NGA MUSTAFA XHEPA/

Mesnatë. Dyl Sula, miku im i vjetër, më trokiti fort në derë. Ishim rritur bashkë në të njëjtën rrugicë, në qendrën e qytetit të lashtë, përpara se “Çlirimtarët” të na shembnin shtëpinë shekullore. Ndërtuan pallat për veten e tyre aty, në atë vend. Të zhveshur nga të gjitha na dëbuan te Banesat. Nëna, e shqetësuar, rendi e para. Ato ditë në orët e vona, shtiej me armë te Banesat. Falangat komuniste, vetëm ato kishin armë, gjuanin në ajër, krijonin panik, pasiguri dhe terrorizonin njerëzinë. Banesat, lagjia në rrëzë të kodrave, larg qytetit, vend i caktuar për të dënuarit, deklasuarit dhe të padëshiruarit e sistemit, ishin problemi kryesor për komunistët. Të nesërmen do të zhvillonin zgjedhjet e reja. Të parat pas një gjysmë shekulli, ku do të votohej edhe për të tjerë. Partia e Punës (Komuniste) ishte në hall, duhej mbajtur pushteti me çdo kusht. Të fitohej kohë.
– Çfarë kanë vjedhur me ndihmën e Lindjes, duan ta ligjërojnë me ndihmën e Perëndimit, – thoshte Dyli, heroi i ditëve të para të shpërndarjes së gazetës RD. 
Atë çast po i thoshte nënës. 
– Muçi të vishet shpejt! Do të vijë një i huaj. Duhet ta shoqërojë në votime nesër.  
Në Librazhd arritëm rreth orës dy të mëngjesit. Sportelisti i hotelit, njeri i sigurimit, nuk na la të futeshim brenda. 
– Kam urdhër, – i thoshte përfaqësuesit të opozitës, ky një djalë i ri nga Tirana, që punonte inxhinier pyjesh në zonë. Ishte kandidat për deputet në qytetin e Librazhdit.  
– Kam prenotuar dhomë, e kam paguar, – ngulte këmbë inxhinieri.
– Ore, do dalësh jashtë apo t’i thërras policit, – kërcënonte sportelisti.
Polici i fshehur në kthinën e sportelit doli menjëherë, pa e thërritur kush. Kapi prej krahu inxhinierin dhe e shtyu jashtë. Binte shi dhe frynte një erë e ftohtë, fundmarsi. Errësirë. Inxhinieri kundërshtonte tashmë me zë të lartë. Nuk kaloi shumë. Një hije urdhëroi policin. Na lanë të futeshim brenda. Një dhomë në katin e dytë. Inxhinieri dridhej nga frika, të ftohtit, ose të dyja bashkë.
Rreth orës tetë të mëngjesit, kryetari i opozitës, Sazani, një djalë i ri me trup mesatar, muskuloz, i qeshur, na ftoi të prisnim te zyra e tij, derisa të vinte i huaji. Dera e zyrës në katin e dytë, te një ndërtesë në qendër, ishte e shqyer, dritaret ishin thyer, karriget ishin kthyer përmbys. Sazani qeshte. 
– I kanë bërë ata, – bëri me dorë nga disa ushtarë jashtë, në xhade. 
Qeshën edhe ata, e përshëndetën me grusht. Dukej si një shfaqje e përgatitur për të huajin. Vite më vonë babai do të më tregonte se Sazani i kishte grabitur një copë tokë nga prona jonë në qytetin e Librazhdit, kishte ndërtuar një godinë dykatëshe, e kishte shitur dhe jetonte i lumtur në Amerikë. Po kështu edhe turizmi, ku kalova natën, ishte ndërtuar mbi pronën tonë. Kur babai ishte interesuar në zyrën e privatizimit, i kishin thënë se nuk mund ta ndihmonin, pasi për atë objekt interesohej Eduard Selami. 
– Është mbi tokën time, me ligjin e privatizimit, – mundohej t’i bindte babai.
Shkrimtari i madh antikomunist, Visar Zhiti, do të na kujtonte si prej shenjti.
“… të tjerë ishin ata që u kryqëzuan dhe të tjerë ishin ata që u ringjallën…”.
Profesorin e marksizëm-leninizmit koha e kishte zhveshur nga idealet komuniste. Kur erdhi si kryetar partie në SHBA, ditën e kaloi në zyrën e ambasadorit. Mua bënte sikur nuk më shihte. Në ambasadë punonim dy vetë, ambasadori dhe unë; ambasada ishte një apartament me dy dhoma në katin e dhjetë në një godinë të vjetër.  
Foristrada ngjyrë gri me targë të huaj ndaloi në qendër. Zbritën dy të huaj, një grua me flokë të verdhë, kaçurrelë, rreth të tridhjetave, që e prezantoi veten si gazetare dhe një mesoburrë shpatullgjërë. Në gojë mbante llullë druri, të cilën e thithte herë pas here duke lëshuar rrathë blu mbi kokë. Mjekra e zezë i bashkohej me mustaqet në formë rrethi. Gazetaren do ta shoqëronte Çlirim Rrusha, me të cilin kisha njohje që nga vitet e shkollës. Ata do të vëzhgonin zgjedhjet në qytet, ndërsa të huajin që nuk u prezantua do ta shoqëroja unë në fshatrat përreth. Zonë kufitare, e rrezikshme. Erërat e ndryshimit s’kishin arritur ende.
– Më quajnë Riçard. Kam ardhur nga Jugosllavia pa leje kufiri. Është hera e parë që vij në vendin tuaj, – më tha. Fuoristradën e lamë në të përpjetën e pashtruar, larg qytetit. 
Automobili xhironte në vend. Shiu kishte pushuar, kurse era jo. Bënte ftohtë, si prej mali. Rrugës ndeshëm me ushtarë kufiri, me çizme lëkure dhe automatikë në sup. Shikonin të inatosur. Shikim prej qeni kufiri. Kur po afroheshim te një godinë e vogël, si vatër kulture, na kaloi ngjitur një fshatar i gjatë, me mustaqe të trasha, që mbante një fes të bardhë në kokë. I buzëqeshi të huajit. Ngriti dy gishtat lart, nëformë V-je. Riçardi ia ktheu me gishtin e madh lart.
– Ja një votë për opozitën.
Qeshi. Nuk e kuptova, gëzonte apo bënte ironi. Prania e ushtarëve e kishte trembur. Tani dukej më i qetë, pas përshëndetjes me fashatarin. Dy ushtarë me automatikë na ndaluan të futeshim brenda. 
– Ku do të shkoni? 
– Gazetari i huaj ka ardhur të vëzhgojë votimin.
Bëra të hyja.
– Nuk lejohen të huajt këtu.
Bëri një hap pëpara më i gjati. Ndërkohë një burrë me kasketë kineze, kostum të rrudhosur ngjyrë gri, na buzëqeshi dhe na ftoi brenda. Dhoma ishte e madhe, me dy dritare të pambuluara që e lejonin dritën të futej lirshëm. Tryeza me fletët e votimit, mbuluar me beze të kuqe qëndronte në anë, kurse një burrë fytyrëngrysur shkruante emrat ulur në karrige. Në qoshen tjetër, rrethuar me perde prej cope të trashë ngjyrëblu, ishte vendi ku votohej. Perdja u hap në mes, fshatari që na kishte përshëndetur pak më parë doli duke i buzëqeshur atij me kasketën kineze, tashmë ulur pranë tavolinës. U afrua tek ai, e nderoi me grusht, doli jashtë pa na vënë re. 
– Nuk është e lehtë të kuptosh rezultatin, – tha Riçardi, kur u mbyllën votimet. 
– Këto ditë do të hap Ambasadën Amerikane në Tiranë, hajde të më takosh.
Po shkonte në turizmin e Elbasanit për të ngrënë darkë bashkë me gazetaren dhe Rrushën. Nuk më ftoi dhe as nuk pyeti nëse duhej të më paguante për shërbimin që i kisha bërë. U ndamë në errësirë. S’kishte kaluar shumë kohë kur një koleg shkolle më thotë:
– Ambasada Amerikane po jep bursa specializimi për në SHBA, përse nuk e provon një herë edhe ti?
Ashtu bëra. Mblodha disa artikuj që kisha botuar te gazeta “Fjala e Lirë”, miku im Bujar Hudhri m’i dha. E kishte themeluar vetë gazetën. E hënë, mëngjes. Fugoni taksi ndaloi në anë të ambasadës. Hyrja ruhej me policë, si dikur. U afrova te kolibja. Dhashë emrin e punonjëst që do të takoja. 
– Prit këtu, – urdhëroi polici. 
Prita, ora kalonte. Ai në kolibe, si prej qeni, kurse unë jashtë, me gazetat në dorë. Më në fund u afrua një vajzë e re, e njihja, nga ato të hershmet, prej Blloku. Ajo u step kur më pa. Foli me policin, iku pa më përshëndetur. Bëra të iki, po më vinte zor nga vetja. 
– Prit mos ik! 
Foli me zë urdhërues njeriu qen. Kishte ruajtur dikur “Çlirimtarët”, në Bllok, tani po ruante…
– Më jep pasaportën!
– Nuk kam! Jam vetë pasaportë. Riçardi më ka ftuar.
Zbardhi dhëmbët, kur dëgjoi përsëri emrin e zyrtarit.
– Oh, shefi!
Nga godina e ambasadës doli një djalë i ri, ecte me hap ushtarak, nuk foli kur u afrua, por ma bëri me shenjë ta ndiqja pas. Në paradhomë, ulur pas një tavoline me rimeso, me një shkëlqim të xhamtë, ishte Çlirim Rrusha. Më priti ftohtë. 
– Mund të shkosh, shefi im po të pret, – tha. 
Shefi me llullë në gojë rrinte ulur prapa një tryeze të madhe, këmbë për mbi këmbë. Nuk u ngrit. Ma bëri me dorë të ulesha në karrigen përpara tij. Po zieja nga brenda.
– Welcome my old friend! Why are you here – Mirësevini miku im i vjetër! Përse jeni këtu? – Buzëqeshi, si atë ditë, kur nuk kuptohej nëse ishte gëzim apo ironi. 
Kështu më pyeti edhe oficeri i emigracionit shumë vite më vonë.
– Përse jeni këtu?
– Si Kunta Kinte! Kam dashur të vij me not, – i thashë. 
Oficeri me njgjyrë, u nervozua. 
– Në vendin e lirisë. Na kishin rrethuar me tela atëherë; sot po na djegin.
Nuk më besoi. 
Vura gazetat mbi tavolinën e Riçardit. S’mori mundimin t’i hapë. Sa net isha lodhur të shkruaja ato artikuj, për dritën përtej oqeanit, vendin e tij. Për shpresën e madhe që na mbante gjallë kur ishim në varr.
– Më thanë se po jepni bursa. Kurse mujore në vendin tuaj. Kam dëshirë…, diçka për gjuhën!
Tymosi rrathë gri, filluan të ngjiten si re shiu.
– Të kanë misinformuar. 
Nuk e lashë të mbarojë, u ngrita, mblodha gazetat. Ika pa kthyer kokën prapa. S’na preferonin, e kisha dëgjuar edhe nga të tjerë. Ato shkonin edhe më tej në arsyetim, preferojnë komunistë thoshin. Senatori McCarthy kishte ngritur zërin dikur. 
– Kam këtu në dorë një listë prej 205 … një listë emrash, të cilët i janë bërë të ditur Sekretarit të Shtetit si anëtarë të Partisë Komuniste dhe megjithatë ende punojnë dhe formëzojnë politikat në Departamentin e Shtetit ….
Nuk e kishin besuar senatorin. 
E lashë pa mbaruar fjalën oficerin e emigracionit. Si Riçardin. Mora pasaportën time që kishte lënë mbi tavolinë. Më ndoqi. Më lutej t’ia ktheja. I duhej si dokument që më kishte marrë në pyetje, ndërsa mua të vërtetoja se isha azilanti i zhveshur nga të gjitha, që po i digjej atdheu. Lutej, jo për mua, por për “çekun e rrogës”.

Shkëputur nga libri me tregime “Në sirtar” i autorit Muç Xhepa.