  një  fushë  afër  Teqesë  .  Sapo  e  muerën  vesh  ,  se  të  pritunit  po  afroheshin  , nxanësit  e shkollës  Normale  dhe   Idadije   (  gjimnazi  turk  ,  M.B.  ) u  radhuen  në  nji  anë  të  rrugës    të    Manastirit  si  ushtarë  dhe  më  tjetër  anë   qytetarët  dhe    kishin  kthyer  sytë  andej  nga  priteshin   të vinin  të  16   trimat   .   Pas  pak  zuni  të  duket  karvani  dhe  ,  kur  u  afrue  mjaft , nji  thirrje  gëzimi  doli  nga  zemrat  e të  gjithë  shqiptarëve  duke  thanë  :  ‘’  Rrofshin  trimat  e  Kosovës  !  Rroftë   Hasan  be  Prishtina  !  Rroftë  Shqipënia  ! ‘’ Këto  thirrje  nuk  pushuen  as  si  të 16  cunat  erdhën    ndë  mest  tonë  . Njerzit  nuk  munt  të  mbanin  gojën  nga  gazi  .’’

Kur    mbërritën  në  Elbasan    konviktorët  nga  Kosova  ,   konvikti  i  shkollës  Normale  nuk  ishte  pajisur  ende  me  orenditë  e  nevojshëme  nga  shoqëria  ‘’Përparimi ‘’    e  Korcës  ,  si  mbas vendimit  të  Kongresit   të  Parë  të  Elbasanit  .   Atëherë  populli  i  Elbasanit  për  plotsimin  e  konviktit  me  orenditë  e  duhura    hapi  një  ndihmë  për  blerjen  e tyre  dhe  mbrenda  një  kohe  të  shkurtër    u  mblodhën   me qindra  lira  . Vec kësaj  ndihme  populli  i  Elbasanit  dhuroi  një  sasi  të  madhe  shtresash  për  konviktin  për  fjetjen  e  konviktorëve    si  dyshekë  ,  jorgana  ,  batanija  ,  carcafë  dhe  jastikë  . Duhet  të  përmendim ,  se  gjatë  kohës  që  konvikti    sistemohej  ,  qytetarët  e  Elbasanit  i  strehuan  konviktorët  ,   shumica   e  të  cilëve  ishin   nga  Kosova  ,  nëpër  shtëpitë  e  tyre  . Të  kënaqur  nga  pritja  bujare  e  këtyre  familjeve  ,  disa  konviktorë  kosovarë  më  vonë  ,  nuk  shkuan  në  konvikt  për  vazhduan  të  qëndrojnë  në  ato  familje  ,    të  cilat    i  mbajtën  pa asnjë  pagesë  .

Edhe  në  vitet  e mëvonëshëm    shkollën    Normale  të  Elbasanit  e  kanë  frekuentuar  nxënës  nga  Kosova   dhe  të  edukuar  në  atë  shkollë  ,  janë  kthyer  në  vendlindje  dhe  kanë  hapur  shkolla    e  kanë  punuar  si  mësues  duke  mos  e  harruar  kurrë   Normalen  dhe  Elbasanin  .   Edhe  sot  e  kësaj  ditë  ish  nxënës  kosovarë    të  Normales  shojnë  ne  Elbasan  ,  për  të  vizituar  shkollën  e  tyre  Normale  .  Shtoj    me  këtë rast  ,  se kur  shkoi  në  Elbasan   dhe vizitoi  shkollën  e  tij  Normale  , Premk  Gruda  ,   ish   maturanti  i  vitit  1941   i  Normales    financoi  për  botimin  e   Albumit  Historiko- pedagogjik  “ Shkolla  Normale  “ Luigj  Gurakuqi  “ ,  Elbasan  . “”

Një  ngjarje  tjetër  që  e  forcon  së  tepërmi  lidhjen   e  Elbasanit  me  Kosovën  ,  është  shkuarja  në  vitin  1941  e  një  grupi  të  madh  mësuesish   nga  Shqipëria   për  të punuar  në  Kosovë    .    Nismëtar    për  këtë  veprim  atdhetar      është       ministri  i  arësimit   i  asaj   kohe   shkrimtari  dhe  intelektuali  i  mirënjohur  Ernest  Koliqi . Ky  grup  përbëhej  nga  200  mësues  ,  nga  të  cilët  170  ishin  nga  Elbasani  . Këta  mësues elbasanas  ishin  të  rinj   në  detyre   ose  ata  që  atë  vit    ishin  diplomuar  . Ishin   në  përgjithësi  djem  , por  kishte  edhe  vajza  ,   lshin  vëlla   e  motër  ,  ishin  edhe    burrë  e  grua  .  Nuk  ishin  të detyrar  që  të  shkonin  në  Kosovë  . Shkuan  vullnetarisht  për  të hapur  shkolla  të  ndryshme  në  atë    truall  shqiptar  me  emrin  Kosovë  ,  që  sgjedha  serbe  e  kishte  lënë  në  errësirë    . Dhe populli  i  Kosovës  i  priti  tërë  gëzim  .  Mësuesi Tajar  Zylfi  ,   që  ka  shkuar  atë  vit  mësues  në  Kosovë  ,  më  ka  treguar  : ‘’  Kur  shkova   ditën   e  parë   në   shkollën     ,  ku    më  caktuan  mësues  ,  burra  e  gra  ,  të  rinj  dhe  fëmijë   dualën  nga shtëpijat  e  tyre  e  më  përshndetën  me  gëzim  . duke  më uruar   mirëseardhjen   . Një  plak  mbi  tetëdhjetë  vjec   me  një  mjekërr  të  bardhë  ,  që  i  vinte deri në  gjoks  ,  duke  u  mbajtur  te  një  shkop   ,  doli  nga shtëpia  ,    m’u  afrua buzagaz  ,  më  përqafoi  me  dashuri  ,  më  mbështeti  kokën  në  gjoksin  e  tij  dhe  i  mbushi  sytë  me  lot  ,  nga  gëzimi ‘’

Mësuesit  elbasanas  punuan  në Kosovë   në shkollat  e  atjeshme ,  hapën  shkolla  të reja  ,  punuan  në  shkollat  e  mesme    si  mësues    edhe   si  drejtues  ,  punuan    si  inspektorë  arësimi  , drejtuan seminare  me  arësimtarët  vendas    ,  hartuan tekste  mësimore   në  gjuhën  shqipe  . Shumë  nga  ata  u   aktivizuan     edhe  me  jetën  shoqërore  ,  kulturore  ,  shkencore  e  politike  . duke  dhënë  ndihmesën  e  tyre  . Punuan  në  gazetari  si  redaktrë  gazetash  dhe  revistash  ,  botuan  vepra  letrare  , u  muarën  me shkencën  e  gjuhësisë    ,  mblodhën  folklor .   .  Me  veprimtarinë  e  tyre  gjallëruan  jetën  kulturore  dhe  atë  shencore  të  Kosvës  .Si  të  tillë  mund  të  përmendim  Mehmet  Gjevorin   ,   Petër  Elezin  ,  Lirak  Dodbibën   ,  Vasil  Andonin  dhe  plot  të  tjerë

Nga  këta  mësues  edhe  u  martuan  në  Kosovë  e  krijuan  familje  e  nuk  u  kthyen  më  në  vendlindje  .  Djemtë  dhe  vajzat  e  tyre  banojnë  edhe  sot  në  qytete  të  ndryshëm  të  Kosovës  ,  por  ,  shpesh  ,  u  drejtohen  Elbasanit  tek  të  afërmit  e  tyre  .

Nga arësimtarët  elbasanas  ,  që  nuk  u  kthyen  ,   pati  që  muarën  pjesë  në  luftën  për  clirimin  e  Kosovës   dhe   u  burgos  nga  forcat  gjermane  si  mësues  Tajar  Zylfi , ose    që  mori  pjesë  në  cetat  luftarake   si  mësuesi  Kamer  Xheria  .

Lidhjet  e  Elbasanit  me  Kosovën  vazhduan  edhe  më  vonë   ,  por    jo  aqë  të   forta  sa  më  parë    Edhe  gjatë  asaj  kohe   shkollën  Normale   të  Elbasanit nga  viti  1935   e  deri  në  vitin  1940  e  kanë  mbaruar   20   nxënës   nga  Kosova  ..  Gjithashtu  gjatë  kësaj  kohe  nxënësit   e  kësaj  shkolle   kanë  menduar  për  Kosovën  që  rënkonte  nën  shtypjen  monstruoze  serbe  .  Ata vë   vitin  1935   normalistët   formuan  Shoqërinë   ‘’Shetitësi  i  Kosovës  së  Robëruar ‘’   Shoqëri  kjo  që  forconte  dashurinë  për  Kosovën  dhe  njoftonte  mbi  terrorin  serb  në  Kosovë

Gjithashtu  gjatë  kësaj kohe  duhet  përmendur  edhe  veprimtaria  e  mësuesit  atdhetar  Ali Cungu  ,  i   cili  në  vitin  1931  në  Gjenevë  në Institutin  e Studimeve  foli  edhe  për  problemin  e  madh  tragjik   të  Kosovës  nga  shovenizmi  serb  .

Është  për  t’u  përmendur   ,  se  në  muajin  prill  të  viti  1941   Kosova  iu  bashkua  shtetit  shqiptar  ,  por  me  kapitullimin  e  Italisë  fashiste  dhe  hyrjen  e  forcave  gjermane  në  Shqipëri  këto  pjesë  të  Kosovës  u  rrezikuan  t’u  ktheheshin   shtetit  jugosllav  .  Madje  në  atë  kohë  edhe  qeverria  e  Bullgarisë  ,  i  kërkoi  Hitlerit  që  t’i  jepeshin    pjesë   nga  toka  e  Kosovës   .  Ndër  kohë  edhe  për  të  shpëtuar  këtë   pjesë  të  truallit  shqiptar    nga  pushtimi  i  dytë  sllav  ,  personalitete  të  politikës  shqiptare  formuan  qeverrinë  e  re  shqiptare  . Në atë  qeverri  ,  për  qëllimin  e  përmendur  më  lart  ,    muarën  pjesë  edhe  tre  persona  nga  Elbasani  :  Lef  Nosi  ,  si  anëtar  i  regjencës  ,  Ibrahim  Bicaku  ,  djali  i  vetëm  i  atdhetarit  Aqif  Bicakut  ,  si  kryeministër  dhe  Sokrat  Dodbiba  ,  si  ministër  i  financave  .  Këta  të  tre  ,  si  të  gjithë  ata  që   formuan  shtetin  shqiptar  ,   e  dinin  fort  mirë  së   nazizmi  gjerman  e  kishte  të  humbur  luftën  ,  por   i    pranuan   këto  detyra   edhe   për  të  shpëtuar  tokat  e  Kosovës    ,  pamvarësisht  nga  konsekuencat  e  mëvonëshme  ,  që   atyre   mund  t’u   mund  t’u   ndodhnin  ,  si  u  ndodhën    më  vonë  .

Lidhjen e  Elbasanit  me  Kosovën  duhet  ta  shikojmë  edhe  gjatë  diktaturës  .

Qyteti  i  Elbasanit  gjatë  asaj  kohe u  përdor  si  vend  internimi  ,  sidomos  për  kosovarët  , që arratiseshin  nga  Jugosllavia  . Në  përgjithësi  diktatura  këta   kosovarë   i  quante  si  agjentë  të  U D B –  së   dhe  i  vendoste  me  banim  në  Elbasan  .  Elbasani  këta  kosovarë  nuk  i  shikoi  me  nëveri  si  të  tillë  ,  por si  kosovarë  të  ndershëm   dhe  u  afrua  me ata  .  Nga  këta  edhe  u  martuan  me  vajza  të  këtij  qyteti dhe  banojnë  edhe  sot  në  Elbasan

Duhet  të  shtojmë   se      të  rinj   elbasanas   e  dënuan  haptas  tradhëtinë  e  diktaturës  ndaj  Kosovës  dhe  u  shprehën  haptas     ndaj    kësaj  tradhëtije  .   Kështu  në  mars  të  vitit  1946   maturanti  Makensen  Bungo  në  orën  e  gjeografisë  tha  se  Kosova  është  e  robëruar  dhe   për  këtë  shprehje  u  përjashtua  nga të  gjitha  shkollat  e  Shqipërisë  dhe  mbas  dy  muajësh  u  arrestua  dhe  u  dënua  për  shovenizëm  si  armik   populli  .Gjithashtu  ,  kur  në  gusht    të  atij  viti   u   gjykuan  dhjetë  të  rinj  si  pjesëtar  të  një  organizate  antikomuniste   .  gjashtë  nga  këta  u  akuzuan   edhe  si  shovenistë   dhe    ua  shtuan  dënimin  . Në  këtë  proces  gjyqësor  ,  kur  kryetari  i  këtij  grupi  ,  djaloshi  Apostol  Gega  ,  u  akuzua  nga  kryetari  i  gjyqit  si  shovenist  ,  ai  iu  përgjigj  me  shprehjen    Ju  jeni  shitur  te  sllavët  .

Gjatë  kohës  së  Diktaturës    shumë  nga    ata  persona  që kishin   folur   për    Kosovën  dhe  kishin  mbrojtur  kosovarët  u  dënuan  si  armiq  populli  dhe  kriminelë  .   Kështu  Lef  Nosi   e    Apostol  Gega  u  dënuan  me  vdekje  dhe  u  pushkatuan  ,   Ibrahim  Bicaku  dhe  Salim  Ceka  u  dënuan  më  vdekje  ,  por  iu  kthye  dënimi  me  burgim  të  përjetshëm   ,  Duhet  të   shtojmë  se  Ibrahim  Bicaku  ,  mbasi  mbaroi  dënimin  dhe  shkoi  në  Elbasan  ,  komunistët    ,  për  ta  ofenduar  ,  e  caktuan  të    punojë    si  pastrues  i  nevojtores  në  qendër  të  qytetit  . Nazmi  Fagu  u  dënua  me   burgim    të  përjetshëm  dhe  ,  si  doli  nga  burgu  ,  përfundoi  fjalorin  e  Sotir  Kolesë  ,  Sokrat  Dodbiba  u  dënua  me  30  vjet  burg  dhe  vdiq në  burgun  e  Burrelit  ,   Ali  Cungu   u  dënua  me  shtatë  vjet  burg  dhe  disa  vjet  internim  dhe   pastaj  u  mbyll   në  shtëpi  dhe  përktheu    në  anglisht   pjesë  nga   poetët  tanë  De  Rada ,  Naimi,  Migjeni  dhe  Kadarea .,  Makensen  Bungo    u  dënua  me  pesë  vjet  burg  ,  Ahmet  Kurti ,   me  dy  vjet  burg    dhe   Xhaferr  Belegu  nga  diplomat  e  historian  u  detyrua  të  punojë  si   punëtor  për  të  siguruar  bukën  e  gojës  ,    duke  vazhduar   punënë  në  shtëpi  në  heshtje  si  historian    dhe  la     në  dorëshkrim  vepra  historike  dhe  lpërkthime   nga  letërsia  botërore.

E  mbyllim  këtë   material    me   shkrimtarët  dhe  piktorët  elbasanas, që  kanë    punuar    për  Kosovën.  Elbasani  ka  tre shkrimtarë,  që  kanë  shkruar  për  Kosovën   .  Dhe  këto  janë  :Xhaferr  Belegu  ,  që   ka  shkruar  veprën  ‘’ Lidhja e  Prizrenit  ‘’,  e  cila    është  quajtur  ‘’ vepra  më  e  arrirë  për  këtë  problem  para  Luftës   së  Dytë Botërore ‘’,  Besim  Qorri  ,  që  ka  shkruar  veprën  ‘’Shqipnia  e  Vërtetë  ‘’ ,  studim   historik   dhe  etnografik  , botuar  në  vitin  1944  dhe  Makensen  Bungo  ,  që botoi  në  vitin  2003   poemën  ‘’Nëna   kosovare  ‘’,  ku  ,  si është   shprehur  analisti  i  mirënjohur  Idriz  Lamaj  në  parathënjën  e  kësaj  vepre  ,,‘’  masakrat  ,  varret  masive  ,  dëbimi  i  qindramijë  shqiptarëve    nga  trojet  e  veta  stërgjyshore  dhe  rruga  e  tyre  për    në  Shqiperi ,  përshkruhen  me  ofshamë     e      lot  gjaku  ‘’

Krahas  këtyre  veprave   duhet  të  përmendim  edhe  dy  vepra  të  tjera   nga autorë  elbasanas  ,  ku   përmenden  shumë  herë  Kosova  e  kosovarët  .   Këto  janë  ‘’ Elbasani  ,  Enciklopedi  ‘’  vepër  madhore  me  kryeredaktor  dhe  kryetar  i  grupit   prof. asc .dr .  Kujtim  Bevapi  dhe  botuar  nga  Bashkia  e  Elbasanit  dhe  ‘’ Shkolla  Normale  ‘Luigj  Gurakuqi  ‘’ Elbasan  ‘’  me  autor  mësuesin  e  merituar  Genc  Trandafili .  Shtojmë  se   piktori   elbasanas  Shpëtim  Arapi  ka  pikturuar  tabllonë  ‘’Shote Galica  ‘’,  me  të  cilën  paraqet  madhështinë    e  gruas  kosovare  .

Besoj  se   nga     cfarë parashtruam  vërtetohen  plotësiht   se    lidhjet  e  Elbasanit  me  Kosovën   tonë     janë   për  t’u  përmendur,  për  të cilat  qyteti  i  Elbasanit  duhet  të    nderohet    nga  organet  kompetente  .

KUJTESE- D Y  F J A L Ë

Fshatin Levan e kam njohur në rininë time,  kur  më  trasferuan  atje dhe punova si  mësues i   Gjuhës Shqipe dhe i Letërsisë  në  shkollën e  tij .

Atëherë  fshati Levan ishte fermë  dhe vec banorëve autoktonë  ishte   populluar  edhe me   fshatarë  nga  Labëria,  Skrapari dhe  Mallakastra. Banorët  e ardhur nuk u vendosën  në  lagjen   e   vendasve. Ata formuan lagje , sipër, në  kodër e  në pjesët e tjera të fshatit.

Unë   u   afrova  më  shumë   me   vendasit  ,   se   i  kishin   shtëpijat   afër   shkolllës  dhe  ishin  më  të  afrueshëm     e  më të   qetë  dhe  me   disa   prej  tyre  zura  edhe   miqësi  Shpesh shkoja   edhe    nepër  shtëpitë  e  tyre , i  nxitur nga mikpritja  dhe   bujaria  e  tyre ,  me  gjithë  se  varfëria   i  kishte  pllakosur  atëherë   edhe   ata   si   të   gjithë  vendin.

Nga   kjo   miqësi  dhe     nga   vizitat   në   shtëpitë   e  tyre,   mësova  historikun  e  atij  fshati  ,   u   njoha   me   zakonet  e   tyre    dhe  u   preka   nga    këngët   e   tyre.

Ishte   koha ,  kur   në  vendin   tonë   kishin   fillluar   të   bëheshin  ndryshime   në   jetën  e  përditëshme  dhe   të   moshuarit ,   që   tregonin   historinë  e  fshatit  të   tyre   ,  po   e  linin   këtë  botë . Zakonet   kishin  fillluar  të  ndryshoheshin  dhe këngët e bukura po zëvendësoheshin  me ato   për   Partinë  dhe   Diktatorin   Hoxha.

Në   këtë   kohë   mua   m’u   kujtua   një   porosi   që   na   dha   një   ditë  profesori  i  latinishtes  i   shkolllës   Normale ,    i  ndjeri   Stefan   Prifti  , që ,  ‘’ kur  të  shkoni   mësues  nëpër  fshatra   ,  mos   e  kaloni   kohën   kot  duke  luajtur  bixhos  e  duke   pirë raki   ,   por   merrni   jë   fletore   e   regjistroni    këngët  dhe  zakonet   e  fshatit ‘’ . Dhe   unë   me   një  fletore  dhe   një   laps   në   dorë ,  fillova   të    shkoj   te  banorët  e  asaj   lagjeje   e   regjistroja   materialin   që  më  duhej.

Mbusha disa  fletore  dhe ,   kur  u  trasferova   prej   andej ,  i  mora   me  vete .

Që   atëherë    ka   kaluar    shumë   kohë. Plot   dyzet   vjet   dhe      ndodhën  ngjarje  të  ndryshme  :  u  përmbys   Diktatura  nga  urrejtja   popullore   ,  u   vendos  demokracia  e   populli   filloi   të  marrë  frymë  lirsht     Në   kërë   kohë  unë    u  mora   me  gazetari    e  letërsi    dhe     botova   ndonjë   vëlllim    me   krijime   lettare  ,  deri  sa  erdhi  viti   i   përgjakur   1997  dhe  unë  i  hypa  avionit  dhe  erdha  në  Shtetet  e  Bashkuara  të   Amerikës  . ,  ku   jam  edhe   sot.

Këtu ,  një  ditë , na    përfshiu     një   fortunë   e   madhe   me   një   shi   të   rrëmbyeshëm   ,   që   na   dëmtoi    shumë .  Nga   fortuna       dsa  nga  materialet   e   mija     ishin  dëmtuar  shumë   dhe  ishin  bërë   të  palexueshëm  ,  midis  të  cilëve  edhe   një   pjesë   e  materialit   folklorik  të   fshatit  Levan  ,  si zakoni   i   martesës ,  zakoni i  vdekjes, tri   përrralla   dhe  disa  fjalë  të  urta .

Ato   që   nuk  ishin  dëmtuar   ,   i  regjistrova dhe  i  bëra   gati për   t’i   botuar ,  duke  falënderuar  të  gjithë  ata  banorë  të  fshatit  Levan  ,  të  Fierit  ,  që  më kanë  ndihmuar  atëhere  për  regjistrimin  e  këtij  materiali dhe   duke  këshilluar   mësuesit   ,  që  të  veprojnë  si  na   këshilloi   shumë  vte  më   parë  ai   profesori   i  ynë  i  latinishtes  .i   shkolllës   tonë   të  Normales  .