Reflektim lidhur me Novelen “ALIDA ‘’ të Dinë Dine/
Nga Mëhill VELAJ /*
Novela ,, Alida ‘’ e autorit Dinë Dine Nasufi, i ngjane një triptiku kohor që ngërthen në vete magjinën dhe dramën e dashurisë se dy te rinjeve në kohëra të errëta të regjimit totalitar komunist,fatkeqesisht te kesaj zezone te pafat per kombin ton. Kjo novele rrefen e zberthen endrren e një te riut për të dal nga ky labyrinth sa i magjishëm poaq sfidues, për kurthet që ti ofron jeta. Protagonisti i noveles i gjendur në mes të dy dashurive asaj idealiste ndaj Alides dhe dashuisë spontane ndaj Lilit, përjeton ferrin Dantesk të dilemave , sfidave e përballjeve në raport me diktaturën e proletariatit e cila dinte ta diktonte edhe vullnetin rinor, frymemarrjen dhe endrren e të riut perse jo edhe shtigjet e dashurisë. Duhej të ishe i shitur shpirtërisht në ao kohera në tregun e tyre për të ngadhënjyer e arritur qëllimet përndryshe dashuria mund të shndërrohej në mollë të ndaluar, target vuajtje e urrejtje patologjike nga njeriu i sherbimeve shteterore. Është kulti i pengut në dashuri i përshkruar mjeshtërisht në këtë novele nga autori Dinë Dine, i cili fale planit te tij ideo artistik mbareshtron dhe rrefen letrarisht per pengun e kujtesës në dashuri e te dy protagonisteve e cila kercenohet keq nga super egoja njerëzore dhe lakmitë vërbuese. Është kjo novele një lloj drame shpirtërore e dy të rinjëve si një lloj pararoje ndaj hipokrizisë dhe kufizimeve njerëzore zhytur ne masken e sistemit dhe ideologjisë së regjimit të dikurshem. Djaloshi i frymezuar nga vargjet e Khajamit po sfidohej nga magjia e dashurise me nje vajze fshatare e malesore me emrin Nderime…e cila sa i perkiste bukurise mund ta sfidonte e tundonte edhe nje princ ne kali te bardhe. Eshte mentaliteti, sistemi klanor e paragjykimi krahinor qe do behej molle sherri ne kete dashuri idilike rrefen novelisti Dine Dine. Eshte pikerisht muri i kujteses e reminishenca e zhytur ne dekada e cila flet e rrefen per kete dashuri te mbetur peng ne koren e trurit te memories rinore qe i jep nivel artistik ketij rrefimi mjeshteror per mbreterine e dashurise rinore. I mberthyer ne mes te pasionit ndaj Nuries dhe dashurise shpirterore ndaj Alidës protagonist i noveles ndjen dyzim ne shpirte e karakterin e tij. Ai enderron fatin jetesor ne te i lidhur kembe e duar nga sfidat e shekullit. Ne kete mes te orientimeve shpirterore e emocionale thember e Akilit na del nje vajze e fejuar e cila gjakon endrren e djalit ne dilemma. Protagonist i kesaj novele dikur i internuar kishte piketuar shume vajza te bukura ne ate ambient te zymte shpirteror, por enderr qe ia vriste endrren ishte Alida. Ndjaloshin e enderrimeve e pasioneve rinore e kishin burgosur per dhjete vjet te burgosurit ne shpirte dhe miopet e kombit. Djaloshi qe kishte perjetuar erresiren nje dekadeshe te burgut po luftonte ta priste e perjetonte driten e dashurise , lirise harmonise,endrren e bukur per te jetuar dhe dashuruar.
Pjesa e dyte e rrefimit ,, ne qafe bari ‘’ rrefimi merr trajte tjeter pas takimit me Bertin i cili ishte transferuar nga nje burg tjeter kurse protagonist nga burgu i Spaçit. Brenda sages se rrefimit e kurreshtjes per boten e femres ne skene na del nje personazh me emrin Lulash i cili kishte Alkimine e mashkullit per ti terhequr femrat ku ne ato tabllo trazimesh ne skene na del edhe nje personazhe me emrin Lida por edhe personazhi i Sonjës e cila shquhej per intelegjencen e saj racionale dhe instinktin e holle per ti refuzuar meshkujt yshtes e posesiv. Ne lemshin e ndjenjave njeriu i vetem besnik qe i rrinte pran krahut te djathte te protagonistit ishte Bardhoshi. Fundi i noveles flet per lirine trupore te njeriut nga skutat e erreta te burgjeve por jo nga ankthet, sfidat, perplasjet, egot e pasionet njerezore. Duhej vrare miti e kujtesa per te ngadhenjyer paqja liria e dashuria por jeta kishte burimet e saj te sfidave. Kete me se bukuri e sublimon pjesa e trete e kesaj novele te bukur artistike,, pas burgut ‘’ . shteti I zhytur ne erresiren ideologjike kerkonte lirine shpirterore dhe integruese. Dy miq flasin e rrefejne nder vete si neper legjenda duke ujitur endrrat e reminishencat e tyre. Ne kryet te tekstit letrar qendron reminishenca per Aliden dhe forca e ngushellimit per shanset e humbura ne jete. Takimi pas shume vitesh ne ,, Bar Elesy ‘’ me Aliden I ngjason legjendave tek kjo novele dhe te dergon tek ato dashurite e merguara te shpirtit qe nje dite pratagonistet e etur presin te iu rikthehen se bashku me vuajtjet dhe endrrat e tyre rinore. Kjo novele me nje fjale eshte novele e sfides dhe e katarsisit shpirteror ne dashuri pa e mallkuar boten per mekatet e saj ndaj individit. Liria fundi i fundit u takon atyre qe e duan lirine… Urime e suksese miku im Dine Dinae!
*Mhill Velaj, Kryetari i SHSHSHA . Kumtese e mbajtur ne promovimin e organizuar nga Vatra dhe Shoqata e Shkrimtareve.
New York, 29 Maj . 2021