moj Çamëri – Dielli

Jemi mbushur plot me kryeministra, gjenerale e komandante te veteshpallur, por jane sherbestaret ata qe sot po i duhen me shume se kurre kombit tone/

Nga Sadik ELSHANI/*Filadelfia/

Nga te gjitha trevat shqiptare, jashte kufijve te Shqiperise londineze dhe Kosoves, gjendja, pozita, ceshtja kombetare me e mjerueshme eshte ne Çameri. Te gjithe e dime se gjendja e shqiptareve ne Luginen e Presheves, Mal te Zi e Maqedoni nuk eshte ne nje gjendje te lakmueshme, ashtu sic deshirojme ne qe te jete. Pork jo as qe mund te krahasohet me gjendjen e veshtire te vellezerve came ne Greqi, te cileve u mohohet edhe identiteti kombetar, te qenit (ekzistenca) e tyre. Shteti grek nuk njeh asnje pakice kombetare, per ta te gjithe jane greke. Keto probleme jane rrahur mjaft dhe per to eshte shkruar shpesh ne shtypin shqiptar, prandaj nuk eshte nevoja qe te perseriten ne kete shkrim. Gjendja e mjerueshme e Camerise po dihet mire, por ajo qe po mungon eshte perpjekja kembengulese, vizioni per zgjidhjen e ceshtjes came.

Ajo qe me shtyri qe t’i shkruaj keto radhe jane disa deklarata qe po degjoja per here te pare ne nje bashkebisedim, veprimtari qe u zhvillua dite me pare ne Filadelfia. Me kryetarin e Akademise Shqiptaro – Amerikane te Shkencave dhe Arteve, profesor Skender Kodren, ishim marre vesh se ate dite ne Filadelfia do te bente nje visit zoti Eduard Ndocaj, deputet i Kuvendit te Shqiperise. Dhe ashtu ndodhi: ser bashku me deputetin Ndocaj dhe profesor Kodren nga Nju Jorku erdhen edhe nje grup bashkatdhetaresh dhe te gjithe se bashku zhvilluam nje bisede vellazerore per problemet me te cilat po ballafaqohet Shqiperia, shqiptaret ne trojet etnike si dhe ne diaspore. Te pranishmit shprehen pakenaqesine me atmosferen jo te mire e aspak parlamentare qe po ndodh ne Kuvendin e Shqiperise. Ne grupin e bashkatdhetareve bente pjese edhe zoti Festim Lato, kryetar i Partise Demokratike te Camerise, me seli ne Hage te Holandes. Te gjithe ne ne Filadelfia, zotit Lato po ia degjonim zerin, po ia shihnim fytyren per here te pare. Ai foli per veprimtarite, angazhimet e tij dhe te shoqates se tyre qe lidheshin me problemet e ceshtjes se Camerise. Por ai na habiti te gjitheve kur deklaroi se Pavaresia e Camerise ishte shpallur ne Hage ne tetor te vitit te kaluar dhe se ai na qenka kryeministri i Camerise?!

Se pari, zoti Lato dhe ata pak perkrahesit e tij duhet ta dine mire se, pavaresia e Camerise nuk shpallet ne Hage, por ne Janine, Preveze, Arte, apo ne ndonje vend tjeter te Camerise. Pavaresia e Shqiperise u shpall ne Vlore, ne prani te perfaqesuesve te te gjitha trojeve shqiptare, ndersa pavaresia e Kosoves u shpall ne Prishtine, ne Kuvendin e Kosoves e ne prani te deputeteve qe perfaqesonin popullin e tere Kosoves. Prandaj, shpallja e pavaresise ne Hage, ne prani te nje grushti njerezish, nuk eshte kurrefare pavaresie. Veprime te tilla jane te pamatura, te papjekura e donkishoteske, sepse nuk e ndryshojne fare gjendjen ne terren, pra ne Cameri. Kjo tregon qarte se disa individe nuk e cajne koken per gjendjen e njemendte (reale), por vetem per nevojat e tyre egoiste e karrieriste. Me brohorima, me rrahagjoksje, me deklarata bombastike nuk mund te zgjidhet ceshtja e Camerise dhe asnje ceshtje tjeter kombetare, por vetem me pune te perkushtuar e veprimtari te panderprere atdhetare. Ata qe punojne per kombin nuk bejne zhurme, nuk e rrahin gjoksin, nuk flasin per punen e tyre, nuk vetemburren – historia flet per ta, kombi mburret me ta. Gjendja e sotme e cameve dhe arvanitasve ne Greqi mund te krahasohet me gjendjen ne te cilen ndodhej Shqiperia ne kohen e para fillimit te Periudhes se Rilindjes Kombetare. Ah, sa bukur tingellon: Kryeministri shqiptar i Camerise se pavarur, por sa e mjerueshme eshte pozita kombetare e cameve ne Greqi! Eshte veshtire te pershkruhet me fjale. “Petullat me uje nuk mbarohen”, thote nje fjale e urte shqiptare.

Pasta jai vazhdoi, duke thene se tani kishte ardhur ne Amerike per ta hapur ambasaden e Camerise ne Washington. Kjo eshte teper naïve, sepse askush nuk mund te vije ne Washington per te hapur ambasade kur t’i teket dikujt. Ky shtet nuk eshte “Banana Republik”, nuk eshte shtet bashibuzukesh. Dihet fare mire protokolli per hapjen e ambasadave ne vende te huaja: ambasadat happen kur shteti nikoqir e njeh pavaresine e shtetit perkates. Fatkeqesisht, Cameria ende eshte shume, shume larg nga ky hap.

Dihet se gjendja e Camerise eshte e veshtire, por ke ta fajesojme tani qe Cameria na qenka e pavarur?! “Kryeministrin” dhe “qeverine” e tij apo Greqine?! Si mundet ky “Kryeminister” te ankohet te nderkombetaret per gjendjen e rende ne Cameri, kur vete na qenka derejtues i asaj krahine shqipate?! Ka absurd me te madh?! Ceshtja e Camerise eshte nje problem shume serioz kombetar qe kerkon nje qasje, nje perkushtim teper serioz e jo te bie ne keso nivele teper te uleta. Veprime te tilla te pamatura jane deshmi se ne vuajme nga sindromi i heroit, udheheqesit, i te qenit i pari, duke mos patur parasysh se, a jemi te afte, te zotet per t’i dale ne balle detyrave kaq serioze e te veshtira.

Kosova dhe Cameria paten fatin e perbashket e te dhimbshem: te dyja u shkeputen padrejtesisht nga trungu i Dheut Meme. Por paralelizmat nuk shkojne gjate, sepse gjendja ne Kosove ka qene dhe eshte ndryshe nga ajo e Camerise. Kosova e fitoi pavaresine fale perpjekjeve dhe lufterave te brezave te tere shqiptaresh, ndihmes nderkombetare dhe faktit se Jugosllavia si shtet u shkaterrua. Ketu nuk ka nevoje te zgjatemi se historia i ka thene te tjerat. Prandaj zgjidhje e problemit te Camerise kerkon nje qasje pak me ndryshe nga ceshtja e Kosoves, edhe pse ka mjaft ngjajshmeri.

Se pari, partite came duhet te bashkohen, t’i bashkerendojne punet e tyre, te flasin me nje ze, nga mesi i tyre te nxjerrin nje udheheqes qe ia mbushe syrin dikujt, te bindshem e me autoritet e respekt si Ibrahim Rugova. Pastaj te ushtrojne trysni mbi qeverine e Shqiperise, ne BE, ne Parlamentin Europian qe si hap i pare, te njihet kombesia shqiptare ne Greqi. Pakica greke ne Shqiperi i gezon te gjitha te drejtat s ite gjithe qytetaret tjere. Jane pikerisht te njejtat institucione europiane qe per nje grusht serbesh, te cilet i gezojne te gjitha te drejtat, jane duke e paralizuar jeten politike te Kosoves. Ndersa Greqia, nje anetare e BE-se, as qe i njeh pakicat kombetare ne teritorin e saj, lere me t’u garantoje atyre te drejtat me themelore, ekzistencen e tyre. Te kerkohet perderimi i gjuhes shqipe ne publik, te happen shkolla shqipe, t’u njihet e drejta e prones cameve te debuar me dhune nga vatrat e tyre me 1944. Keto kerkesa sa per fillim, pastaj vijne te tjerat, dalengadale apo shpejt e shpejt, varesisht nga rrethanat e caktuara historike.

Ndertimi i shtepise fillon nga hedhja e themeleve dhe jo nga venja e kulmit. Ka shume pune per t’u kryer para se dikush ta shpalle veten “Kryeminister”. Clirohet vendi, pastaj zgjidhen drejtuesit e shtetit me voten e lire te popullit. Per fat te keq, nga perspektiva, kendveshtrimi i sotit, Cameria eshte shume larg nga ky cast. Endrren gjithmone duhet ta mbajme gjalle dhe ne nderkohe duhet t’I kryejme punet qe duhen kryer se pari.

Sic permenda ne fillim te shkrimit, ne u tubuam ne Filadelfia per nje qellim tjeter, prandaj ishte e pamundur t’i shprehja mendimet e mia te cilat i hodha ne kete shkrim. E bera kete shkrim jo per te kritikuar ndonje person te caktuar, por vetem per t’i shprehur pikepamjet, shqetesimet e mia per ceshtjen e Camerise, si nje shqiptar qe gjithmone ka qene i brengosur, i shqetesuar me fatet e kombit tone, duke filluar nga nje moshe teper e re; si nje njeri qe kurre nuk ka qendruar indifferent para sfidave te ndryshme dhe gjithmone eshte munduar te bej dicka brenda aftesive dhe mundesive te veta. Ketu nuk po zbuloj asgje konspirative, asnje fshehtesi (kete nuk do ta beja kurre), sepse keto te dhena per Shpalljen e “Pavaresise” se Camerise ne Hage jane bere publike, gjinden ne internet. Ky shkrim eshte vetem nje keshille e cilter e shume dashamirese: “Te mos bejme hop pa e kercyer gardhin” – sic thote nje fjale tjeter e urte e jona.

Filadelfia, 29 janar, 2017

*Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptar – amerikane.

Homazhe simbolike viktimave çame nga masakrat greke. P.Begzati:”Masakra ndaj çamëve ka vetëm një emër:gjenocid e pastrim etnik…Koha që Qeveria Shqiptare t’i jep fund qëndrimit pasiv nda çështjes çame.. Deklaratë apeli nga 14 Shoqata iu dërgua BE-së, OSBE-së etj./
Hazir MEHMETI, Vjenë*/
Këshilli Koordinues i Shoqatave Kulturore në Vjenë organizoj manifestimin në përkujtim të tragjedisë së përgjakshëm të popullsisë çame nga forcat greke. Ishin të pranishëm edhe përfaqësues nga Ambasada e Shqipërisë, Maqedonisë dhe Kosovës. Mysafir rasti ishte z.TahirMuhedini, deputet përfaqësues në parlamentin shqiptar të shqiptarëve të Çamërisë. Kishin ardhur bashkëkombës nga e gjithë Austria, mes tyre shkrimtarë, artistë, krijues e veprimtarë.
Vjetët 1944-45 ishin vjet kur u krye tragjeditë më e rënda shfarosëse ndaj popullsisë çame. Gati paralelisht ndodhi masakra tjetër tragjike ndaj shqiptarëve nga forcat komuniste jugosllave tëpërkrahura nga komunistet shqiptarë brenda Shqipërisë dhe jashtë saj, Masakra e Tivarit. Mosvlerësimi dhe harresa e dy masakrave gjenocide nga shteti diktatorial komunist dhe shërbyesit e pushtuesit sllav, është një tjetër krim brenda vet kombit shqiptar, i ndarë ideologjikisht dhe në shërbim të shkatërrimit kombëtar.
Tani pas gjithë këtyre ndryshimeve progresive ndaj errësirës ideologjike komuniste dhe lirisë së trevave etnike shqiptare, krijohen mundësi të trajtimit, vlerësimit e përkujtimit për të parën herë masakrën e Çamërisë. Formimi i Këshillit Koordinues i disa shoqatave kulturore në Vjenë nga aktivistët e veprimtarët e njohur të çështjes kombëtare, hapi shtigje të reja aktivitetesh. Salla e bukur ishte përplot me mërgimtarë nga të gjitha trojet etnike shqiptare, mes tyre edhe nga Çamëria. Dita e 27 qershorit është shpallur si “Dita e Gjenocidit ndaj shqiptarëve të Çamërisë nga shovinizmin grek”. Forcat armike greke në këtë datë ushtruan terror masiv me përmasa gjenocidi, ku u masakruan mijëra çamë dhe mbi 35 mijë prej tyre u dëbuan nga vatrat e tyre duke iu aneksuar toka e pasuria dhe u pamundësohet kthimi i tyre edhe pas 70 vjetëve. Tubimin e hapi Dr.Dr.Ilir Çaushi nga Instituti i Kulturës Shqiptare “Aleksandër Moissi” në Vjenë. Kurse vështrimin rreth masakrës greke ndaj Çamërisë e mbajti z.Petrit Begati (Kasemi): “Padrejtësisht krahina shqiptare e Çamërisë u shkëput nga Kongresi i Ambasadorëve të Londrës prej tërësisë së truallit etnik shqiptarë me 11 gusht të vitit 1913 duke iu aneksuar Greqisë. Popullata e Çamërisë iu nënshtrua represionit grek gjithmonë me propagandën e greke sikur po sillnin barazinë, qytetërimin e respektimin e të drejtave njerëzore. Kjo fasadë propagandistike shoqëronte nënshtrimin e Çamërisë dhe çamëve, jo vetëm që ka mashtruar dhe vazhdon ta mashtroj opinionin e gjerë por pësoi një nga fatkeqësitë më të mëdha që nga koha antike e këtij populli. Ky pushtim solli shkatërrimin e vlerave, vrasje masive duke përfshirë këtu edhe vrasjet fëmijëve. Çamëve iu mohuan të drejtat e tyre në shkollim në gjuhën shqipe të lashtë stërgjyshore që nga pellazgjishtja duke vazhduar me gjenocid ndaj tyre në vitet 1944 e 1945. Ky represion me përmasa gjenocidi u përcoll më shpërnguljet masive të çamëve, veçan atyre të religjionit mysliman. Ishte ky një plan i përgatitur e studiuar shumë vjet më parë duke kujtuar këtu dy projekte famëkeqe që ka njohur Ballkani: “Naqertania” serbe dhe “Legalites” greke për shfarosjen e shqiptarëve dhe dëbimin e tyre nga territoret autoktone. Që nga aneksimi i Çamërisë greket kanë organizuar vrasje masive të planifikuara…. Sipas Marrëveshjes së Llozanos të vitit 1943/44 mes autoriteteve greke dhe aktorët ndërkombëtarë, u dëbuan nga territoret çame mijëra familje shqiptare, pothuaj se u boshatisën Parga dhe rrethina e saj, Kosturi, Konica, Janina etj. pra një spastrim etnik i formës së veçantë. Në vitet dyzetë, pak para pushtimit të atyre viseve nga fashistët gjerman, grekët organizuan burgosjen dhe internimin e meshkujve shqiptarë në ishujt e Mesdheut që nga mosha 16 vjeçare e tutje, duke lënë vetëm gra e fëmijë të pa mbrojtur të cilët iu nënshtruan plaçkitjeve, dhunimeve, shkatërrimeve të vazhdueshme nga bandat kriminale greke. Ishin këto kampe internimi të tipit të fashistëve të Mauthausenit për shfarosje masive. Ishte realitet i shpëtimit të kësaj popullate nga burgjet e internimit dhe shfarosjes prej forcave gjermane që pushtuan këto vise. Ata u liruan dhe u vendosen në shtëpitë e tyre në Çamëri dhe duke i shpëtuar kështu shfarosjen e tërë meshkujve. Atyre iu lejua shkolla, gjuha, kultura. Tani ironia e fatit, ushtria fashiste identifikohet si çlirimtare. Kjo në sytë e çamëve u krijua si pikëpamje, se grekët ishin pushtuesit kurse gjermanët të mos shikoheshin si pushtues por si çlirimtarë, pasi këta po u njihnin të drejtat e tyre të mohuara nga pushtuesit grek në vazhdimësi. Çamët për herë të parë realizuan të drejtat e tyre kombëtare, mbajtjes së flamurit, shkollimin në gjuhën amtare. Në ngjarjet tragjike që pësuan më vonë çarqet greke duke propaganduar, se gjoja çamët bashkëpunuan me gjermanët dhe rrethanat e krijuar gjatë luftës, favorizimet e saj, realizoi aktin e fundit gjenocid ndaj popullsisë myslimane çame i filluar më 27 qershor të vitit 1944 dhe i përfunduar më masakrën e fundit të Varnanit me 13 mars 19945 kur s’kishte asnjë forcë gjermane në Çamëri…. Vetëm brenda 27 qershor 1944, ditë e martë, u ekzekutuan mbi 600 shqiptarë çamë nga EDES-i grek nën komandën e famëkeqit Napoleon Zerva…. Kjo mbetet një nga ditët më të zeza të kombit shqiptar…. Mbi 10% e popullatës çame e vrarë dhe e masakruar nga të cilët 2900 të moshuar dhe të rinj, gra të dhunuar dhe mbi 35 mijë të shpërngulur nga trojet e tyre. I vetmi faj i tyre ishte pse ishin shqiptarë dhe jo grekë… Tragjedia çame dhe vepra armiqësore greke ndaj shqiptarëve të Çamërisë ka vetëm një emër: gjenocid e spastrim etnik… Ka ardhur koha që shteti shqiptarë t’i japi fund qëndrimit të tij pasiv nda çamëve e Çamërisë”. Në emër të shqiptarëve të Çamërisë përshëndeti deputeti zoti TahirMuhedini, i cili falënderoi të pranishmit për respektin që po tregonin në përkujtim të tragjedisë së vëllezërve të tyre çam. Gjatë këtij aktiviteti u shfaqën filma dokumentarë që risjellin në kujtesë ngjarjet e hidhura që kanë kaluar shqiptarët e Çamërisë si dhe dëshmi nga të mbijetuarit e masakrave. AbdullahAbdullahu, përfaqësues i Shoqatave lexoi deklaratën ku bëhet thirrje bashkësisë ndërkombëtare që të tregojë një interesim dhe kujdes edhe ndaj kësaj pjese të braktisur të Evropës dhe të kujtoj se dhe fëmijët e shqiptarëve të Çamërisë kanë të drejtën natyrale dhe historike për vatrat e tyre stërgjyshore.
Ishte një ambiente i rrallë përplot emocione, ku nuk mungonin lotët. Dhimbja në shpirt trazonte secilin, veçan kur takoj mik e mikeshë çame. Para të vinte pamja e vendlindjes e cila të pret me gjithë bukuritë e vuajtjet e saj. Vërtetë, “Çamëri, na mbeti loti në sy” dhe Arvanitasit, nipat e mbesat e Marko Boçarit edhe sot me shpresë këndojnë: Sa të jetë Shqipëria, Nuk ka mortje Çamëria.
* Hazir Mehmeti eshte korerspondent i Diellit ne Vjene

Çameri, moj Çameri…

Aktivitet përkujtimor në Vjenë:”Çamëri moj Çamëri,70 vjet lot në sy