Tregim nga Përparim HYSI/
Sot e hëngra një shi të rëndë dhe, tek çaja përmes ujit që vërshonte deri në trotuar, befas m’u ravijëzua në kujtesë xha Solli që e kisha njohur dikur. Ky xha Solli sikur kish lindur ditën e shiut, se me shiun sikur kish nënshkruar një pakt. Ç’shkruaj, mos kujtoni se është një shpikje ime dhe aq. Jo. jo. Xha Solli edhe në të ri të tij, kurrë nuk kish zënë punë me dorë, po, kur binte shi qoftë dhe me rrebesh, atëherë shfaqej ai, sikur jo vetëm nuk i trëmbej shiut, po i bënte dhe karshillëk!!! Ndërsa punëtorët e tjerë, burra dhe gra, zinin ndonjë strehë për t’u mbrojtur nga shiu, xha Sollin e shihje me një lopatë në dorë a me çfarëdo vegle tjetër, që dilte në mes sheshit dhe bërtiste:- Ah, moj e shkretë kohë që na le batall! Kur bërtiste kështu, mos kujtoni se fliste me vete. Jo,jo. Drejtohej andej nga ata “frigacët” që i trëmbeshin shiut dhe nuk ndiqnin këtë, të “guximshmin”, xha Sollin që aq i hanin duarët për punë, sa dhe në “kiamet” e bënte ferk. Ata , të “strehëve”, ia njihnin mirë atë “guxim” dhe atë dëshirë të madhe për punë. Kishte kohë që qeveria ( fshati sa qe bërë fermë), kish vendosur që në ditët me shi, punëtorët merrnin tetëdhjetë përqind të pagës dhe xha Sollit, nuk ia hante kollaj qeni shkopin për qelepir.
Kozmai, një moshatar me të, atje që nga streha e zgjati bodecin e shpotisë:- Po hajde, o ditëzi, se do ta marrësh brinjë më brinjë, dhe do të dalë qelepiri nga hundët! Por xha Sollli nuk lëshonte mez kollaj. Aha, re Komi, në ke brigadierin mik, tija, ajo më është punëza jote, po unë le të lagem deri në palcë, nuk jam mësuar të ha harram. Njerëzia, tek shikonin këtë pehlivan që luante atje mes shiut, gajaseshin së qeshuri. Gra e burra bënin sehir se si “kotej” atje nën vragën e madhe të shiut. Aha,- mbante veten me gajret xha Solli,- punës duhet t’i rrish ballas,se, po i ktheve krahët, të lë fukara ajo. Ja, për këtë trok dheu që do na hajë,- betohej. Dha e dha kështu një copë herë të madhe dhe, kur mendoi se ia “kish bërë hyzmetin” punës, ashtu siç u rrëfye në “sheshmejdan”, shkoi e zuri strehë atje me të tjerët. Tek shtrydhte takijen e bardhë që çurgonte, vazhdonte “leksioni” për punën.
Që the ti, re Komi, – se ti dhe më njeh dhe më mirë nga këta rinia ( epo rrushi i papjekur nuk hahet,de), unë këtë qëne punë, sikur e kam parë me “diell nga jashtë”. Epo kot nuk thonë: kur u ndanë, kaq na ranë. Unë isha i madhi në shtëpi. I madhi, po si “hallemadhi”. Jo do shkoje mik, jo do prisje miq. Epo kush do t’i bënte këto “punëza kaq të rënda”? Veç i madhi. Unë, or unë. E, sa për punët në bujqësi, ato m’i bënte Xoxi, imvëllla. Se, mahere, e kishim kalidhen tok. Punonte Xoxi ama dhe unë kurrë nuk i hyja në hak. Uleshim për të ngrënë, i thosha asaj simes, Varës, una: thelën e madhe ia hidh Xoxit, se qy dhe do ngasë qetë nesër. E, kështu vazhduam gjer sa erdhi kjo “komprativa”. Se kjo,”komprativa” ta mat kokën me pe, or tunjatjeta. Dhe më gjeti ca më keq: kur u bëmë “komprativë”, u ndati dhe Xoxi nga unë. Tani gjeta keq e më keq. Vjen e keqja, hapi derën ,thuaj. Tani që m’u ndati Xoxi më vete, thashë una: hapu dhe të futem se ku qeshë mësuar me punë. Po dhe këtij “halli” sikur ia gjeta vegën ku të varja katruven. Yrysht dhe tujte nga doktori. Jo më dhëmb këtu, jo kollem kështu ( epo kollla më nget, or tunjatjeta,se që dy vjeç. imgjysh më mësoi të pi cigar). Dhe doktori: jo ktheu këtej, jo kollu andej xhëku kuptoi që kisha një “hijez” të vjetër në mushkëri dhe më dha një raport si për punë të lehtë. Të lehtë i thënçin, po, kur më çoi për të bërë “krahaz domatesh”, thashë se m’u këput trupi mëdysh. Aha,- i thashë brigadierit una,- unë më mirë vdes për bukë, se sa të vdes nga puna. Dhe ika, që thoni ju, e nuk u pashë më andej nga fusha. Ika- ika, po “kur të hanë duarët për punë”, nuk të rrihet, ndaj dhe më patë sot në këtë ditë kiameti. Ik në shtëpi, xha Sillo,se do plevitosësh,- ngriti zërin brigadieri
Brigadier, të keqen xha Solli tyja, do m’i hedhësh ato pikët për sot që të iki me mendjembledhur xha Solli?
– Pa merak xha Solli dhe veç duku kur të ketë ndonjë tufan tjetër,- i tha brigadieri.
Dhe iku xha Solli i shoqëruar me britmat shpotitëse të atyre që rrinin në strehë.

* * *
Po nuk mbaron këtu kjo histori me xha Sollin. Kish dalë një ditë e shullëhej nën një rrezedielli dhe i hanin brirët për muhabet. Tek e pashë ashtu, shpotita:- Ah, moj e shkretë kohë që nuk po na hedh një pikë shi!
Qenke ti, mor dhaskal,- foli tek shullëhej. Ore, të ishte e mirë puna, punonte dhe mbreti. Punës, or dhaskal, duhet t’i rrish me “krahëmarrje” si luftës. Pa dili ballas luftës dhe vete mu në hale të gomares. Edhe puna është ca më keq: ta merr shpyrtin pak e nga pak. Keq në vapë e keq në të ftohtë. Në vapë të bie pika mbi kokë; në të ftohtë, të futet dridhma mu në bark. Dhe hajd ma ndreq atë punë,- digjo xha Sollin tija, dhaskal. Unë nuk e mbaja dot ë qeshurin dhe, pa e lënë të vazhdonte më këtë “lexion” kaq me vlerë, ia prita:- Epo nuk bëhet çdo ditë “kiamet” që të marrshë tetëdhjetë pikë!!!
Aha, gjer aty më paska vajtur nami! Opo unë të kem nderin si njeri, pa për të tjerat nuk bëhem merak.
* * *
Kisha kohë pa u parë me xha Sollin, por një ditë prej ditësh, kur shkova që të bëja informacion plotik me brigadën, e gjeta atje dhe xha Sollin. Mos kujtoni se po punonte? Jo. Po u mbante leksion atyre që punonin. Kapa vetëm fjalët e fundit të tij:- Eh, Solli! Eh, Solli! Ku ishe dhe ku je? Baraz me shoqërinë, mbi qenërinë!!!
Tek i dha fund ligjëratës, ndjeva një të qeshur kolektivshe të brigadës dhe, kur kërkova të më tregonin shkakun, një nga të rinjtë, më tregoi.
– Në në fshat kemi një thënie: dikujt që i ecën në jetë, themi: i ka pjellë kau! Një fatkeqi që punon dhe nuk i ecën, themi: i ngordhi lopa. Kështu ka ndodhur dhe me xha Sollin. Këtij, sado që nuk ka punuar kurrë, i ka pjellë kau. Qëlloi një djali i tij, mori një nuse me shkollë. Nusja u fut shitse në fshat dhe dihet kush ka një të punësuar me rrogëbazë në shtet në fshat, ka të ardhura të mëdha. Xha Solli e kuptonn dhe vet, ndaj dhe thotë: “baraz me shoqërinë” ( se do mos bëj karshillëk jetese me të tjerët) dhe “mbi qenërinë” ( e ka për ata që e mbajnë në gojë). Tani, mbas këtij sqarimi, dhe unë nuk e mbajta të qeshurit.
Ja, të gjitha këto m’u kujtuan sot, në këtë ditë me shi, dhe më ravijzohet xha Solli, tek bërtet:- Ah, kjo kohë e shkretë që na la batall!!!

Tiranë, 6 janar 2016