Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Presidenti Nishani në Tuz: Shqiptarët në Mal të Zi, faktor stabiliteti dhe urë lidhëse mes dy vendeve

by

Kronikë nga vizita shtetërore e Presidentit Nishani në Mal të Zi/
Me 23 mars 2015 Presidenti i Republikës, Sh.T.Z. Bujar Nishani së bashku me Zonjën e Parë, Odeta Nishani dhe në krye të delegacionit zyrtar nisi një vizitë shtetërore në Republikën e Malit të Zi me ftesë të homologut të Tij, Sh.T.Z Filip Vujanović.
Gjatë kësaj vizite dyditore Presidenti Nishani është pritur nga Presidenti malazez Vujanović me të cilin në fillim pati një takim kokë më kokë, e më pas kanë kryesuar bisedimet dypalëshe të delegacioneve respektive.
Më tej, Kreu i Shtetit shqiptar kishte takime me Kryetarin e Parlamentit të Malit të Zi, Ranko Krivokapić si dhe me Kryeministrin Milo Đukanović.
Agjenda e vizitës shtetërore të Presidentit Nishani përfshiu edhe disa takime në Komunën e Tuzit e të Ulqinit, në Tivar si dhe një takim të veçantë me Këshillin Nacional të Shqiptarëve në Mal të Zi.
Presidenti Nishani u prit nga Presidenti Filip Vujanović në kuadrin e vizitës shtetërore në Mal të Zi/
Ne ditën e pare të vizitvs, më 23 mars 2015,Presidenti i Republikës, Sh.T.Z. Bujar Nishani, në kuadrin e një vizitës shtetërore në Mal të Zi, u prit sot nga Presidenti, Filip Vujanović, me të cilin bisedoi dhe shkëmbeu mendime për një sërë çështjesh me karakter dypalësh, rajonal, evropian, por edhe global.
Presidenti i Republikës i vlerësoi marrëdhëniet e Shqipërisë me Malin e Zi si marrëdhënie shumë të mira e miqësore, duke theksuar se për shqiptarët Mali i Zi është jo vetëm një vend fqinj, por edhe një vend mik me të cilin ndajmë vlera e sfida të përbashkëta. Kreu i Shtetit u shpreh se marrëdhëniet dhe bashkëpunimi mes Shqipërisë dhe Malit të Zi përbëjnë një model fqinjësie shumë të mirë dhe orientimi i qartë i tyre euro-atlantik e bën edhe më të fortë këtë marrëdhënie.
Presidenti Nishani shprehu mirënjohjen në emër të qytetarëve shqiptarë për ndihmën e dhënë nga Mali i Zi për kapërcimin e situatës së emergjencës nga përmbytjet e fundit në jugun e Shqipërisë, si dhe shprehu interesin e Republikës së Shqipërisë për të thelluar dhe forcuar marrëdhëniet mes dy vendeve.
Kreu i Shtetit theksoi se të dy vendet duhet të bëjnë më shumë që edhe bashkëpunimi ekonomik të ndjekë bashkëpunimin shumë të mirë politik, duke u shprehur se: “Duhet një koordinim më i mirë mes institucioneve të të dy vendeve për të evidentuar, vlerësuar dhe shfrytëzuar sa më mire potencialet dhe burimet tona natyrore dhe njerëzore”.
Presidenti Nishani theksoi se niveli i bashkëpunimit ekonomik dypalësh ka një impakt pozitiv edhe në kuadrin e bashkëpunimit rajonal dhe kthimin e rajonit të Ballkanit Perëndimor në një treg me interes për vendet e Bashkimit Evropian dhe investitorët e tjerë strategjikë. “Jemi shumë të interesuar për promovimin e kohezionit

rajonal duke synuar zhvillimin ekonomik, ekologjik, kulturor e social të rajonit tonë.” – u shpreh Kreu i Shtetit.
Presidenti i Republikës vlerësoi gjithashtu bashkëpunimin rajonal si dhe kontributin e qenësishëm që të dy vendet po japin për paqen dhe stabilitetin në rajonin e Ballkanit Perëndimor. Presidenti Nishani theksoi se Shqipëria i kushton një vëmendje shumë të veçantë marrëdhënieve me vendet e rajonit dhe do të vijojë të ndjekë me konsekuencë politikën e fqinjësisë së mirë. “Rajoni duhet të funksionojë përmes përfshirjes së të gjitha vendeve të tij, përfshirë edhe Kosovën, pavarësia e të cilës ka ndikuar pozitivisht për paqen dhe stabilitetin në rajon”- u shpreh Kreu i Shtetit. Të dy bashkëbiseduesit vlerësuan pjesëmarrjen aktive të të dy vendeve në organizatat dhe iniciativat rajonale dhe shprehën mbështetjen për nxitjen dhe forcimin e tyre të mëtejshëm.
Presidenti Nishani i kushtoi një vëmendje të veçantë edhe çështjeve të pakicave kombëtare, të cilat luajnë një rol shumë të rëndësishëm në të dy vendet tona si ura lidhëse të qëndrueshme miqësie. Presidenti theksoi se dialogu për këtë aspekt nuk ka munguar, pasi pakicat kombëtare meritojnë dhe duhet të gëzojnë të gjitha të drejtat që i garanton Kushtetuta dhe kuadri ligjor i të dy vendeve, por edhe konventat për mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe Konventa Kuadër për mbrojtjen e pakicave kombëtare.
Në këtë kontekst, Kreu i Shtetit theksoi se është shumë e rëndësishme që shqiptarët në Mal të Zi të ndjehen të mirëpërfaqësuar duke u bazuar në Kushtetutën e Malit të Zi, në institucionet qendrore, të vetëqeverisjes lokale dhe institucionet publike. Gjithashtu, Presidenti Nishani vuri në dukje rëndësinë e respektimit të së drejtës së pronës private dhe e administrimit të saj, si dhe që shqiptarët e Malit të Zi të gëzojnë të gjithë hapësirën e nevojshme ligjore në shkollimin në gjuhën shqipe si dhe në përdorimin e simboleve dhe të gjuhës kombëtare. “Zgjidhja përfundimtare e statusit të Komunës së Tuzit do të jetë një hapësirë më e madhe për zhvillim dhe bashkëpunim në të gjithë zonën” – u shpreh Kreu i Shtetit.
Presidenti Nishani vlerësoi gjithashtu përpjekjet dhe progresin e Malit të Zi për t’u anëtarësuar në Aleancën e Atlantikut të Veriut (NATO) dhe theksoi se Shqipëria është një nga vendet e Aleancës që ka mbështetur dhe do të mbështesë në vijimësi anëtarësimin e Malit të Zi dhe të gjitha vendeve të rajonit që kanë interes për këtë organizatë. “Politika e dyerve të hapura të Aleancës është një proces me rëndësi jetike dhe Shqipëria beson se anëtarësimi i Malit të Zi në NATO do t’i shërbente forcimit të mëtejshëm të Aleancës dhe sigurisë në hapësirën Euro-Atlantike” – u shpreh Kreu i Shtetit.
Në fund të takimit, Presidentët e të dy vendeve dhanë një konferencë të përbashkët për shtyp.
Deklarata e Presidentit Nishani gjatë konferencës së përbashkët për shtyp me Presidentin Vujanović/
I nderuar zoti President, i dashur Filip,
Të nderuar përfaqësues të mediave,
Së pari, dëshiroj edhe njëherë ta falenderoj Presidentin Vujanović për fjalët e mira, si dhe t’i shpreh mirënjohjen për mikpritjen dhe atmosferën e ngrohtë e miqësore që na ka krijuar, mua, bashkëshortes sime, si dhe delegacionit që më shoqëron në këtë vizitë zyrtare në Mal të Zi.
Faleminderit i dashur Filip!
Për ne shqiptarët Mali i Zi është jo vetëm një vend fqinj por edhe një vend mik, me të cilin ndajmë vlera dhe sfida të përbashkëta.
Gjatë takimit të sotëm patëm mundësinë të bisedojmë e shkëmbejmë mendime në frymën e fqinjësisë së mirë që karakterizon marrëdhëniet mes dy vendeve tona, për të gjitha çështjet dypalëshe me interes të ndërsjellë, por gjithashtu edhe për ato problematika që shqetësojnë vendet dhe rajonin tonë, si dhe sfidat e kërcënimet në nivel global.
Kam kënaqësinë të theksoj këtu se, marrëdhëniet dhe bashkëpunimi mes Shqipërisë dhe Malit të Zi, përbëjnë një model fqinjësie shumë të mirë. Në kuadrin e këtyre marrëdhënieve i shpreha mikpritësit tim, në emër të të gjithë shqiptarëve, falënderimet e sinqerta për ndihmën e dhënë në përballimin e përmbytjeve të kohëve të fundit në Jugun e Shqipërisë. Sigurisht, ashtu siç theksoi edhe Presidenti Vujanović thelbi i bisedimeve tona ishte nxitja e bashkëpunimit dypalësh, veçanërisht atij ekonomik, që është ende larg nivelit shumë të mirë të bashkëpunimin politik. Por për këtë do të duhet një koordinim më i mirë mes institucioneve të të dy vendeve, në mënyrë që të evidentohen, vlerësohen dhe shfrytëzohen potencialet dhe burimet tona natyrore dhe njerëzore.
Kuadri ligjor i bashkëpunimit që kemi në fuqi, na lejon të eksplorojmë mundësitë e bashkëpunimit, veçanërisht në fushën e infrastrukturës, energjetikës, telekomunikacionit, turizmit, etj. Në këtë kontekst, e një rëndësie të veçantë ishte nënshkrimi së fundmi i marrëveshjes së bashkëpunimit ekonomik dypalësh.
Por, niveli i bashkëpunimit ekonomik dypalësh ka një impakt pozitiv edhe në kuadrin e bashkëpunimit rajonal dhe kthimit të rajonit tonë në një treg me interes për vendet e Bashkimit Evropian dhe investitorët e tjerë strategjikë. Jemi shumë të interesuar për promovimin e kohezionit rajonal dhe konkurrencës, duke synuar zhvillimin ekonomik, ekologjik, kulturor dhe social të rajonit tonë.
Bashkëpunimi rajonal ishte një temë tjetër e rëndësishme në bashkëbisedimin tonë dhe me krenari konstatojmë se vendet tona, kanë dhënë e po japin një kontribut të qenësishëm për paqen dhe stabilitetin në rajon.
Shqipëria i kushton një vëmendje shumë të veçantë marrëdhënieve me vendet e rajonit dhe do të vijojë të ndjekë me konsekuencë politikën e fqinjësisë së mirë.
Rajoni duhet të funksionojë përmes përfshirjes së të gjitha vendeve të tij, përfshirë këtu edhe Kosovën, pavarësia e të cilës ka ndikuar pozitivisht për paqen dhe stabilitetin në rajon.
Në kontekstin e bashkëpunimit rajonal dhe pjesëmarrjes aktive të vendeve tona në organizatat dhe iniciativat rajonale, i shpreha edhe njëherë mikut tim Filip, dëshirën për ta parë në Samitin e Krerëve të Shteteve dhe Qeverive të Procesit të Bashkëpunimit në Evropën Juglindore (SEECP), që do të mbahet në Tiranë, më 26 maj 2015, në mbyllje të Presidencës shqiptare të kësaj iniciative rajonale.
Me shumë interes ishte bashkëbisedimi për procesin e integrimit evropian të vendeve tona dhe anëtarësimi në NATO i Malit të Zi.
Lidhur me procesin e integrimit evropian, pata kënaqësinë që ta përgëzoj mikpritësin tim, Presidentin Vujanović, për ecurinë shumë të mirë të negociatave të anëtarësimit, si dhe të vlerësoj bashkëpunimin mes dy vendeve në këtë proces, duke theksuar se modeli kroat dhe ai malazez, janë modele shumë të mira edhe për vendet e tjera të rajonit.
Ndërsa për bashkëpunimin në kuadrin e NATO-s, i shpreha mikut tim Filip, se Shqipëria është një nga vendet anëtare të Aleancës që ka mbështetur dhe do të mbështesë në vijimësi anëtarësimin e Malit të Zi dhe të gjitha vendeve të rajonit që kanë interes për këtë organizatë, pasi vlerësomë se Politika e Dyerve të Hapura të Aleancës është një proces me rëndësi jetike.
E garantova Presidentin Vujanović se Shqipëria beson se anëtarësimi i Malit të Zi në NATO do t’i shërbente forcimit të mëtejshëm të Aleancës dhe të sigurisë në hapësirën Euro-Atlantike.
Një vend të veçantë në bisedën tonë zuri dhe interesi përbashkët për çështjet e paqes dhe sigurisë, si dhe u shpreh interesi i përbashkët për të forcuar bashkëpunimin bilateral dhe rajonal kundër krimit të organizuar dhe terrorizmit ndërkombëtar. Të dy vendet tona po japin proporcionalisht kontributin e tyre për paqen dhe sigurinë në zona të nxehta të botës. Sot askush nuk është imun nga kërcënimet e terrorizmit të veshur me ngjyrime fetare dhe për këtë kërkohet veprime të përbashkëta dhe koordinim të agjencive të specializuara.
Gjithashtu, në bisedën tonë trajtuam edhe çështjet e pakicave kombëtare, të cilat luajnë një rol shumë të rëndësishëm në të dy vendet tona, si ura lidhëse të qëndrueshme miqësie.
Dialogu për këtë aspekt nuk ka munguar, pasi pakicat kombëtare meritojnë dhe duhet të gëzojnë të gjitha të drejtat që i garanton kushtetuta dhe kuadri ligjor i vendeve tona, por edhe konventat për mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe Konventa kuadër për mbrojtjen e pakicave kombëtare.
Në këtë kontekst dëshiroj të theksoj se është shumë e rëndësishme që shqiptarët në Mal të Zi të ndjehen mirë të përfaqësuar, duke u bazuar ne Kushtetutën e Malit të Zi, në institucionet qendrore, të vetëqeverisjes lokale dhe institucione publike.
Të respektohet e drejta e pronës private dhe e administrimit të saj, si dhe të gëzojë të gjithë hapësirën e nevojshme ligjore në shkollimit në gjuhën shqipe si dhe në përdorimin e simboleve dhe të gjuhës kombëtare.
Zgjidhja përfundimtare e statusit të Komunës së Tuzit do të jetë një hapësirë më e madhe për zhvillim dhe bashkëpunim në të gjithë zonën.
Po kështu nënvizoj se, në Shqipëri, jemi shumë të angazhuar për përmbushjen e standardeve ndërkombëtare të mbrojtjes së të drejtave të pakicave kombëtare, përfshirë dhe pakicën malazeze.
Dëshirojmë dhe jemi shumë të interesuar që, konform këtyre standardeve, pakicat të kenë të gjitha të drejtat dhe hapësirat e nevojshme për ruajtjen dhe trashëgimin e identitetit historik e kulturor kombëtar.
Në mbyllje, e falënderoj edhe njëherë Presidentin e Malit të Zi, mikun tim Filip, për pritjen e ngrohtë dhe miqësore dhe e garantoj se vullneti im për t’i nxitur dhe intensifikuar më tej marrëdhëniet mes vendeve tona, nuk do të mungojë.
Faleminderit!
Takim me Kryeministrin e Malit të Zi, Milo Đukanović/
Presidenti i Republikës, Sh.T.Z. Bujar Nishani gjatë vizitës shtetërore në Mal të Zi zhvilloi një takim të veçantë edhe me Kryeministrin e Malit të Zi, zotin Milo Đukanović.
Presidenti i Republikës në bisedën me Kryeministrin e Malit të Zi vlerësoi kontributin personal të Kryeministrit Đukanović në krijimin e marrëdhënieve shumë të mira e miqësore mes Shqipërisë me Malin e Zi, duke theksuar se për shqiptarët Mali i Zi është jo vetëm një vend fqinj, por edhe një vend mik me të cilin ndajmë vlera e sfida të përbashkëta.
Presidenti Nishani i shprehu Kryeministrit Đukanović mirënjohjen në emër të qytetarëve shqiptarë për ndihmën e dhënë nga Mali i Zi për kapërcimin e situatës së emergjencës nga përmbytjet e fundit në zonën e jugut të Shqipërisë. “Ndihma në raste fatkeqësish dhe katastrofash natyrore meritojnë gjithmonë mirënjohje, por kur ato vijnë nga një vend fqinj e mik ato janë të paçmueshme.” – u shpreh Kreu i Shtetit shqiptar.
Presidenti i Republikës vlerësoi interesin e përbashkët të të dy vendeve për forcimin e bashkëpunimit ekonomik e tregtar duke theksuar se ky bashkëpunim është ende larg marrëdhënieve shumë të mira politike. Kreu i Shtetit theksoi gjithashtu se falë kuadrit ligjor të përbashkët, ekzistojnë të gjitha mundësitë që institucionet e të dy vendeve të evidentojnë, vlerësojnë dhe shfrytëzojnë sa më mirë potencialet dhe burimet natyrore dhe njerëzore për të thelluar dhe zgjeruar bashkëpunimin ekonomik në fushat me interes të ndërsjellë. Në mënyrë të veçantë, të dy bashkëbiseduesit trajtuan edhe mundësinë e nxitjes së projekteve konkrete, si në kuadrin e bashkëpunimit ndërkufitar, përmes përmirësimit të infrastrukturës në lidhjet mes dy vendeve dhe nxitjes së turizmit në Liqenin e Shkodrës, por dhe përmes mundësisë së përmirësimit të lidhjes së linjës hekurudhore mes dy vendeve.
Presidenti Nishani theksoi se niveli i bashkëpunimit ekonomik dypalësh, veçanërisht në fushën e energjisë, turizmit, telekomunikacionit dhe bujqësisë kanë një impakt pozitiv edhe në kuadrin e bashkëpunimit rajonal dhe kthimin e rajonit të Ballkanit Perëndimor në një treg me interes për vendet e Bashkimit Evropian dhe investitorët e tjerë strategjikë. “Jemi shumë të interesuar për promovimin e kohezionit rajonal duke synuar zhvillimin ekonomik, ekologjik, kulturor e social të rajonit tonë.” – u shpreh Kreu i Shtetit.
Presidenti Nishani edhe në takimin me Kryeministrin e Malit të Zi, Milo Đukanović trajtoi çështjen e pakicave kombëtare duke vlerësuar rolin e tyre si ura lidhëse të rëndësishme e të qëndrueshme miqësie. Presidenti theksoi gjithashtu se është shumë e rëndësishme që shqiptarët në Mal të Zi duhet të ndihen të mirëpërfaqësuar si dhe duhet të respektohet e drejta e pronës private dhe e administrimit të saj.
“Shqiptarët në Mal të Zi duhet të gëzojnë të gjithë hapësirën e nevojshme ligjore në shkollimin e gjuhës shqipe, si dhe në përdorimin e simboleve dhe të gjuhës kombëtare” – u shpreh Kreu i Shtetit.
Presidenti Nishani vlerësoi gjithashtu se zgjidhja përfundimtare e statusit të Komunës së Tuzit do të jetë një hapësirë më e madhe për zhvillim dhe bashkëpunim në të gjithë zonën.
Takim me Kryetarin e Parlamentit, Ranko Krivokapić/
Presidenti i Republikës, Sh.T.Z. Bujar Nishani, gjatë vizitës shtetërore në Mal të Zi, zhvilloi një takim të veçantë edhe me Kryetarin e Parlamentit të Malit të Zi, zotin Ranko Krivokapić, me të cilin bisedoi mbi marrëdhëniet dypalëshe si dhe mundësinë e ruajtjes dhe forcimit të bashkëpunimit mes parlamenteve të të dy vendeve.
Presidenti Nishani vlerësoi rolin e luajtur nga Kryeparlamentari i Malit të Zi Krivokapić në krijimin e marrëdhënieve të ngushta të krijuara ndër vite mes dy parlamenteve të të dy vendeve, si dhe theksoi nevojën e vijimit të këtij bashkëpunimi në të mirë të proceseve integruese që Shqipëria dhe Mali i Zi po ndjekin në këtë moment.
Kreu i Shtetit vlerësoi progresin e Malit të Zi në negociatat e anëtarësimit në BE dhe NATO, duke e garantuar zotin Krivokapić se Shqipëria, si vend anëtar i Aleancës, do të vijojë ta mbështesë anëtarësimin e Malit të Zi në Aleancën e Atlantikut të Veriut. “Shqipëria beson tek politika e dyerve të hapura dhe anëtarësimi në NATO, jo vetëm do të konfirmojë progresin e bërë nga Mali i Zi, por do t’i shërbejë edhe forcimit të mëtejshëm të Aleancës dhe sigurisë në hapësirën Euro-Atlantike” – u shpreh Presidenti Nishani.
Presidenti i Republikës shprehu nevojën e intensifikimit të kontakteve mes dy parlamenteve si dhe besimin se diplomacia parlamentare dhe strukturat e parlamenteve të dy vendeve do të mbështesin të gjitha iniciativat dhe angazhimet dypalëshe dhe rajonale. Njëkohësisht Kreu i Shtetit shprehu besimin se përfaqësuesit e pakicës kombëtare shqiptare të zgjedhur në Parlamentin malazez do të shërbejnë jo vetëm si urë lidhëse, por do të bëhen lokomotivë e këtij bashkëpunimi dypalësh.
Presidenti Nishani zhvilloi një vizitë në Komunën urbane me shumicë shqiptare të Tuzit/
Presidenti i Republikës, Sh.T.Z. Bujar Nishani, në kuadrin e vizitës shtetërore në Mal të Zi zhvilloi edhe një vizitë në komunën urbane me shumicë shqiptare të Tuzit, ku vizitoi Shkollën 9-vjeçare Mahmut Lekiç, si dhe u takua me përfaqësues të partive politike dhe të zgjedhurit vendorë të kësaj komune.
Në pritje të Presidentit të Republikës kishin dalë drejtuesit, mësuesit dhe nxënësit e Shkollës Mahmut Lekiç si dhe shumë prindër, të cilët e përshëndetën ngrohtësisht Presidentin e Shqipërisë. Presidenti Nishani i falënderoi për pritjen e ngrohtë dhe emocionuese si dhe shprehu kënaqësinë dhe mirënjohjen për mësuesit e kësaj shkolle, por
edhe për të gjithë ata që me përkushtim dhe pasion u kanë mësuar e trashëguar brezave të rinj gjuhën, kulturën dhe traditat e lashta shqiptare.
Kreu i Shtetit u shpreh se një nga vlerat e çmuara të shqiptarëve ndër shekuj ka qenë respekti ndaj tjetrit, nga ku buron dhe e drejta legjitime e universale për t’u respektuar në mënyrë reciproke.
Ndërsa në takimin me përfaqësuesit e partive politike dhe të zgjedhurit vendorë të komunës urbane të Tuzit, Presidenti i Republikës i informoi ata mbi takimet e zhvilluara me përfaqësuesit më të lartë të shtetit malazez dhe mbi mesazhet e përcjella. Duke vlerësuar rolin e komunitetit shqiptar në Mal të Zi si një faktor i rëndësishëm stabiliteti dhe urë lidhëse mes dy vendeve, Presidenti Nishani theksoi se gjeti mirëkuptim dhe angazhim maksimal e të sinqertë nga drejtuesit më të lartë shtetëror për të adresuar kërkesat e pakicës kombëtare shqiptare në Mal të Zi.
Kreu i Shtetit nënvizoi se do të mbështesë dhe ndjekë në vijimësi trajtimin e çështjeve që u diskutuan gjatë vizitës në Mal të Zi, ashtu sikurse vlerësoi maksimalisht rolin tejet pozitiv që faktori shqiptar luan në procesin e integrimeve evropiane e euroatlantike të Malit të Zi.
Presidenti Nishani pasi u njoh me problematikat me të cilat ballafaqohen shqiptarët e Malit të Zi dhe përfaqësuesit e tyre politik në nivel qendror dhe lokal, përcolli vlerësimet për kontributin e çmuar ndër vite që shqiptarët në Mal të Zi, por edhe në të gjithë rajonin, kanë dhënë në dobi të paqes e sigurisë në Ballkan, duke porositur që të punohet pa ndalur për ruajtjen, promovimin dhe pasurimin e identitetit kombëtar.

SHQIPTARËT Në Mal të Zi- Politika e Shumicës ndaj Pakicës gjatë Kalimit në Demokraci*

by

Rochester, Michigan, më 1 nëntor, 2014 – Konferenca e Dytë Ndërkombëtare mbi “Shqiptarët në Mal të Zi” përfundoi sot në Universitetin e Oakland me një paraqitje historike të kërkimeve shkencore. E organizuar nën përkujdesjen e me mbështetjen e Departamentit të Shkencave Politike dhe të Programit të Studimeve Ndërkombëtare, së bashku me disa Shoqata Shqiptaro-Amerikane, në zhvillimet e kësaj conference morën pjesë student, shkollarë, udhëheqës të bashkësisë Shqiptaro-Amerikane, figura të spikatura të biznesit dhe të politikës nga Shtetet e Bashkuara dhe nga Europa.
Konferenca e këtij viti mblodhi bashkë kërkues nga fushat e ndryshme të studimit, të së drejtës ndërkombëtare e të qeverisjes, që u bënë bashkë me analizue dhe vlerësue problemet e cështjet që janë të pazgjidhura tash sa kohë dhe që preokuppojnë Shqiptarët në Mal të Zi. Që nga folësit kryesorë tek nuk numri I madh I propozimeve për pjesëmarrje që u paraqitën, Konferenca përfoundoi me sukses të plotë. Duke ndërtuar mbi konferencën e parë të zhvilluar në NYU në vitin 2012, kjo konferencë vazhdon t’iu ofrojë shkollarëve, kërkuesve e studjuesve mundësinë për me paraqitë e me diskutue problemet e shumta lidhur me politikat e dështuara të Malit të Zi për të përfshirë dhe për të trajtuar sin duhet edhe pakicën Shqiptare që jeton në trojet e veta.
Në konferencë u paraqitën kërkime që provojnë se bashkësia shqiptare në Mal të Zi vazhdon të viktimizohet nga poltiikat shtetërore malazese që synojnë asimilimin e tyre të dhunshëm dhe emigrimin përmes mundësive të kufizuara për edukim e punësim, prapambetje e qëllimte ekonomike, mungesë e decentralizimit të qeverisjes dhe programeve të tjera qeverisëse që kanë si synim që të mbysin e zhdukin gjuhën, kulturën dhe trashëgimninë shqiptare. Paraqitësit demonstruan me sukses se si shumë nga premtimet e angazhimet e Malit të Zi për të mbrojtur pakicat nuk janë zbatuar dhe nuk janë përkthyer apo përfshirë në legjislacionin e MAlit të Zi apo në politikat që ndiqen. Si rezultat, të dhënat konfirmojnë se frika e shqiptarëve se vendi I tyre ne një “bashkim” të Malit të Zi me Europën, nuk do ta përmirësojë statusin e tyre të ardhshëm është legjtiime. Po ashtu, kjo konfirmoi frikën e tyre se këto objektiva do të arrihen përmes një programi të premtimeve e flajëve boshe të cilat do të fshehin realitetin e shkeljes së lirive të njeriut dhe të drejtave të barabarta, deri sat ë arrihet në pikën që popullsia etnike shqiptare nuk do të jetë më factor me peshë në politikën e Malit të Zi.
Konferenca paraqiti dy punime kryesore nga profesorët Viktor Ivezaj dhe Shinasi Rama, si dhe një numër të ndjeshëm paraqitjesh nga folësit që diskutuan mbi një numër problemesh e cështjesh lidhur me identitetin e shqiptarëve, politikat e pakicës, dhe influencat e huaja dhe shtetet amë.
Mbas fjalës mirëseardhëse nga Prof. Paul Kubicek dhe prof. Ivezaj, Prof. Shinasi Rama (NYU) analizoi evolucionin e identitetit të malaziasve dhe duke sjelle evidencë historike argumentoi se malaziasit janë një grup etnik kompleks që kishin dy elemente të përbashkëta, luftën kundër Otomanëve dhe fenë ortodokse. Mirëpo, Në rrogën e shndrrimit të tyre ne komb, ata nuk u bënë një etni, por ata u lidhën me idene e shtetit, dhe në këtë process të zgjerimit të shtetit, por edhe gjatë pavarësisë e më pas, ata nuk janë ndalur asnjeherë nga përpjekja për të spastruar pakicat e ndryshme. Tani, shteti Malazes, po rreket të ndërtojë kombësinë dhe etninë malazese duke bërë një përpjekje të madhe për ti asimiluar të tjerët në kombësinë malaziase. Në rastin e shqiptarëve që nuk ndajnë me ta as fenë, as traditat, as lidhjen me shtetin, e as gjuhën, rruga që po ndiqet është përcaj e sundo, asimilimi e përjashtimi I studjuar përmes emigrimit etj. cka edhe ka pasoja të rënda për ta si pakicë që jeton në trojet e veta, ashtu dhe për Malin e Zi evtë radhmen e tij demokratike.
Profesor Viktor Ivezaj (WSU) paraqit një teori të dyfishtë dhe argumentoi se diskriminimi etnik I shqiptarëve në Mal të Zi është pasojë e “polarizimit etnik” një metodë e përdorur nga shteti dhe që nuk është rezultat I urrejtjeve të vjetra etnike, sic paraqitet në literaturë. Prof. Ivezaj, thotë se në së kjo politikë e polazimit etnik nuk ndalohet, atëherë pakica shqiptare në Mal të Zi do të vazhdojë që të ushqejë një qëndrim negative ndaj shtetit, dicka që kur të shprehet publikisht do ta kapë Malin e Zi në befasi dhe do të pasoja negative për zhvillimet shoqërore, politike dhe ekonomike në atë shtet.
Dr. Nail Draga (Qendra Kulturore, Ulqin) ofroi një analizë të vecantë e të thelluar të regjistrimeve të popullsisë të bëra në Malin e Zi në periudhën 1948-2011. Ai paraqiti të dhëna të pakontestueshme se numrat e popullsisë zyrtare të Malit të Zi, nuk e pasqyrojnë si duket gjendjen e popullsisë aktuale. Duke vënë në dukje të meta e gabime në mbledhjen, analizmin e raportimin e të dhënave, Dr. Draga argumenton se gjithcka tregon se metodklogjia e përdorur nga Zyra e Regjistrimti të Popullsisë në Mal të Zi synon që të zvogëlojë numrin e poipullsisë shqiptare deri në atë pikë sa ata të kthehen në një factor krejt të parëndësishëm politik.
Doktorante Agata Biernat (Nicolaus Copernicus University, Turin Poland) në punimin e saj analizoi politikat e vetëqeverisjes në rajonin e MAlësisë. Në këtë Punim, ajo shpejgoi dhe paraqiti metodat e ndjekura nga shqiptarët për të influencuar sistemin politik në Mal të Zi për me arritë qëllimet e tyr edhe me e rivendosë komunën e Tuzit.
Dr. Sabina Osmanovic (Universiteti i Shkodrës dhe Universiteti I Tiranës) paraqiti një analizë të mbështetur në një pyetësor që ajo e kishtë mbledhur rajonet e banuara me shqiptarë të MAlit të Zi. Në analizën e saj, Dr. Osmanovic sqaroi se si një numër pyetjesh dhe përgjigjet e dhëna hedhin një dritë të re mbi pritshmëritë e shqiptarëve para referendumit për pavarësinë dhe perceptimet e tyre mbas pavarësisë. Duke krahasuar përmes një numri të ndjeshëm pyetjesh (a) premtimet që Malazesët kishin bërë para referendumit për pavarësi në vitin 2006 dhe (b) përgjigjet e tyre se sa kishte arritur Mali I Zit ë përmbushte këto premtime tetë vjet më vonë, në vitin 2014, dr. Osmanovic argumentoi se shqiptarët janë të diskriminuar dhe të pa integruar si duhet në të gjithë sferat e jetës ekonomike, politike dhe shoqërore dhe, cka është më ë erëndëishme, Mali I Zi, nuk e ka mbajtur premtimin për një të ardhme më të mirë e të barabartë për të gjtihë shqiptarët.
Dr. Angjell Gojcaj (University of Shkodra) paraqiti një analizë bashkëkohore të politikave sociale dhe shtetërore diskriminuese që tashmë janë tkonsistente në kohë të ndjekur nga qeveria e Malit të Zi. Duke ndjekur një ligjikë institucionaliste, Dr. Gojcaj, u përqëndrua në tre llojet e ndryshme të të drejtave të pakicës shqiptare – e drejta e simboleve kombëtare, e drejta e përfaqësimit politik, dhe e drejta e punësimit. Duke u mbështetur në statutet e të konvetat e të drejtës ndërkombëtare, mongrafitë dhe raportet e ndryshme të paraqitur, ai e provoi në mënyrë të pakundërshtueshme praninë e trajtimit diskriminues të shqiptarëve dhe të grupimeve të ndryshme që përfaqësojnë shqiptarët në Mal të Zi.
Doktorant Grid Rroji (CUNY) ekzaminoi efektet e mbështetjes së vakët të shtetit shqiptar për të drejtat e pakicës etnike shqiptare në Mal të Zi, si dhe pasojat që ka pasur kjo sjellje për stabilitetin rajonal dhe sigurinë. Rroji, mbeshteti argumentin se përkeqësimi I të drejtave njerëzore në Mal të Zi, së bashku me mungesën e mbështetjes së Shqipërisë për pakicat kombëtare shqiptare në shtetet fqinjë, paraqet një rrezimk të vazhdueshëm për të ardhmen e shqiptarëve por edhe për stabilitetin e mAlit të Zi dhe sigurinë rajonale.
Prof. Paul Kubicek (Oakland University) vlerësoi rolin e Bashkimit Europian në lidhje me statusin e shqiptarëve etnikë në Mal të Zi. Duke e ndjekur këtë rol nga këndvështrimi I të drejtave të minoriteteve, si dhe duke ndjekur qasjet e shqiptarëve ndaj BE dhe Malit të Zi, Prof. Kubicek, ofroi një listë të prioriteteve dhe bëri disa sugjerime të vyeshme se cilat rrugë duheshin ndjekur për të siguruar që qeveria e MAlit të zi dhe strukturat e tjera, si dhe shoqëria civile t’i respektonin të drejtat e shqiptarëve. Ai argumentoi se megjithëse Mali I Zi dukej sikur I respektonte te drejtat e shqiptarëve, në fakt gjendja ishte tjetër, dhe se ka shumë problem të lidhura me të drejtat e minoriteteve të cilat duhet të adresohen nga Mali I Zi përpara se ky shtet të bëhet I gatshëm për t’u integruar në Bashkimin europian.
Profesor Shinasi Rama analizoi rolin e diasporës shqiptare nga Mali I Zi dhe tregoi cilat janë ndjekur nga kjo diasporë për të ndikuar në administratën amerikane dhe në organizatat e tjera. Duke shpjeguar rolin në rritje të diasporës, Prof. Rama e vuri theksin tek roli në rritje I diasporës për kushtëzimin e sjelljes së politikanëve dhe ndërgjegjësimin e bashkësisë shqiptaro-amerikane, si dhe në ndërtimin e strukturave që po punojnë me administratën e më shoqërinë civile për të përcuar e sqaruar gjendjen e shqiptarëve në Mal të Zi.
Disa organizata Shqiptaro Amerikane e mbështetën dhe morën pjesë në konferencën e këtij viti përfshirë këtu fondacionin “Plavë-Guci,” Shoqatën Shqiptaro-Amerikane “Malësia e Madhe” dhe Shoqatën Shqiptaro-Amerikane “Ana e Malit”. Mbështetësit që nuk mundën të vinin por që I kontribuan mbarëvajtjes së konferëncës ishin fondi humanitar “Malësia”, Fondacioni “Ded Gjon Luli”, Fondacioni “Dom Simon Filipaj” dhe Shoqata Shqiptaro-Amerikane,“Kraja”.
Konferenca e vitit 2014 ka përfunduar dhe redaktorët po punojnë që të botojnë një libër që të përfshijë të gjithë punimet e paraqitura në këtë konferencë. Për me tëpër, Komiteti Organizues, po përgatitet që të organizojë Konferncën e tretë në Mal të Zi, në vitin 2016. Kjo do të koincidojë me 10 vjetorin e pavarësisë së Malit të Zi dhe qëllimi I saj është që të shihet më qartë gjendja e shqiptarëve dhjetë vjet mbas pavarësisë së Malit të Zi, si dhe hedhja dritë mbi problemet shoqërore e politike që shqetësojnë shqiptarët. Në fakt, je kemi filluar të kontaktojmë kolegët nga Mali I Zi, Shqipëria, SHBA, UK, dhe Kosova për të siguruar që konferenca e vitit 2016 do të jetë një sukses I plotë.
Komiteti Organizues dëshëron të falënderojë të gjithë ata që e bënë këtë konferencë një sukses të merituar dhe në vecanti, paraqitësit, Shoqatat Shqiptaro-Amerikane, dhe Organizatën e Studentëve Shqiptaro-Amerikanë. Urojmë që të takohemi sërish në vitin 2016!
* DEKLARATË PËR SHTYP- Konference e Dytë Ndërkombëtare për “Shqiptarët në Malin e Zi”

KONFERENCA MBI SHQIPTARËT NË MAL TË ZI-Universiteti Oakland në Roçester në Miçigan-SHBA

by

Nga Frank Shkreli/
Tre javë më pare kisha shkruar mbi planet për mbajtjen e një konference ndërkombëtare mbi gjëndjen e Shqiptarëve në Mal të Zi, konferenca e dytë mbi këtë subjekt e cila u mbajtë më 1 Nëntor në sallën historike, “Meadow Brooke Mansion” të Universitetit Oakland në Roçester të Miçiganit. Konferenca u sponsorizua nga Departmenti i Shkencave Politike dhe Enti i Studimeve Ndërkombëtare të Universitetit Oakland, së bashku me disa shoqata shqiptaro-amerikane nga Nju Jorku dhe nga Miçigani. Gjatë konferencës u paraqiten referate nga akademikë dhe specialistë nga Shtetet e Bashkuara dhe ekspertë të ftuar nga trojet shqiptare në Ballkan dhe nga Europa. Gjatë punimeve të konferencës, specialistë të fushave të ndryshme mbi gjëndjen e shqiptarëve në Mal të Zi, diskutuan, ndër të tjera, çështje siç janë arsimi, të drejtat e njeriut dhe të kulturës së shqiptarëve në trojet e veta autoktone nën Mal të Zi. U mbajtën referate mbi subjekte që prekin jetën e përditëshme të shqiptarëve në Mal të Zi, siç janë qeverisja vendase, aplikimi i ligjit ndërkombtar, por edhe mbi rolin që luan ose duhet të luaj Bashkimi Europian në promovimin e të drejtave të pakicave kombëtare, e veçanërisht të drejta e shqiptarëve në Mal të Zi.
Kjo konferencë u mbajtë në kohën e duhur për të tërhequr vëmendjen e botës, por veçanërisht vëmendjen e Shteteve të Bashkuara karshi situatës së shqiptarëve në Mal të Zi, e cila sipas vetë atyre që jetojnë atje është një gjëndje në të cilën ata e ndjejnë veten të diskriminuar në shumë fusha që preku Konferenca në Universitetin Oakland të shtetit Miçigan në SHBA. Vetëm ditë e fundit mësuam se komuniteti shqiptar në Mal të Zi ka në plan të organizojë atë që organizuest e cilësojnë si një “Protestë për dinjitet”, duke i thënë Stop Diskriminit, sidomos në fushën e arsimit, duke shtuar se “duam të arsimohemi si shqiptarë”. Në njoftimin e tyre për protestë para Komunës së Ulqinit të premtën me 14 nëntor, organizuesit bëjnë pyetje nëse politikanët shqiptarë të atyre trojeve do të marrin pjesë në atë protestë paqësore. Konferenca si kjo që u mbajtë në Shtetet e Bashkuara mund të venë në dukje hallet dhe situatën jo të drejtë, në krahasim me të tjerët, të shqiptarëve nën Mal të Zi, dhe ekspertë si këta që morën pjesë në këtë konferencë, shqiptarë dhe të huaj, ndonëse ia paraqsin situatën e shqiptarëve botës, ashtu siç është dhe siç knaë bërëe dhe më parë, është pjesmarrja dhe qëndrimi i përbashkët i shqiptarëve pa dallim e sidomos bashkimi i faktorëve politikë shqiptarë atje, që të kërkojnë të drejtat që u takojnë atyre në bazë të konventave ndërkombëtare dhe në bazë të vet ligjeve të vendit.
Konferenca që u mbajtë në Universitetin Oakland të shtetit Miçigan është meritë e të gjithë pjesmarrësve dhe diasporës shqiptare në Amerikë, por mbi të gjithë është një kontribut që bashk-organizatorët e ksëaj konference, Profesorët shqiptarë në Amerikë, Shinasi Rama dhe Viktor Ivezaj i dhanë çështjes së shqiptarëve nën Mal të Zi dhe mbrojtjes së të drejtave të tyre në trojet e veta.

Sulm ambasadës shqiptare në Mal të Zi

by

Në Mal të Zi, të Enjten paradite është gjuajtur me gurë ambasada e Shqipërisë në Podgoricë.
Mjetet malazeze te informacionit, njoftojnë se policia malazeze ka arrestuar tre persona të dyshuar për sulmin pa bërë të ditur identitetin e tyre. Disa xhame të amabasadës janë thyer dhe dëme të lehta ka pësuar edhe një restorant aty pranë.
Forcat politike shqiptare në Mal të Zi e kanë dënuar incidentin në fjalë duke e cilësuar atë si një dhunë ndaj përfaqësive diplomatike në vend.
Dyshohet se ky incident vjen si pasojë e ngjarjeve të dhunshme në stadiumin e Beogradit. Ministri i Jashtëm shqiptar Dimir Bushati tha sot se ai ka marrë kontakte me homologun e tij malazez Igor Luksic për t’i shprehur shqetësimin lidhur me sulmin ndaj ambasadës.
Incidente të ngjajshme me thyerje xhamash dhe djegje të flamurit në ambasadën e Shqipërisë në Podgoricë pati edhe gjatë viteve 2011 dhe 2013.

KONFERENCË KUSHTUAR SHQIPTARËVE NË MAL TË ZI

by

Nga Frank Shkreli/
Nga një ftesë që më dërgoi Profesori Viktor Ivezaj i Universitetit Wayne State të shtetit Miçigan në Shtetet e Bashkuara, mësova për organizimin e konferencës së dytë ndërkombëtare, kushtuar shqiptarëve në Mal të Zi. Konferenca e parë mbi gjëndjen e shqiptarëve në shtetin malazez mbi “Historinë, Identitetin dhe Politikat e Pakicës në një Shtet të Ri”, ishte mbajtur në Universitetin e Nju Jorkut më 2012.Në ftesë thuhet se konferenca e këtij viti do të mbahet në sallën historike, “Meadow Brooke Mansion” të Universitetit Oakland në Roçester të Miçiganit, të shtunën me 1 Nëntor, 2014.
Në ftesën e nënshkruar nga profesor Viktor Ivezaj, por e dërguar në emër të bashkpuntorëve të tij, organizuesve të konferencës, profesorit Shinasi Rama i universitetit të Nju Jorkut dhe profesorit Paul Kubicek i universitetit Oakland, thuhet se mbajtja e kësaj konference, pikërisht në këtë moment, është një hap shumë i rëndësishëm për vlerësimin e përvojave shoqërore, politike, ekonomike dhe historike,të pakicës shqiptare në Mal të Zi.
Njoftohet gjithashtu se në këtë konferencë akademike prej prej një dite — e cila sponsorizohet nga Departmenti i Shkencave Politike dhe Enti i Studimeve Ndërkombëtare të Universitetit Oakland, së bashku me disa shoqata shqiptaro-amerikane nga Nju Jorku dhe nga Miçigani — do të paraqesin referatet e tyre akademikë dhe specialistë, jo vetëm nga Shtetet e Bashkuara, por dhe ekspertë të ftuar nga trojet shqiptare në Ballkan dhe nga Europa.(Shikoni orogramin e bashkangjitur).Gjatë punimeve të konferencës, specialistë të fushave të ndryshme mbi gjëndjen e shqiptarëve në Mal të Zi, do të prekin, ndër të tjera, çështje siç janë arsimi, të drejtat e njeriut dhe të kulturës së shqiptarëve në trojet e veta autoktone nën Mal të Zi. Do të mbahen referate mbi subjekte siç janë qeverisja vendase, mbi aplikimin e ligjit ndërkombtar, por edhe rreth rolit që luan ose duhet tëluaj Bashkimi Europian në promovimin e të drejtave të pakicave kombëtare.
Tema e Konferencës së dytë të radhës në Universitetin amerikan Oakland, mbi shqiptarët në shtetin malazez është: “Shqiptarët në Mal të Zi: “Minoriteti — Përball Politikës së Shumicës në një Periudhë të Tranzicionit Demokratik”. Në paraqitjen e paralajmëruar të punimeve të seancave të konferencës, profesorët Viktor Ivezaj, Shinasi Rama dhe Paul Kubicek thonë se megjithëse Mali i Zi ka siguruar sovranitetin e tij si shtet i pavarur, e ardhmja e këtij shteti të vogël duket se do të jetë më e ndërlikuar se ç’mendohej më parë, ndërkohë që përpiqet të bëjë përparim drejt integrimit euro-atlantik, ndërsa në të njëjtën kohë mundohet të krijojë një identitet të ri, të themelojë institucione efektive të administratës qeveritare, të vendosë legjitimitetin politik dhe mbi të gjitha, të ruaj kohezionin shoqëror, gjë që gjatë 20-viteve të fundit, sipas organizuesve të konferencës, nuk ka dalur me shumë sukses. Ndonëse, pas pavarsisë nga Serbia, malazezëtjanë përpjekur të krijojnë identitein e vet si shtet europian me vlera dhe standarde europiane, organizuesit e konferencës thonë se politikanët dhe elitat politike të Malit të Zi, kanë dështuar të pranojnë dhe të merren me mosbarazitë, mospajtimet dhe shqetsimet e komunitetit shqiptar atje, përsa i përket pjesmarrjes së shqiptarëve në institucioneve shoqërore, politike dhe ekonomike të shtetit malazez.Si rrjedhim, ata me të drejtë theksojnë faktin, se gjëja shqetsuese në këtë mes, është vazhdimi i pothuaj të njëjtës politikë që qeveria malezeze ka ndjekur edhe në të kaluarën ndaj popullësisë shqiptare në trojet e veta autoktone, megjithëse shqiptarët në atë shtet kanë shprehur vazhdimisht ankesat dhe moskënaqsitë e tyre në të gjitha fushat e jetës shoqërore, ekonomike dhe politike të atij vendi.
Pritet që referuesit në këtë konferencë të përpiqën të venë në dukje politikën e përjashtimit që gjithnjë ndiqet nga Podgorica zyrtare ndaj shqiptarëve, politikë kjo e cila vazhdon të zhgënjejë komunitetin shqiptar në Mal të Zi.Ekspertë që ndjekin këtë situatë, thonë se gjëndja e shqiptarëve në Mal të Zi, në të vërtetë, nuk ka ndryshuar shumë ç’prej shpërbërjes së ish-Jugisllavisë.Në fakt, thonë ekspertët, shumë prej problemeve me të cilat u përballen shqiptarët e Kosovës para konflikteve të 1990-ave, në të njëjtat probleme po hasin edhe shqiptarët në periudhën e pas pavarësisë së Malit të Zi.Për të arsyetuar këtë qëndrim, ata venë në dukje se komuniteti shqiptar në Mal të Zi vazhdon të jetë viktimë e konfiskimit të tokave të tyre që i kanë pasur prona të veta gjysh pas gjyshi, ndërsa vazhdojnë presionet e asimilimit dhe të emigrimit të detyruar të shqiptarëve nga trojet e veta.Shqiptarët nën Mal të Zi ankohen gjithashtu për mundësi të kufizuara për ta në arsim dhe në punësim si dhe në fushën e zhvillimit ekonomik.Njëherazi, atatheksojnë gjithashtu edhe mungesën e programeve që promovojnë gjuhën shqipe, kulturën dhe trashëgiminë shekullore të shqiptarëve në ato troje.Siç është njoftuar kohët e fundit,si shembull i këtyre presioneve, mund të përmendet edhe shqetsimi për mundësinë e mbylljes së“Kohës Javore”, gazetës së vetme në gjuhën shqipe për shqiptarët në Mal të Zi.Nuk është e qartë nëse është vendosur endee ardhmja afat-gjatë i kësaj gazete të vetme për lexuesit shqiptarë në Mal të Zi.
Kështuqë, shqiptarët në Mal të Zi kanë arsye të jenë të shqetësuar për gjëndjen e tyre politike dhe ekonomike madje edhe ndërkohë që Podgorica përpiqet të adaptojë ligjet mbi mbrojtjen e pakicave në përputhje me standardet europiane, shqiptarët nuk kanë asnjë provë për t’i siguruar ata se — edhe nëqoftse Mali i Zi antarësohet në Bashkimin Europian, bazuar në përvojën e së kaluarës — situata e tyre nuk ka giasë se do të përmirësohet. Përkundrazi, shqiptarët me të drejtë kanë drojë se gjëndja e tyre madje edhe në të ashtuquajturin “bashkim” me Europën, nuk do të sjellë ndonjë përmirësim për ta në të ardhmen. Dhe se në vend të një statusi të përmirësuar për ta, bazuar në standardet europiane, gjëndja e tyre ka giasë se do të përkeqësohet dhe se programet e dyshimta të qeverisë, sa për sy e faqe për botën e jashtme, do të vazhdojnë të fshehin realitetin e gjëndjes jo të kënaqshme të shqiptarëve në shtetin malazez, përfshirë mohimin e lirive dhe të të drejtave të barabarta me malazezët, deri atëherë në një periudhë të ardhëshme, fatkeqsisht ndoshta jo shumë të largët — kur popullsia shqiptare nuk është më një faktor për Malin e Zi.
Organizuesit e kësaj konference, e cila sipas programit duket se do të vlerësojë pothuaj të gjitha aspektet e çështjes shqiptare në Mal të Zi, kanë për qëllim që të diskutojnë problemet të gjithë së bashku — ekspertët nga Shtetet e Bashkuara si edhe studiuesit nga trojet shqiptare në Balkan dhe më gjërë – dhe pastaj të rekomandojnë zgjidhje të mundëshme të këtyre problemeve me të cilat përballen shqiptarët atje, sepse sipas tyre, një shtet multi-etnik mund dhe duhet të veprojë dhe të punojë drejtë një objektivi të përbashkët për të mirën e të gjithëve, pa dallim. Ata shpresojnë që kjo konferencë të japë kontributin e vet duke ofruar zgjidhje nga eskpertë ndaj problemeve dhe ankesave me të cilat përballen shqiptarët në Mal të Zi dhe të japin ndihmën e tyre,nga kjo anë e Atlantikut, ndaj shqetsimeve të tyre, sidomos në lidhje me përfaqësimin e shqiptarëve në fushën politike, shoqërore dhe ekonomike të Malit të Zi. Pritet që referuesit të diskutojnë edhe faktin nëse qeveria malazeze po punon dhe vepron drejt një qeverisjeje më të mirë për të gjtihë, që më në fund, të çojë edhe në një jetë më të mirë edhe për shqiptarët autokton në trojet e veta në Mal të Zi dhe jo në përjashtimin e tyre.
Është kjo një konferencë pra, ku do të flasin ekspertë dhe akademikë të cilët në mënyrë të posaçme janë të interesuar për fatin e shqiptarëve nën Mal të Zi dhe për përmirësimin e jetës së tyre në atë vend. Është ky një rast ku akademikët do të paraqesin analizat e tyre me gjakftohësi, në mënyrë akdemike dhe pa pasione, me qëllim për të identifikuar problemet dhe ankesat reale të shqiptarëve në shtetin malazez dhe si rrjedhim ata me të njëjtën gjakftohësi do tëparaqitin rekomandimet e tyre për zgjidhjet e mundëshme dhe të paanshme, për autoritetet e malit të Zi, por edhe për entete ndërkombëtare të interesuara për të drejtat e shqiptarëve në Mal të Zi.
Por në mos asgjë tjetër, atëherë kjo konferencë mund të jetë një rast i mirë për të nxitur një dialog të sinqert midis shqiptarëve dhe qeverisë malazeze, por edhe midis palëve të ndryshme të vetë politikës shqiptare në Mal të Zi, për të diskutuar zgjidhjen e ankesave, në një përpjekje për një të ardhme më të mirë për shqiptarët në Mal të Zi dhe për një trajtim të barabart me qytetarët e tjerë të shtetit malazez. Fundi i fundit, trajtimi i barabart i qytetarve është obligim që shteti i Malit të Zi, si shtet i pavarur ka ndaj shqiptarëve si shtetas të tij edhe në bazë të konventave ndërkombëtare dhe europiane.
Kjo konferencë përbën një hap të rëndësishëm drejtë zbardhjes së gjëndjes aktuale të shqiptarëve në mal të Zi, për të cilin organizatorët duhet të falenderohen, pasi nuk është e lehtë organizimi i një konference të tillë.Fati dhe ankesat aktuale tëshqiptarëve në Mal të Zi duhet t’i bëhen të njohura botës, por sidomos publikut amerikan. Besoj se kjo konferencë do të luaj rolin e vet në këtë drejtim. Me këtë nismë, Profesorët Shinasi Rama dhe Viktor Ivezaj po ndjekin gjurmët e dy profesorëve të mëdhej shqiptaro-amerikanë, Arshi Pipa dhe Sami Repishti, të cilët më 6 Nëntor, 1982 kishin organizuar një konferencë të njëjtë ndërkombëtare, por asaj herë kushtuar Kosovës: “Konferencën Ndërkombëtare mbi Kosovën”, mbajtur tek “University Graduate Center, City University of New York”, me një pjesëmarrje ekspertësh më të dalluar të çështjeve ballkanike të asaj kohe, amerikanë dhe shqiptarë, përfshirë, përveç profesorëve Pipa dhe Repishti, Martin Camaj, Peter Prifti dhe Anton Logoreci.Shpresojmë që konferenca ndërkombëtare e nëntorit në Michigan, mbi gjëndjen e shqiptarëve në Mal të Zi,të ketë të njëjtin sukses siç pati konferenca mbi Kosovën para më shumë se 30-vjetësh. Ajo konferencë pat shërbyer si hap i parë në tërheqjen e vëmendjes së Amerikës dhe më gjërë, mbi gjëndjen e shqiptarëve të Kosovës dhe njëkohësisht shënoi fillimin e asaj që më vonë u quajtë ndërkombëtarizimi i çështjesh së shqiptarëve në Ballkan.
Frank Shkreli

PROGRAMI I KONFERENCËS

Saturday November 1st
WELCOME:
8:30 – 9:00 a.m
.
Welcoming Remarks: Paul Kubicek
Oakland University
Introductory Remarks: Viktor N. Ivezaj,
Wayne State University

PANEL I: ALBANIAN IDENTITY AND MONTENEGRIN POLITICS
9:00 – 10:30 a.m.

Shinasi A. Rama, New York University
History and Identity: Albanians and Montenegrins
Viktor N. Ivezaj, Wayne State University
Human Rights and Ethnic Polarization Among the Albanians in Montenegro
Nail Draga, Cultural Center of Ulqin
Shqiptarët Në Mal Të Zi Në Regjistrimet E Popullsisë (1948-2011)
Chair: Agata Biernat, Nicolaus Copernicus University (Toruń, Poland)
Discussant: Angjell Gojcaj, University of Shkodra

PANEL II: ALBANIAN MINORITY POLITICS
10:30 – 12:00 noon

Agata Biernat, Nicolaus Copernicus University (Toruń, Poland)
The Albanian political activities in Montenegro and the question of Tuzi
Sabina Osmanovic, University of Shkodra
Analysis of the expectations preceding the referendum of the Albanians in Montenegro
compared to the present
Angjell Gojcaj, University of Shkodra
Discrimination of Albanians in Montenegro in Matter of Minorities Rights
Chair: Shinasi A. Rama, New York University
Discussant: Viktor N. Ivezaj, Wayne State University

CONFERENCE BREAK – 12:00 – 1:30 p.m.

PANEL III: EXTERNAL INFLUENCES
1:30 – 3:00 p.m.

Grid Rroji, City University of New York (CUNY)
Albanian Kin State(s) Foreign Policy Towards Albanians in Montenegro: The Failure of the
concept of integration as a definition of National Interest.
Paul Kubicek, Oakland University
The European Union and Minority Rights in Montenegro
Viktor Ivezaj and Shinasi Rama
The Albanian Diaspora and the Albanian Politics in Montenegro
Chair: Sabina Osmanovic, University of Shkodra
Discussant: Angjell Gojcaj, University of Shkodra

3:00 p.m.
CONCLUDING REMARKS: Viktor N. Ivezaj, Wayne State University