Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“Pakt me të hënën” i Istref Haxhillarit

by

Nga Përparim Hysi/
Zakonisht, për çdo mesditë,e marr një sy gjumë. Është bërë stereotip i pandreqshëm ky”sygjumi” im,sa, po ndodhi që të ma prishë dikush, mos kujtoni se do shpëtojë pa ndonjë mallkim. Se, tek zë e ta shtëlliz më tej këtë lloj çlodhjeje që aq më pëlqen, dua që t’ju them se ka më keq se sa unë. Dhe mjafton të më ndiqni e do shihni mandej: kam apo nuk kam të drejtë në “mallkimin” tim? Në Tiranë paska qenë një Vasil, i moçëm dhe ky si unë, aty nga shtatëdhjetat që aty nga ora 20 e mbrëmjes binte në gumë dhe, mandej, sikur topat e Allemanjës të binin, nuk çohej deri në mëngjes. Rronte me të shoqen dhe, për pesëdhjetë e kusur vjet , kjo ia kish mësuar huqin dhe kurrë nuk ia prishte ajkën.
Mirëpo shiko seç na ndodh. Ky, Vasili, na paskësh patur një vëlla ikur që në kohë të “merhumit” në Amerikë dhe, kur u hapën “portat” dykanatshe, vëllai lajmëroi që do vinte. Prit e prit dhe duket, kur kaloi ora 20, Vasil “Huqliu” fiu dhe në krevat. Aty nga ora 21 mbrriti, pas tridhjetë vjetësh, kurbetliu, Vangjel. E shoqja, po kur e quanin dhe atë Vasilika, drejt e tek krevati:- Çohu Vasil, se erdhi Vangjeli!
-Aha,- tha “Huqliu”,- jam në gjumë!!! Nesër,- i thuaj Vangjelit…
* * *
E solla këtë përqasje , se dhe mua kështu më ndodhi. Desh e bëra, si Vasili, po të lë Istrefi?! Kur them Istrefi,e kam fjalën për prozatorin e bukur Istref Haxhillari. Dhe jo vetëm ai, por dhe mikja jonë e përbashkët, MERI LALAJ. Kjo, pasi më dha dy libra të Istrefit, më mori në telefon dhe më tha:- I ke me kontratë. Romani është për Lidën (Lida Laze)dhe”Pakt me të hënën” është imi. Domethënë, unë qeshë vetëm një “i pajtuar me qera”. M’u kujtua kënga e “Qeraxhiut” që aq bukur e këndon e bukura ELI FARA “… qeraxhi të kam vëlla/ ma sill burrin me qera”. Pra jam pajtuar me “qera” tek Istref Haxhillari. Dhe si “qeraxhi”, po paguaj doganën.
Që është prozator nga më të mirët, Istref Haxhillari, këtë nuk e them vetëm unë, por është dëshmuar me çmime jo vetëm brenda vendit, po dhe jashtë. Unë nuk nisem veç nga këto, por tek mora një “xhiro” me qera “Pakt me të hënën” e përzura dhe atë Vasilin me gjithë huq. E vetmja që u çudit, në këtë prishje stereotipi, është imeshoqe që më tha:-Ç’ të ka gjetur? Ty, dhe kur të vjen çupa me dhëndërrin nga Shkodra, nuk rri pa e marr atë sygjumë.
Hë,- zë e mbrohem,- më ka ardhur një “dhëndërr” me një rigë mustaqe që nuk më lë rehat.
-Po pse,- vazhdon ajo,- nuk pret ai.
-Jo,- i them,- jam vonë. Sot është e mërkurë dhe ai “paktin” e ka filluar që të hënën.
* * *
Më duket se ia hoqa, sadopak, petët lakrorit. Dhe ky,”lakrori” i Istrefit është jovetëm “petërëndë”, por bluar në “mokrra Mokrari”, me miell të bardhë nga grurë kuturli. Tek e lexon, herë ndjen që je nga Pogradeci dhe, ca më shumë, tutje nga Mokrra. Në nuk ke ndjerë deri atëherë për Mokrën, fillo dhe lexo dhe, po nuk u bëre mokrar, unë shpohem në dy sytë. Ka një penë perfide, Istrefi. Tek lexoj faqe pas faqe, zë e meditoj: duket që natyra me larushinë e saj; me terrenin e thyer malor; me pyjet pa mbarim dhe me atë liqenin mitik që pogradecarët e quajnë”Gjol”, sikur kanë një bekim qiellor nga Zoti. Se jo më kot edhe poeti më i bukur, i pavdekshmi Lasgush, por dhe prozatorit më i magjishëm, Mitrushi, kanë “pirë” ujë tek ky”Gjol”. Dhe mos kujtoni se këta të dy dhe nuk ka tjetër: për fat të mirë të Letërsisë Mbarëshqiptare, Pogradeci e ka faqen të bardhë: si në prozë,ashtu dhe në poezi.Sikur, për një çast, të sillja para jush vetëm disa prej tyre, nuk kishit si mos më jepnit të drejtë. Istrefi po; Bujar Balliu është i tillë. Kopi Kyçyku dhe, pema që bie nën pemë, Ardian Kyçyku. Meri Lalaj që lëvron sa prozën,aq dhe poezinë. Veç tjerash, kjo dishepulle e profesor Skënder Lauarasit na ka dhënë shqip Anna Ahamatovën dhe Sergej Eseninin. Po mund të përmend, Misto Markon dhe poeti që vë” Xhindët të kërcejnë polka” që quhet Dhmitër Pojanaku; po Irini Nanushin e Liri Seitllarin e të tjerë.
* * *
“Pakt me të hënën” vërtet që është libër artistik, po, tek e shfleton, duket sikur të bën “pjesëmarrës” në këtë lloj pakti dhe të ndodhë si me atë rrëfenjën e qëmotshme: dha dy groshë e hyri në valle, dha pesëqind e nuk doli dot. Tek “Pakti…” njihesh me ngjarje e figura historike të cilat të bëhen aq të përafërta,sa të vjen keq që të ndahesh me to. Në ndodh kështu, pa dyshim, që merita është e Istref Haxhillari që nuk të lodhë duke zgjatur e stërzgjatur as frazat dhe as faqet. Kur lexon për Nikolla Naçon, Gjergj Pekmezin, Ali Kuçin, Atë Gjergj Fishtën, figura me një peshë relevante të veçantë, nuk ke se si mos ia dish këtij, Istref Haxhillarit.
Një kapitull më vete, por aq mbresëlënëse, është Mokra me gjithë mokrarët e saj: të nderuar e ballëbardhë ndër luftra, por dhe në vitet e paqes. Aq bukur dhe aq “imtësisht” shkruan për Mokrën, sa ti,sado që nuk ke qenë atyre anëve, tak dhe bëhesh vendali. Mua më duket se jam dhe unë nga Dunica. E sa për ata personazhë aq të gjallë, më duket se, po dhanë ballë këtyre anëve, kam borxh t’u dalë përpara dhe t’ju them:- Ç’kemi andej nga Dunica? Po nga Mokra? Ç’ të afërm ka lënë ai Xhaferri i Files? Po Sami Leka? Po Fari Muça? Ai, Flori Slatinja, ç’bën këtej Tiranës apo me trup këtu dhe me shpirt tutje Mokrës?- Ka ardhur ndonjë nga Osnati?
Dhe mund të vazhdoja të pyesja për Trebinjën për Zëmçën, për Llëngën me gjithë Kokoneshë…
Po ku mbarohen mbresat nga një “Pakt…” që e mora me “qera”. Qeraja qe e rëndë,aq sa më prishi gjumin. Po ç’pate, mor Istref Haxhillari? Sado me”qera”, po ia vlejti dhe”dogana”. Mokrar, mos t’u ndryshktë pena!

Tiranë, 10 qershor 2015

Dy rrëfenja në një

by

Dhjetëshja e kuqe/
Nga Përparim Hysi/
Rrallë kalohet më andej. Autostrada e ka nxjerr, pothuajëse, jashtë vëmendjes, po se po, por dhe nga sytë e njerëzve. Unë jam vendali atyre anëve dhe, si i moshuar, kërkoj rrugë ku nuk ka rrugë, vetëm e vetëm të kujtoj jo vetëm fëmijërinë time, por dhe ca më shumë. Nuk kam lënë asnjë pëllëmbë vend pa shkelur dhe, tek shoh tjetërsimin të të gjithë imazheve të së shkuarës, zë e ndaloj si për t’i bërë fresk kujtesës dhe është për t’u çuditur: mallngjehem. Jam i ndërgjegjshëm se “nxjerrja jashtë loje” e xhadesë së vjetër, është bërë për mirë, por, sidoqoftë, unë zë e shkel rrugën me këmbë dhe, nëse kish mundësi të më lexoje “teskeretë e shpirtit”, jo vetëm nuk do shihje këndellje, por, përkundrazi, pa e zbutur fare, dhëmbje. Epo ndjej dhëmbje jo pa shkak: mu këtu mbi xhadenë e vjetër (jam në fshatin Vajkan të Fierit), ka qenë një pyll shekullor ( i gjelbër në të katër stinët), që dhe emrin kështu e kish: pylli i Vajkanit dhe me një sipërfaqe dhjetra e dhjetra hektarësh, që është zhdukur pa nam e nishan, sikur e ka përpirë dheu. Dhe si mos ndjej dhëmbje se kjo “përpirje” ndodhi, për fat të keq, në vitet e demokracisë. Nuk gjen qoftë dhe një shkop për t’i rënë një qeni. E shkulën se pylli nuk qe “demokrat” apo pse kishim me vete genet e shkatërrimit. E njihja mirë atë pyll ku jo vetëm duhet të çaja përmjet tij, për të vajtur tek shtëpia ime, në Petovë të re të Fierit, por në këtë pyll gjuaja me moshatarët dhe “frirarçe” xhëku prisnim ndonjë dru për t’u ngrohur. Natyrshëm, më lindi pyetja:po pse e prenë pyllin apo dhe atë do na “rimbursonin” përmjet atij “Çekut të bardhë?!”.
Më ka marrë fëmijëria prej dore dhe nuk më lëshon. Zbres atë kodrën dominuese ku kisha shtëpinë ( jam në vitin 1953) dhe, pasi ngjit një malore që nuk është aspak e”butë” mbrrij mu tek kodra ku fillon pylli, çaj mes drurëve ku vetëm qiell shikon (përmes pyllit bëj një km rrugë) dhe dal në xhade. Xhadeja Fier-Lushnje. Unë zbres mu tek çesma e Vajkanit (për fat të mirë, është dhe sot). Çezma është me portik, me një culinë që hedh ujë goxha dhe zor se ka udhëtar që mos lag buzët atje. Rreth pesëdhjetë metro nga çezma është Kisha që jo vetëm është kujdesur, të ngrejë një portë të madhe apo një portik me çimento dhe mbi portikun ka vendosur një arkë me kyç. Secili që dëshëron, hedh në arkë ndonjë lek. Dhjaku apo kujdestari i kishës kontrollojnë arkën çdo mbrëmje dhe “vergjia” shkon për kishën.
Jam mu mbi platformën e portikut dhe, tek hedh sytë atje tek qe arka, vjen dhe më bëhet si tani një “dhjetëshe” e kuqe. Pra, jemi vjete para se të ndërroheshin lekët.

* * *
Çezma qe si stacion ku ndalonin makinat (ato qenë të rralla fare), po për të qenë më i saktë: ndalonin karrocat që vinin nga Fieri. Unë po shkoja në Lushnje dhe, meqë karroca i zbriti udhëtarët aty tek çezma, u bëra dëshmitar i kësaj “dhjetëshes” së kuqe. Një udhëtar zbriti, nxori nga xhepi një dhjetëshe të kuqe dhe po e fuste në arkë.
Tjetri u afrua dhe i tha:
-Ç’po bën ashtu?
-Po hedh një dhjetëshe për kishën.
-Nëma mua ta ble simite në Lushnje.
-Unë po e fus këtu, ty, po ta mbajti, merre.
Këtij, tjetrit, duket ia “mbajti”. Në sy të gjithëve, me pak marifet ( me ndihmën e një shkarpe), e tërhoqi dhejtëshen nga arka dhe, pa u skuqur fare,e futi në xhep. Si pinë ujë ata që donin, karrocieri na bëri thirrje që të hipnim në karrocë. Zura vend dhe unë.
Rruga na shkoi mirë, po, sa arritëm tek ka qenë fabrika e letrës dikur, nuk di pse kuajët u trembën dhe, nga të gjithë sa qemë, ra nga karroca ai i “dhjetëshes” së kuqe. U lëndua ca dhe, tek ankohej nga dhimbjet, i zoti i dhjetëshes, i tha:- Të të bëjë mirë simitja! Ndërsa ne qeshëm me batutën e mikut, pamë që tjetrit sikur i pushuan dhimbjet.

* * *
Shtatori i vitit 1955, mua më gjeti në Elbasan. Qeshë nxënës konviktor në vitin e parë të shkollës së mesme pedagogjike. Për herë të parë, larg shtëpisë dhe, gati më i vogëli nga bashkëshokët e mi . Kisha hyrë, vullnetarisht, 5-vjeç në shkollë dhe tani po paguaja “doganën”. Këtë”doganë” nuk e paguaja nga mësimet (as i kam patur problem), por po paguaja “doganën” e mallit që qe e papërballueshme. Aq isha i malluar, sa, shpesh, më bëhej që të rrëmbeja valixhen time prej druri dhe frymën atje, në fshat. E vuaja këtë mall, por, tek tentoja të ikja “firarçe”, tak më ravijzohej fytyra e timeti, që jo vetëm do rebelohej nga kjo sjellje, por do më kthente, pothuaj, prej veshësh përsëri në shkollë e konvikt. Kështu që i vija zemrës një gur dhe, tek dilja në qytet, me sy përpija gjithë rrugët,se mos shihja qoftë dhe një të njohur nga ana ime. Po aq sa mund të gjeje një gjëlpërë në kashtë, aq qe dhe mundësia ime për të gjetur ndonjë nga ana ime.
Gjumin në konvikt ( sa kishim vajtur), të gjithë me ëndrra, Dhe të gjitha ëndrrat me Petovën. Se aq i dalë isha unë. Mbaronim ato 6-orë mësim dhe, sa hanim drekë, fillonim studimin. Kjo ishte jeta në konvikt. Me një disiplinë të tillë që nga “ari”, bëheshe njeri. E, ndërsa ditët e muajët kalonin, malli rritej dhe, shpesh, më kujtohej Balua, qeni i shtëpisë, qëkur e lëshoja nga zinxhiri, bëhej plumb me vrap. Dhe unë me mend, kështu si Balua, doja të zija vrapin për në fshat.
I mbytur nga ky mall (epo, pse mos e them: kam qarë nga malli), kur një mbasdite roja i konviktit më lajmëron se dikush më kish ardhur. Shkallët e katit të tretë i zbrita nga dy njëherësh. Pa tjetër, imatë,sekush tjetër. Plumb për tek dikushi. Dhe kush qe? O Perëndi! Po si mos befasoshesha. Ishte xha Zeqoja. Sa e pashë, i kërceva në qafë sikur atë mezi e kisha pritur. Por dhe ai, zemërmadh si qe, më përfshsiu në krahët e tij prej plaku dhe më puthi në të dy faqet.
Xha Zequa i mirë! Qe nga arixhinjtë (tani u thonë rom) e fshatit tonë. Kish qenë në llixha dhe më tha:
-Aha, nuk kisha faqe t’i dilja Hazizit( im atë) përpara, pa të takuar. Dhe ashtu, buzëqeshur dhe babaxhan siç qe, nxori nga portofoli i tij, një dhjetëshe të kuqe. E ke nga Xha Zeqo, të keqen,- tha. Dhe mua m’u duk, sikur më fali gjithë Elbasanin. Xha Zeqoja qe gërnetaxhi me emër në Myzeqe dhe shpesh më kujtonte atë Makar Çudrën e Gorkit.
Ja, këto qenë rrëfenjat e mia për “dhejtëshet” e kuqe.Dhjetëshja

(dy rrëfenja në një)

Nga Përparim Hysi

Rrallë kalohet më andej. Autostrada e ka nxjerr, pothuajëse, jashtë vëmendjes, po se po, por dhe nga sytë e njerëzve. Unë jam vendali atyre anëve dhe, si i moshuar, kërkoj rrugë ku nuk ka rrugë, vetëm e vetëm të kujtoj jo vetëm fëmijërinë time, por dhe ca më shumë. Nuk kam lënë asnjë pëllëmbë vend pa shkelur dhe, tek shoh tjetërsimin të të gjithë imazheve të së shkuarës, zë e ndaloj si për t’i bërë fresk kujtesës dhe është për t’u çuditur: mallngjehem. Jam i ndërgjegjshëm se “nxjerrja jashtë loje” e xhadesë së vjetër, është bërë për mirë, por, sidoqoftë, unë zë e shkel rrugën me këmbë dhe, nëse kish mundësi të më lexoje “teskeretë e shpirtit”, jo vetëm nuk do shihje këndellje, por, përkundrazi, pa e zbutur fare, dhëmbje. Epo ndjej dhëmbje jo pa shkak: mu këtu mbi xhadenë e vjetër (jam në fshatin Vajkan të Fierit), ka qenë një pyll shekullor ( i gjelbër në të katër stinët), që dhe emrin kështu e kish: pylli i Vajkanit dhe me një sipërfaqe dhjetra e dhjetra hektarësh, që është zhdukur pa nam e nishan, sikur e ka përpirë dheu. Dhe si mos ndjej dhëmbje se kjo “përpirje” ndodhi, për fat të keq, në vitet e demokracisë. Nuk gjen qoftë dhe një shkop për t’i rënë një qeni. E shkulën se pylli nuk qe “demokrat” apo pse kishim me vete genet e shkatërrimit. E njihja mirë atë pyll ku jo vetëm duhet të çaja përmjet tij, për të vajtur tek shtëpia ime, në Petovë të re të Fierit, por në këtë pyll gjuaja me moshatarët dhe “frirarçe” xhëku prisnim ndonjë dru për t’u ngrohur. Natyrshëm, më lindi pyetja:po pse e prenë pyllin apo dhe atë do na “rimbursonin” përmjet atij “Çekut të bardhë?!”.
Më ka marrë fëmijëria prej dore dhe nuk më lëshon. Zbres atë kodrën dominuese ku kisha shtëpinë ( jam në vitin 1953) dhe, pasi ngjit një malore që nuk është aspak e”butë” mbrrij mu tek kodra ku fillon pylli, çaj mes drurëve ku vetëm qiell shikon (përmes pyllit bëj një km rrugë) dhe dal në xhade. Xhadeja Fier-Lushnje. Unë zbres mu tek çesma e Vajkanit (për fat të mirë, është dhe sot). Çezma është me portik, me një culinë që hedh ujë goxha dhe zor se ka udhëtar që mos lag buzët atje. Rreth pesëdhjetë metro nga çezma është Kisha që jo vetëm është kujdesur, të ngrejë një portë të madhe apo një portik me çimento dhe mbi portikun ka vendosur një arkë me kyç. Secili që dëshëron, hedh në arkë ndonjë lek. Dhjaku apo kujdestari i kishës kontrollojnë arkën çdo mbrëmje dhe “vergjia” shkon për kishën.
Jam mu mbi platformën e portikut dhe, tek hedh sytë atje tek qe arka, vjen dhe më bëhet si tani një “dhjetëshe” e kuqe. Pra, jemi vjete para se të ndërroheshin lekët.

* * *
Çezma qe si stacion ku ndalonin makinat (ato qenë të rralla fare), po për të qenë më i saktë: ndalonin karrocat që vinin nga Fieri. Unë po shkoja në Lushnje dhe, meqë karroca i zbriti udhëtarët aty tek çezma, u bëra dëshmitar i kësaj “dhjetëshes” së kuqe. Një udhëtar zbriti, nxori nga xhepi një dhjetëshe të kuqe dhe po e fuste në arkë.
Tjetri u afrua dhe i tha:
-Ç’po bën ashtu?
-Po hedh një dhjetëshe për kishën.
-Nëma mua ta ble simite në Lushnje.
-Unë po e fus këtu, ty, po ta mbajti, merre.
Këtij, tjetrit, duket ia “mbajti”. Në sy të gjithëve, me pak marifet ( me ndihmën e një shkarpe), e tërhoqi dhejtëshen nga arka dhe, pa u skuqur fare,e futi në xhep. Si pinë ujë ata që donin, karrocieri na bëri thirrje që të hipnim në karrocë. Zura vend dhe unë.
Rruga na shkoi mirë, po, sa arritëm tek ka qenë fabrika e letrës dikur, nuk di pse kuajët u trembën dhe, nga të gjithë sa qemë, ra nga karroca ai i “dhjetëshes” së kuqe. U lëndua ca dhe, tek ankohej nga dhimbjet, i zoti i dhjetëshes, i tha:- Të të bëjë mirë simitja! Ndërsa ne qeshëm me batutën e mikut, pamë që tjetrit sikur i pushuan dhimbjet.

* * *
Shtatori i vitit 1955, mua më gjeti në Elbasan. Qeshë nxënës konviktor në vitin e parë të shkollës së mesme pedagogjike. Për herë të parë, larg shtëpisë dhe, gati më i vogëli nga bashkëshokët e mi . Kisha hyrë, vullnetarisht, 5-vjeç në shkollë dhe tani po paguaja “doganën”. Këtë”doganë” nuk e paguaja nga mësimet (as i kam patur problem), por po paguaja “doganën” e mallit që qe e papërballueshme. Aq isha i malluar, sa, shpesh, më bëhej që të rrëmbeja valixhen time prej druri dhe frymën atje, në fshat. E vuaja këtë mall, por, tek tentoja të ikja “firarçe”, tak më ravijzohej fytyra e timeti, që jo vetëm do rebelohej nga kjo sjellje, por do më kthente, pothuaj, prej veshësh përsëri në shkollë e konvikt. Kështu që i vija zemrës një gur dhe, tek dilja në qytet, me sy përpija gjithë rrugët,se mos shihja qoftë dhe një të njohur nga ana ime. Po aq sa mund të gjeje një gjëlpërë në kashtë, aq qe dhe mundësia ime për të gjetur ndonjë nga ana ime.
Gjumin në konvikt ( sa kishim vajtur), të gjithë me ëndrra, Dhe të gjitha ëndrrat me Petovën. Se aq i dalë isha unë. Mbaronim ato 6-orë mësim dhe, sa hanim drekë, fillonim studimin. Kjo ishte jeta në konvikt. Me një disiplinë të tillë që nga “ari”, bëheshe njeri. E, ndërsa ditët e muajët kalonin, malli rritej dhe, shpesh, më kujtohej Balua, qeni i shtëpisë, qëkur e lëshoja nga zinxhiri, bëhej plumb me vrap. Dhe unë me mend, kështu si Balua, doja të zija vrapin për në fshat.
I mbytur nga ky mall (epo, pse mos e them: kam qarë nga malli), kur një mbasdite roja i konviktit më lajmëron se dikush më kish ardhur. Shkallët e katit të tretë i zbrita nga dy njëherësh. Pa tjetër, imatë,sekush tjetër. Plumb për tek dikushi. Dhe kush qe? O Perëndi! Po si mos befasoshesha. Ishte xha Zeqoja. Sa e pashë, i kërceva në qafë sikur atë mezi e kisha pritur. Por dhe ai, zemërmadh si qe, më përfshsiu në krahët e tij prej plaku dhe më puthi në të dy faqet.
Xha Zequa i mirë! Qe nga arixhinjtë (tani u thonë rom) e fshatit tonë. Kish qenë në llixha dhe më tha:
-Aha, nuk kisha faqe t’i dilja Hazizit( im atë) përpara, pa të takuar. Dhe ashtu, buzëqeshur dhe babaxhan siç qe, nxori nga portofoli i tij, një dhjetëshe të kuqe. E ke nga Xha Zeqo, të keqen,- tha. Dhe mua m’u duk, sikur më fali gjithë Elbasanin. Xha Zeqoja qe gërnetaxhi me emër në Myzeqe dhe shpesh më kujtonte atë Makar Çudrën e Gorkit.
Ja, këto qenë rrëfenjat e mia për “dhejtëshet” e kuqe.

Vendlindja që i dhuroi poezinë, Poetit!

by

“Varfëri e pasur” e Poetit Qerim SKËNDERAJ/
Esse nga Përparim Hysi/
Ndodh,- thotë populli,- që për një thelë, paguan një pelë! Kjo thënie me vlerë aksiome sikur më zgjoi nga gjumi dhe më bëri apel që të shlyej një “borxh” që ka kohë që më rri si mal mbi supet. Jo se me të vërtetë i kam marr dikujt borxh dhe nuk jam në gjendje që ta shlyej, por është një “borxh” moral që, ku e ku, rëndon po kaq sa një borxh financiar. Pa e zgjatur dhe ta bëj si litar fjalën time, po shpjegohem:
Vendlindja që i dhuroi poezinë, Poetit Qerim Skënderaj, është Ninëshi, një fshat me terren të thyer në zonën e Mallakastrës. Për ata që nuk njohin këtë zonë ku ndodhet Ninëshi, u them që është rreth 50 km larg nga Fieri, sa pa frikë, mund të thuash:” Larg, e larg “mërguar”/ tre male kaptuar/. Është larg apo afër, pak rëndësi ka. Qerim Skënderaj, një Poet e prozator me profil të plotë në fushën e Letrave, nuk e heq veten si “modern” apo “snob” dhe të thotë:- More, po ç’Ninësh më zini në gojë ju, kur unë Qerim Skënderaj jam tani nën efektin e”lavdisë” në fushën e letërsisë dhe bëj gjithmonë lart e më lart. Jo. Jo vetëm nuk e mohon, por përulet para vendit të tij të lindjes dhe, që të mos ma merrni si një retorikë të thatë fjalësh, unë po jua sjellë e bardhë mbi të zezë poezinë kushtuar vendlindjes, NINËSHIT!
Në një vend të largët linda, përrenj e pyje për rreth
Rripa-thikë e rrëpira (nuk kishte ara pa ledh)
Rrugët si gjarpër dredhonin(shkurre pafund:gjithandej)
Zilet e këmborët ushtonin dhe kënga e zogjëve në qiej

Nga stinët, pranvera sundonte (blerimi të mbushte me jetë)
Lofata në rozë lulëzonte dhe ndizte pllajat e përrenjtë.
Këto më fali vendlindja dhe ndjenjën e hollë: dashurinë!
Nën hije me ëndrra të flija; më dha dhuratë p o e z i n ë…
Ky bekim i vendlindjes është si një kumt i bukur që e bëri Qerim Skënderajn një Poet e prozator me peshë në letërsinë mbarëshqiptare.
Para se të shkoj tek përshtypjet e mia për “Varfëri e pasur”, dua të shpjegoj atë “borxhin” tim që nuk e kam shlyer akoma. Me këtë shkrim timin modest, ndoshta do arrijë që ta kem faqen të bardhë.

* * *
Ninëshi, sado larg e larg “mërguar”, për mua është një fshat ku kam ngrënë bukë. Ende sikur kam në mishërat e dhëmbëve bukën e atij fshati sa të varfër,aq dhe bujar.
Atje, larg e larg mërguar, tri male kaptuar, mbi pesëdhjetë km larg për arsye “biografie”, sado pak që punova si mësues në këtë fshat, atje kam hasur atë shprehjen e bukur: ” Për mikun, në mos kemi bukë, e kthejmë me ujë”. Prapa kësaj thënieje të atij ninëshjotit, shpaloset gjithë bujaria e gjithë Mallakastrës që e ruaj jo vetëm në kujtesë, por dhe në zemrën time. Dhe, ndërsa shkruaj për një ninëshjot si Qerim Skënderaj, them që po e shlyej atë “borxh”.

* * *
Për ata që nuk e njohin Qerim Skënderajn, po u tregoj sa më poshtë: ka mbaruar shkollën e bashkuar “Enver Hoxha” dhe është titulluar si oficer i artilerisë kondraajrore. Tek po shkruaj, sikur të jini pranë meje, do të vinit re me lehëtësi një si buzëqeshje në mimikën time. Jo më parë se dy ditësh, lakova shkollën e bashkuar si një shkollë që i ka dhënë letërsisë më shumë krijues se cilado shkollë tjetër në Shqipëri. I lakova disa në essenë e kaluar dhe, për “ngrirje kujtese” harrova disa syresh që janë po në shkallë të epërme,si: Hysni Milloshi, Arben Duka, Myrteza Mara dhe ,pa dyshim, Qerim Skënderaj. Cilido tjetër që nuk është cituar prej meje, të mos kujtoj se harresa është e qëllimshme dhe, veç kësaj, esseja ime nuk ka për objekt të analizojë ata krijues. Dhe diçka tjetër; asnjë prej të lakuarëve prej meje, nuk i gjykoj prej bindjeve (ato janë e drejtë ekskluzive e secilit), por për artin, për vargun e bukur dhe mesazhin që përcjellin. Sa për dijeni: çdo ditë freskoj mushkëritë me vargjet eishoficerit Arben Duka dhe në një dosje kam nga një faqe gazete një poezi të gjatë dhe shumë të bukur të tëndjerit Hysni Milloshi). E, sa për Myrteza Marën mund të them vetëm shkarazi: ” Ka qenë me fat i pavdekshmi Vivaldi (ai që arriti apogjeun me “Katër stinët”), që nuk njohu këtë poet të çartur: do binte në”ceitnot” si në lojën e shahut, se Myrteza Mara i ka nxjerë stinët pesë!!! Jo vetëm kaq, por librin me poezi e ka titulluar “Stina e pestë”. Epo poetët ndaj janë dhe pak si “Ufo” dhe, sidomos, këta që mbaruan Shkollën e Bashkuar!!!

* * *
Qerim Skënderaj,sado që u emërua oficer në rrethinat e Tiranës, pas pak kohësh, u dërgua si për dënim në Karaburun, mandej në Vlorë e Lushnje. Rikthehet në Vlorë.Shkon në emigracion në Itali. Rikthehet në Tiranë. Por dhe kur u “privua” nga detyra, edhe në gjithë ec e jaket, me vete kishte bekimin e vendlindjes: poezinë e mbarti me vete dhe nuk ka shkruar pak. Ajo që ia zbukuron karizmën këtij krijuesi me vlerë, është fakti shumë domethënës: është i sukses-shëm në poezi, por dhe në prozë. Dhe në të dy gjinitë fiton çmime.

Fiton çmim me romanin në Itali dhe, pse kishte bekimin e vendlindjes, e shkruan atë në gjuhën italiane.Po kështu fiton çmimin e parë në festivalin poetik të Vlorës”Atdheu në vargjet e poetëve” me poemën “Kuq e zi në qiellin blu” në vitin 2012.

* * *
Si në një vështrim kalimthi, duke bërë pak paralelizëm me fjalën time në promovimin”Varfëri e pasur”, po u sjell veprat e tij në poezi e prozë:
“,,, pasi piva”Një godë pikëllimë” në vitin 1995,”Mendimet m’u çmëndën” në vitin 1996. Pashë”Qiellin në pikën e lotit” në vitin 1997 dhe “Djalërinë e thinjur” më 1999. “.. “M’u rrudh malli” në 2002 dhe zbulova “Lulet e fajit” në 2005. “Nën hijet e fundvjeshtës” në vitin 2008 bënë që”U thinjën varret” më 2012.
Në prozë: “Përplasje e madhe” (me tegime në vitin 2000).”Varri i gjallë”(roman) viti 2000. Pas kuintave të teatrit diktorian(roman,botuar më 2006).
Në gjuhën italiane: Albania. L’ultimo atto (roman,2011).Itaca affondata, esse, tregime, 2013.
Siç e shihni, është një bekim i madh,ky, i vendlindjes.

* * *
“Varfëri e pasur” është botuar në vitin 2014. Se ç’vlera ka, vlen që ta lexoni librin. Nuk mësohet noti, po nuk u fute në det. Por si një reklamë aspak komerciale, u them lexuesëve:- Në e blini këtë libër, kini një përfitim të madh vlerash,se atje do gjeni lirikën e dashurisë; peizazhin e gjallë të fshatit nga ka marr bekimin; do gjeni aktualitetin shqiptar në këtë tranzicion made in Maratonë;do gjeni fatin e mërgimtarit; do gjeni Atdhedashurinë nga Kosova tek Çamëria (vetëm për Çamërinë ka 6 poezi); dashuria për nënën me pesë poezi; për Vlorën tri poezi; do gjesh portrete ku shquhet ajo për NËNË TEREZËN dhe, pa dyshim, edhe fëmijërinë.
Edhe diçka shumë sinjifikative: parathënien e këtij libri të bukur e me vlera të epërme, e kanë bërë një studiuese e nderuar,si: profesor-doktor Klara Kodra dhe një poet i”peshës së rëndë në fushën e LETRAVE SHQIPE”,siç është poeti, prozatori, publicisti dhe përkthyesi i bukur, Faslli Haliti.
Ajo që dua të theksoj për mbarëlexuesit është një fakt tjetër shumë domethënës: lirikat e Qerim Skënderajt janë aq të mira siç është ujë i pijshëm që,sa e pi, e kërkon prapë. Me to nuk ngopesh. Nga ana tjetër, janë të shkurtëra dhe si një aperativ që të kënaqë shpirtin. Provoni t’i lexoni dhe nuk do të zhgënjeheni.
Tek e mbyll këtë shkrim, dua të evdindentoj fjalët e poetit amerikan Jim Morison që thotë: ” Nëse do të jesh dikushi, ji vetvetja!”. Dhe Qerim Skënderaj është vetvetja. Shumë nga poezitë e tij janë për muzikë dhe them, nëmos ka”vjedhur” gjë i biri, kantautori Alban Skënderaj, nga Qerimi që është kaq i sukses-shëm? Ka të ngjarë. Po, në fund të fundit, pse të mos ndodhë kështu kur vendlindja të falë si dhuratë dhe poezinë, por dhe këngën.
Tiranë,29 prill 2015

Një Poete e bukur që kërkon t’i thuash “Diçka të bukur”

by

Libri me poezi i VLLASOVA MUSTËS “Më thuaj diçka të bukur”/
Nga Përparim Hysi/
Kushdo që pëlqen poezinë,nuk ka se si mos njoh Poeten e bukur, Vllasova Musta.Kur përdor epitetin:e bukur, ky epitet merr vlerë të dyfishtë.Është në sinkron portreti i poetes, me poezinë cilësore të saj.
Vllasova Musta ka hyrë në fushën e letrave, o rastësisht.Ajo vjen nga një familje ku libri ka patur një peshë dhe dimension të veçantë. I ati,sado ushtarak, ka qenë i lauruar nga një Akademi ushtarake në Itali dhe dy të tjera në Rusi, njëra pas tjetrës. Jo vetëm kaq, por dhe e ëma,deri në moshën tetëdhjetëvjeçare ka qenë me libër në dorë. Parë, pak më gjërë, edhe i vëllai i Vllasovës, oficeri Roland Musta (tani në pension), është një nga poetët e mirë që ka Shqipëria.
Vllasova Musta ka hyrë me këmbë të mbarë në letërsi, sidomos në gjininë e poezisë, që kur ka qenë në bankat e shkollës së mesme dhe, ca më shumë, kur qe stundente. Faqet letrare të “Zëri i rinisë”, faqet e gazetës letrare “Drita”( e vetmja në kohë të diktaturës), shpesh do mbushej me poezi të saj. Aq pëlqeheshin këto poezi dhe aq muzikalitet kishin, sa shpesh kompozitorët vargjet e saj, i kthenin në këngë. Që studente, poezia “Xhaketa e kuqe” jo vetëm u bë këngë, por mori dhe çmimin e parë.

* * *
Po t’i hedhësh një sy, vetëm kalimthi, poezisë së saj në vite, nuk është vështirë të vëresh këtë muzikalitet dhe kumtin e bukur që mbart poezia. Këtë vlerë cilësore të kësaj poezie, mandej e tregojnë dhe çmimet, të cilat nuk kanë munguar në adresë të saj.
Ajo që dua të theksoj, në këto përshtypje modeste të mia, është fakti tjetër: për tridhjetë vjet me radhë ajo ka punuar pranë Kinostudios,si skenariste për filma dokumentarë dhe ato vizatimorë. Duke qenë skrupuloze në punë, ajo është vlerësuar me çmime edhe si skenariste. Pa numëruar çmimet si skenariste, nuk mund të rri pa nënvizuar: dy herë është fituese Kupës “Për skenarin më të mirë”. Po të bësh një analizë të punës së saj në Kinostudio, vëren se ajo ka dalë, e “ngopur”, nga vlerësimi i punës atje.
Por objekti i shkrimit tim është tek poezia e saj dhe , për të qenë më i drejtpërdrejtë, tek libri i fundit me poezi “Më thuaj diçka të bukur”.
Poezinë e Vllasova Mustës (dhe jo vetëm të saj) e kam dashur dhe e dua. Rastësisht, më ra libri në dorë, dhe, kur e lexova, u mbusha me emocione. Sado që shkruaj dhe vet poezi, jam bërë paksa qibar kur lexoj vëllime të shkruar nga poetët. Vet kam bindjen e paluajtshme: kurrë nuk mund të shkruash një poezi të bukur, po nuk e ndjeve. Unë mendoj që poezia e mirë dhe e bukur ( poezia e Vllasovës është e tillë), del nga shpirti. Vetëm një shpirt i brishtë mund të shkruaj poezi të bukur. Unë e lexova librin e saj dhe, nga që më pëlqeu, iu riktheva. Tani, në rikthim, mbresa u bë më prekëse dhe nuk mund të rrija pa shkruar qoftë dhe dy fjalë.
Ky “rikthim imi” ndodhi në një kohë, kur krejt “Bota letrare”, në mund të shprehem kështu, shtron pyetjen sugjestive: ” Çfarë po ndodh me poetët?!” Kjo pyetje që është kaq alarmante, nuk është dhe aq subjektive. Përkundrazi: poezia e ka humbur atë “hierarkinë” në letërsi, dhe, siç është vënë re, është zhdukur nga libraritë. Është zhdukur dhe, sado që lirikat kanë vendin e vet në shtëpitë e mëdha botuese, e, megjithatë, lirikat nuk luajnë ndonjë rol në jetën shoqërore. Këtë e vë re fare lehtë: fakit që ka dalë nga moda të mësuarit përmendësh të lirikave në shkolla. Ka dhe një fakt tjetër domethënës: fituesi i çmimit në Panairin e Lajpsingut,Jan Wagner, sado që ka marrë 28 çmime e bursa, megjithatë, për të jetuar si poet në profesion të lirë, i duhen angazhime të tjera, si: leksione, përkthime, reportazhe radiofonike dhe në gazeta. *

* * *
Por le t’i lëmë poetët në “hallet e tyre” dhe të kthehemi tek poetja, Vllasova Musta.
Libri “Më thuaj diçka të bukur” është botuar në vitin 2014. Libri është përkthyer në gjuhën italiane nga Profesore-Doktore Klara Kodra. Të gjitha poezitë e Vllasovës sikur qëndrojnë mbi një bosht: atë të dashurisë. Kumtojnë dashuri. Japin dashuri, Dhe presin dashuri. Poezitë, sado të shkurtëra, janë shumë domethënëse. Japin një kumt. Ose ngrishin lexuesin drejt një kumti të bukur e të bardhë. Poezitë e këtij vëllimi, autorja i ka shkruar në vend të ndryshme, dhe, në se vargjet kan lindur jashtë Shqipërisë, atëherë mesazhet janë më të ngrohtë dhe të inspirojnë,si: “Po patë diku/ në pemë a në strehë/folezë pa tinguj brenda/ ajo nuk është vetëm/ kam lënë në të zemrën/ mbështjellë me ëndrra/. A ka vallë si mos mbushesh emocione me poezinë “Kalon një grua”. Nuk ka se si mund t’i këndohet gruas-nënë, burim i jetës. Është,- thotë poetja, dhe kodra, dhe mali. Është foleza për gjithë zogjtë apo shkëndija e çdo zjarri. Dhe, mandej, portreti i gruas zë dhe merr përmasa të tilla që të befasojnë: “… lëviz e mban në këmbë gjithë Galaktikat qiellore. Më tej se kaq, nuk ke se ç’thuaj më.
Ose sa e drejtpërdrejtë është poetja, kur e grryen malli për Atdhenë. Sado larg dhe nuk njeh njeri, ajo ndejn diçka që e thërret “… ky rit që më thërret/vjen nga larg e quhet mall/.
* * *
Një nga poezitë që do veçoja, në optikën e shijes sime, pa dyshim që është “Dielli im”. Nuk është vështirë që kjo poezi, nga më të bukurat, i kushtohet të shoqit, të ndjerit dhe të bukurit Kujtim Spahivogli. “… si një rrëkezë me diell e hënë/ deri sa mbrriti ajo ditë, kur erdhe ti dhe më bëre nënë/. Dhe tek ndalem tek kjo poezi, pak më gjatë, nuk kam si mos e bie të plotë strofën e fundit të poezisë:
” Ky diell je ti,
Kjo dritë je ti,
Si ëngjëll jete je për mua
Ndaj është pak,
Fare pak
Kur përsëris:
Sa shumë të dua! ”
Komentet do të ishin të tepërta, por unë ngulmoj tek kjo poezi jo pa qëllim. Për ata që nuk e dinë, Vllasova Musta e Kujtim Sahivogli, si çift nga më të bukurit e atyre viteve, kanë jetuar atë Golgotën që, për fat të keq, nuk qe ponteciale, por reale. Ata qenë martirë të një dashurie të vrarë në atë regjim mesjetar që vriste dashuritë. Nuk janë veç këto vargje si një përmasë dashurie të madhe, por janë disa syresh që përmjet vargjesh, të bëjnë që të lëshosh dhe lotë. Tek shkruaj kështu, lotimi im, është shumë më i drejtpërdrjetë nga mijëra lexues e dashamirë të këtij çifti, që “vranë në gjumë”. Vrasjet në gjumë janë më tragjike nga gjithë vrasjet në histori. Në gjumë dhe, kur pi ujë, nuk të ha as gjarpëri. Po gjarpëri Enver nuk njihte as etikë dhe as moral. Kënaqësia e tij qe perverëse: kënaqej tek shihte të “vrarë” a të martirizuar të gjithë ata që i përfshinte në emërtimin e zi: armiq të partisë. Të quaje armik Kujtim Spahivoglin, një nga Debatikasit e parë, ish më tepër se miopi. Në ndalova gjatë, tek kjo poezi, kam dhe një shkak tjetër: Kujtim Spahivoglin e dënuan, duke e përzënë nga Tirana dhe e sollën në Fier. Punonte në poligonin e bonifikimit qe vetëm lumi e ndante nga fshati im, Mbrostar-Ura. Një ditë, tek kthehesha nga Fieri për në shtëpi (tri km larg është Fieri nga Mbrostar-Ura), shoh dikë aty tek poligoni që jepte e merrte të hidhte një platformë betoni mbi një reportabël. Ndalova biçikletën dhe i shkova në ndihmë. Kur hodha sytë nga “punëtor” që mundohej, pashë që ishte Kujtim Spahivogli.
-Hamlet,- i thashë,- ti në Mbrostar-Ura?
-Pse më njef?
-Po kush nuk të njeh ty?
E pashë që u përlot, por, sa hodhëm së bashku atë platformën e betonit, pashë që u afrua një nga ata “sytë e veshtë e mbretit” dhe, mjerisht, biseda nuk vazhdoi më tutje.
Shkova në shtëpi dhe shkrova ” Hamleti në Mbrostar-Ura”. E shkrova, po tani them: sa të drejtë ka Kadareja kur thotë” autocensura” ku e ku ka qenë më e frikshme se censura. E shkrova vërtet si një pamflet, po, kur të nesërmen po nisesha në shkollë, u ktheva nga rruag dhe e grisa. Frika më hyri në palcë. E kam rishkruar, në vitet e postdemokracisë, po nuk pati atë “vlagën” e njëhershme. Dhe, pse e sjell si një “antipastë” këtë, për të thënë edhe diçka: veç tjerash, në shkrimin tim, qortoja dhe Vllasovën. Si të brishtë që e ndau. Lexoj tani poezinë (veç kësaj dhe disa të tjera ku dashuria për Kujtimin lakohet në të gjitha rasat e shqipes) dhe them: populli me të drejtë thotë: ” E sheh tjetrin me një pallë, po nuk e di se si e ka hall”. Për të shpëtuar familjen, bën divorc. Por thellë në zemër, Kujtimi ka qenë dhe është. ende pranë saj; pranë të bijës, Anit dhe si një përjetim i bukur: vet emri i të nipit, Tim është një fshat që duket dhe nuk do kallauz. Me dashurinë për Kujtimin ajo është mar me disa poezi. Në poezinë “Në Venecia” ajo, thotë mes tjerash: i dashuri im, endet në qiell.

* * *
Për t’ju dëshmuar,sado pak, se sa e kanë dashur njëri-tjetrin ky çift, do mjaftonte t’ju silja një poezi të hershme të Vllasovës. Më ndiqni:” Nëma ta thith, i dashur, llullën tënde/Nëm të pi me të një grusht duhan/Kur të dua ty, dua gjithë botën/ dhe nuk ka forcë që nga ty më ndan/.
Nëma ta thitih, i dashur, llullën tënde/ Nëm të pi duhani që dua/ Le të marë bashkë me nikotinën/ Dashurinë e buzëve të tua/ Vetëm kaq dhe fare lehtë del në përfundimin, seç vrasje makabre i bën këtij çifti të bukur.
Mund të vazhdoja që të sillja për lexuesin dhe një varg poezishë të tjera, por dhe me kaq, mund të them, se me këtë vëllim poetik, Poetja e bukur, Vllasova Musta, bën apel dhe aspiron për kumte të bukur poetik. Sado e “vrarë” nga jeta, ajo nuk është ai “shelgu i trishtuar me sytë nga prapa”, por një shelg i gjelbër e vital që me poezitë e saj ta ngrohë gjakun dhe të mbushë me optimizëm.

* Për Panairin e Laipsingut me “Çfarë po ndodh me poetët” jam bazuar tek gazeta “Standard” 18 mars 2015.

Tiranë, 18 mars 2015

Murat Gecaj,me shpirt Atdhedashurie

by

Esse nga Përparim Hysi/
Për t’i thënë gjërat më hapur: kushdo që do shohë shkrimin, do shtrojë pyetjen e drejtpërdrejtë: kush është Babushi? Dhe fill pas kësaj vjen pyetja tjetër: si paska mundur të “zhvendosë” moshën? Për të mos lënë lexuesin që të futet në hulli të panjohura, po shpjegohem.
Babushi është Profesor Murat Gecaj. Dhe ky titull “Profesor” nuk është honorofik, por i mbrojtur me djersën e ballit si një diturak në fushën e pedagogjisë dhe në atë të publicistikës. Sado me tituj shkencorë ( doktor i shkencave pedagogjike qysh nga viti 1992 dhe më 1996 “Profesor i asociuar), ai është më i thjeshtë se thjeshtësia dhe i kudondodhur në të gjitha eventet: shkencore, publicistike, artistike, kulturore. Ka një përkim të çuditshëm tek Murat Gecaj: sado që është 75-vjeç, ai është aq dinamik sa të jepë përshtypjen e një mesoburri aq vital, sa zë i beson një thënieje të tij: nuk jam 75, por 57-vjeç. Dhe vërtet: kushdo që e sheh për herë të parë, kështu e çmon.Prag gjashtëdhjetave dhe aq. Unë që e njoh, disi më më mirë, ia di sekretin kësaj “zhvendosjeje moshe”. Burimi është diku tjetër: tek Katrina, bashkëshortja e Muratit.
Mos më kujtoni se jam pak i njëanshëm. Po dua të jem i saktë: thotë Gëtja diku:” Nëse një burrë i moshuar (Babushi është i tillë sipas datëlindjes), është i mbajtur mirë dhe nuk e tregon moshën, merita është e gruas së tij: ka grua të mirë. Nga kjo anë, Babushi, ka patur fat. Tek them kështu, nuk shkruaj me apriori, por nisem nga fakte.
Unë, zonjën e nderuar Katrinën e Babushit, nuk e kam takuar asnjëherë. Vetëm kam folur në telefon dhe, megjithëse nuk e kam takuar, e kam formuar opinionin tim për të. Dhe ja përse:

– Alo! Jam Përparimi.
-Urdhno!
-A mund të flas me Babushin?
– Babushi ka ik.
– Ku?
-Në tubime.Dikush po promovon një libër a ka një takim në shkollë.
-Po a gjithmonë kështu bën?
-Po, mor. Nuk ka ditë a mbassditet.
Pas këtyre bisedave që janë bërë të zakonshme, kur e kërkoj Babushin, si “ngacmues” që jam, një ditë i them Katrinës:
– Po pse nuk e bën “dalje” mor atë burrë?
– Po e du,se asht i mirë “dreqi”.
E solla për lexuesin, për ta njohur më mirë këtë “dreq” që vërtet është i mirë. Po në këto replika që sjell, nuk është vështirë që të ravijëzohet portreti i një zonje të nderuar si Katrina, të cilës i kërkoj ndjesë që e citoj në mënyrë të drejtpërdrejtë, pa i marr lejen.
E mendoj ndonjëherë Babushin si një element kimik dhe them: në vetitë kimike do ishin të tilla që të përcaktonin dinamikën e një njeriu, Babushin, Mendeljevi do ta fuste tek zhiva. Se zhiva nuk mbahet në dorë. I tillë është Babushi: dinamik, i mpulsiv dhe i gjendshëm si askush. Me karakter burrëror, trashëgues i geneve nga Nikaj-Mërturi i Tropojës.
Ka një biografi të pasur pune: gati 60 vjet me shtypin që nga “Pionieri”, “Bashkimi” dhe për 22-vjet me radhë në gazetën “Mësuesi”. Siç lexuat dhe më lart, nuk ka qenë një gazetar dhe aq: ka qenë diturak që ka ngulur kokën në shkencën për të cilën punonte dhe,ndaj ka mbrojtur ata tituj shkencorë. Sado që ka kohë që ka dalë në pension, ky “zhvendosës i moshës” është aq aktiv sa të çudit. Po ta ndjekësh në veprimatritë ku merr pjesë, në shkrimet që boton, atë nuk e ndjek dot. Sikur të qe objekt i gjeografisë, atë nuk e hedh dot në hartë. Shkrimet e tij i gjen në tërë botën. Është “internetist” që nuk ka shok. Në Evropë e gjen në Angli, Itali, Zvicërr dhe,sidomos, në Suedi ku me bashkëshokun e tij të penës, shkrimtarin Viron Kona, sikur janë bërë “suedezë”. Me gjithatë, këtij atributi”suedez”, do t’i kthehem sërishmi.E gjen në Amerikë e Kanada dhe kudo ku ka adresa “online në internet.
Po para se të vijë tek objekti i essesë sime, dua t’ju them që Profesor Murat Gecaj ka në biografinë e tij letrare të botuar deri tani 13 libra (të gjinive të ndryshme) dhe të 14-tin e ka në procesbotimi. Dhe mos kujtoni se ai ndalon me kaq: nga një “57-vjeçar” priten plot libra të tjerë,që flenë në “ordinator” për arsye financiare. Shteti dhe minsitria e kulturës qoftë dhe për një diturak si Profesor Murat Gecaj, deri tani nuk është bërë e gjallë.

* * *
Shkrimi im modest i kushtohet një eventi të gëzueshëm për Babushin. Miqtë e tij në Suedi, Bahtir Latifi dhe Sokol Demaku bën të mundshëm botimin e librit të Babushit “Me shpirt Atdhedashurie”
Libri ka 8-pjesë.
Në pjesën e parë, janë përshtypje për kolegë e miq nga Suedia. Padyshim, kur e lexon shikon jo vetëm ato lidhje aq miqësore e Babushit dhe “suedezit tjetër”, Viron Konës, me shqiptarët në Suedi, por dhe atë alkimi miqësie,sa të zjarrtë aq të ngrohtë. Pa dyshim, kjo “alkimi” nuk ka ndodhur për sytë e bukur, por qoftë Babushi dhe qoftë Viron Kona jo vetëm kanë kontriubuar me shkrime, por dhe kanë “shkëmbyer tepsitë” me shqiptarë që banojnë sa në Boras të Suedisë,aq dhe në ndonjë qytet tjetër. Kjo miqësi reciproke bëhet më inkadeshente se ka dhe suedezë që janë dëshmitarë të këtij kontributi.

Në pjesën e dytë, ka skica e reportazhe miqësore. Si lexues, nuk ke si mos ndalesh në “dymbretëreshat”: njëra- mbretëresha e Suedisë dhe tjetra: hipotetike . Është shqiptarja Teuta Halili (ka emrin e mbretëreshës ilire). Po kështu njihesh me “sozinë” e Vaçe Zelës aliaz Pagarusha që për fat të mirë është ende gjallë. Po këtu njohesh me vajzën që i ka shkruar presidentit Bush jr dhe ka marrë letër nga ai(Fjala për vogëlushen Sara Titka).
Pastaj, Babushi, hynë në fushën e tij: me ishgazetaren Albana Melyshi(tani në Amerikë). E gjen në “Ditën luleve” në shkollën Dora D’Istria. Shkruan me mirënjohje për 5 çupat e mësuesit veteran Elez Gashi.
Në pjesën e tretë:
Shkruan për tubimin kulturoro-shkencor të profesor Alfred Uçit për “Estetikën e Migjenit”.Mandej kujton përmjet shkrimit të Mësueses së Popullit,Urti Osmani, për mësuesin e merituar Shefki Osmani.
Për Kolec Traboinit që ka tri gëzime në një ditë. Për komandantin e aviacionit,Edip Ohri.Për Ali Ibër Nezaën,sipas poetes Ganimet Thaçi.
Në pjesën e katërt:
Për mësuessen Lumturi Vladi dhe libra të saj. Për poeten Reshite Çoba dhe librin esaj “Unë gruaja R…”.Për Merita Gjonin që na rrethon me “duar dashurie”; me Nafie Saliun me” Mos e vrisni dashurinë” dhe më e veçanta, sipas meje, është poetja Mimoza Agalliu.Ka mbaruar për histori e gjeografi; për biokimi; për infermieri dhe është dhe poete.
Mandej, ka një varg poetesh të tjera, që Babushi i ka përfshirë në këtë pjesë,si: Lida Lazaj, Enkelenda Kondi,Zyba Hasa,Shpresa Vreto,Enkelenda Tahiri, Mirëvjen Ilazi e të tjera. Një vend të veçantë ka dhe për dy poete ulqinake:Albana Rrashi e Flutura Mustafa.
Në pjesën e pestë ka shkrime përkujtimore,si: për “Papa Klemenitn XI-Albani”: për aktoren Besa Imami. Për të pavdekshmin dhe buzagazin, Riza Lahi; për mikun e tij të shtrenjtë, shkrimtarin e ndjerë,Skënder Hasko; për të ndjerën dhe të bukurën Rozi Theohari.
* * *
Në pjesën e gjashtë ka portrete miqësh e shokësh,si: Dritëroi është dhe “Tropojan”: për këngëtaren Dila Gecaj që ” ka lindur bashkë me këngën”;me një shok që e ka takuar pas 60-vjetësh(GJeto Vocaj); pë mësuesin dhe gazetarin të porsadalë në pension, përmetarin,Sejdo Harka.
Në pjesën e shtatë, ka një skicë” Nderim për mësuesët dhe pedagogët tanë” dhe, veç kësaj, një shkrim për një mësues veteran Rexhep Demi që ka hapur shkollë shqipe në Çamëri në vitin 1899.
Ashtu si “bakllavaja” që hahet në fund, dhe në librin e Profesor Muratit, në pjesën e tetë, ka diçka të “ëmbël”: janë katër poezi të tij dhe ca sentenca të tij. Kur thosha që Babushi me Viron Konën janë “suedezë” nuk është se trilloja. Ja “suedezi” Babush i ka kushtuar një poezi sinjifikative Suedisë. Aq mbresa ka prej Suedie,sa dhe poezinë e ka titulluar: “Suedi, e bukura Suedi!” ( Suedi.e bukura Suedi/ dua të jem zog, të vij të shikoj…/.Poezia tjetër është “Dy koburet e Isë Boletintit”,.E treta për nënën”Silueta e nënës” dhe e katërta” Ah, ky mars 1991″ (sa dhimbje e kujtime më sjell…). Në fund fare, meditime që kanë vlerë sentencash.
Duke e mbyllur shkrimin tim, pyes veten: ku e gjen këtë energji kaq brilante ky, Babushi? Dhe përgjigjen e gjej: Babushi dhe Katrina janë të lindur në mars. A nuk është marsi -mbret i luftës. Ndaj Babushi është kaq i gjallë e dinamik.I hanë “brirët” për “luftë”, po jo për luftë militare e kobëndjellëse, po për jetë të gjallë e luftarake. Si marsianë ( datëlindjte i kanë aq afër me njëri-tjetrin,sa kanë gjetur një të mesme:datën 20 mars si datëlindje) unë ju uroj jo vetëm jetë të gjatë që të dy, por vetëm gëzime e suksese. Rrofshë Babush për kontrbutin që jepë në gjithë këto evente me kaq vlerë.
Tiranë, 9 mars 2015