Mustafa Xhepa – Dielli

ÇAMÇAKËZ – ÇÌMÇÀ

September 29, 2020 by dgreca

Nga Muç Xhepa- Do t’i fusin në kampe pune,- tha Aureli dhe u ngrit të shkojë. Ishte bashkë me Mirandën. Ajo tundi kokën. Nuk e aprovoi mendimin e të shoqit.Jemi miq që fëmijë. Nga Elbasani. Jeta në konviktin e së njëjtës shkollë në të mesmen dhe të lartën, na ka bërë si vëllezër. Aureli dhe Miranda u dashuruan që në bankat e shkollës së mesme dhe u martuan fare të rinj. Çift ideal.- Këta kanë marrë fund,- tha Miranda,- e jo më të mbyllin mijra njerëz në kampe përqendrimi.U larguan për te stacioni i autobusëve prapa piramidës së Neronit. Unë u ula te bordura në anën tjetër të hotel “Dajtit”, pranë kabinës së telefonit. Shenjë e një ere të re. Jo prodhim vendi. Prisja Artan Metohun të hanim drekë bashkë. Ishim miq që nga koha e universitetit. Ai studionte të bëhej inxhinier pyjesh, ndërsa unë mësues i gjuhës angleze, të cilën Artani e mësonte me pasion dhe e fliste rrjedhshëm. Duke zbritur shkallët e hotel “Dajtit” ma bëri me dorë të shkoja tek ai. Ishte fillimi i viteve ’90.- Nesër herët kam për të marrë një grup turistësh anglezë te Hani i Hotit. Eja edhe ti!- Kërkon aprovim.- Flas unë me Hajrien, shefen e grupeve angleze tek Albturizmi. Punët kanë ndryshuar. Duan të afrojnë edhe nga ju.Vështroi ngultas. Më dha të kuptuar se hapja e ambasadave kishte thyer edhe prangat e tiranisë. Ndjeva një ngazëllim të brendshëm. Të flisje me të huaj ishte krim dhe të dënonin sipas nenit 55 për “agjitacion dhe propagandë”. Të flisja me anglezë, gjuhën e të cilëve kisha filluar ta mësoja që fëmijë, ishte më tepër sesa një ëndërr. Artani nguli këmbë.Nga Tirana u nisëm me errësirë. Në autobus, nga ato të rinjtë me xham të madh përpara, të dukej vetja sikur vrapoje në këmbë nëpër rrugët e ngushta.- Me serën tonë mbulohen e zbukurohen rrugët e Parisit,- tha shoferi pa e kthyer kokën nga ne, që ishim ulur në dy vendet e para pranë derës. Artani buzëqeshi dhe më shkeli syrin. Shoferi rreth të dyzetave, trupshkurtër e barkmadh, ishte nga Tirana. Me Artanin ishte mik. Kishin shoqëruar bashkë shumë grupe ndër vite dhe kishin krijuar besim te njër-tjetri.- Muçin e kam shok të vjetër,- i tha Artani duke qeshur.Te Hani i Hotit na priti kamerieri. Ishte i tronditur dhe dridhej sikur të ishte në ethe.- Doni diçka të ngroheni?- Nga një gotë “Rum”,- tha Artani.- Kam “Metaksa”, rumi mbaroi dje.Lokali ishte i errët. Një llambë e vogël ndriçonte banakun, e cila hidhte dritë të zbehtë edhe mbi tryezën tonë. – Ndizi neonet,- i tha Artani,- grupi vonohet.Kamerieri vuri gishtin mbi buzë. Të heshtnim. Shoferi nuk duroi. U ngrit dhe i mori vetë gotat bashkë me shishen e “Metaksasë”.- Ky është i humbur. Ku e kanë gjetur vallë?- Shoferi ktheu shishen qafëgjatë, të zbukuruar me medalje, si ato të konjakut “Skënderbeu” dhe mbushi gotat. – Për shoqëruesin e ri!- Trokiti gotën me Artanin.- Ktheje ngadalë se është i fortë,- m’u drejtua dhe ngriti gotën lart.Pa kaluar poshtë gllënjkën e parë, oficeri i shërbimit thërriti Artanin. Dolën jashtë lokalit. Në tryezë erdhi kamerieri. Vazhdonte të dridhej. Mori edhe ai një gotë metaksa dhe u ul pranë shoferit. – Patrulla e shërbimit ka asgjesuar dy shkelës kufiri. Djem të rinj nga Shkodra,- zëri i dilte i mbytur.- Por,- shoferi e ktheu me fund gotën,- sikur e kanë të ndaluar të qëllojnë për të vrarë!- Jemi bërë dhe. Shef Myzaferi gati sa nuk e braktisti detyrën. Tani u largua. Myzaferin e njihja. Kishim qenë bashkë në shkollë. Konviktorë. Djalë i heshtur dhe me karakter. Punonte në doganë.- I kanë ende trupat atje, në anën tjetër të përroit, mbi rrugën automobilistike. I ruajnë me ushtarë.Artani u kthye. Ishte i prerë në fytyrë. Po agonte.- Cili është Artani nga ju?- një ushtar me automatik në sup brofi te dera.- Grupi arriti. Eja t’i marrësh!Të vënë në kolonë për një, me çanta ndër duar, anglezët u afruan te dera e autobusit.- Good morning! Good morning!- belbëzonin, sikur të ishin në dijeni të krimit që kishte ndodhur pak orë më parë.Autobusi u nis me lëkundje të buta. Nga lart, klimatizuesit nisën të lëshonin aromë të këndshme, të huaj. “Eh, shqiptari i gjorë!” thashë me vete i trishtuar,-“shtyhet e shtypet në autobus ‘fizarmonikë’, pa xhama, i shqyer në mes. Pluhuri i rrugës ia nxin këmishën pa zbritur ende në stacion. Nëse tenton të largohet nga parajsa socialiste, përfundon buzë kanalit i bërë copa-copa nga plumbat e ushtarit”.Artani më tha të ulem në vendin pas shoferit. Nuk e kuptova përse.- Mirë se ardhët!- përshëndeti ai grupin. Pa përdorur fjalët, “Republikën Popullore Socialiste të Shqipërisë”. Mori mikrofonin në dorë, u ngrit në këmbë, u kthye nga turistët dhe filloi t’u flasë për itinerarin e tetë ditëve të qëndrimit në Shqipëri. Te hyrja e hotel “Rozafës”, ku do të hanin mëngjes, vinte rrotull një kuqo, barkalec, flokë thinjur, veshur me kostum ngjyrë bezhë të dalë boje, kravatë kafe edhe ajo e dalë boje. Sapo zumë vend në sallën e ngrënjes, ai iu afrua një kamerierje të bëshme dhe e ngacmonte me dorë në ijë. Ajo ledhatohej.- Është operativi Ndue, qefliu i sigurimit. E gjuan shumë armikun …- Artani tha me të qeshur.Dielli kishte filluar të ngrohte, kur lamë hotelin për të vizituar kalanë “Rozafa”. Në të përpjetën mbi rrugën kryesore, në njërën nga kthesat, mbinë nga dheu një tufë fimjësh. Ndiqnin në të dy anët autobusin dhe thërrisnin si të marrë: “Çìmçà! Çìmçà! Çìmçà!” Zgjatnin duart. Disa prej tyre vendosnin dy gishtërinj pranë buzëve dhe bënin sikur tërhiqnin diçka jashtë gojës që e mbanin me dhëmbë. Guida angleze, një grua rreth të dyzetave, flokëverdhë, të gjata deri pranë supeve, me sy blu dhe trup të rregullt, ku dallonin këmbët e mbushura e të drejta, u ngrit nga vendi, hapi xhamin e sipërm të dritares dhe hodhi një pako me çamçakëzë. Fëmijët u sulën duke shtyrë njëri-tjetrin për tokë. Shpërthyen të qeshura në autobus. Të tjerë filluan të bënin të njëjtën gjë. Dukej se ishin të përgatitur për një shfaqje të tillë. U trondita shumë nga skena tragjike. S’vura re që në vendin bosh, pranë meje, ishte ulur një vajzë e re. Fshiva sytë shpejt dhe u përpoqa t’i buzëqesh.- Don’t be sad! – Mos u dëshpëroni!- Më shtrëngoi dorën. Fjalët e para me një të huaj më mbetën në grykë. Lëmshi i dhimbjes i kishte mbytur ato.Pas një xhiroje brenda mureve të kalasë, grupi hyri në muzeun e vogël. Artani njihej me kuratorin dhe i kërkoi t’i fliste për kalanë. – Do t’më falësh,- m’u drejtua,- Valeria më kërkon te dera. I mbetur vetëm u afrova të dëgjoja.- Kalaja Rozafa është ndërtuar mbi kodrën në hyrje të qytetit të Shkodrës, më saktë, në juglindje të tij… rrethohet nga lumenjtë Buna e Drini…- Zëri i dilte i lodhur, anglishtja me gabime, në vend të shkopit tregues përdorte dorën…, kur filloi të mburrte punën e madhe që kishte bërë pushteti popullor për ta pasuruar muzeum, iu afrua një turist i moshuar.- Mund të na tregoni si dhe kur e pushtuan romakët këtë fortesë?- nga kuleta e madhe prej lëkure që kishte lidhur rreth brezit, ai nxorri një bllok të vogë të mbante shënim. Kuratori u kap në befasi. Bëri sikur nuk e dëgjoi pyetjen dhe vazhdoi me legjendën e murosjes, e cila shkaktoi të qeshura.- Ju pyes për epokën para Krishtit?- Nguli këmbë turisti.- Në vitin 168 p.e.r.,- u dëgjua një zë pranë derës. Ishte Artani i sapokthyer. Turistët shpërthyen në duartrokitje. Me të qeshurën e tij të padjallëzuar Artani i kërkoi ta vazhdonte vetë rrëfimin.Në Durrës arritëm rreth orës dy. Dreka ishte shtruar në sallën e madhe të hotel “Adriatikut”. Një botë tjetër, krejt e panjohur për mua. Kamerieret shërbyen në fillim aperitiv, djathë dhie të marinuar me piper dhe spec të kuq. Me të lyej feta të vogëla buke të porsathekura. Pastaj sollën sallatë të freskët me vaj ulliri. Pjata kryesore: dy kotoleta ala milaneze me mish viçi, të rrethuara me patate të skuqura, djathë kaçkavall dhe vezë të ziera e të prera me formë. Në fund, ëmbëlsira tiramisu. Drekën po e shtyja me lot, të cilët valë, valë më mblidheshin në grykë. Anglezët herë pas here, kur i kërkonin diçka njëri-tjetrit, thërrisnin: “Çimça, çimça”! Dhe, tregonin me gisht fetat e prera hollë të bukës së thekur, ende të ngrohta, jo prej asaj të zezës së dyqanit, por prej galetash të bardha, ndryshe, të panjohura për mua; pjatancën e vogël të zbukuruar me një fill ari anash dhe mbushur ma djathin e marinuar, shishet e ujti “Glina”. Por, kur Valeria thërriti: “Çimça, çimça”, dhe rrëmbeu shishen e verës, të kuqe, “Kabernet” që ishte në mesin e tryezës; nga të katër anët shpërthyen të qeshura të gjata, therëse. Hidhërimi filloi t’ia lerë vendin një ndjenje tjetër; të shtypur fort në errësirën e nënvetëdijes. Hakmarrja ndaj Valerias. Artani e vuri re. Isha zverdhur.- Dalim në verandë, – buzëqeshi çiltër.Verandën te hotel “Adriatiku” e kisha parë nga larg. Vend i ndaluar për punëtorët dhe fshatarët që me zell ndërtonin socializmin. “Çlirimtarët”, sundimtarët e rinj, ia kishin hequr të drejetën shqiptarëve t’i afroheshin vendit ku bëhej jetë borgjeze. Cili pushtues i huaj e kishte bërë një gjë të tillë? Tokë e “Xanun” sheh sot në të katër antët e vendit te pronat e pronarëve të grabitur. Hajde thuaj pastaj se historia nuk përsëritet? Artani mori djathtas verandës. Për te tryeza në qoshe. Në anën tjetër ishte ulur këngëtarja e madhe e muzikës së lehtë. Karshi saj, një burrë i veshur me kostum te huaj diçka i tregonte. Ajo qeshte me kumbim. E çpenguar, sikur të ishte e zonja e vendit.- Është Parashqevi Simaku dhe miku i saj, Pobrati, nëndrejtori i sigurimit për turizmin, tha Artani dhe porositi dy arançata. Kamerieri i solli menjëherë.- Përse të thashë të uleshe pas shoferit. Të huajt mendojnë që njëri prej nesh është i sigurimit. Pra, spiuni. Ai gjithnjë ulet në fundin e autobusit.- Më ka treguar Andrea Opari, para se të arratisej, një bisedë midis anglezësh.Artani qeshi me zë.- Ma thuaj. Më ka marrë malli shumë. Megjithëse, përpak e pësova nga arratisja e tij. Do të ta tregoj një ditë tjetër. Është histori e gjatë.- Grupi që shoqëroja,- fillova rrëfimin e Andreas,- ishte ulur te tarraca e pesëmbëdhjetëkatëshit. Mbrëmje. Kishin ngrënë darkë. Në tarracë ishte freskët. Kishin marrë nga një pije dhe tregonin barcaleta. Ai që e mbante veten si kapoja i grupit m’u drejtua me ton ironizues.- Andrea, mund të më thuash, përse në Gjarmaninë Lindore patrullojnë gjithnjë dy vetë?- Rrudha supet. Bëra të paditurin. Një grua e moshuar që ishte prezantuar si historiane, ndërhyri.- Njëri di të lexojë, ndërsa tjetri të shkruajë.- Plasi e qeshura.- Saktë! Fituat një gotë verë!- kapoja i kerkoi kamerierit t’i sillte verën.- Tani përsëri për ju Andrea,- u ngrit në këmbë që ta dëgjonin të tërë.- Në Bashkimin Sovjetik patrullat janë treshe. Ku qëndron ndryshimi?- Ngrita supet përsëri. Por, këtë radhë më shpëtoi nje buzëqeshje.- E di unë,- tha një djalë i ri që sapo ishte kthyer nga Moska.- I pari di të lexojë, i dyti di të shkruajë dhe i treti di të tregojë; raportojë për të dy të parët. Artani shpërtheu në të qeshur: me lot.- Andrea është i madh! Shoferi është i treti.Ditën e parafundit e kaluam te hoteli i Sarandës. Ishte ditë e bukur me diell të nxehtë. Ishim shtrirë te rëra përpara hotelit. Vend i vogël. Ngjitur pranë njëri-tjetrit. Mungonte Artani dhe Valeria. Pas një ore erdhi Valeria. Kishte veshur rroba banje në gjyrë blu. Dallonin fort me lëkurën e saj të bardhë. Ekstravagante në prerje. Bikini që i tregonin pjesë intime. Shtroi një peshqir të bardhë dhe u shtri me fytyrë nga ne. Filluan pëshpërima.- Bite, … bite, … teeth,- Nuk po i kuptoja anglezët. Është popull me humor të hollë.- Hair, … curly, … shame,- e qeshura u bë ngjitëse. Shikonin Valerian që kishte mbuluar sytë me kapele të bardhë dhe shijonte rrezet e diellit. I bërë kureshtar, i hodha edhe unë sytë tek ajo. Rrëzë bikinit kishte shenja të kuqe dhëmbësh, ndërsa në anë të buzës një qime të përdredhur ngjyrë kafe. Kishte mbllaçitur: “Çimça”.

ZHVESHUR

May 28, 2020 by dgreca

NGA MUSTAFA XHEPA/

Mesnatë. Dyl Sula, miku im i vjetër, më trokiti fort në derë. Ishim rritur bashkë në të njëjtën rrugicë, në qendrën e qytetit të lashtë, përpara se “Çlirimtarët” të na shembnin shtëpinë shekullore. Ndërtuan pallat për veten e tyre aty, në atë vend. Të zhveshur nga të gjitha na dëbuan te Banesat. Nëna, e shqetësuar, rendi e para. Ato ditë në orët e vona, shtiej me armë te Banesat. Falangat komuniste, vetëm ato kishin armë, gjuanin në ajër, krijonin panik, pasiguri dhe terrorizonin njerëzinë. Banesat, lagjia në rrëzë të kodrave, larg qytetit, vend i caktuar për të dënuarit, deklasuarit dhe të padëshiruarit e sistemit, ishin problemi kryesor për komunistët. Të nesërmen do të zhvillonin zgjedhjet e reja. Të parat pas një gjysmë shekulli, ku do të votohej edhe për të tjerë. Partia e Punës (Komuniste) ishte në hall, duhej mbajtur pushteti me çdo kusht. Të fitohej kohë.
– Çfarë kanë vjedhur me ndihmën e Lindjes, duan ta ligjërojnë me ndihmën e Perëndimit, – thoshte Dyli, heroi i ditëve të para të shpërndarjes së gazetës RD.
Atë çast po i thoshte nënës.
– Muçi të vishet shpejt! Do të vijë një i huaj. Duhet ta shoqërojë në votime nesër.
Në Librazhd arritëm rreth orës dy të mëngjesit. Sportelisti i hotelit, njeri i sigurimit, nuk na la të futeshim brenda.
– Kam urdhër, – i thoshte përfaqësuesit të opozitës, ky një djalë i ri nga Tirana, që punonte inxhinier pyjesh në zonë. Ishte kandidat për deputet në qytetin e Librazhdit.
– Kam prenotuar dhomë, e kam paguar, – ngulte këmbë inxhinieri.
– Ore, do dalësh jashtë apo t’i thërras policit, – kërcënonte sportelisti.
Polici i fshehur në kthinën e sportelit doli menjëherë, pa e thërritur kush. Kapi prej krahu inxhinierin dhe e shtyu jashtë. Binte shi dhe frynte një erë e ftohtë, fundmarsi. Errësirë. Inxhinieri kundërshtonte tashmë me zë të lartë. Nuk kaloi shumë. Një hije urdhëroi policin. Na lanë të futeshim brenda. Një dhomë në katin e dytë. Inxhinieri dridhej nga frika, të ftohtit, ose të dyja bashkë.
Rreth orës tetë të mëngjesit, kryetari i opozitës, Sazani, një djalë i ri me trup mesatar, muskuloz, i qeshur, na ftoi të prisnim te zyra e tij, derisa të vinte i huaji. Dera e zyrës në katin e dytë, te një ndërtesë në qendër, ishte e shqyer, dritaret ishin thyer, karriget ishin kthyer përmbys. Sazani qeshte.
– I kanë bërë ata, – bëri me dorë nga disa ushtarë jashtë, në xhade.
Qeshën edhe ata, e përshëndetën me grusht. Dukej si një shfaqje e përgatitur për të huajin. Vite më vonë babai do të më tregonte se Sazani i kishte grabitur një copë tokë nga prona jonë në qytetin e Librazhdit, kishte ndërtuar një godinë dykatëshe, e kishte shitur dhe jetonte i lumtur në Amerikë. Po kështu edhe turizmi, ku kalova natën, ishte ndërtuar mbi pronën tonë. Kur babai ishte interesuar në zyrën e privatizimit, i kishin thënë se nuk mund ta ndihmonin, pasi për atë objekt interesohej Eduard Selami.
– Është mbi tokën time, me ligjin e privatizimit, – mundohej t’i bindte babai.
Shkrimtari i madh antikomunist, Visar Zhiti, do të na kujtonte si prej shenjti.
“… të tjerë ishin ata që u kryqëzuan dhe të tjerë ishin ata që u ringjallën…”.
Profesorin e marksizëm-leninizmit koha e kishte zhveshur nga idealet komuniste. Kur erdhi si kryetar partie në SHBA, ditën e kaloi në zyrën e ambasadorit. Mua bënte sikur nuk më shihte. Në ambasadë punonim dy vetë, ambasadori dhe unë; ambasada ishte një apartament me dy dhoma në katin e dhjetë në një godinë të vjetër.
Foristrada ngjyrë gri me targë të huaj ndaloi në qendër. Zbritën dy të huaj, një grua me flokë të verdhë, kaçurrelë, rreth të tridhjetave, që e prezantoi veten si gazetare dhe një mesoburrë shpatullgjërë. Në gojë mbante llullë druri, të cilën e thithte herë pas here duke lëshuar rrathë blu mbi kokë. Mjekra e zezë i bashkohej me mustaqet në formë rrethi. Gazetaren do ta shoqëronte Çlirim Rrusha, me të cilin kisha njohje që nga vitet e shkollës. Ata do të vëzhgonin zgjedhjet në qytet, ndërsa të huajin që nuk u prezantua do ta shoqëroja unë në fshatrat përreth. Zonë kufitare, e rrezikshme. Erërat e ndryshimit s’kishin arritur ende.
– Më quajnë Riçard. Kam ardhur nga Jugosllavia pa leje kufiri. Është hera e parë që vij në vendin tuaj, – më tha. Fuoristradën e lamë në të përpjetën e pashtruar, larg qytetit.
Automobili xhironte në vend. Shiu kishte pushuar, kurse era jo. Bënte ftohtë, si prej mali. Rrugës ndeshëm me ushtarë kufiri, me çizme lëkure dhe automatikë në sup. Shikonin të inatosur. Shikim prej qeni kufiri. Kur po afroheshim te një godinë e vogël, si vatër kulture, na kaloi ngjitur një fshatar i gjatë, me mustaqe të trasha, që mbante një fes të bardhë në kokë. I buzëqeshi të huajit. Ngriti dy gishtat lart, nëformë V-je. Riçardi ia ktheu me gishtin e madh lart.
– Ja një votë për opozitën.
Qeshi. Nuk e kuptova, gëzonte apo bënte ironi. Prania e ushtarëve e kishte trembur. Tani dukej më i qetë, pas përshëndetjes me fashatarin. Dy ushtarë me automatikë na ndaluan të futeshim brenda.
– Ku do të shkoni?
– Gazetari i huaj ka ardhur të vëzhgojë votimin.
Bëra të hyja.
– Nuk lejohen të huajt këtu.
Bëri një hap pëpara më i gjati. Ndërkohë një burrë me kasketë kineze, kostum të rrudhosur ngjyrë gri, na buzëqeshi dhe na ftoi brenda. Dhoma ishte e madhe, me dy dritare të pambuluara që e lejonin dritën të futej lirshëm. Tryeza me fletët e votimit, mbuluar me beze të kuqe qëndronte në anë, kurse një burrë fytyrëngrysur shkruante emrat ulur në karrige. Në qoshen tjetër, rrethuar me perde prej cope të trashë ngjyrëblu, ishte vendi ku votohej. Perdja u hap në mes, fshatari që na kishte përshëndetur pak më parë doli duke i buzëqeshur atij me kasketën kineze, tashmë ulur pranë tavolinës. U afrua tek ai, e nderoi me grusht, doli jashtë pa na vënë re.
– Nuk është e lehtë të kuptosh rezultatin, – tha Riçardi, kur u mbyllën votimet.
– Këto ditë do të hap Ambasadën Amerikane në Tiranë, hajde të më takosh.
Po shkonte në turizmin e Elbasanit për të ngrënë darkë bashkë me gazetaren dhe Rrushën. Nuk më ftoi dhe as nuk pyeti nëse duhej të më paguante për shërbimin që i kisha bërë. U ndamë në errësirë. S’kishte kaluar shumë kohë kur një koleg shkolle më thotë:
– Ambasada Amerikane po jep bursa specializimi për në SHBA, përse nuk e provon një herë edhe ti?
Ashtu bëra. Mblodha disa artikuj që kisha botuar te gazeta “Fjala e Lirë”, miku im Bujar Hudhri m’i dha. E kishte themeluar vetë gazetën. E hënë, mëngjes. Fugoni taksi ndaloi në anë të ambasadës. Hyrja ruhej me policë, si dikur. U afrova te kolibja. Dhashë emrin e punonjëst që do të takoja.
– Prit këtu, – urdhëroi polici.
Prita, ora kalonte. Ai në kolibe, si prej qeni, kurse unë jashtë, me gazetat në dorë. Më në fund u afrua një vajzë e re, e njihja, nga ato të hershmet, prej Blloku. Ajo u step kur më pa. Foli me policin, iku pa më përshëndetur. Bëra të iki, po më vinte zor nga vetja.
– Prit mos ik!
Foli me zë urdhërues njeriu qen. Kishte ruajtur dikur “Çlirimtarët”, në Bllok, tani po ruante…
– Më jep pasaportën!
– Nuk kam! Jam vetë pasaportë. Riçardi më ka ftuar.
Zbardhi dhëmbët, kur dëgjoi përsëri emrin e zyrtarit.
– Oh, shefi!
Nga godina e ambasadës doli një djalë i ri, ecte me hap ushtarak, nuk foli kur u afrua, por ma bëri me shenjë ta ndiqja pas. Në paradhomë, ulur pas një tavoline me rimeso, me një shkëlqim të xhamtë, ishte Çlirim Rrusha. Më priti ftohtë.
– Mund të shkosh, shefi im po të pret, – tha.
Shefi me llullë në gojë rrinte ulur prapa një tryeze të madhe, këmbë për mbi këmbë. Nuk u ngrit. Ma bëri me dorë të ulesha në karrigen përpara tij. Po zieja nga brenda.
– Welcome my old friend! Why are you here – Mirësevini miku im i vjetër! Përse jeni këtu? – Buzëqeshi, si atë ditë, kur nuk kuptohej nëse ishte gëzim apo ironi.
Kështu më pyeti edhe oficeri i emigracionit shumë vite më vonë.
– Përse jeni këtu?
– Si Kunta Kinte! Kam dashur të vij me not, – i thashë.
Oficeri me njgjyrë, u nervozua.
– Në vendin e lirisë. Na kishin rrethuar me tela atëherë; sot po na djegin.
Nuk më besoi.
Vura gazetat mbi tavolinën e Riçardit. S’mori mundimin t’i hapë. Sa net isha lodhur të shkruaja ato artikuj, për dritën përtej oqeanit, vendin e tij. Për shpresën e madhe që na mbante gjallë kur ishim në varr.
– Më thanë se po jepni bursa. Kurse mujore në vendin tuaj. Kam dëshirë…, diçka për gjuhën!
Tymosi rrathë gri, filluan të ngjiten si re shiu.
– Të kanë misinformuar.
Nuk e lashë të mbarojë, u ngrita, mblodha gazetat. Ika pa kthyer kokën prapa. S’na preferonin, e kisha dëgjuar edhe nga të tjerë. Ato shkonin edhe më tej në arsyetim, preferojnë komunistë thoshin. Senatori McCarthy kishte ngritur zërin dikur.
– Kam këtu në dorë një listë prej 205 … një listë emrash, të cilët i janë bërë të ditur Sekretarit të Shtetit si anëtarë të Partisë Komuniste dhe megjithatë ende punojnë dhe formëzojnë politikat në Departamentin e Shtetit ….
Nuk e kishin besuar senatorin.
E lashë pa mbaruar fjalën oficerin e emigracionit. Si Riçardin. Mora pasaportën time që kishte lënë mbi tavolinë. Më ndoqi. Më lutej t’ia ktheja. I duhej si dokument që më kishte marrë në pyetje, ndërsa mua të vërtetoja se isha azilanti i zhveshur nga të gjitha, që po i digjej atdheu. Lutej, jo për mua, por për “çekun e rrogës”.

Shkëputur nga libri me tregime “Në sirtar” i autorit Muç Xhepa.

VALSI VJENEZ

May 2, 2020 by dgreca

Nga Mustafa Xhepa/

– Po shkruaj për jetën e inxhinierit Selim Zyma, kushëririt tënd. Kur të jesh i lirë shkojmë në Tiranë të flasim me vajzën e tij. Dua të saktësoj pak gjëra.- Më thotë Kujtim Bevapi, drejtori i bibliotekës së Elbasanit. Jemi miq të kahershëm.
– Shkojmë të dielën.
Pranverë. Aromë lirie. Ata që kanë lyer duart me gjak, Sigurimi i Shtetit, janë arratisur në Çamërinë e pushtuar pas Luftës së Dytë Botërore. Njerëzia thonë se janë nën mbrojtjen e Asfalisë. E tmerrshme, kur mendon që Sigurimi i Shtetit ekzekutoi qindra shqiptarë të pafajshëm, nën akuzën, “agjentë të Asfalisë”.
Pranë urës së Zaranikës qëndrojnë në pritje disa mikrobusë të vjetër. Të blerë dorë e dytë apo e tretë në Itali. Shoferët që dikur punonin me taksitë e shtetit, tani kanë dalë privatë. Afrohet një i njohur i Kujtimit.
– Ejani tek unë! Edhe dy të tjerë e nisemi për Tiranë.
– Të presim për dy pasagjerë do të thotë të rrimë edhe një orë këtu.- Kujtimi nguron.
– Hajde! Dil prapa!- Shoferi i drejtohet një djali në sediljen e parë.
– Mos ma prishni! Uluni në dy vendet e para!

Aeroporti i Budapestit “Ferihegy” gumëzhin me udhëtarë që lëvizin brenda kampit socialist. Në daljen qendrore është duke pritur një punonjës i ambasadës austriake. Është i shqetësuar. Gruaja nga Tirana nuk duket gjëkundi. Shkon të pyesë sërish punonjësin e informacionit.
– Po! Hilda Zyma, me linjën e Malevit nga Republika Popullore e Shqipërisë, e ka kaluar kontrollin. Shikoni në sallën e pritjes!
Diplomati kërkon me sy. Fotografia, të cilën i treguan në ambasadë, nuk i shembëllen me ndonjë grua në sallë. Duke i buzëqeshur afrohet një hije. Nuk i është ndarë që kur ka ardhur në aeroport.
– Ajo plaka atje!- Tregon me gisht dhe largohet “syri vigjilent”.
Ulur në fundin e radhës së karrigeve, gri të errët, është një plakë e kërrusur. Veshur me kostum të kaltërt, i zbardhur, i gjërë për trupin e saj të rrëgjuar. Moda e viteve dyzetë. Nuk i shkon me moshën.
– Zonja Zyma, mirësevini!- I shtrëngon dorën e tharë.
Hildës i mbushen sytë me lot. Fjala zonjë i duket prej një bote tjetër. Ajo nuk ekziston më. E shembur, njëherë e përgjithmonë. Kërkon ta falenderojë. Fjalët i mbyten në dashurinë që ka lënë pas. Vajzën, Ismeten. E ka rritur me thonj. Ngrënë e pangrënë. Punë të rënda. Jetë kasolleje, me çati e derë llamarine.

Mbi atë llamarinë të ndryshkur trokitën një natë dimri të akullt dy oficerë të lartë të Sigurimit të Shtetit. Ajo nuk ua hapi. E mbante me të dy duart, fort. Kishin tentuar edhe herë të tjera. Ishte metodë e mësuar nga shefi Beria i BRSS-së, babai i përdhunimit. Në shoqërinë e re të klasës punëtore e fshatare, përdhunimi, instikti i njeriut të ri, ishte arma që përdorej kundër klasës së përmbysur. Oficeri më i bëshëm në trup e hapi me forcë.
– Dëgjo ti e huaj! Partia ta ka shpallur burrin …- Hilda shtrëngoi Ismeten e vogël në krahëror.
– Të pafajshëm …- Hildës i ra të fikët.

Diplomati austriak e mban prej krahu, sikur ta ketë nënën e tij.
– Zonjë nuk ndjeheni mirë? Dëshironi të pushoni pak në ambasadë?
– Dua të nisem. Ta shoh, para se…!- Fshin lotët me duart që i dridhen.
– E kam këtu.- I tregon biletën për në Vjenë.
Avioni ngjitet mbi re. Hilda mbështet kokën prapa. Mbyll sytë.

– Mami, mami!- Ismetja e vogël e tërheq nga dora. Është hera e parë që i lejojnë të takohen me Selimin. E rrëmbyen natën. Akuza sabotator. I vunë prangat në duar inxhinierit topograf Selim Zymës që kishte punuar për caktimin e kufinjve të vërtetë të Shqipërisë në vitin 1942. U përpoqën serbët ta vrisnin, ashtu si një palë pushtuesish të tjerë kishin vrarë gjeneralin italian Enriko Telinin, kryetarin e Komisionit Ndërkombëtar Kufipërcaktues mes Shqipërisë dhe ardhacakëve të përtej detit. Gjenerali kishte futur brenda kufirit të Shqipërisë Janinën dhe pjesët e tjera të Çamërisë. Me duart e pushtuesve të rinj, “Bijtë e Stalinit”, serbët ia arritën qëllimit.
– Mami! Këtu do të dali babi! Hajde! Afrohemi te dera!
– Qëndroni aty ku jeni! Takimi sot është vetëm me të parë. Do ti shikoni armiqtë në dritaren e katit të dytë.- Polici largon me të shtyrë disa gra të moshuara që mbajnë në duar boçe me ushqime.

Fillojmë të ngjisim Krrabën. Pa vajtur te Ura Trembëdhjetë, ndërsa zbret marshin me të kërcitura, mikrobusi bën prapa.
– Një muaj kam që e ndërrova dreqin e freksionit. Do të ketë vendosur të përdorur.- Flet i trembur shoferi.
– Hajde gjeje këtë punë,- thotë Kujtimi.- Paratë t’i marrin për të ri.
Rruga është e ngushtë me dredha, e ndërtuar para Luftës së Dytë Botërore. Pak është vënë dorë për ta mirëmbajtur. Qarkullimi është shpeshtuar dhe në kthesat e shumta, pa pamje, mundet fare lehtë të ndodhin aksidente.
– Ja këtu ra një Opel dje.- Vajza prapa nesh i tregon gruas që ka në krah.
Poshtë në faqen e shkëmbit rri ngecur në mes shkurresh një Opel i shtypur në pjesën e përparme. Lutemi të mos ketë patur viktima. Në Tiranë arrijmë rreth orës njëmbëdhjetë. Shoferi ndalon prapa Piramidës. Marrim në këmbë rrugën për te shtëpia e Ismete Zymës. Është në pjesën e bulevardit pranë stacionit të trenit. Derën e apartamentit e hap vetë Ismetja. Takohemi me mall. Është disa vite më e madhe se nëna ime, por kanë shkuar shumë. Ka ardhur edhe te Banesat në Elbasan, kur na kishin degdisur pasi na kishin rrëmbyer shtëpinë.
– Ylli nuk do të vonohet, doli për të bërë pak pazare.- Ylli Kostreci është bashkëshorti i saj dhe kushëriri i mikut tim Uran Kostrecit. Njeri shumë i mirë.
– Rrimë në kuzhinë, jemi më rehat këtu.- Ulemi në divanin përballë bufesë, ndërsa Ismetja afron një karrige dhe ulet pranë nesh. Bisedat zënë njëra-tjetrën. Kujtimi e falenderon për mikpritjen dhe informacionin.
– Porsa ta botoj do t’ua sjell vetë në Tiranë.
– Të falenderoj me zemër në dorë.- Ismetja e përqafon.
– Jeni i pari që po shkruani për babanë tim.
– Me inxhinierin Selim Zyma krenohet jo vetëm Elbasani, por e gjithë Shqipëria.- Kujtimi flet i emocionuar.

– Vajta me mamanë ta takonim.- Fshin lotët.
– Në dritaren e burgut bënte me dorë një plak me mjekër të zezë, të madhe…- Shkundet me ngashërim.
– Më falni!- Pret të qetësohet.
– As mamaja nuk e njohu.- Fshin sytë.
– I dukej i huaj. Jo njeriu që kishte dashur më shumë se jeta.
– Selim! Selim!- Thërriste.
– Jam Hilda!- Babai na puthte me dorë.
– Është Ismetja!- Ai vazhdonte të na puthte. Nuk e lanë. E tërhiqnin nga prapa. Mbahej fort te dritarja. E morën. E pushkatuan.
Heshtje…Stjuardesa pyet Hildën nëse dëshiron të pijë diçka. Ajo e refuzon me tundjen e lehtë të kokës. Mbyll sytë përsëri. Ditëlindja. Ishte ftuar edhe një djalë i ri, student i inxhinierisë.
– Selimi është i zgjuar, i pashëm. Kam frikë se do të të rrëmbejë zemrën.
– Baba, unë jam e rritur tani. Tetëmbëdhjetë. Pastaj e kam takuar edhe herë të tjera.
– Të paska lënë gjurmë!
– Është nga një vend i vogël. Kemi lidhje gjaku me ta. Princ Vidi quhej mbreti i tyre. Albania.
Hilda hap sytë. Zonja që është ulur pranë saj në avion i buzëqesh.
– Isha në ëndërr.
– Me siguri e bukur, sepse po qeshnit.
– Si ëndrrat.

– E humba fare. Ylli po vonohet. T’ju nxjerr pak raki dhe diçka për të ngrënë.
– Jo,- thotë Kujtimi,- kafeja është tamam.
– Mbas lajmit që morëm për pafajsinë e babait, nëna u përpoq të kontaktonte me përfaqësuesit e ambasadës austriake. E pengonin. Një ditë arriti të takojë konsullin austriak. Ia tregoi të tërën. Ai premtoi se do të na merrnin në Austri. Nuk ndodhi ashtu. Tirana komuniste lejoi vetëm nënën. Mua më mbajtën peng këtu. Në Austri vajti te vëllai im, më i madh në moshë, që kishin lënë me gjyshin, kur erdhën në Shqipëri. Verin. Tani siç e shihni, pas ndryshimeve, do të shkojmë edhe ne si familje.
U ndamë me Ismeten duke i uruar udhë të mbarë. Rrugën për te “Piramida e Djallit” e bëmë pa folur. Ishim prekur thellë.

– Tani, Valsi Vjenez! Çiftet të zgjedhin partnerët.- Na ftoi babai. Eh i dashuri baba! Nuk të dëgjuam.
– Po shkoni në strofkën e ujqve.- Na këshillove. Ishim të rinj plot ëndrra. Selimi donte që Shqipëria e vogel t’i ngjasonte Austrisë.
– Do ta bëjmë! S’i mungon gjë.- Më mbulonte me të puthura.- Është e pasur me minerale, njerëz … e bekuar nga Zoti natyra e saj.- Po ujqit Selim rrinin gati për ta shqyer?
– Vajzat rendën te partnerët. Mua këmbët … drejt Selimit.
– Zoti Zyma, pricesha e mbrëmjes ju zgjodhi juve. Jeni me fat!- Babait i shkëlqenin sytë. Vlerësonte krenarinë dhe burrërinë e Selimit.

– Zonjë avioni ka ndaluar.
– Më falni!
I tërë bagazhi i Hildës, çanta e dorës që e ka qepur vetë. Shoferit të taksisë i jep adresën dhe mbështet kokën te xhami.
Në modë ishte vallzimi me trupat pranë, “International-style Viennese waltz”.
– Gjatë çdo rrotullimi kontakti i trupave rriste ndjenjën që kishim për njëri-tjetrin. Dora e djathtë e Selimit vendosur në kurrizin tim; dora ime e majtë mbi shpatullën e tij të djathtë. Dy duart e tjera kapur pranë lartësisë së gjoksit. Kur më takonte, një zjarr më diqte përbrënda.
– Të dua,- tha,- më shumë se jeta ime.- Vendosa kokën pranë zemrës së tij,- edhe unë.
– Zonjë arritët te shtëpia.- Shoferi hap derën e taksisë.