MËRGATA NË SUEDI NUK ËSHTË E MADHE NUMERIKISHT, POR ËSHTË SHUMË E MADHE NË PARAQITJE SI NJË KOMUNITET UNIK/

Nga Soko Demaku/ Suedi/

Intërvistë me prof. Jusuf Buxhovin, i cili kishte ardhë nga Republika e Kosovës, i ftuar si mysafir në Sesionin e Parë Shkencor të Shoqatës se Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë ”Papa Klementi 11-të Albani” në Suedi, në të cilin Sesion Shkencor u bë edhe promovimi i librit të njohur të profesor Jusuf Buxhovit KOSOVA 1, 2 e 3”, e né do i shtrojmë disa pyetje, në të cilat, besojmë se z. Buxhovi do na përgjigjet, dhe është interesant opinioni të njihet më shumë mbi këtë vepër, e cila është ndër veprat më voluminoze, njëra ndër veprat e cila pasqyron Historinë e Kombit tonë, Historinë e Popullit Shqiptarë në ato rrjedhat në të cilat né deshirojmë ta kemi Historinë e Popullit tonë, për arsye se deri tash kemi pasë një histori, mirëpo e kemi pasë, siç thoshte një mësuesi im: ”histori laramane”.

Prof. Jusuf, së pari, si e ndieni veten këtu në Suedi?

Ndihëm mirë këtu, ku kam qenë para 20-të e sa vitesh dhe erdha që veprës s’ime t’i hapi shtigje të reja, si çdo autor ndjehëm mirë dhe, aq më tepër, Suedia është një vend që u ka ofruar strehim shqiptarëve, është një vend shumë demokratik, shumë human dhe këto dy arsye më bëjnë që të ndjehëm mirë.

Me siguri se Ju jeni një ish-diplomat, një njeri që ka përjetua edhe mërgimin, një njeri që ka përjetua edhe Evropën edhe në kohërat më të hershme, kur Evropa Perëndimore ka qenë si ëndërr. Me siguri që ju e ndjeni veten ashtu, si ju thatë, mirëpo, është interesant çka e shtyri profesorin Jusuf Buxhovi që të hulumtoi historinë e Kombit, historinë popullit shqiptarë; duhet të ketë një bazë nga e cila prof Jusufi është nisur që ta prezantojë këtë histori?

Po, janë shumë arsye! E para është, sepse unë si shkrimtar, vazhdimisht si profesion e kam pasë historinë. Historia te unë si shkrimtar, e ka pasë një funksion tjetër, dmth, ka pasë një funksion që fakti të jetësohet, që të marr përmasat e një fakti jetësor, i cili do të mbetet i kryer dhe i përhershëm. Dmth, këtë çasje më historinë për temat të cilat mbeten – me zënë një vend shumë të rëndësishem, që nga vepra ime e parë, të nivelit pak më serioz, siç janë ”Shënimet e Gjon Nikollë Kazazit”, ”Historia e të mallkuarve”, ”Teologjia, prap vdekja” deri të libri ”Bllastit” që i kushtohet krye-kreje Luftës se fundit (në Kosovë). Pra, në të gjitha këto vepra, historia i ka ndihmuar krijimtarisë s’ime. Në këtë rropatje me historinë kam parë, megjitatë, se historia nuk mjafton vetëm se të lexohet, veçmas historia jonë, e cila ishte e anatemuar, e ndaluar, histori e sakrifikuar, etj.etj., por ajo edhe duhet të shkruhet. Para së të shkruhet, ajo duhet të hulumtohet. Kështu ka lindur edhe interesimi im që historia të hulumtohet, interesim kah mesi i vitetve të ’70-ta (të shek.20-të), kur do shkruaja një Felton për Lidhjën Shqiptare të Prizrenit, atëherë ishte 100 vjetori dhe si korrespodent që isha në Gjermani, të hy në arkivat e Ministrisë së Punëve të Jashtme të Gjermanisë dhe aty, për herë të parë, ndesha atë që preokuponte parimet e mia, dhe iu kanë dhënë një çasje magjike, që unë kisha çasje në dokumentet e Kuvendit të Berlinit, nënshkrimin e Abdylit (Frashërit) e qindra shqitparëve tjerë. Kjo për mua ishte domethënëse. Kjo ka qenë ajo që, jo më të merrem më historiografi nga pikëpmaja e një shkrimtari e një publicisti, po të një historiani. Kjo ishte ajo që së pari më shtyri që të merrem më të dhe vazhdova. Kam pasë fatin që kam qenë korrespodent i ”Rilindjes” n’atë kohë më akreditimin e institucioneve tjera të Kosovës, nga Akademia e Shkencave deri të Instituti i Historisë, por edhe Arkivi Historik dhe të institucioneve të tjera dhe punova për disa vite… Kështu, në njëfarë mënyre- gadi të ”dhunshme” si shkrimtar, kalova në histori. Kjo për mua ishte më e rëndësishme e që ka të bëjmë më pyetjen që shtruat ju, që Kosova shkonte kah shtetësia dhe kjo ndodhi në vitin 2008, pikërisht më 18 shkurt 2008. Kosova duhej të kishte historinë e vet, jo vetëm si shtet, por edhe të një etnie, e cila duhej të kishte një histori që nga Antikiteti. Dhe, aty ishte një detyrë që ia vura vetit që, sa më shpejt të rrepatëm me këtë temë. E kjo është ajo Historia e Kosovës, kjo që kemi sot në 3 vëllime. Është edhe një Histori e Shqipërisë se natyrshme – nuk është Histori e Kosovës në kuptimin gjeografik. Kjo është Histori shpirtërore e popullit shqiptar nga Antikiteti e tutje, e kjo hap tash rrafshe të tjera – pse kjo histori është e kontestueshme në njërën anë dhe më dilema shumë të mëdha për shumë kë!? Kjo do të thotë se këtu bëhen rishikime: rishikimi në planin kohor dhe rishikimi në planin hapsinor. Dmth, këtu unë shkoj te antikiteti dhe gjenezën ilire e barti te Pellazgët. Te gjeneza ku qytetërimi antik është si djepi, na jemi qytetërimi etnik e kjo nuk e dëmton, përkundrazi e fisnikëron historinë tonë lidhur me të dhe kujtoj se edhe këtu në Suedi dhe kudo që janë shqiptarët, do ta lexojnë këtë histori dhe do të mburren me krenari, sepse, nëse deri dje kanë thënë se jemi pasardhës të Ilirëve, tash hiqen disa dilema që kanë mësuar prej historisë dhe sot thonë se janë pasardhës të pellazgëve dhe këta mund të krenohen dhe me Homerin, me veprat e Antikitetit e që në to qëndron shpirti i ynë. Kjo është ajo. Janë edhe disa teza tjera, të cilat i ka imponua çasja e lirueme nga kthetrat e ideologjisë ku për 50 vjet janë defekte shumë të mëdha dhe shumë nga çasjet, qofshin edhe të një natyre kompetente shkencore, por kanë humbë në objektivitet dhe historia jonë këtë duhet ta bëjë domosdosshmërisht: ka filluar Jusuf Buxhovi, por ta bëjnë të gjitha të tjerët. Kjo që kam bërë unë është një nismë, është diçka personale, ku janë hapur vetëm pistat ku do të shkohet më tutje. Këto hapje të pistave, u pajtuan apo s’u pajtuan të tjerët më mua, kjo është çështje tjetër. Duhet të nënshtroehen, ta zëmë teza e Antikitetit, çështja e Bizantit, çështja e rishikimt të shqiptarëve në Perandorinë Osmane dhe deri të kjo koha e jonë. Këtë rishikim e imponpon ideologjia. Këtu është diçka e dhimbshme, sepse shumë shkrimtarë punojnë sot e gjithë ditën, që ju kanë nënshtruar atyre kornizave, të cialt ua kanë ndryshuar edhe konceptet, të cilat duhet t’i lëshojë më, po kjo nuk është ndonjë fatkeqësi gjithëaq, sepse është në kuptimin hulumtues, por fatkeqësia më e madhe është që shkencëtarët nuk kanë punuar. Megjithëate, më disa kritere profesionale që ideologjia na i ka imponua do të ishte fatkeqësi që të mbeteshin/ngelnin në kurthin e kësaj, sepse pjesa shumë e ndershme që të pranohet rezultati dhe realiteti dhe kjo nuk ka asgjë të keqe në këtë drejtim.

Unë pres prej kolegëve që t’i nënshtrohen kësaj logjike dhe të punojmë të gjithë bashkërisht dhe të shikojmë qe historia jonë të jetë sa më realitet, e vertetë – në përputje me argumentet, me dokumentet, në përputhje me një trajtim gjithëpërfshirës, sepse këtu ka nevojë për studime. Shkruarja e historisë është në një gjë kur janë studimet tjera e mund të disiplinohen nga arkeologjia deri të antropologjia.  Të gjitha ato kanë të bëjmë me një strehim dhe neve na presin punë shumë të mëdha…Duhet të bëjmë përpjekje shumë  dhe gjithëpërfshirëse dhe gabon ai që thotë se historia mund të rishkruhet me një Dekret Politik. Historia mund të rishkruhet vetëm më konceptet që krijojnë rrethanat që historianët punojnë në mënyrë profesionale: nga vjelja e arkivave, nga studimet arkeologjike, nga studimet e filologjisë, të folklorit, të antropologjisë dhe deri të ato të shkencave tjera. Kjo është një punë komplekse që shtrohet para botës sonë, por në këtë nuk e kemi gadishmërinë që institucionalisht t’i çasemi kësaj. Akademitë e Shkencave, ato në Shqipëri e në Kosovë, jo vetëm që janë largë, por po ngecin, dhe kjo është brenga shumë më e madhe, bile, bile si u pa nga disa reagime, ato (akademitë) janë edhe kundër hapjes se kësaj çasje, sepse disa stereotipe ideologjike, ku janë murosë disa njerëz, disa autoritete dhe nëse kështu sillen, deshirojnë t’i bëjnë piramida, të cialt janë të pambrojtura dhe kjo është kujt t’i bëjnë një dëm, por kjo është shkencë dhe nuk kanë mundësi ta ndalin këtë proces!

Kjo do vazhdon dhe do shkon deri në atë distancën e fundit, ku do del realiteti çfarë né e kemi dhe çfarë do të duhej ta kemi. Ju e përmendet se ka reagime edhe nga ana e fqinjëve. Cili është ai pozicioni i juaj në këto reagime dhe brenda etnitetit tonë shqiptarë, por edhe nga fqinjët tanë atje në Ballkan?

Po! Reagimet e para kanë ardhë nga Akademia e Shkencave Serbe, sepse ata janë autorë të memorandumeve, autorë të gjenocideve etj.etj. që, fatkeqësisht sot e gjithë ditën po ballafaqohemi më to. Dhe, ky është një reagim, sepse ata për herë të parë po dalin më fytyrën e tyre të vërtetë të shkencave të tyre dhe ky reagim diskrediton aty edhe hapë mundësinë që bota dhe të gjitha ata që i kanë besuar deri dje, në një farë mënyre, se s’kanë pasë argumente të tjera, e tash kemi Çështjen Shqiptare, që është në kundërshtim të plotë me ato reagime! Kjo është e para! E dyta, që është, po ashtu një problematikë, është kjo: se Institucionet shkencore të Kosovës dhe ato të Shqipërisë nuk kanë reaguar, kjo do të thotë se ato pranojnë një pjesë të fajit, sepse mosreagimi do të thotë- pajtim më të. Këtu nuk është çëshjta që kam shtruar unë, për mbrojtje të një autori, por për çështje konceptuale, se do ta pranojmë né dhe më tutje tezën hegjemoniste serbo-madhe më të cilën:

SHqiptarët janë popull endacakë, se janë:

Popull pa histori, popull më bisht etj.etj.

Apo do ta pranojnë një çasje reale historike që:

Ne jemi popull antik,

Popull që ka ndërtua Bizantin,

Popull që ka luajtur rol të rëndësishëm në Pradnorinë Osmane,

Popull që tragjikisht ishte ndarë,

Që ka pësuar 100 vite në saje të kësaj politike,

Në saje ku shkenca serbomadhe i ka dhënë ata binarët antihistorik e antishqiptar këtu shkenca jonë duhet të reagojë. Nuk ka reaguar, pra është një brengosje. Kanë filluar disa reagime nga disa mediokër dhe kvazi-historian, të cilë për fat të keq tonin, plotësisht e mbrojnë. Tezen hegjemoniste sllave.

Kjo është ajo brenga ime më e madhe! Sa mund të pajtohem se mund të kritikohem nga aspekti shkencor ose pa vend, më siguri mund të ketë vend, sepse ndonjë autor nuk mund t’i absorbojë të gjitha gjërat, nuk mund të japi përgjigje në të gjitha lëmitë dhe kjo është shumë e natyrshme dhe, do kisha deshiruar që përnjëmend t’i kisha, s’do u nënshtrohem mënjëherë atyre kritikave dhe do t’isha shumë mirënjohës.

Por këtu kanë ardhë kritikat pikërsiht nga këndvështrimi i pikëpamjeve hegjemonsite serbo-mëdha, do të thotë unë quhem nacionalist, urrejtës i serbëve, etj.etj. dhe të njejtën gjë e përdorin edhe disa mediokër të kruzhoçeve shqiptare, për fat të keq të lidhur dhe më Qeverinë e Kosovës.

Ndoshta këtu është ajo arsyeja se vet Ministria e Arsimit ka hyrë në disa aranzhmane anti-shkencore dhe anti-kosovare, siç është ajo, veçmas vendikinimi i rolit të Perandorisë Osmane, që iu dhanë premtime ministrit turk para disa kohe, ku unë kam reaguar më ashpërsi të madhe, por janë edhe disa pika tjera që kanë të bëjmë më Planin e Marti Ahtisarit, ku është pranuar Trashëgimia fetare, kulturore, që nuk është e vërtetë që është e tyre (e kishave, manastireve, serbëve), pasuri e krishtene, që shqiptarët i kanë tapiat, etj.etj. do të thotë këtu është një pozicionim politik, sepse, nëse né e pranojmë, do të thotë ta shkruajmë historinë objektive, do të thotë të lirohemi prej kurthit të koncepteve hegjemoniste, automatikisht ndryshojnë edhe disa çasja ndaj politikës dhe kjo politikë si duket nuk është e interesuar që t’i ndryshojë ato.

Unë do të vazhdoj të punoj dhe është interesant se libri për 3-4 muaj ka pësuar katër ribotime. Deri tash ka rreth 15 mijë ekzemplarë dhe pritet që deri në shtator (2013) të ketë 6-7 ribotime dhe mbi 30 mijë ekzemplarë.

Kjo është përgjigjeja ime më e madhe se populli e ka parë se ku është e vërteta dhe se populli e do realitetin, do të ketë historinë nga Antikiteti, sepse deri dje janë mësuar që historinë t’ua shkruajnë të tjerët dhe sot e dinë se një autor shqiptar na tregon se:

Jemi popull antik,

Jemi popull që kemi ndihmua qytetrimin përendimor,

Jemi popull që nuk kemi rrënuar, si thonë në historiografin serbom amdhe.

Këto janë ato që çdo njeri i rendomtë në Kosovë i ka në librin që Kosova konsiderohet pjesë e identitetit të vet dhe ky është problemi që Qeverinë e vë para një situate shumë absurde: deri dje kemi luftuar për Shtetin e Kosovës, për një liri, për mendimin e lirë, që nënkupton edhe shkencëne lirë, sot po luftohet kundër kësaj të vërtete, e kjo është brengëgosëse!

Sa shoh unë, ju më Librin e juaj jeni paraqitë edhe në Kosovë, edhe në Shqipëri, por nuk kam dëgjaur, nuk kam hasur në ndonjë shkrim që është bërë prezantim i lbirit tuaj, librit për Kosovën dhe në tjera vende, mirëpo, jehonë të madhe ka pasë në Diasporë, dhe këtë e pamë edhe në qytetin Ängelholm të Suedisë. Çfarë janë opinonet e juaja për Diasporën në Librin e juaj, për vendlindjen u muarr vesh!? 

Desha të ju plotësoj se në Shqipëri do të shkojnë disa ekzemplarë, atje janë më vonesë, por ata janë më disa probleme tjera dhe janë disa historianë që për ta lexuar librin ju duhen 3-4 muaj, por libri ka filluar që më parë në Shqipëri, dhe kjo është ajo që shkon.

Sa i përket Diasporës, në Diasporë është një interesim shumë i madh. Kemi fillua më Zvicrën, kemi pasë 3-4 promovime atje, në Gjermani kemi pasë disa promovime, po sot këtu (në qytetin Ängelholm). Dmth, është bërë një rrugëtim nga Jugu deri tek Veriu, është fillua më një Diasporë që është mjaft e koncentrueme edhe në Zvicër dhe shumë e fuqishme dhe shumë e madhe dhe numerikisht edhe në Gjermani, po ashtu e rëndësishme, por e pa organizuar sa duhet… deri tek ’Diaspora – në Suedi, ku nuk është e madhe numerikisht, por është shumë madhe për nga paraqitja si një komunitet në Suedi, dhe kjo është punë e mirë dhe fort e mirë që unë kam pasë mundësinë të komunikojë më këtë komunitet që është në një shtet shumë demokratik, që është shtet shumë human, që ka bërë shumë për këtë komunitet dhe janë shumë të interesuar që shqiptarët këtu ta kenë historinë e vet nga autorët e tyre e jo ta kenë atë që ua kanë mësuar që 50 vjet e sa!

Kjo për mua është shumë domethënëse dhe uroj që ky komunitet të integrohet, ta ruaj identitetin e vet dhe në të njejtën kohë të bëhen qytetarë të ndershëm e të përgjegjëshëm të Suedisë, te jenë ata të cilët do të janë ambasadorët tanë këtu në të gjitha fushat dhe kjo të jetë e dobishme për Kosovën!

Profesor Jusuf, ju faleminderit për intervistën. Besoj se do kemi rast të shihemi!

Ju faleminderit edhe juve!