Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

DJE E MBURRE SOT E SHAN

by

Fabul nga Naum Prifti/Një mëngjes të ngrohtë vere Kumria, Cinxamiu dhe Kali i Qyqes po bisedonin në një kaçube pranë kënetës. Në atë moment pelikani Kankan doli nga uji duke shpupurisur krahët dhe duke lëshuar gushën e madhe. Aty pranë e vështronte plot adhurim lejleku Gjetan që filloi të trokiste sqepin.

Kumria, pa u merakosur për temën e muhabetit deri në atë moment, tha atë që po mendonin të gjithë.

-Ama dhe ky Gjetani, mbeti pranë pelikanit! Sa qesharak duket kur i shkon pas si bisht!

-Për Gjetanin s’ka shpend më madhështor se pelikani. Ai thotë se as Mjellma nuk i afrohet për nga bukuria,- tha Kali i Qyqes që qeshte nën buzë.

-Shiko si i bën fresk pendëve për t’ia avulluar ujin më shpejt. Po përse gjithë këto shërbime? –pyeti Kumria që ishte kureshtare nga natyra.

Kali i Qyqes, në një nga fluturimet e veta për të ngritur folenë, tha se e kishte parë lejlekun të shkonte në gosti te pelikani që i jepte bretkosa e ngërthie që nuk i hante vetë.

Cinxamiu u hodh nga një degë te tjetra dhe iu tha:

-Nuk është punë gostie. Pelikani është poet i njohur dhe i nderuar në cektinë. Po ju nuk keni dëgjuar se lejleku ka filluar të shkruajë vjersha…

Shpendët u gajasën së qeshuri me këtë lajm.

Sikur t’a dinte se po flitej për të, lejlek Gjetani iu kishte ardhur aty pranë. Në qafën e hollë i varej një radiokasetofon me ngjyra.

Pa e pyetur askush filloi të fliste:

-Nuk ka poet më të madh se Pelikani. U kënaqa nja dy orë me të. Ka bërë një parodi shumë të bukur për mburravecët. Sa mirë që e mbaj kasetofonin me vete se e kam inçizuar. Sakaq u afrua aty edhe Bishttundësi që nuk e zinte vendi asnjëherë.

Lejlek Gjetani shtypi butonin e kasetofonit dhe mori një pozë solemne.

“Kali i Qyqes bukurosh,

Pendelarë e kokëbosh,

Jelekun me sumbulla,

Mendjen plot me kumbulla.

I tha motrës: Jam i fortë,

Kalë is unë s’ka në botë!

Motra hipi, e besoi,

Ai në lum’ e lëshoi…”

Kumria dhe Cinxamiu u gajasën së qeshuri kurse Kali i Qyqes u zemërua.

-Ç’është kjo? – protestoi ai. – Çuditem si ia pranojnë këto bejte? Dhe si mund të bëhen shtrembërime të tilla?

-Paroditë për të qeshur bëhen, – i shpjegoi lejleku.

-Pelikani do bënte mirë të shikonte gushën e vet që m’i varet si torbë! – shfreu i zemëruar Kali i Qyqes.

-Ju gjykoni gabim, – e qortoi lejleku Gjetan. –Dhe po e shani Kankanin pa të drejtë. Paroditë e tij i mësojnë dhe i këndojnë të gjithë. Ju u prekët se ai bën humor me fisin tuaj por po të kishte folur për një shpend tjetër, edhe ju do të kishit qeshur dhe do ta lavdëronit.

-Të tilla bejte janë marrëzira. Të gjithë e dinë se Kali i Qyqes është shkabë dhe… – tha me seriozitet Kali i Qyqes.

-Mos u bëj qesharak, – e këshilloi lejleku. – Talenti i Kankanit është i paarritshëm. Ashtu siç është edhe pamja e madhështia e tij në ujë dhe në tokë.

-Ti e lavdëron se rri gjithë ditën me të, – vërejti Kali i Qyqes.

-Ti duhet ta kesh për nder që një humorist si ai të ka kushtuar disa vargje. Unë po të isha në vendin tënd do isha shumë i kënaqur.

Dhe për t’i bindur të gjithë që ishin aty se kush ishte pelikani, lejleku shtoi edhe një fakt.

-As vezën që bën Kankani s’e bën dot asnjë nga ne.

Kjo ishte e vërtetë dhe të gjithë shpendët e dinin madhësinë e hatashme të vezëve të pelikanit. Kali i Qyqes e mbylli squpin.

Lejleku i përshëndeti dhe u largua drejt folesë së vet. Pas pak edhe shpendët e tjerë u shpërndanë duke u menduar për ato që iu tha lejleku.

Bishttundësi, që nuk mund të qëndronte gjatë në asnjë vend, shpinte e merrte të rejat që ngjisnin në kënetë dhe rreth saj.

Ai i tregoi pelikanit sesi lejleku i kishte dalë në mbrojtje dhe sesa shumë e adhuronte.

-Lejleku është i këndshëm,- tha Kankani.

-Po si të duket si poet? – e shtyu Bishttundësi.

– Si poet nuk vlen! Kot e harxhon kohën me poezi. Sqepi i lejlekut nuk ia thotë fare asaj ane,– tha pelikani.

Bishttundësin nuk e mbante më vendi. Kjo qe e reja më interesante e ditës dhe ai me padurim e shpërndau ku mundi.

Nuk kaloi shumë dhe Kumrija, Kali i Qyqes dhe Cinxamiu u bënë tok përsëri. Aty pranë lejlek Gjetani qëndronte mbi një këmbë i menduar.

Kur u dëgjua krokërrima e Kankanit që mesa duket po i shkonte mbarë gjuetia atë ditë te kallamishtja. Kumria, për t’i bërë qejfin Gjetanit, tha:

-Kankani ka zë të mirë!

Cinxamiu s’e duroi këtë lajkë dhe hopkërceu në një degë tjetër.

-Ti, ç’është e vërteta, e ke zërin më të mirë se ai, – tha Kali i Qyqes.

-Ku zëri im, e ku ai i Kankanit! – ia ktheu ajo.

Atëherë ndërhyri lejleku që duke e lëshuar edhe këmbën tjetër në tokë, tha:

-Pelikani s’ka ndonjë zë për t’ia pasur zili. Kërkërimat e tij s’mund të quhen këngë.

Kumria duke kujtuar lëvdatat e kaluara të lejlekut për pelikanin, vazhdoi me të njëjtin avaz.

-Pelikani edhe pamjen e ka te hijshme! Madhështia e tij nuk ka të krahasuar me shpendët e tjerë.

Lejleku Gjetan kërciti sqepin me nervozizëm.

-Edhe ndonjë bukuri të madhe nuk ka. Po t’ia shikosh krahët nga afër, e di sa të shtrembër i ka? Pastaj po të ishte i bukur, do kishim dëgjuar vajza të quajtuara me atë emër. Të ka zënë veshi ndonjë Pelikane? Asnjë! Kurse Kumrie ka plot, si në jug dhe në veri. Të vjen krupë kur shikon atë gushën e tij si qeskë. Kur përtypet, e kërcet sqepin krap e krrup si purteka në dërrasë, aq sa nuk mund t’i qëndrosh pranë. Pa le sa i babëzitur që është, s’ndien të ngopur…

Kali i Qyqes dëgjonte i hutuar ndërsa Cinxamiu kërceu një degë më poshtë që të mos i shpëtonte asnjë fjalë.

Gjetan Lejleku po e shante pelikanin sikur të mos ishte ai që e kishte lavdëruar dhe ngritur në qiell herën e kaluar.

-Epo nuk i duhet t’i ketë të tjerat se ai ka talentin që se ka askush, – tha Kali i Qyqes me mllef. – Paroditë e tij i pëlqejnë të gjithë dhe gjithandej veç për të flasin.

-Mos fol kot, – ia preu lejlek Gjetani i nxehur. –Me miq e me të njohur i ka botuar poezitë. Dhe çdo herë ua mbush botuesve gushën me peshk aq sa ata ngatërrojnë vlerat e peshkut me të poezisë. Ka të tjerë më të talentuar se ai…

Shpendët nuk dinin si t’i kuptonin këto akuza për pelikanin nga lejleku që deri atëherë vetëm mburrej duke thënë se edhe familjet e tyre i përkitnin një fisi.

Lejleku hapi krahët, u prapësua disa hapa dhe pastaj u ngrit me hov mbi kënetë.

-Po ky, si e ndërroi fletën kështu? – pyeti Kumria e habitur. – Ky na mburrej që e kishte shok pa lëre ç’na thoshte për talent e hijeshi.

Bishttundësi sapo e pa të largohej lejleku iu afrua me ngazëllim grupit dhe u tregoi se ç’kishte thënë pelikan Kankani për të.

Kumria që dukej se u frymëzua në moment filloi të këndonte me shpoti:

“Dje e mburre, sot e shan,

S’ka lezet kështu, Gjetan!”

Albanian Riviera Postcard

by

Take a virtual tour of the Albanian coastline along the Northern Ionian Sea in a special celebration of Naum Prifti’s 89th birthday. This year the restrictions associated with the coronavirus prompted the idea of going on a trip down memory lane. A 25 year old journalist at the time, Naum Prifti, was excited to be assigned to write about Albania’s Ionian Sea Coast. It was his first visit there. More than 60 years later, his voyage relates as a virtual experience of driving through the Llogara Pass and relishing the charms of villages like Dukat, Palase, Dhermi, Vuno, Himare, Spile, Qeparo, Borsh, Lukove, Shengjin, Saranda, marveling at the rugged terrain, the mountains, the bays and coves, the orange and olive groves, the turquoise waters of Ionian Sea, and especially the uniqueness of its history and people.  

Naum Prifti’s Travel Memoirs

As a young journalist, I was fully aware that I had only read about the marvelous riviera from Vlora to Saranda. So much so that when asked if I had visited, I avoided the embarrassment by muttering quickly: “The seacoast? Of course. Very beautiful.”

One feels even a bit sour when considering that tourists from around the world tour our riviera and write their impressions from the journey while some of my fellow journalists and I, who are locals, had not visited, or worse, read stories about the seacoast written by guests. Some lovely passages were printed about the lives of villagers and farming and about the incomparable natural panoramas of these parts.

A depiction was penned by the inspired and sympathetic hand of a master poet who left behind the dampness of his fog-wrapped country, and sailed by boat to a port in Spain. He then visited the entire delightful coast of the blue Mediterranean. Upon coming to our shores, his wondrous pen memorialized the unforgettable lines about Albania and Albanians. To read Byron’s pilgrimage of Childe Harold is to be enthralled by the desire to experience the breathtaking landscapes described in his poems.

As nature’s volcanic amphitheater, 

Chimaera’s Alps extend from left to right:

Beneath, a living valley seems to stir;

Flocks play, trees wave, streams flow, the mountain-fir…..

At last I was assigned to go there. Aware that my report would not compare in capturing a description of the charms of our seacoast and its people, no matter how well-written my piece would be, I wondered anxiously if I would be capable of relating accurately all that I saw and felt about the natural beauty.

I do not travel by sedan, or taxi. Instead I ride a mail truck on its daily run from Vlora to Himara. The driver, a young man of pleasant looks and curly hair, warm cheerful eyes, may have seemed more sympathetic to me simply because he does not object to letting me ride up front with him. 

We left Vlora close to noon time; yet it seemed even later, on account of the overcast sky and a light autumn rain. It was one of those bleak November days when you feel desolate even sitting at home. In the waiting room of a transportation agency, you feel more like a bear in an iron cage. Whenever I travel I take a book along to read when I stop in places where I don’t have any friends or relatives. But on that particular day, the book was not holding my attention and I could not help swearing a few times at its author.

The road from Vlora to the Llogara seems long and even dull save for the landscape strewn with year-round green shrubs that take away the general somber appearance of autumn in these parts.

Now we are about to drive uphill to Dukat. Before starting the climb, the driver stopped the truck to check the tires and tighten the bolts on them. I am conflicted between patting him on the back for being careful and feeling apprehensive that taking all that precaution meant that he feared something might go wrong. I must admit that the traveler would be way off the mark for thinking the drivers on this route are afraid! The narrow, dangerous country road to Llogara, would make most people dizzy walking on foot. To these hero drivers, like any job that gets to be commonplace, it doesn’t seem like much. And by now, they regard this as a run-of-the-mill route and, hold on to the wheel, as they hum or sing as if they had nothing to worry about.

The truck jolts riding over pebbles and potholes. Fiercely wailing winds that rush through the cabin and all around signal that we are getting closer to the Lloraga pass. The raging wind grows mightier causing the tarpaulin cover of the truck to swell like bellows, and Jako-the driver– almost casually steadies the wheel with one hand, and with the other reaches out the window to hold down a corner of the tarpaulin.

I ask myself to remember why the place is called Llogara. I have a notion that the word derives from a Greek word llagar that means clean, clear.

This notion is supported from some inhabitants of Himara, who tell me that several years ago a summer camp was put up here for tourists, just to admire the panoramic view and enjoy the fresh turquoise waters and crispy clean air. 

“That place will either cure you or kill you,” they tell you. And they’re right, as far as I can tell.

The Fury of the wind intensifies the closer we get to the Llogara pass, where winds never cease year around. The dark pine trees that grow nearby are not coniferous, and nothing that shoots up high in the air would survive the winds, so they appear shriveled and stunted, as if a sword lopped their heads off.

The driver tells me with relish that in these parts many years ago a powerful blizzard blew off a donkey loaded with corn, along with its master, and dashed them against a rock some twenty meters away. Jako even pointed out the rock, as if he had personally witnessed those terrible moments.

The sky is overcast and bleak. Beneath clusters of rolling gray clouds, a few small, pitch black clouds similar to the smoke from a dynamite blast, fly away. Presently you look up and are surprised to see the gray clouds swell and turn menacingly black. At last, we reach the Llogara pass. 

It appears as if all of a sudden a gigantic curtain goes up, revealing a marvelous scene. My heart throbbed with such rapture captivated by the beauty of my homeland. Such a miraculous view is beyond the capacity of man to imagine. Just picture yourself traveling along a long vexing road, going up a mountain with little to distract the eye, and then reaching a lofty pass where suddenly you discover a new world with an awe-inspiring presence. 

Below your feet, some 900 to 1000 meters down the ravine, the sea stretches in all its majesty, and on the surface of the sea, beams of light like the one artists paint on icons to depict the holy spirit, come down from chinks in the clouds. It’s as if the light did not want to abandon the sea in the face of the approaching storm. Elsewhere the sea has taken on the color of the clouds and appears bleak, agitated, stern. From high up it appears like a plain full of cracks, but from a closeup look you realize the analogy does not hold up. The surface is alive, vibrant and noisy. Look closely, at the coastline, and you will see an ever moving bright line like liquid silver, that kisses the shore and then retreats as if embarrassed. But driven by passion, it comes back, and the sea with its silvery lips kisses again and again the sacred soil of the shore. 

Along the entire coastline where the sea meets the land, a greenish blue line runs like an infinite band as a light border between land and the sea. Beyond that line the sea has a stern and angry look. The rays of the sun, the water surface like a mirror, and the sea all play in the threatening storm with the mocking pose of the powerful. Farther away a veil of mist, and the sea fuses with the gray clouds that let the rain down.

Read the rest of the Riviera travel memoirs in the March issue of Dielli

NE 89- VJETORIN E LINDJES TE SHKRIMTARIT NAUM PRIFTI

by

-Cinxëri Këngëtar – Fabul për një Fabul/

JULIKA PRIFTI/

Cinxëri Fletartë kish vënë përpara fletoren e muzikës dhe po këndonte një melodi me nota –do – si – sol- do, mi-fa-re-sol- si- la -sol- mi.

Ishte kaq i dhënë pas këngës saqë nuk i vuri re fare dy brumbujt kur hynë në shtëpinë e tij.

Edhe brumbujt nga ana e tyre mbetën si të mahnitur nga melodia qe po dëgjonin. Më i trashi tha:

-Sa bukur këndon! Ç’zë që ka!

-Artist fare, – tha më i holli. – Le ta dëgjojmë deri në fund. 

Ndenjën të heshtur te dera duke dëgjuar Cinxërin Fletartë deri në fund, pa e ndërprerë. I trashi, sikur të mos i mjaftonin veshët, kishte hapur edhe gojën.

-Ç’të jetë kjo këngë? – pyeti më plaku.

-Unë s’marr vesh shumë nga muzika, – po, kur dëgjoj këtë melodi, më vjen të mbyll sytë dhe atëherë me del përpara një livadh me bar të njomë, mbushur me lule të kaltra, të bardha e të kuqe. Ndiej ngrohtësinë e diellit dhe shushurimën e flladit. Bari ende s’është kositur dhe livadhi bie erë tërfil e lulejonxhe, fëmijë që luajnë…Këngë për natyrën, për gëzimin e pranverës, dicka e tillë duhet të jetë.

-Për këngë është i vetmi,- tha më i trashi. Megjithatë iu duk se shoku i tij e kishte lavdëruar pak si tepër, prandaj shtoi: – C’e do, është dembel. Sic e pe edhe vetë kopshtin e ka lënë pa punuar dhe shtëpinë e ka rrëmujë.

Cinxëri Fletartë mbaroi këngën dhe nisi të shënonte notat në pentagram. Dora i ecte shpejt dhe sytë sikur i vezullonin nga frymëzimi.

-Shoku Cinxër, – i tha Brumbulli i Trashe, duke i rënë lehtazi ne sup. – Ju lutemi të na falni. Trokitëm po ju s’na dëgjuat, dhe ne hymë në dhomë.

-S’ka gjë, -u tha Cinxëri. – Uluni, ju lutem, pse rrinin në këmbë?

-Nuk mund të ulemi se s’kemi kohë. Ne na dërgoi këtu Lec Këmbëgjati.

-Kush është ky Lec? – pyeti Cinxëri.

-E ka fjalën për shokun Karkalec, – shpjegoi Brumbulli tjetër pak si me të qeshur.

-Ah, po. Me siguri për koncertin që do të jepet të shtunën në televizion. Jam duke e përfunduar. Tani sapo e mbaroj një nga këngët.

-Karkaleci qe shumë i zemëruar. Nuk di përse, – tha Brumbulli i Trashe. – Ta lajmëroni të vijë menjëhere në zyrën time, tha. -Ke berë ndonjë faj? 

Disa e kishin parë karkalecin të lexonte një libër me përralla të Lafontenit. I inatosur, filloi të bërtiste: Lipsari! Lipsari i keq! Se për kë e kishte fjalën nuk e mora vesh,- tha Brumbulli hollak.

-Mbase për La Fontenin, – tha ai trashaluqi.

-Nuk besoj, – se atëherë duhet të thërriste La Fontenin.

-Ke të drejte, – pranoi tjetri. -Ai na dha urdhër: Shkoni lajmëroni Gone Milingonën dhe Cin Cinxërin. 

-Milingonën e lajmëruam, – tha më i holli.

-Sidoqoftë, ti vëlla thuaja hapur, se vetëm e drejta të nxjerr në shesh. Po ke bërë gabim pranoje ndershmërisht, – e këshilloi Brumbulli i Trashë. –Po qe se s’është e vërtetë, atëherë mos e prano, sikur bota të përmbyset, – e këshilloi Brumbulli i Hollë.

Pa humbur kohë Cinxëri vajti dhe trokiti në zyrën e Lec Karkalecit.

Karkaleci me duart prapa kurrizit vente e vinte nëpër zyrë nga dritarja deri te dera. Në një karrike pranë dritares qe ulur Gone Milingona, kurse afër makinës se shkrimit po rrinte Lili Pilivesa. Të gjithë dukej se po prisnin Cinxërin.

-Ja tek erdhi, -tha Pilivesa,-duke i hapur derën.

Cinxëri i përshëndeti me kokë dhe me mirësjellje u ul në një karrike të lirë.

-E di pse të kemi thirrur? – e pyeti Lec Karkaleci. – Sepse ti na ke turpëruar, ke turpëruar veten tende, gjithë artistët dhe farefisin.

Cinxëri brofi në këmbë dhe pyeti:

-Më thoni, ç’kam bërë?

-Po, do të ta them. Ti, dimrin e kaluar ke shkuar në mes të dëborës dhe i ke kërkuar milingonës grurë dhe ushqime te tjera. Tamam si lipsar.

-S’është e vërtetë, – u përgjegj Cinxëri.

-Uh, çfarë gënjeshtari! – bërtiti Gone Milingona. – Pse La Fonteni kot e thotë? Lexoje vetë po deshe.

Lec Karkaleci i vuri përpara një libër të hapur te vjersha “Cinxëri dhe Milingona”. Pa e lënë të fliste, i zgjati një libër tjetër.

– Mos do të thuash se edhe Cajupi s’të ka parë? Dëgjoje se c’thotë:

“Cinxëri i marrë

Gjithë beharë

E shkoi duke kënduar

Në kopshtat të lulëzuar…”

Milingona po zgërdhihej në karrige duke u tundur.

-Keshtu, pranoje se ke trokitur te shtëpia e milingonës, i qave hallin, i the se ke mbetur pa bukë dhe ajo të pyeti: “Po në verë c’bëre, pse s’punove?” Ti iu përgjigje “Atëhere unë këndova!” Dhe milingona ta preu: “Atëherë këndove, tani kërce! Unë bukë s’të jap”. Kështu apo jo?

-Kështu, – tha milingona – si e thonë edhe në libra.

-Unë s’kam vajtur t’i kërkoj as milingonës dhe as ndonjë tjeri, qoftë edhe një kokërr gruri, – tha cinxëri i vendosur.

-Shiko ,- i tha karkaleci, -se po të dalë e kundërta do ta marr atë kitarën dhe do ta bëj copë-copë. Artistë lipsarë nuk duam.

Cinxëri vuri dorën mbi kitaren që e mbante me vete si të donte ta mbronte nga ndonjë e keqe.

-Le t’ia marrim faktet me radhë, -tha karkaleci. –Ti gjithë verën ke kënduar, livadh me livadh. Kjo është e vërtetë, apo jo?

– E vërtetë, – pranoi cinxëri.

-Pra s’ke punuar, – tha karkaleci. – Ky është fakt.

-Më falni, -tha Cinxëri, – po unë kam tjetër mendim. Pse të këndosh apo të krijosh nuk është punë? A mos është lehtë të bësh prova me javë të tëra derisa të vijë dita e koncertit dhe të dalësh në skenë para publikut? Do të doja të ishin në vendin tim që të provonit shqetësimet, netët pa gjumë, lodhjen, merakun sesi do reagojnë për një këngë apo një varg? Nuk di a më besoni, po sa herë dal në skene më dridhen gjunjët.

Karkaleci e dëgjoi i menduar. Heshtjen e prishi milingona. Ajo tha:

-Punë e madhe fort! Une s’dua vetë, po të dua, këndoj më mire nga ty!

-Hesht! – i tha karkaleci. – Mos u mburr kot! Ti s’ke zë dhe nuk këndon dot sikur edhe dymbëdhjetë vjet ta vazhdosh Liceun Artistik. Unë mezi të dëgjoj edhe këtu pranë… Pastaj, nuk është njësoj kur këndon për vete apo kur del në skenë. Unë po, diçka mund të arrija, po tani jam ftohur dhe e kam zërin pak të ngjirur. Në të vërtetë, ne si fis e kemi zërin pak të cjerrë për arsye të ushqimit. Për cinxërin, të gjithë thonë se e ka zërin të mirë dhe të kënaq kur e dëgjon, veçse harrohet pas këngëve dhe nuk e can kokën për të tjerat si për shembull rezerva ushqimore për dimër.

-Ç’i dua ushqimet rezervë?- pyeti cinxëri.

-E shikon? – gërthiti milingona. – Ja tek e tha me gojën e tij. Aha! – u gajas ajo. Pastaj iu kthye cinxërit:- Po kur të vijë dimri, c’do të bësh, ku do gjesh për të ngrënë?

-Unë në dimër nuk fut gjë në gojë, – tha cinxëri, – dhe s’arrij ta kuptoj si mund të hajë dikush gjëra të ngrira? Brrrr!

-A s’më thoni, ç’bëni ju gjithë dimrit? Mos vallë ngroheni pranë zjarrit dhe ushqeheni me tym? – e pyeti Lec Karkaleci. 

-Unë fle, – u përgjigj cinxëri, – fle ose dremit dhe ëndërroj për këngët që do kompozoj në pranverë. Deri në vjeshtë ushqehem mirë, pastaj, kur bie brymë e zë e ftohta, futem në shtëpizën time brenda në tokë dhe mbështillem në kukulen e ngrohtë dhe të butë si pambuk. As më bie ndër mend të dal nga shtëpia, se përjashta nuk ka as lule, as bar, as diell, vetëm dëborë. Unë s’jam mësuar të eci mbi dëborë, prandaj habitem me zotin La Fonten që thotë se paskam shkuar te milingona në mes të dimrit.

Pilivesa, si sekretare e zellshme, vazhdonte të shtypte në makinën e shkrimit. Paksa i hutuar, Karkaleci nisi të fërkuar ballin. Me sa dinte ai, cinxërit s’dilnin në dëborë, po atëherë, pse shkruante ashtu La Fonteni? Dicka nuk shkonte. Dhe, aty për aty, i shkrepi një mendim hopthi.

-Shiko, – i tha serioz, – mbi dëborë nuk shkoj as unë që kam këmbë më të gjata se të tuat. Mos ke shkuar nën tokë, duke hapur tunele sic e ke zakon, deri te shtëpia e milingonës? Hë?

-Jo, -kundërshtoi Cinxëri, – kur jam në kukule, unë s’kam si të eci. Pastaj, ato ushqime që u pëlqejnë milingonave, unë as që i vë në gojë. Atëherë, pse do shkoja të kërkoja ushqime nga ajo?

Karkaleci nxorri shaminë nga xhepi dhe fshiu ballin e djersitur. Sa çështje e ngatërruar! Një palë thotë po, tjetra jo.

-Milingonë, bjeri shkurt, të lutem! E ke parë me sytë e tu Cinxërin në shtëpinë tënde me një shkop e me një trastë, si thotë këtu?

Milingona u mendua.

-Unë vetë jo, po derisa e thonë të tjerët duhet ta kenë parë, – arsyetoi ajo.

-E kane parë, se kanë parë,… – u mërzit Lec Karkaleci. – Si thua ti? – tha ai duke iu kthyer sekretares. 

Kur nuk arrinte ta zgjidhte lëmshin, Karkaleci pyeste varësit.

Lili Pilivesa e la makinën e shkrimit dhe i lexoi vjershat me kujdes, pa zë. Pastaj, duke luajtur njërin krah, tha:

– La Fonteni dhe Cajupi nuk kanë parë as cinxërin as milingonën…

-Ah, jo jo, – e ndërpreu karkaleci, – këtu është e shkruar cinxëri dhe milingona. Këtu s’ma hedh dot mua!

-Po këto janë fabula, – nisi t’i shpjegonte Lili Pilivesa – dhe në fabula.…

-Hesht, se këtu nuk na the gjë, – urdhëroi karkaleci. – Më mirë të pyesim në Gjykatën e Lartë. Ata do jenë të aftë të na e sqarojnë këtë çështje te ndërlikuar. 

Po ju mund ta keni gjetur të vërtetën vetë pa vajtur fare në gjykatë.

Kur babai e përfundoi së lexuari fabulën e Cinxërit, e pyeta me kureshtje se pse në vitet 60-70, kur ishte tregimtar i njohur dhe autor dramaturg, u hodh në gjininë e përrallës aq më tepër kur në Shqipëri nuk shihej si në të njëjtën lartësi apo nivel si tregimi apo drama.

“Unë e mora shtysën nga disa rrethana familjare. Vajzat kishin dëshirë dhe unë isha i lumtur t’ua plotësoja etjen për përralla. Ishte një lloj aktiviteti familiar. Bashkëshortja Rina më nxiti që një pjesë të tyre t’i shkruaj dhe botoj. Shumë nga përrallat janë të lidhura me moshën e tyre fëminore. Pastaj kur u bëra gjysh më duhej të argëtoja brezin e ri. Nga ana tjetër, unë nuk kam patur paragjykime për gjinitë letrare. Në art nuk ka hierarki. E bukura mbetet e tillë pavarësisht se është në formë tregimi, novele, përrallë e me radhë. Për mua, përrallat janë gjini e vështirë sepse duhet të kuptohen e shijohen nga fëmijët por gjykohen nga të rriturit që ua lexojnë,” më tha.

Po për Cinxërin Këngetar, si dhe ku u frymëzove? – e pyes unë.

“Cinxëri Këngëtar u krijua pas gëzimit të shtimit të familjes me vajzën e tretë, Rafaelën. Ajo dhe unë flisnim për insekte, mikroorganizma dhe gjithfarë antropodësh. Ajo shpesh më pyeste për emrat e për gjuhën e tyre.” 

E pyeta më tej se Cinxëri Këngëtar është fabul me disa kuptime. Mua më ngjan se i kundërvihet thënies së Enver Hoxhës se shkrimtarët dhe artistët nuk janë aq të dobishëm për shoqërinë njësoj si fshatari apo punëtori. Aty Karkaleci dhe Milingona të kujtojnë lehtë personazhe dhe fenomene të kohës.

Ai përgjigjet se shkrimtari nuk mund të ketë frikë aq sa të mos shkruaj dot asgjë. Pastaj, – thotë ai me humor – nuk besoja se Enver Hoxha do lexonte pjesë të quajtura për fëmijë. Mua më pëlqente luftimi i idesë se arti krijohej me lehtësi. Në vitet ’70, si pjesë e revolucionit kulturor, u propagandua (ri)edukimi i shkrimtarëve dhe artistëve me “punë fizike” duke krikuar një kundërvënie politike të punës fizike dhe punës krijuese. Ishte një marrëzi që mendova se mund ta tregoja me gojën e Cinxërit. Më vinte shumë mirë kur shok e miq më ndalonin në rrugë dhe më përgëzonin kur u lexonin fëmijëve përrallat e mia.

-Meqë sot është ditëlindja e 89-të, a mendon se mund të bësh lojë me numrat si atëherë kur ndërroje vendet 86 me 68 apo 87 me 78? – e ngacmoj unë me shakatë e kaluara.

-Tani është e vështirë, por po ta kthej 9-shen kokëposhtë dhe ta vendos përpara 8-shes, atëherë kthehem prapë 68 ! Ha ha ha! Gjithsesi numri nuk ka rëndësi kur ende ke gjëra për të thënë e për të shkruar!  Gëzuar festën e mësuesit ty dhe gjithë mësuesve! – uron ai.

Gëzuar Ditëlindjen! Edhe 100, sipas urimit shqiptar!   

  • Kryesia e Vatres die redaksia e gazetes”Dielli” i percjellin Shume urime shkrimtarit Naum Prifti ne Diten e Lindjes.

HAPESI I KUJTIMEVE

by

nga Naum Prifti/

Imazhi e një çelësi të rëndë të varur pranë portës së madhe në oborrin e shtëpisë së fëmijërisë sime sot sikur hap siparin e kujtimeve të asaj kohe. Për arsye praktike, çelësin e linim në anën e brendshme të kanatave të portës. Ndryshe nga çelësat që mbanin plakat e nuset e fshatit për arkat apo sepetet me unaza e byzylykë, shalle e breza të qëndisur, llokume e sheqerkat, ky çelës ishte i madh e i rëndë prandaj gjyshja dhe mamaja e mbanin të varur në brez kur dilnin nga shtëpija. Veç kyçit, ne e siguronim portën edhe me një lloz druri që shkonte tej përtej portës. Pak hapa nga kanatet e saj ishte arra me lëvozhgë të butë degët e së cilës hijeshonin faqen ballore të shtëpisë e përkundrejt saj druri i vishnjës që në pranverë qëndisej me petalet e bardha që preknin ballkonin e shtëpisë dhe në verë të ëmbëlsonte gojën me frutat gjithë lëng. 

Shtëpija ime ishte mënjanë fshatit sikur njoftonte udhëtarin se kishte arritur në rrëzë të malit Gramoz. Oborri, kopshti, madje dhe bahçja me arrën e madhe te porta rrethoheshin me mure guri të lartë që të mos hynin kafshët dhe bagëgitë pa lejen e të zotërve.

Rehova e Kolonjës është një fshat i mbledhur me shtëpitë ngjitur njëra pas tjetrës, pa hapësira tëlira midis tyre, me tre mëhallë, e poshtmja, e mesmja dhe e sipërmja, madje edhe me kanalin e ujrave të zeza poshtë rrugëve të shtruara me kalldrëm të ndërtuar nga muratorët e fshatit. Fshati numëronte më shumë se njëqind shtëpi të ngucura njëra pas tjetrës. Burrat e fshatit ishin mjeshtër muratorë ose gur skalitës dhe punonin me akorde kudo ku i thërrisnin. Për shkak të zanatit tëtyre, ata praktikonin mërgimin stinor në vendet e ngrohta të Shqipërisë e të Ballkanit, që nga Saranda, Himara, Gjirokastra, edhe më tej në Kostancë, Varna të Bullgarisë, në Malin e Shenjtë, ose Agjion Oros që shqiptarët i thoshin Janoras dhe deri në Krime e Odesë. Duke rendur pas punëve disa prej tyre shkuan të ndihmonin për ndërtimin e hekurudhës transiberiane deri në Vladivostokun e largët në ngushticën e Beringut. Kur ktheheshin prej vendeve të tilla ata tregonin historira e anekdota të mahnitshme. 

Shtëpinë e blemë nga një emigrant shqiptaro amerikan, Pet Kaleshi, i cili, më 1937, vendosi ta merrte gruan dhe vajzën dhe t’i sillte në Amerikë. Babai im si emigrant e mori vesh dhe pasi ranë në ujdi për sasinë e të hollave i pagoi paratë dhe mori dëftesën përkatëse nga zyra noteriale e Filadelfisë me firmë e me vulë që vërtetonte shitblerjen. Në atë shtëpi unë jetova fëmijërinë dhe një pjesë të rinisë sime deri në vitin 1950 kur më doli bursa për ndihmës mjek në Politeknikumin Mjekësor në Tiranë.

Ne për pak e humbëm shtëpinë e re të madhe e të bukur që bleu babai më 1937 dhe rimodeloi duke e zgjeruar dhe përmirësuar. Për shkak të madhësisë dhe vendndodhjes së lakmueshme në dajle të fshatit, shtëpinë synuan ta kthenin në kazermë për rojet e kufirit. Me një vendim të Komitetit Ekzekutivtë Ersekës, gjyshen time, mamanë, mua dhe motrën na flakën jashtë shtëpisë, dhe na detyruan të strehoheshim te shtëpia e Thoma Kristaqit, një mërgimtar tjetër nga fshati që ndodhej nëAmerikë. Për fat, në atë kohë një delegacion qeveritar shqiptar i kryesuar nga Hysni Kapoja, kishte ardhur për të marrë pjesë në mbledhjen vjetore të Asamblesë së Organizatës së Kombeve të Bashkuara në Nju Jork. Sapo dëgjoi për vizitën, babai im u nis nga Filadelfia të takohej me kryetarin e delegacionit. Kur Hysni Kapoja e pyeti pse kishte kërkuar takim me të, babai ia ktheu: Sa shtëpi duhet të kesh në Shqipëri që të mund të jetosh në të? Një,- ishte përgjegjia. -Po shtëpinë time e ka zënë posta kufitare, dhe familja ime jeton me qira në shtëpi të tjetërkujt,- i tha babai dhe i tregoi gjendjen si edhe tapinë. Me t’u kthyer delegacioni në Tiranë, Kapoja urdhëroi t’i lirohej menjëherë shtëpia e emigrantit shqiptar Rrapi Prifti. Kryetari i Komitetit Ekzekutiv të Kolonjës një ushtarak me emrin Zenel Muço dha urdhër të zbrazej shtëpija nga posta ushtarake dhe t’i kthehej familjes. Kur e liruan shtëpinë, ushtarët e postës kufitare na porositën të mos e prishnim këndin me plisa e bar ku kishin shkrojtur PARTI-ENVER por ta ruanim dhe ta vaditnim që të lulëzonte përgjithmonë. Por ne nuk e kishim shtëpinë kënd emulacioni dhe asekspozitë parrullash, prandaj e fshimë nga oborri pa na ardhur keq.  Për ne, parrula kurdoherë do ishte kujtim i okupimit të shtëpisë nga ushtarët e kufirit dhe mbartjen nëpër shtëpitë e botës.

U kthyem sërish në shtëpinë tonë rrethuar me avlli, me oborr, me kopsht e me bahçe,me pemë frutore mollë e dardha, me haur për hajvanët, me plevicë dhe me dy porta, një për njerëzit, e tjetrën për hajvanët e ngarkuar me dru nga pylli apo me dëngje bari e duaj me grurë, thekër, tërshëre elb nga arat dhe livadhet rrotull fshatit. 

Hapësi i portës priste varur pas kanatit të madh sikur ta dinte se të zotët e shtëpisë sidoqoftë do ktheheshin. Fotografi mjeshtër Mumin Jashari e ka realizuar këtë foto pa e ditur se me të lidhen një seri me episode jete, të cilat i zbulova si fëmijë, i përjetova si djalë dhe i përshkova si shkrimtar. 

JAM KETU!

by

-Në përkujtim të përvjetorit të lindjes së Profesorit Sejfulla Malëshova/

Nga Naum PRIFTI/

PARASHIKIM GJENIAL/

Në Plenumin e Beratit në tetor 1944, Sejfulla Malëshova e kritikoi ashpër Enver Hoxhën për lëkundje të vijës së partisë midis dy ekstremeve, oportunizëm dhe sektarizëm. Vrasjet e kundërshtarëve politikë nga njësitet guerile dhe nga atentatorët, në rrugë e nëpër lokale, të kryera me urdhër të Partisë, ai i cilësoi akte terroriste. Parulla e përdorur “në emër të popullit”, nuk kishte asnjë bazë ligjore. Malëshova paralajmëroi se po të vazhdohej në këtë rrugë, partia do të katandisej në një bandë me vrasës e kriminelë. Parashikimin e tij gjenial e vërtetoi koha. Profesor Malëshova bëri një gabim të pafalshëm taktik kur propozoi krijimin e postit të kryetarit të Partisë. Nuk kishte kandidat më të kualifikuar dhe me të gjitha premisat e mundshme veç Sejfullait. Bagazhi i tij përmbante aktivitet të gjatë patriotik me shumë figura kombëtare. Faik Konica dhe Fan Noli e konsideronin “poetin rebel” Lame Kodra si dishepullin e tyre dhe bashkëpunëtor të radhës së parë. Në botimet shqiptare si edhe në ato të Federatës “Vatra” në Amerikë dëshmohet veprimtaria, inteligjenca dhe patriotizmi i Sejfulla Malëshovës. Shkrimet e tij publicistike ishin orientim për platformën kombëtare. Fan Noli, i cili ia njihte zotësitë intelektuale dhe atdhetare, e mori në kabinetin e tij qeveritar në 1924. Malëshova ishte një nga veprimtarët e KONARE-së (Komiteti i Çlirimit Nacional) e krijuar në Vjenë nga emigrantët e majtë, Përveç studimeve filozofike e politike-ushtarake, Sejfulla Malëshova kishte mbrojtur disa grada shkencore dhe ishte njohës i disa gjuhëve. Si bashkëpunëtor shkencor në Akademinë e Shkencave të Moskës, Sejfulla Malëshova në koordinim me shumë patriotë atdhedashës shqiptarë ishte në krye të lëvizjes për një Shqipëri të lirë. Ai ishte aktivist me përvojë revolucionare dhe konsiderohej prijës i përpjekjeve të emigracionit shqiptar për çlirimin e vendit. Duke i ditur zotësitë e tij, propozimi në Berat ishte sfidues për Enver Hoxhën sepse detyrimisht sekretari do të spostohej në plan të dytë, prandaj e hodhi poshtë si të panevojshëm dhe të parakohshëm.

Për politikën e jashme Sejfullai udhëzonte të mbahej distancë e njëjtë si ndaj Bashkimit Sovjetik, ashtu edhe ndaj Amerikës dhe Britanisë së Madhe. Vënia e Aleatëve në të njëjtin plan sfidonte Jugosllavinë dhe Bashkimin Sovjetik, çka i dha rast Enver Hoxhës ta damkoste si oportunist. Në politikën e brendshme Malëshova kërkonte përkrahje për zhvillimin e tregut privat. Kjo qasje mjaftoi për ta etiketuar si liberal.

Të gjithë ata që guxuan ta kritikonin Enver Hoxhën në plenumin e Beratit, më vonë e pësuan dhe u eliminuan njëri pas tjetrit nga mjeshtri i prapaskenave. I pari e pësoi intelektuali Sejfulla Malëshova. Për mënjanimin e Malëshovës, Enver Hoxha kërkoi mbështetjen e Koçi Xoxes, Pandi Kristos, Tuk Jakovës, Kristo Themelkos, Gogo Nushit, Hysni Kapos. Të partishmit me arsim të kufizuar e hoqën qafe, me gëzim e lehtësim profesorin e nderuar, dijenitë dhe horizonti i të cilit i bezdiste. Kompleksi i inferioritetit të Enver Hoxhës mori shpërblimin e merituar me përjashtimin e Malëshovës.

Pas përjashtimit nga Byroja Politike, filloi e tatëpjesta e pafund e profesor Malëshovës. E shkarkuan edhe nga posti i Ministrit të Arsimit, madje nuk e lanë as kryetar të Lidhjes së Shkrimtarëve. Në gusht 1947 u provokua Konferenca III e Lidhjes së Shkrimtarëve. Doktor Dishnicës iu kërkua të bënte autokritikë për parathënien e tij në librin “Vjersha” të Sejfulla Malëshovës ku ai i jepte atribute të çmuara autorit si poet e mendimtar. Ndryshe nga ç’pritej, Dr. Ymer Dishnica deklaroi se nuk i hiqte asnjë presje parathënies që kishte shkruar. Kjo i zemëroi autoritetet dhe si pasojë Sejfulla Malëshova, Ymer Dishnica dhe Skënder Luarasi u përjashtuan nga Lidhja dhe u shkarkuan nga detyrat që kishin. Sejfulla Malëshovën e degdisën në Patos me detyrën e magazinierit të një depoje, Ministrin e Shëndetësisë Doktor Dishnicën e dërguan mjek të thjeshtë në Spitalin e Tiranës, pastaj e “transferuan” në Berat, ku punoi gjithë jetën, deri sa u shemb diktatura, ndërsa Luarasin e hoqën nga Drejtoria e Teksteve pranë Ministrisë së Arsimit dhe e emëruan mësues në Shkollën Pedagogjike.

Në vitin 1947 Sejfulla Malëshova u përjashtua nga Byroja Politike, i akuzuar si oportunist dhe properëndimor. Këto cilësime të PPSh-se do mjaftonin për ta ngritur figurën e tij në piedestalin e demokratëve.

JAM KETU

Një pasdite tek bisedonim me profesor Skënder Luarasin përpara Liceut Artistik në Tiranë pashë të kalonte te ana tjetër e trotuarit një burrë i moshuar, me ecje të qetë, paksa i ngadalshëm, por i përqendruar, pa shikuar as majtas as djathtas.

-E njeh atë burrë? – më pyeti profesor Luarasi që ndoqi shikimin tim.

-Më duket se jo, – i thashë.

–Profesor Sejfulla, – më tha ai.

E thërriti me emër dhe Sejfullai ktheu kokën e përshëndeti me dorë, buzëqeshi hijshëm me mirësjellje dhe vazhdoi rrugën e vet.

– Në Tiranë ai u mënjanohet takimeve se dyshon që e gjurmojnë. Tregohet i kujdesshëm, për të mos vënë asnjeri në pozitë të keqe, – më tha profesori.

Vetë Skënder Luarasi shquhej për guxim qytetar dhe nuk druhej ta takonte e të bisedonte me të internuarin Lame Kodra. Madje ngacmonte edhe kolegët e tij, që kalonin aty pranë dhe bënin sikur nuk i shihnin. “I dashur mik, a nuk po e njeh profesor Sejfulla Malëshovën?” Paksa të zënë ngushtë, kolegët kërkonin të falur, këmbenin dy fjalë formalisht dhe largoheshin shpejt nga frika se mos i shihte kush që po takoheshin me një të damkosur nga partia.

Nga mesi i viteve 1950 mësova nga kunati im Dhori Çaushi, i emëruar ndihmës dentist në Patos, se Sejfulla Malëshova punonte si magazinier në një nga depot e ndërmarrjes. Aty Sejfullai kryente dënimin si i internuar. Sipas rregullave ai duhet të flinte në një dhomë më vete, po për ngushticë strehimi, e kishin rrasur tok me 5-6 djem të rinj beqarë të flinin si në kushte konvikti, me shtrate druri ala-marinarçe. Dhori më tregonte se në netët e ftohta të dimrit, profesori mbështillej me batanije dhe kërrusur mbi shtrat lexonte ose shkruante.

Malëshova qëndroi i internuar disa vjet në Patos, përpara se të transferohej në Fier. Në periudhat e shkurtëra të zbutjes së luftës së klasave, Sejfullai erdhi disa herë në Tiranë për punë personale, sigurisht duke marrë leje nga Dega e Brendshme e Fierit. Zbutjet ishin si pranvera të parakohshme, të cilat pasoheshin gjithmonë nga acare dimri më të hidhura.

Dy herë ditën, në mëngjes e mbrëmje, Malëshova duhej të paraqitej në Degë për të vërtetuar që ishte aty. Vendasit e kureshtarët e shihnin profesorin të kalonte para sportelit të dezhurnit të Degës së Brendshme, duke ngritur dorën lart, si t’i thoshte: “Jam këtu!” Ky ritual i pandryshueshëm vazhdoi derisa vdiq më 1971.

PËRKTHYESI I TALENTUAR

Lame Kodra (pseudonimi letrar i Sejfulla Malëshovës) është përkthyesi i shumë poezive të zgjedhura dhe veprave nga një sërë autorësh me famë botërore, midis tyre hyjnë: “Ançari” i Pushkinit, “Punëtorët e Avlemendit” i Heinrik Haines, “Mbreti i Tulës” nga Gëte, cikël me poezi nga Nekrasovi, prozë nga Bokaçio dhe F. Argondica, “Kopshti i qershive” i Çehovit, prozat poetike të periudhës romantike të Gorkit “Zgalemi” dhe “Stuhija”. Stili i prozës së tij poetike është i dallueshëm për lirizëm të thellë dhe forma sintaksore si “mbi të thinjin shesh” ose “si e zezë vetëtimë” me të cilat ai ruante kadencën dhe ritmin e origjinalit, pa krijuar kurrfarë disonance. Ja një fragment i paharrueshëm nga “Zgalemi”:

“Mbi të thinjin shesh të detit, era fryn dhe mblidhen retë. Midis detit edhe reve, kryelartë shkon Zgalemi si e zezë vetëtimë. Prek me krahë ai valët, si shigjetë ngritët reve, dhe këthet dhe retë gjegjin gazin-kthimë të asaj shprese.”

Në periudhën e zbutjes së tensionit politik, në kohën e Krushovit, Malëshovës iu lutën të përkthente nga origjinali dramën e Çehovit “Kopshti i qershive”. Ai e përktheu, por u zhgënjye kur nuk e pa emrin e përkthyesit në frontespic. Protestoi te drejtoria e shtëpisë Botuese “Naim Frashëri” se e kishin mashtruar, se nuk ishte e drejtë të mos figuronte emri i tij, por ankesa nuk u përfill. Duket se urdhri për t’ia fshirë emrin kishte ardhur nga lart. Shtëpia Botuese iu lut të përkthente edhe vepra të tjera, me kusht që të mos i vihej emri, por Lame Kodra, edhe pse kishte nevoja të ngushtshme të kompensonte rrogën e tij qesharake si magazinier, nuk pranoi. Për të, dinjiteti personal kishte më shumë vlerë se shpërblimi material.

SI E DUA SHQIPERINE

Poezinë “Si e dua Shqipërinë” e lexova për herë të parë në antologjinë e klasës I të shkollës unike. I magjepsur prej bukurisë së saj e mësova menjëherë përmendësh dhe nuk e harrova kurrë. Më kujtohet se në shtypin letrar shqiptar të viteve ’60-’70 u ndez një diskutim interesant midis estetëve dhe kritikëve për fillesat e realizmi socialist në Shqipëri, dhe kujt i takonte të ishte nismëtari. Mendimi se themelet i vuri Migjeni u kundërshtua me argumentin se krijimtaria e tij artistike i përkiste suazave të realizmit kritik ku temat e mjerimit dhe protestat sociale ishin rryma e viteve ‘30. Kryeveprat e Fan Nolit “Anës lumenjve:, “Marshi i Barrabait” nuk u përshtateshin kallëpeve të realizmit socialist. As autorë si Qemal Stafa e Veli Stafa, këngë të luftës, poema satirike “Epopeja e Ballit Kombëtar” e Shevqet Musarait, nuk i përmbanin elementet e realizmit socialist. Bartësin e vërtetë të kësaj metode të re letrare, Sejfulla Malëshovën, nuk guxoi ta përkrahte askush. Poezitë e tij të shkruara në prag dhe gjatë viteve të luftës, të mbledhura në vëllimin “Vjersha” më 1945, çelën shtegun drejt metodës së realizmit socialist, pavarësisht se më vonë kjo metodë u bë gangrena e letërsisë. Poezitë e Malëshovës “Si e dua Shqipërinë” janë modele të shkëlqyera me një konceptim të ri për artin nga këndvështrimi proletar.

“S’kam çiflig e s’kam pallate,

S’kam dyqan me katër kate,

Po e dua Shqipërinë,

Për një stan në Trebeshinë,

Për një shkarpë e për një gur,

Për kasollen mi Selishte,

Për dy ara në Zallishte,

——————————-

Unë e dua Shqipërinë,

Për tërfilin mi lëndinë,

Për një vajzë gjeraqinë.

Dhe për ujët që buron

Nga një shkëmb e gurgullon

Nëpër lisat gjethe-shumë,

Edhe zbret përposh në lumë.

Unë e dua Shqipërinë

Për një lule trëndelinë.

——————————–

Ku hamalli nëpër skela,

Ngarkon hekur e varela,

Këmbëzbathur bythëçjerrë

Punon vetëm për të tjerë.”

Portretin e dokerit Malëshova e jep me vërtetësi dhe mjeshtëri. Si vargjet ‘me mesazh’ ashtu edhe poezitë me motive shoqërore shquhen për muzikalitet me bukuri të jashtëzakonshme. Për këtë arsye ato mbaheshin mend me lehtësi dhe recitoheshin nga njerëz që mund t’i takoje në çdo kënd. Kështu ngjau që gjatë një stërvitje ushtarake në vitet ’70 dëgjova një oficer të recitonte vargjet:

“Këmbëkryq përmbi selishte

Po nis këngën pleqërishte,

Ndez çibukun dhe kujtoj

Djalërinë që më shkoj.”

I nxitur nga kureshtje e pyeta oficerin nëse e dinte se të kujt ishin vargjet.

-Nuk e di, – më tha,- por më pëlqejnë.

Nuk ia zbulova autorin, se mbase oficeri do skandalizohej, por u gëzova që poezia e Sejfullait ishte jetësuar në formën e vargjeve popullore, si krijime anonime, që përcillen brez pas brezi.

PARADOKSI I DEMOKRATIT TE ANATEMUAR

E kam dëgjuar shpesh pyetjen: Si shpëtoi Sejfullai? Si ngjau që Enver Hoxha nuk e pushkatoi apo nuk e burgosi atë ndërsa figura të tjera më pak të njohura dhe me më pak peshë i capërleu? Enver Hoxha nuk shihte kurrfarë rreziku prej tij, as imediat, as potencial, mbasi Sejfullai ishte tip meditativ, i mbyllur në vetvete, njeri i letrave, pa shokë, pa shoqëri, i vetmuar si asket. Partia e eliminoi Sejfulla Malëshovën duke e dënuar me vdekje civile të ngadaltë, të mënjanuar, i lënë për tu harruar. Për mua, ironia dhe paradoksi manifestoheshin para ekraneve atëherë kur në mbyllje të çdo kongresi të PPSH-së, Byroja Politike edhe delegatët këndonin bashkarisht “Internacionalen” e poetit francez Eugjen Potje, përkthyer shqip nga ‘liberal-oportunisti’ Sejfulla Malëshova. “Internacionalja” tingëllonte paradoksale në gojën e komunistëve superdogmatikë shqiptarë, që të vetizoluar nga gjithë bota bërtisnin “për bllokadë e rrethim të egër imperialisto-revisionist”, ndërsa refuzonin ndihmat e ofruara nga shumë shtete perëndimore, sepse “vinin nga armiq të betuar të vendit të vetëm socialit”.

Sejfulla Malëshova ishte vizionar atdhedashës dhe për artin- Lame Kodra- me mendimet e tij demokratike, me krijimtarinë letrare, me përkthimet e shkëlqyera ishte prurësi i një bote të re në letërsinë dhe kulturën shqipe.