prend ndoja – Dielli

NJË KËSHILL MBARËKOMBËTAR, PËR TË KOORDINUAR STRATEGJITË DHE MBROJTJEN E INTERESAVE TË SHQIPTARËVE NË BALLKAN…

September 25, 2023 by s p

Prend Ndoja/

Në kujtesën tonë kombëtare akoma rëndojnë të freskëta skenat e tmerrshme, kur përmes tytave dhe artilerisë serbe, vdekja përbinte jetë të pafajshme njerëzish. Ishte ajo kohë kur pushtuesi kreu masakrat më çnjerëzore, për ta zhdukur një popull të tërë. Trevat tona pjellore, me një natyrë të mrekullueshme, u shndërruan në pellgje mjerimi. Qetësia dhe paqja dridheshin nën hijen e okupatorëve serbo-rusë, ndërsa nën qiellin e Kosovës rrezet e dritës nuk mund të depërtonin përtej tymit të artilerisë dhe makinerisë vrastare të këtyre forcave. Një armatë e pajisur mirë i kishte shpallur luftë një populli të pafajshëm e të paarmatosur, që asnjëherë gjatë historisë nuk u sul të pushtonte atë që s’ishte e tij, por, si gjithmonë në vetëmbrojte të familjes e pragut të shtëpisë.

Në trungun më të vjetër të Europës – me fajin dhe pa fajin tonë, në oborrin e saj, ndërgjegjja paqësore dhe mirësia shpeshherë keqtrajtoheshin. Në vatrën tonë, shpeshherë liria përmbysej dhe jeta cenohej gjer në palcë. Sytë e vendeve europiane e vënin një perde, veshët i bënin të shurdhër, që mos ta prishnin qetësinë e tyre, ndërkaq disa vende, madje bënin plane dhe tregti me pushtuesin, në dëm të tokave tona. Tubimet dhe fjalimet vazhdonin më një ritëm të ngadaltë, si mos të ishte gjendje e jashtëzakonshme. Ndikimi rus i mbante nën kontroll lëvizjet europiane, që askush mos ta pengojë gjenocidin që po e shkaktonte Serbia në Kosovë. Në një aspekt, nga Rusia dhe disa vende aleate të saj, Serbia e kishte dritën e gjelbër që të bënte spastrimin etnik në Kosovë. Që të hapeshin sytë e botës së përparuar, që bota ta ndihmonte popullin tonë, zëshëm kërkoheshin flijime. Për t´i vënë themelet e lirisë dhe për t´i treguar armikut se, më parë e pranojmë vdekjen, sesa robërinë, më tërë familjen e Tij, heroikisht u flijua Komandanti legjendar, Adem Jashari. Në atë betejë frynte stuhia zjarr. Nga aty historia kombëtare ndryshoi rrënjësisht. Popullit iu rikthye shpresa dhe në fund të tunelit u pa një fije drite. Nga një det vuajtjesh dhe nga ofshamat e para të atdheut lindi një forcë, që në shpirt dhe në zemër e ndjente dhembjen. Ajo forcë, e dalë nga gjiri i popullit, u bë gur i pathyeshëm për armikun. Ata ishin më të zgjedhurit, ata vendosën ta flijonin jetën e tyre për lirinë e Atdheut; ashtu të ngjeshur me tokën Amë, në Mëmë-e-Dhe, i treguan armikut që kjo Tokë ka Zot, ka bijtë dhe bijat e saj që i thonë armikut Ndal!

Për t´u përballur me forcat e armikut, duhej mobilizim e diplomaci e spikatur, por ishte e domosdoshme për ta shpalosur edhe gjoksin nëpër vijat e frontit, dhëmb për dhëmb me okupatorin, duke e vënë atdheun mbi të gjitha. Atë obligim, të trasuar nga brezat e mëparshëm e morën bijtë dhe bijat mbarëshqiptare, më burrërisht se ndonjëherë më parë. Por lirisht mund të themi se atë peshë të rëndë të përballjes me një okupator që posedonte një armatë ndër më të fortat e Europës, e mori i tërë populli i Kosovës. Nën rrjetën e hekurt të ushtrisë jugosllave, bijtë dhe bijat tona lëviznin dhe qëndronin me aq besë dhe përpikëri, saqë populli brenda kornizës së besës e ndiente mëvetësinë dhe aromën e lirisë. Pushtuesit çdo ditë ngapak i ndalej fryma, kur nuk gjente formë që t´i përçante shqiptarët, të depërtonte në mesin e tyre. Uniteti, mirëkuptimi, besa e solidariteti i popullit tonë ishte një shembull i veçantë dhe shkas i hapave të sigurtë drejt lirisë.

Te forcat tona, të shndërruara në UÇK, vdekja e kishte humbur peshën e saj mortore; njerëzit shndërroheshin në yje që shndrisin mbi atdheun. Koha tregoi qartë se, jo vetëm ushtarët në vija të frontit, por tërë shqiptaria ishte në luftë. Jeta rinore e kishte humbur buzëqeshjen e saj, atë ia kishin falë atdheut. Sot në ditarin e rreshkur të vuajtjeve, në rrudhat e ballit të tyre qëndron një histori e lavdishme. Aty mund t´i shfletosh rrjedhat kronologjike si një valë lumi, ku, në të shumtën e rasteve, ngjyra shndërrohet në të kuqe.

Në paqe kuvendohet shumë për luftën. Shpeshherë, disa, “burrërisht” notojnë mbi gjakun dhe mundin e atyre që vërtet i falën çdo gjë lirisë. Në paqe shpesh ëndjet shkelin mbi mendjen dhe harrojnë gjakun e derdhur për liri. Nga skenat e dueleve të luftës, në liri lindin “artistë” skenash që luajnë role heronjsh. Lindin edhe ata që prekin hojet e ëndjeve të tyre, duke e politizuar kohën dhe veprat më të lavdishme të ushtrisë sonë. Ata lehtë flasin për luftën, ashtu si me ndjesinë e një filmi. Është lehtë të flasin nga një tavolinë plot, për ata që ushqeheshin nëpër male një herë në 24 orë. Është lehtë të flasin nga dhoma e nxehtë, për jetën e atyre që nëpër llogore me javë dhe muaj të tërë i rrihte shiu, era dhe bora. Ata, edhe nëse shpëtuan gjallë, shëndeti i tyre i vuan gjithmonë pasojat. Është lehtë të flasin nga banjat me ujë të ngrohtë, për ata që mjaftonte një herë në muaj të pastroheshin te ndonjë burim uji, apo në ndonjë pellg ku shkrihej bora. Është lehtë të flasin, kur në tavolinë kanë verë dhe pije te llojllojshme për ata që e shkrinin borën për t´i lagur buzët. Është lehtë të flasin duke u rrezitur në plazhe për ata që prisnin me ditë dhe javë për pak rreze për t´i tharë rrobat e tyre në ndojnë lëndinë atdheu. Më në fund, është lehtë të flasin, kur çdo lëvizje fizike e kane të mundshme, për ata që sot u mungojnë gjymtyrët, u mungon shëndeti. Është lehtë, sot, të kritikojmë, apo të tregoimë ligje dhe të drejta njerëzore për ata që përpara, e kishin natë e ditë djallin, që në çdo moment ua sillte vdekjen që t´i kafshonte.

Mbi të gjitha, vështirësia më e madhe ishte kur shpirti thyhej në gjysmë, pikëllimi e arrinte pikën kulmore kur ata e humbnin shokun- njeriun më të afërt të jetës, kur e grabiste vdekja para syve të tyre. Ishte e rëndë për ata që me të plagosur në krahë të udhëtonin me ditë e net të tëra për ta kaluar kufirin, që t´ua shpëtojnë jetën të tjerëve. Apo bartja e armatimit, në rrugën ku më parë kishin rënë shumë dëshmorë dhe prapë vazhdonin në të njëjtën udhë- në udhën e vdekjes. Koha nuk priste ndryshimin e motit, për ta sjellë armatimin përmes kufirit shqiptaro-shqiptar, por në kohë acari, bore e shiu ata ishin me ditë të tëra maleve duke udhëtuar. Nuk ishte e lehtë për një ushtri të pabarabartë me numër, me teknologji e armatim, me një përvojë të shkurtë, krahasuar me armikun. Ashtu e thyen kufirin e hekurt të vendosur nga shteti jugosllav dhe hynë në Koshare. Duke e mposhtur një ushtri me përvojë qindravjeçare u zhvillua një betejë që nuk mbahet në mend që nga koha e Gjergj Kastriotit. Aty i hyri tmerri armikut, aty e panë që Adem Jashari ishte gjallë. Nga tmerri që panë, pas çdo lisi u shfaqej nganjë Adem. Këta ishin, pra, luftëtarët e lirisë. Andaj në portën e mendjes duhet ta vëmë një filter pastrues që të dalë vetëm e vërteta nga mendja dhe goja e jonë për ushtrinë tonë çlirimtare. Ata që sot e meritojnë çdo lavdatë, çdo emër i tyre duhet që përjetësisht të ruhet në altarin e kombit, ashtu siç bëjnë popujt e përparuar të botës. Nëse vendit i kanoset ndonjë rrezik, ata prapë janë të parët. Ata shndërrohen në të djeshmit. Por, ne, si i trajtojmë këta sot? Nga brendia, çdonjëri i do dhe i respekton luftëtarët e vërtetë dhe përulet para veprës së tyre. Por nga shumë njerëz, respekti është thyer në gjysmë, ka mbetur në udhëkryq, ngaqë disa persona, për përfitime personale, në emër të UÇK-së, në të kaluarën dhe sot kanë bërë veprime të papranueshme, që nuk përkojnë me karakterin e UÇK-së. Andaj, mendoj se është nevojë kombëtare që mos t´u qëndrojmë besnik keqbërësve që e kanë përbaltur emrin e ushtrisë sonë. Është nevojë kombëtare që tërë populli ta kuptojë se ushtria e jonë jemi ne, janë vëllezërit dhe motrat tona, që çdonjëri duhet të bashkohemi rreth tyre, duhet ta kuptojmë, më në fund, se të gjithë, në rast nevoje, duhet të bëhemi si ata për interesa të përbashkëta. Armiku, në radhë të parë, ata i mban në shënjestër, me dënime, maltretime, me çdo armë që e ka në dispozicion. Sulmi ndaj tyre nuk është një rrjedhë normale e procedurave juridike, siç mendojnë disa nga “modestia”e tyre. Por, kjo është përtej normales dhe shumë qëllimkeqe dhe kundër boshtit kurrizor të kombit tonë. Është një përgatitje për të cilën armiqtë tanë investojnë shumë, vetëm e vetëm për realizimin e qëllimeve të tyre. Kjo është arma e fundit në duart e tyre, pas humbjes së betejës në luftë. Në rrethana të tilla, pajtimi dhe afërsia në mes njëri- tjetrit është e domosdoshme, por askuj nuk i takon vendi që nuk e meriton. Pa dyshim, të gjithë e duam vendin, të gjithë e duam lirinë e plotë, por nganjëherë me ide dhe mendime ndryshe. Duhet të ulen të gjithë së bashku, pozitë e opozitë, t´i shprehin brengat si vëllai më vëllanë, sepse një hall të njëjtë e kanë të gjithë. Vetëm një parti e kemi dhe duhet t´i kontribuojmë të gjithë-ajo është partia e kombit, është kombi ynë, për sot dhe për nesër. Meqë si komb jemi të ndarë në disa shtete të Ballkanit, është më se e nevojshme organizimi mbarëkombëtar nga njerëzit e dijes, i atyre që e kuptojnë testamentin mijëravjeçar të kombit dhe vlerën e tij. Ta formojnë një Këshill mbarëkombtëar, që të bëhet mburojë apo ombrellë e të gjithë shqiptarëve në Ballkan. Të bëhet si një urë lidhëse e unitetit kombëtar dhe problemet madhore të kombit mos të shtjellohen “skutave” e ndarazi, por të kenë një seli parlamentare që i mbron interesat mbarëkombëtare, të kërkohen të drejtat e popullit tonë në Ballkan, ato të drejta që bota më ligjet e saj ua garanton, ashtu siç ua garanton popullit hebre kudo që gjenden nëpër botë bashkëkombësve të vet. Ky Këshill mbarëkombëtar duhet të mbyllë ndasitë brenda etnisë sonë dhe nga aty të dalë mendimi ynë i kristaltë dhe imazhi ynë mbarëkombëtar.

Botohet libri në dy gjuhë: “Udhës së mërgimtarit” – “On the route of the immigrant” i autorit Prend Ndoja

January 6, 2023 by s p

Vështrim nga përkthyesi i veprës në anglisht, prof. Bashkim Bardhi.

Autori Prend Ndoja kësaj radhe paraqitet para lexuesve me vëllimin me ese “Udhës së mërgimtarit” i cili po ashtu është përkthyer edhe në anglisht: “On the route of the immigrant”. Në fillim të librit, autori paraqet jetën e tij në vendlindje, e cila është përshkruar me jetën e lumtur në mesin e bashkëfshatarëve, ku ka dominuar harmonia, ndihma për të tjerët në momente të caktuara krize, gëzimi apo hidhërimi, gjallëria dhe bukuria e natyrës etj. Në kapitullin tjetër është përshkruar lufta dhe përpjekjet e tjetra të zhvilluara për mbijetesën e kombit. Këtë e ka ilustruar edhe me një këngë të kënduar nga Bik Ndoja, Shyqëri Alushi etj., ku i ka dhënë zjarr zemrave të një populli të tërë. Pasi në këtë mes ka nga ata të cilët e njohin gjuhën angleze këtë këngë e cila ështe shkrir në rimën e gjuhës shqipe do ta lexoj në anglisht në përkthimin e librit:
Echoes Gorge of Kaçanik,
Set on fire these mountains stones
Over the pens of Anadol
Is ignited Albanian cannon
Our castles never broken
Our land to safeguard
“Tirq” soutanes and “xhubleta”
Gunpowder knitted are
Hey, Kaçanik of rock and stone
For flag killed and slaughtered
For the flag of Skenderi
Fighting sons of Idriz Seferi!
Me rastin e shtrembërimit të fakteve për betejën e Kosovës (1389), për të cilat shkruan edhe shkrimtari ynë i madh Ismail Kadare, autori po ashtu i jep vëmendjen e duhur:
Fusha e mbytur në gjak e kllapi shumëgjuhëshe
Shtrihej tutje.
Bashkë me ditën, ballkanasit, u thyen. Medet!
Gadishulli i madh u gdhi Evropë e u ngrys Azi.

The field flooded in blood and multi language
Delirium spreadingaway.
Along with the day, Balkans were defeated. Oh!
The great Peninsula dawned Europe and twilighted Asia.
Siç pohon Kadare, kjo është nata më e errët dhe më e zezë e historisë së Shqipërisë.
Mjaft prekëse është edhe ndarja me antarët e familjes e sidomos me nënën: “…Ai lot i pastër merrte jetë nga sytë e saj të thellë e thinjat e saj që dridheshin. Oh, kisha ofsha me vete e një drithërimë më kishte përshkuar gjithë trupin. Ajo më kishte falur jetën, më kishte rritur dhe edukuar me shumë mundime, që të më kishte pranë vetës si një shkop ku do të mbështetej në ditët e pleqërisë, e tash…”
“That crystal tear got life in her deep eyes and trembinggrizzled hair. Oh, what… would… talking to myself with a prevalent shiver all over my body. She gave birth, raised and brought me up with lots of hardship just to be with me, a crook like to prop during the days of elderly, now…”
Braktisja e Mëmëdheut erdhi plot vuajtje e lot rrugës së mërgimit, ku njëra pjesë ishte trupi e cila mori rrugën e mërgimit dhe tjetra ishte shpirti i cili qëndroi në tokën e të parëve në atdheun e tij. Po ashtu, janë përshkruar edhe shumë peripeci të tjera gjatë imigrimit. Pas kësaj është përshkruar jeta e tij si imigrant në Amerikë dhe aktivitetet në biznes si dhe aktivitete të tjera në shoqatat shqiptare të formuara ne Amerikë. Në vazhdim të narracionit, autori ka kaluar në vetën e tretë por ka folur për veten, në emër të Sokolit-simbol i rinisë kosovare dhe mospajtimi i tij me regjimin aktual të asaj kohe, duke filluar nga peripecitë e shumta me regjimin e asaj kohe dhe shkuarja e tij në armatën Jugosllave, e përcjellur me mjaft maltretime, kërcënime, fyerje e gjer tek alivanosja e tij, shtrimi në spital etj.
Në kapitullin tjetër është përshkruar aktiviteti tij në organizatat shqiptare me qëllimin që të dalin njëzëri me kërkesat dhe qëndrimet e tyre për çështjen e Kosovës. Pason ndihma mes shqiptarëve dhe mbështetja materiale dhe profesionale e cila më vonë i ndihmoi ata të bëhen punëtorë dhe biznesmenë të vyeshëm dhe të lavdëruar nga vendasit. Kështu u përshtatën dhe u integruan shpejt me rrjedhat kulturore në vendin ku jetonin, duke i respektuar rregullat e vendasve dhe bashkë me të duke ruajtur kulturën, traditat dhe ritualet nga origjina e tyre, me stoicizëm dhe me mburrje.
Në kuadër të aktiviteteve të tjera janë organizuar tubime dhe demonstrata për çështjen kombëtare para Senatit Amerikan, në lobime dhe diskutime të vazhdueshme me Bob Doll, Tom Lantosh, Joe Biden e shumë të tjerë. Këto situata si dhe të tjera, gjatë narracionit nëpër esetë me një temë ndryshe, kanë kërkuar që fjalët, si dhe ndërtimi i fjalive të jetë ndryshe në njërën dhe tjetrën. Kështu, shpesh fjalët për ndërtimin e shprehjeve janë zgjedhur edhe sipas kontekstit në libra të ndryshëm, si: oblivion, hearth, tremble, shiver, shake, callous e shumë të tjera.
Sa përket gëzimit të mërgimtarit, kur ai përgatitet mbas sa kohësh të kthehet për vizitë në atdhe, kjo është pasqyruar me një përshkrim mjaft emocional, që nga përgatitja disa ditë pëpara rrugëtimit, pritja si imigrant nga policia kufitare në aeroport me fjalet emocionuese: “Mirë se vini në atdhe!”, çmallja me antarët e familjes, shikimi se çka ka ndryshuar rrugës për në shtëpi, takimi me shokët dhe antarët e tjerë dhe miqtë e familjes të cilët kishin ardhur me u taku, dhe e tërë kjo është përshkruar me mjaft emocione mallëngjyese.
Më pas, autori tregon për kontributin e komunitetit shqiptar në vende të ndryshme lidhur me çështjen kombëtare dhe pasaçërisht të vetëdijesimit në kancelaritë europiane dhe të diplomacisë amerikane, duke përfshirë edhe ndihmat e tjera të llojeve të ndryshme.
Autori po ashtu shkruan për vrasjet mizore të bëra në lokacione të ndryshme të Kosovës, dhe posaçërisht në Meje të Gjakovës, në Reçak, në kullën e Jasharit e të tjera vende në Kosovë.
Në një kapitull tjetër, ai shkruan për të mirën dhe të keqen të cilën e quan “djall”, konkretisht ato fenomene të cilat i përkasin djallit, si: droga, alkoolizmi, dhuna, vrasjet e qenieve njerëzore, dashuria njerëzore e shndërruar në urrejtje etj.
Poeti i shquar Dritëro Agolli shkruan: “Si engjëlli, edhe djalli, janë bashkë tek i gjalli! Varet nga ne se kujt i japim përparësi e kë e ushqejmë brenda vetes”.
Both the angel and the devil are together in the living! It depends who we give priority to and who we feed inside ourselves”.
Miqësia në këtë vepër na shfaqet si vlerë e spikatur ndër shqiptarë, ku bëhet fjalë saktësisht për besën shqiptare kur është sakrifikuar edhe jeta për ta mbajtur atë, tradita, fjala e dhënë, pastaj ndihma reciproke për personat dhe familjet në nevojë, miqësia etj.
Autori e ka filluar me këtë thënie: “A e ke ndjerë veten ndonjëherë më ngushtë se sot? – e pyetën një burrë malesh përpara pushkatimit. “Po. Kur më ka ardhë miku në derë e nuk kam pasë bukë me i dhënë”, – u përgjegj ai.
“Have you ever felt yourself more embarrassed than today”?, – was asked a mountaineer before being shot. “Yes, when my friend came to my house door and I had no a bit of bread to give him”, he replied.
Po ashtu, autori ka shkëputur disa fjale të mençura nga Bob Marley: “Miqtë janë si yjet! Ju mund t’i shihni ata atëherë kur rreth jush është errësirë!”
“Friends are stars like, you can spot them when around you is darkness”.
Në vazhdim, autori Prend Ndoja shkruan për rëndësinë e gjërave të vogla që në fakt kanë një vlerë të madhe, të cilat jo rrallë herë por me hapa të sigurtë dhe në vazhdimësi i prijnë të arriturave të mëdha. Ky ritëm është i mundur për secilin. Kështu, madhështia e njeriut para se të gjithash vlerësohet sipas modestisë së tij dhe vlerave”. Rëndësinë e gjërave të vogla e ka ilustruar me episodin nga jeta e personazhit të quajtur Daniel.
Në kontinuitetin e narracionit, autori shkruan për përdorimin e gjuhës së shkruar për herë të parë në gjuhën shqipe në trevën e Matit, ku Ipeshkëvi i Durrësit, Pal Engjëlli, ka shkruar: “Unë të pagëzonj në Emër të Atit e të Birit e të shpirtit të shenjtë”. Ndërsa shekuj më vonë, “Meshari” i Gjon Buzukut arriti në Romë si libër i pari i shkruar në shqip, ndërsa Pjetër Bogdani do të shkruante “Çetën e Profetëve” shekuj më vonë. Po ashtu, shkruan për shkatërrimin e kishave dhe të gjitha kulteve fetare, për ndjekjen e klerit katolik dhe jo vetëm duke vazhduar me regjimin komunist dhe “Nënën Rusi”.
Në kapitullin tjetër, Ndoja e përshkruan gjuhën shqipe si themel, kur dihet se me të duhet ta njohim historinë dhe rrjedhën e saj, dhe se gjuha nuk është vetëm një tërësi fjalësh, por është e lidhur ngushtë me atë bashkësi etnike që e flet atë, si burim shpirtëror që rrjedh nga mendja e një bashkësie etnike dhe kështu përbën një ndër dallimet apo themelet e një kombi, apo si e thekson profesor Çabej në librin e tij mbi historinë e gjuhës shqipe: “Rrënjët e shqipes duhet të gjenden në një nga gjuhët e lashta të Gadishullit Ballkanik”.
Shkrimtari falënderon të parët tanë të cilët me sfida të mëdha e ruajtën, e përsosën dhe pasuruan gjuhën gjer në ditët tona. Pas vdekjes së Gjergj Kastriotit, ndodhi një emigracion i madh i arbërve. Shumë prej tyre u vendosën në Italinë e Jugut, të tjerë ndoqën rrugën e Adriatikut Verior gjer në Zarë. Po ashtu, edhe me rrëzimin e sistemit komunist, shumë shqiptarë imigruan në vende të ndryshme të botës, duke u martuar e lindur fëmijë në tokë të huaj. Ata tashmë përbëjnë diasporën e re, me një kontigjent të madh fëmijësh me shtetësi të vendit ku kanë lindur. Autori i brengosur për këtë fenomen ka shprehur në vargjet e Gjergj Fishtës për gjuhën shqipe.
Përkthimi në gjuhën angleze duket kështu:
So, cursed be that Albanian son
Who this language of God
Heritage inherited by ancestors
Neither to the child taught;
Dried his, yes his, mouth be.
That scorns that divine language;
In foreign language, if not in need
Speaks, and lets his own aside.
Autori shkruan për nevojën e hapjeve të shkollave ku ata jetojnë, edhe pse ka përpjekje në këtë drejtim si dhe qendrave të tjera kulturore në gjuhën shqipe. Imigrantët punojnë por po ashtu ata e duan gjuhën e nënës për të shuar mallin për vendlindje.
Vargjet e poetit Ndre Mjeda në anglisht:
Over the tweet of the nightingale
Albanian Language reverberating
Over the scent of the hyacinth
Keeps my heart comforting
These languages listening to
Beautiful based are
But again like this shadiness sun
For me is much better than any one.
Në kapitullin në vijim: “Ka ardhur koha për paqen dhe bashkimin vllazëror” autori shkruan se njëra ndër virtytet më njerëzore dhe e spikatur ndër ne, është drejtësia e cila është kërcënuar së tepërmi, ka pësuar luhatje dhe shpesh është shoqëruar me drama të mëdha dhe humbje të shumta njerëzore, si në luftën e Kosovës të vitit 1999 ose 11 shtatori kur u shkaktuan krime të tmerrshme kundër njerëzimit. Dhe nëse edhe neve na kërcënon dhe rrezikohet paqja, atëherë ndihet nevoja e pashmangshme për thirrjen e madhe për bashkim, mirërkuptim dhe vllazërim, për dashuri e humanizëm, për paqe dhe kështu t’i vejmë themelet e forta për paqen e madhe.
Shkrimtari ynë i shquar Ismail Kadare, shkruan: “Uniteti i popullit shqiptar ka qenë përherë i vështirë, ndaj e rëndë dhe tragjike ka qenë dhe historia e tij…”
“…The Albanian unity has always been difficult, as well so hard and tragic was its history…”
Autori vlerëson lart shembullin e prof. Anton Çettës i cili arriti të realizojë me sukses pajtimin dhe faljet më të mëdha të shekullit si dhe të shumë gjaqeve, duke i shërbyer më së miri çështjes së kombit dhe unitetit kombëtar. Vlerëson qëndrimin e drejtuesve të kishës katolike e po ashtu edhe të institucioneve të tjera fetare për qëndrimin e tyre korrekt me dimensione vlerash unike.
Në kapitullin e radhës është trajtuar çështja e kultit të fjalës ndër shqiptarët si të ndjeshëm ndaj një tradite të hershme. Po ashtu është shkruar edhe për besimin dhe ritet e fjalës së dhënë, të shfaqura në mënyrë të ndryshme dhe vende të ndryshme si institucione të besës e i mbajtjes së fjalës së dhënë, si më i ndrituri në jetën e popullit tonë. Kësaj toke, në çdo epokë i kanë rënë në qafë armiqtë e ndryshëm të nxitur nga padija e besytnia, nga lakmia për pushtet, nga gjykimi i ngushtë i të fuqishmit për pushtet dhe të varfërit për ushqim dhe mirëqenie. Në këtë kontekst janë pasqyruar shumë legjenda lidhur me fjalën e dhënë dhe peshën e fuqisë magjike të saj. Miti i fjalës, sikurse dhe miti i vendeve të shenjta, janë pagëzuar me emra shenjëtorësh, si: Guri i shenjtë në Zogaj të Kabashit në Pukë, Guri i gjallë në Selcë të Sharrit (Malësia e Tetovës) jo larg varreve të fshatit, ku gratë shkojnë për të gjetur shërim etj.
Shkrimtari thekson motivin kryesor që të çon në grindje. Ky është ndryshimi i karakterit njerëzor dhe mosmbajtja e fjalës së dhënë, ashpërsia e luftës për pushtet, gabimet, mashtrimet dhe paaftësia drejtuese e politike të cilat çojnë në konflikt. Në një shoqëri të civilizuar dhe të qytetëruar, fjala e dhënë duhët të mbrohet me ligj për të garantuar sigurinë e çdo njeriu. Në kapitullin e radhës, autori shkruan për kishat që u shndërruan në mburojë si kështjella strehimi për mbrojtjen e popullit tonë, duke i respektuar të gjitha kombet dhe kulturat e tjera. Kur të gjithë e kishin të njëjtin hall për t’i shpëtuar vdekjes si vëllezër e motra nga i njëjti armik, të gjithë se bashku i bashkonin lutjet tek i njëjti Zot. Këtu ka mjaft raste kur priftërinjtë shpëtuan jetë njerëzish. Është veçuar rasti i familjes Zajmi nga Gjakova, ku vëllai i vogël, Naimi, i cili vazhdoi rrugën e vëllezërve për lirinë e atdheut, i plagosur rëndë, qëndronte i strehuar te Pal Sokol Ndoja (Rrustem Sokol Ndoja). Pas bisedës me priftin e kishës për strehimin e tij në kishë, ai kaloi aty për më shumë siguri ku qëndroi për një kohë të gjatë. Naimi shpëtoi nga vdekja por mjerisht jo nga shëndeti, ai nga pjesa e poshtme mbeti i palëvizshëm. Familja Zajmi i ishte mirënjohëse priftit të fshatit, dom Marjanit. Këtë rast shkrimtari e ka dhënë për ta treguar si fenomen i virtyteve të larta krahas besës, mikpritjes, qëndrimit fisnik dhe falënderimit të cilin e dëshmoi edhe babai i Naimit. Më pas, kur pushtuesit komunistë serbë e kishin dënuar dom Marjanin me vdekje, me të dëgjuar Shaban Zajmi i besimit Islam, bëri të pamundurën për ta shpëtuar dom Marjanin, dhe ishte i lumtur që i doli në ndihmë.
Rasti tjetër i shënuar gjatë meshës në kishën e Becit (04.04.1999) kur kisha ishte e mbushur për festën e Pashkëve dhe kur forcat serbe në krye me Millutinin, hynë në kishë në mes të meshës, e ndërprenë atë, torturuan besimtarët dhe i urdhëruan ta braktisin fshatin. Po ashtu, edhe në kishën e fshatit Gllogjan, kur një pjesë e familjeve të lodhura, të raskapitura e të maltretuara, u strehuan në kishën e fshatit të cilën e rrethuan forcat serbe për të vrarë gra, fëmijë dhe çdo njeri që është shqiptar. Në ballafaqim me priftin dom Kelmend Spaqin, ata kërkuan t’i ndajnë besimtarë myslimanë dhe t’ia dorëzojnë atyre. Prifti nuk lejoi, u doli atyre përpara me kryqin në dorë e u tha se së pari të shkelni mbi trupin tim, të vdes unë, pastaj motrat e nderit të cilat ishin renditur pas tij. Pastaj iu tha se këtu nuk ka myslimanë apo katolikë por vetëm shqiptarë. Ngaqë bota i vëzhgonte të gjitha ngjarjet, serbët u larguan.
Në kapitullin “Bashkëbisedimi-çelësi i suksesit” është shtruar çështja e formimit dhe e konsolidimit të shtetit Kosovës në një situatë të re politike, kur edhe faktorët ndërkombëtarë ishin bindur se në këtë vend për më shumë se një shekull ishte ushtruar dhunë ekstreme mbi popullsinë autoktone shqiptare, pasardhës të Dardanëve. Themelimi i shtetit të Kosovës është vlerësuar si vepër madhore dhe historike për të gjithë shqiptarët kudo që janë. Në vijim, autori vlerëson lart marrdhëniet e besimeve fetare si vlerë tashmë e njohur dhe e vlerësuar edhe nga studiues të huaj. Bashkëbisedimi duhet të çojë dhe të jetë në përputhje me të mirën e të gjithëve, pa cënuar besimin dhe bindjen e askujt. Theksohet dialogu i cili duhet të ketë si qëllim përparimin e përbashkët dhe kapërcimin e paragjykimeve, intolerancave, keqkuptimeve dhe prirjen drejt përparimit dhe zhvillimit ekonomik-kulturor, forcimin e besimit etj.
Në kapitullin e fundit: “Raporti i njeriut me natyrën”, natyra e madhe përshkruhet si paraardhëse e njeriut, e cila është krijuar për të shërbyer si vlerë e pazëvendësueshme. Autori shkruan për origjinalitetin e bukurisë natyrore, lidhjen e njeriut me natyrën. Shpesh herë nga dinamika e jetës harrojmë rolin e saj të jashtëzakonshëm dhe të pazëvendësueshëm në jetën tonë. Asnjëherë më parë njeriu nuk ka qenë aq larg natyrës se sa tani, me një teknologji shumë më të avancuar që kemi tani, dhe bota kurrë nuk ka qenë më e pasur se sa është tani, por mund të themi se njerëzit asnjëherë nuk janë ndier më të zbrazët se tani në brendinë e shpirtit të tyre dhe njerëzimi asnjëhjerë nuk ka qenë në një rrezik global se sa ç’është tani. Nëse shkelen ligjet e saj, nëna natyrë bëhet e pamëshirëshme dhe na dënon. Armët për luftëra nuk i shërbejnë botës. Bota ka nevojë të zgjohet!

TRADITAT-GURË TË ÇMUAR NË HISTORINË E POPUJVE

December 24, 2022 by s p

Prend Ndoja/

Duke mësuar nga hebrenjtë

Në udhën e jetës në të shumtën e rasteve njeriu është faktor që u prin gjërave që ne i quajmë ”raste”. Ndër udhëtime të ndryshme që kam bërë gjatë jetës më është dhënë ”rasti” që të njoh për së afërmi lloje të kulturave dhe traditave të popujve të ndryshëm, apo qoftë edhe të etnive të ndryshme. Mendoj se kontakti dhe njohja e tarditave të tilla nuk është thjeshtë një shuarje kurioziteti, apo zbavitje e një momenti. Përkundrazi është një pasurim shpirtëror dhe kulturor, që të bën ta njohësh botën pikërisht në tabanin e saj ekzistencial, në ato tradita që popujt i kanë bartur në shekuj, si bazë e rëndësishme e identitetit të tyre kulturor e kombëtar.

Këto tradita, pa marrë para sysh qëndrimin e të tjerëve ndaj tyre, brenda një etnie ruhen me shumë kujdes deri në fanatizëm dhe përbëjnë një motiv krenarie për të gjithë anëtarët e asaj etnie apo të atij populli. Tradita nuk është diçka që lind sot për sot apo sot për nesër. Brezat e një etnie apo të një populli i bartin dhe transmetojnë ato që nga thellësia e shekujve, shpesh që nga origjina e tyre e hershme. Ato mbajnë gjeninë dhe shpirtin krijues të popujve dhe ruhen prej tyre si gjërat më të çmuara. Sepse janë pikërisht ato kolonat më të qëndrueshme kundër asimilimit në epokën e globalizmit që gëlltit gjithçka.

Amerika e madhe është një konglomerat popujsh, kombesh e etnish të ndryshme, që kanë zënë vend këtu pas zbulimit të këtij kontinenti, krahas fiseve e tribuve ekzistuese. Kjo larmi e ka pasuruar më shumë Amerikën në aspektin e traditave kulturore, etnike e shpirtërore. Globalizmi dhe tekonologjia moderne shpesh i shkrin traditat jo produktive te popujve, por nga ana tjetër evidenton ato

me rrënjë më të qëndrueshme e më përfaqësuese. Nga ana tjetër, ka tribu apo etni që gati e kundërshtojnë zhvillimin modern dhe mbeten të mbyllur brenda kornizave të traditave të tyre. Një rol të rëndësishëm në këtë drejtim lot feja, besimi të cilit këta popuj, grupe apo etni i përkasin.

Dy lloj traditash janë më primare ndër të gjitha kombet apo etnitë e ndryshme: Traditat që mbështillen me motivin fetar,dhe traditat që përfaqësojnë boshtin themelor të identitetit të tyre. Gjithësesi, të gjitha llojet bashkohen në një pikë të përbashkët kur evokojnë dhe i shërbejnë dashurisë ndaj njëri – tjetrit. Traditat fetare që janë sipas bindjeve e përkatësisë fetare, pikën e harmonizimit dhe të bashkimit e kanë tek ekzistenca e një Zoti të vetëm, pavarësisht me ç’emër e thërrasin sipas besimeve të tyre.

Një ndër popujt me veçori të spikatura si në fushën e traditave kombëtare, ashtu edhe ato fetare, është populli hebre. Në Amerikë komuniteti hebre është ndër më të zhvilluarit, ndër më të bashkuarit, por edhe që i ka ruajtur më së miri traditat e veta. Me një stoicizëm dhe përpikmëri të lartë ky komunitet i qëndron besnik historisë dhe traditave të tyre. Kam patur dhe kam afërsi me hebrenjtë dhe familjet e tyre. Shumë vite kam qenë në një rajon ku sipas pamjes së vendit dukej që qind për qind e popullsisë ishin hebrenj. Më ka rastisur të njihem nga afër, të kem shoqëri e lidhje miqësore me disa nga Rabait. Më kanë befasuar me qëndrimin e tyre neutral. Në pamje të parë të duken të vështirë hapat e afrimit dhe të lidhjes së ndjenjave miqësore me ta. Në të vërtetë, duke qenë një popull shumë inteligjent, ata preferojnë të jenë disi të ftohtë e të rezervuar në raportet me ata që nuk i përkasin komunitetit të tyre. Nuk besojnë lehtësisht e verbërisht tek të tjerët. Kjo mbase ka ndikuar fuqishëm që ata të kenë atë zhvillim të vrullshëm brenda komunitetit të vet, pa u mbështetur shumë tek të tjerët.

Por, me kalimin e kohës, ata kanë krijuar një frymë besimi dhe më kanë trajtuar, e i kam trajtur si një familje. Që nga Rabai e gjer te

fëmijët e vegjël gëzoheshin kur unë hyja në lagjen dhe në shtëpitë e tyre. Me gjithë zemër i kam dashur dhe i kam respektuar traditat e tyre. Nga respekti që tregon ndaj kulturës dhe traditave të tyre, ata të japin edhe shkallën e besimit që ti meriton tek ata. Në çdo rast që takohesha me një apo disa prej tyre, apo kur hyja në shtëpitë e tyre i përshëndesja me shprehjen e tyre “Shalom”. Brenda rregullave të tyre kërkohej korektësi dhe disiplinë. Them disiplinë, sepse ata janë shumë të përpiktë, të saktë në të gjitha aspektete e jetës, por edhe të pa hezitueshëm për të thënë atë që është në interesin e komunitetit të tyre, pa marrë parasysh disponibilitetin e bashkëbiseduesit. Të organizuar dhe me një gjuhë të përbashkët për të mirën e të gjithë bashkësisë së tyre. Nën ombrellën e kësaj bashkësie dhe në ndihmë e bashkëpunim reciprok, secili prej tyre ka hapësirë të ndërtojë e të çojë përpara një jetë të lumtur. Flasin shumë pak, nuk shpenzojnë kohë e energji për gjëra jo produktive.

Pikërisht lidhur me këtë e shtrova këtë temë një ditë në bashkëbisedim me një hebre.

– A është e vërtetë se ju hebrenjtë ndryshoni pak nga popujt e tjerë lidhur me harmoninë në jetën sociale? – e pyeta.

– Jo,- më tha.- Ne kurrë nuk e rrahim gozhdën anash, sepse ashtu vetëm zhurmon. Ne e rrahim në kokë dhe e çojmë në vend pa zhurmë. Ndërsa nga ana sociale jemi shumë të afërt me njëri – tjetrin, të lirë dhe të sinqertë.

Nga Rabai kam dëgjuar të thotë: Ne nuk kemi fe, ne jemi vetë feja, ne jemi besimi i Zotit në ne. Më vonë popujt e tjerë krijuan fenë, si atë të Krishtërimit dhe atë të Islamit, që rrjedhin nga besimi ynë.

Për kureshtje iu kam kushtuar vëmendje të veçantë radhave të familjeve të tyre kur shkonin për në Sinagogë. Burra të veshur të gjithë me të njëjtin stil veshjeje, këmishë të bardhë, xhaketë dhe pantallona të zeza. Gratë fustane të gjatë, flokët të mbuluar me një shami. Çdo e dyta apo e treta grua e re tërhiqte në karrocën e

fëmijëve dy apo tre syresh. Kuptohet që udhëtimi bëhej më këmbë, sepse të shtunën makinat nuk vihen në lëvizje për asnjë arsye. Dita e shtunë është e tëra përkushtuar lutjeve. Veç kësaj, ushqehen me ushqimin që është përgatitur një ditë më parë, pasi sobat nuk lejohet të ndizen. Madje as dritat e dhomave nuk lejohet të ndizen me dorë, por janë të montuara me sensorë. Të shtunën, pasi bie errësira, nuk dalin më jashtë.

Gjykimi negativ ndaj hebrenjve dukej sikur kishte lënë një farë hijeje edhe tek unë, kryeshisht për shkak të mundimeve të Jezu Krishtit dhe dënimit të tij me kryqëzim. Por duke u njohur nga afër me ta, pashë shpirtin e pastër që ata kanë ndaj njeriut dhe Zotit. Duke i qëndruar besnikë Abrahamit, ata nuk kanë lejuar që të tjerët të kenë ndikim në kulturën dhe traditat e tyre. Duke qenë studiues të fortë, të talentuar e punëtorë të mëdhenj, ata i kanë dhënë njerëzimit figura të rëndësishme të shkencës e të kulturës. Të mos harrojmë që edhe fizikanti i madh me famë botërore e fitues i çmimit Nobel, Albert Ajnshtajn ishte me origjinë hebraike. Në sajë të talentit, disiplinës e preçizionit të lartë në gjithçka që bëjnë, hebrenjtë i kanë korrur e vazhdojnë t’i korrin frutet e punës së tyre. Praktikisht, edhe pse në heshtje, ata janë motor i zhvillimit të ekonomisë botërore.

Duke ruajtur traditat e tyre me fanatizëm, hebrenjtë shumohen, zhvillohen, por anjëherë nuk asimilohen edhe kur emigrojnë.

2. Përtej fytyrës së mbuluar me vel.

Kam patur dhe kam njohje e afërsi edhe me familje që janë me origjinë nga lindja a mesme. Të tjerë njerëz, të tjera tradita. Nga njohjet dhe frekuentimi i familjeve të tyre, kam vënë re pak a shumë disa veçori të ndryshme.

Një pjesë e madhe e tyre karakterizohet nga mentaliteti që çdo gjë në këtë botë rrjedh nga libri i tyre i shenjtë, Kurani. Me gjithë qenien e tyre ata i janë përkushtuar këtij libri të shenjtë dhe në këtë kuptim ata janë qeniet më pa mëkate, duke lënë pas emancipimin në lëmenjtë e tjerë të jetës. Janë kryesisht të mbyllur në botën e tyre dhe, ndonëse kanë shkuar të jetojnë në një shtet apo vend të zhvilluar e të civilizuar, preferojnë të jetojnë sipas normave e mentalitetit të vendit të origjinës. Kjo qoftë në veshjet, në sjelljen shoqërore, në mënyrën e të gatuarit etj. Këta janë më rezistentë ndaj integrimit në vendin ku kanë emigruar.Sidomos më prapa në këtë drejtim janë gratë e vajzat, që bëjnë një jetë shumë të mbyllur.

Një pjesë tjetër, edhe pse e lidhin çdo gjë me Kuranin dhe me ligjet që burojnë prej tij ( e këtu nuk shoh ndonjë gjë të keqe), janë më të hapur, më të emancipuar, e pranojnë qytetërimin perëndimor, janë punëtorë të palodhur etj.Shumë prej tyre janë të suksesshëm, sidomos në fushën e tregtisë së naftës e të nënprodukteve të saj, janë të mprehtë në teknologji, sidomos në atë të telekomunikacionit etj.

Gratë dhe vajzat janë të mbuluar me një petk që buron nga traditat e tyre fetare. Fanatizmi gjinor reflekton dukshëm edhe përsa i përket kontakteve të femrave me botën përreth. Janë më të mbyllura e shumë të rezervuara. Por mendoj se edhe këtu duhet parë përtej fytyrës së mbuluar me vel, apo petkut që i mbulon ato. Sa për ilustrim do sjell marrëdhëniet e mia me

familjet me origjinë nga lindja e mesme. Në biznesin tim në plan të parë janë përgjegjësia dhe kualiteti i punës. Të tjerët e fillojnë punën që në mëngjes herët, kurse unë, zakonisht dy apo tri herë në javë i vizitoj punëtorët pas orës 10:00. Disa nga punëtorët i kam me origjinë nga ato vende. E për shkak të lidhjeve të punës, vizitoj edhe familjet e tyre. Ne Floral Park të Nju Jorkut, më ka qëlluar të hyj në shtëpinë e dy grave (nënë e bijë) me origjinë nga Lindja e Mesme. Në

fillim ato ishin tepër të rezervuara, nuk të shikonin kurrë drejt në sy. Dukej sikur kishin një mosbesim të madh tek njerëzit e tjerë që nuk i përkisnin komunitetit të tyre. Por me kalimin e kohës, me krijimin e besimit reciprok, ato më kanë befasuar me mirësinë dhe sinqeritetin që buronte nga brendësia e tyre. Erdhi një kohë që më konsideronin si vëlla dhe unë hyja lirshëm në shtëpinë e tyre, duke i përshëndetur për herë sipas mënyrës së tyre: Selamajlekum.

Një lirshmëri më të madhe e tjetër mentalitet kam gjetur në shtëpinë e dy si motrave të mia me origjinë arabe. Edhe ato të mbuluara me petkun tradicional që buron nga besimi i tyre fetar. Por tek bisedoja me to vëreja që brenda petkut reflektonte një shpirt i pastër, që kishte etje për komunikime vëllazërore e për bashkëpunim, çka i nxirrte jashtë asaj kornize me të cilën jemi mësuar t’i shohim.

Njëra ndër to, mjaft e zgjuar dhe e përgatitur, ishte pronare e një kompanie të suksesshme me emrin “International Wholesale”. Ndërsa tjetra ishte e arsimuar dhe me profesion mjeke. Nga komunikimi me to mësoja që ato kishin një botë të pasur dhe me dëshira integrimi të plotë në jetën perëndimore. Mendoj se është mirë që ne të dimë të depërtojmë tej aparencës, të njihemi me traditat e zakonet e tyre. Kështu do zbulojmë një botë tjetër, botën e tyre shpirtërore, që ka padyshim pasuritë e veta të çmuara.

Ndërsa në Babylon në Nju Jork: Një biznizmen i sukseshëm nga Bangladeshi, me të cilin biznesi na afroi dhe ishim si dy vëllezër. Besimtar i denjë. Në shtëpinë e tij, ishte normë që azani të këndohej në kohën e caktuar, sipas kuranit. Të gjitha orenditë shtëpijake ishin sipas kulturës orientale. Po kështu, hyrja, ulja dhe gjithë pajisjet në banjo ishin sipas traditës dhe kulturës së tyre. Praktikisht, brenda shtëpisë së tyre ishte një ”Bangladesh” i vogël. Me shumë dashuri ndaj gjërave tradicionale, miku im bangladeshas më fliste për qëllimet dhe mbarësinë që ato i sjellin në shtëpi. Ishte familje shumë mikpritëse dhe me bujari më ofronte ushqime tradicionale të

kuzhinës së tyre. Ushqime m plot shije, përveç specit djegës, që ata e përdorin gjerësisht në kuzhinë, por është jashtë preferencave të mia.

3. Muzika dhe gëzimi i jetës

Më ka rastisur të kem afërsi me njerëz dhe familje me origjinë nga Amerika latine,konkretisht nga Ekuadori. Lidhja me ta, por edhe kureshtja ime, më nxisin që t’ i njoh më nga afër traditat e atyre popujve. Ata,me thjeshtësinë e tyre të bëjnë që t’i duash. Janë të çliruar nga “filozofitë” politike të kohës, kanë një çiltërsi spontante. Që në pamjen e parë mundesh të kuptosh cilësitë e zhvillimit dhe nivelin e tyre kulturor. Nga që kam nga këta që mbi 15 vite punojnë në kompaninë time, i njoh mirë dhe mund të them që janë punëtorë të fortë, të zgjuar dhe pa fanatizëm. Me që i përkasin fesë së krishterë, i karakterizon shpirti kristian, por nuk janë fanatikë të saj. Unë i dua shumë. Edhe ata më duan dhe më konsiderojnë si një familjar në mesin e tyre. I respektoj, dhe në të shumtën e rasteve bëhem pjesë e traditave të tyre. Nuk më pengon as muzika e tyre, edhe pse nganjëherë e venë brenda orarit të punës, por pa spekulluar dhe pa e lënë pas dore punën. Ajo lloj muzike është shija e tyre, pasqyrë e jetës dhe temperamentit të tyre.

Unë interesohem për traditat e tyre dhe ndonëse me mijëra kilometra larg, kemi gjëra të përbashkëta. Kështu për shembull, dasmat, Festa e Krishtlindjes, e Pashkëve e shumë të tjera janë të ngjashme e gati njësoj me ritet tona. Festojnë bukur festën e Karnavaleve, meqenëse i përkasin Amerikës së Jugut. Në atë festë spikasin më së miri ngjyrat e gëzueshme në veshjet, ritmet e gëzuara të valleve tipike etj.Ambata, për shembull është e njohur si toka e luleve dhe frutave të shumëllojshme. Në festën e Karnavaleve karrot e shumta mbushen me lule e fruta gjithfarë llojesh, çka tregon begatinë e zonës në këto prodhime.

Kjo festë festohet veçanërisht bukur edhe në qytetin Guaranda që është kryeqytet i Bolivarit. Në këto zona është tipik një tip aperitivi që quhet Zogu Blu për shkak të ngjyrës që merr nga hedhja e ingredientëve të shumtë. Të bën përshtypje kombinimi i sheqerit të nxjerrë nga kallam sheqeri me gjethet e portokallit, me lëngun dhe mishin e pulës, frutin e mandarinave etj. Një përzierje që në pamje të parë të duket e çuditshme, por që është e shijme, ka një gradacion gati 30 gradë dhe është shumë e preferuar për turistët e shumtë që vijnë të ndjekin festën e karnavales.

I preka këto tradita të kulturës jashtëeuropiane, sepse ato europianet i përjetojmë më nga afër. Kurse këto të vendeve të largëta e ekzotike, ngjallin kureshtje të veçantë dhe janë një pasurim kulturor e shpirtëror për këdo që i njeh, përveç se i shehë.

SI E TRAJTOJMË NJERIUN (NJËRI – TJETRIN)

July 23, 2022 by s p

Prend Ndoja/

Ne, si komb, kemi shumë veti të çmuara që burojnë nga vetë gjeneza jonë, edhe pse ndonjëherë ato mund të duken të vjetëruara, apo larg vezullimës së kohëve moderne. Megjithatë, këto veti në vete përmbajnë shpirtin tonë, janë afër me natyrën tonë, por edhe me peripetitë e vërteta të njeriut. Këto vlera të larta njerëzore gjatë rrjedhave të etnisë sonë kanë hyrë thellë në brendinë tonë, në karakterin tonë, për të mos ikur kurrë më. Ato janë elemente që e mbajtën afër familjen, fisin, kombin, por edhe ballin hapur për ta shikuar njëri-tjetrin me plot dashuri dhe respekt; qëndresën para sfidave, mirësinë, drejtësinë, sinqeritetin, karakterin, respektin, ruajtjen e thesarit dhe trashëgiminë tonë kulturore.

Këto, dhe shumë elemente tjera që e shndrisin jetën tonë është e dhembshme kur shikon se ndonjëherë po zbehen pa ndonjë shtysë të fortë. Nganjëherë të ndodhur në vorbullën e ngjarjeve të pakëndshme, kur para syve tanë përbalten vlerat kombëtare, apo ato njerëzore, fatkeqësiht më lehtë i anashkalojmë dhe nuk ballafaqohemi me to ose e fajësojmë kohën për dukuritë e pakëndshme që i hasim në jetën tonë.

Kemi dëgjur shpeshherë: S’kem ç’të bëjmë, koha i ka sjellë! Jo, koha, përpos të reshurave, nuk sjell asgjë tjetër! Ne i pranojmë të mirat apo të këqijat në ditët tona. Ne e pranojmë në kohën tonë dashurinë, por edhe urrejtjen. Si pasojë e neglizhencës, në raste të shpeshta dashuria si element rrënjësor në jetën tonë merr një pamje të zbehur. Në mungesë të një dashurie që shkëlqen si rreze, krijohet zbrazëtia në brendinë tonë. Në një brendi të boshatisur, aty edhe përqafimet dhe buzëqeshja marrin pamje “artistike”; ato më tepër shfaqen për dukjet e tyre, apo ndonjë pozim, se sa për vlerën reale të tyre. Në vendet ku dashuria merr udhën e braktisjes, afërsia dhe dashuria me të tjerët mbetet formale. Një mori gjërash të kota hyjnë në jetën e njeriut dhe qetësinë e gjejnë duke u distancuar krijuar mure nga njeriu, duke filluar nga më të afërmit. Aty ku mungon dashuria janë prezente cilësitë negative që i gëzohen së keqes, nxisin fjalë të kota, gënjeshtra… Pastaj brendia e humbë forcën që të kultivojë dashuri. Çdo brendi e boshatisur është rrjedhë e një mendjeje të gabuar; çdo mendim i gabuar është një dritare e mbyllur; çdo dritare e mbyllur kërkon një dorë që ta rihapë përsëri.

VEPRAT E KËQIA NUK I TAKOJNË NJERIUT

Dashuria dhe urrejtja e kanë gjenezën e përbashkët që nga zanafilla, por gjatë udhës së zhvillimit kurrë nuk janë ushqyer në të njëjtën sofër. Të dyja trokasin në mendjen e njeriut dhe presin raste të volitshme që t’u hapet dera e të hyjnë në brendinë e njeriut. Por, te porta e mendjes, njeriu duhet të jetë i kujdesshëm e vigjilent. Është përgjegjësia dhe aftësia jonë që t’i filtrojmë dhe t’i marrim ato që na takojnë. Nuk është edhe aq e rëndësishme sasia, se sa shumë marrim dhe sa shumë japim, por çfarë cilësie marrim dhe çfarë cilësie japim. Nëse japim dashuri, paqe e sinqeritet do të triumfojmë mbi të keqen, mbi urrejtjen. Nëse nuk ruhet që nga burimi, uji do të ndotet gjatë rrjedhës së tij. Pra, që nga fillesa duhet të jemi të kujdesshëm ndaj mendimeve të panevojshme apo të dëmshme, për ne e, pastaj edhe për gjithë shoqërinë.

E keqja nuk mund të largohet duke e goditiur personin e gabuar; të keqen nuk e shëron e keqja, andaj këtu është edhe formula e ngadhënjimit ndaj së keqes. Fitorja ndaj së keqes është duke e fituar njeriun, duke e larguar atë nga e keqja, duke e goditur aktin, e jo personin; duke e goditur atë që e sjell të keqen te njeriu, duke e goditur Djallin (Demonin). Djalli është tradhtar që nga fillimi e deri në fund. ndërsa Zoti është burimi i të gjitha të mirave, i të gjitha gëzimeve.

Njeriu lind i pastër, i dëlirë nga fajet dhe çdo e metë. Fajet dhe gabimet i gjeti këtu, në këtë botë. Pra, fajet apo gabimet dhe çdo e keqe nuk është pjellë e njeriut. Njeriu nuk i solli ato në këtë botë, e as nuk i krijoi që nga fillimi i jetës së tij. Pra, as nuk i solli në këtë botë, e as nuk filloi me to, por të gjitha të këqiat janë pjellë e Djallit dhe atij i takojnë ato.

Djalli, dinakërisht, nga një derë e hapur gabimisht nga ne, i hedh në jetën e njeriut të bëmat e tij. Andaj, arma më adekuate në luftën kundër Djallit është dashuria dhe mirëkuptimi në mes njerëzve.

Pra, me dashuri dhe mirësi duhet ta fitojmë njeriun dhe ta dënojmë djallin. Mos ta luftojmë njeriun, sepse në atë mënyrë vetëm e ndihmojmë djallin. Njeriu është i mirë, por ne duhet ta gjejmë gjuhën e tij të komunikimit. Në të shumtën e rasteve, njeriu është viktimë e paaftësisë së tij; ai struket brenda embrionit të mbuluar nga fuqia negative dhe në vend që ta gjejë derën e daljes nga ai ankth, ai e sulmon njeriun. Por, prapë njeriu është i mirë, sepse edhe në një gjendje të tillë, Ai, kurrë nuk e sulmon njeriun i lumtur, me ëndje, me dashuri, por gjithmonë atë e bën me aktin e dhuruar nga djalli, me mllef, urrejte e ankth… Pra, ai nuk vepron me cilësitë e qenies së tij njerëzore-me dashuri.

Përmes mendjes së pazgjuar depërtojnë bëmat e Djallit. Ato e ngrisin kokën lart dhe tejkalojnë normat normale të njeriut; dalin jashtë vetes së njeriut dhe bëhen pengesë dhe e iritojnë rrethin shoqëror, pretendojnë të ulin dhe përçmojnë njeriun tjetër; njeriu bëhet vegël e ndikimit të djallit. Duke e zgjeruar sa më shumë hapësirën e dukurive në mënyrë jonjerëzore, e ngushtojnë hapësirën e dashurisë dhe respektit. Nga pakujdesia dëmtohet aroma e shijes së vërtetë natyrale të dashurisë për njeriun. Atë nganjëherë e ngatërrojnë duke e kërkuar jashtë natyrës njerëzore, dashurisë ndërnjerzore dhe i japin kahje që, kinse shija e dashurisë së vërtetë qenka zhveshur nga njeriu dhe qenka veshur me gjëra materiale apo gjesende tjera.

Dashuria e vërtetë që nuk duhet të shuhet kurrë, që fuqizon jetën është dashuria ndaj familjes, të afërmve, shoqërisë dhe të gjithë njerëzveit. Dashuria është rreze që e shkrin urrejtjen. Në praninë e kësaj dashurie njeriu është i plotë dhe shijon një jetë të vërtetë. Pesha e dashurisë natyrale njerëzore shfaqet që në pamjen e parë dhe nuk zbehet që nga mëngjesi gjer në mbrëmje; fillon me familjen, të afërmin dhe shpërndahet te të gjithë njerëzit. Dashuria është një forcë më vete, është shtyllë qendrore e jetës që ndihmon të ecësh drejt përparimit e së vërtetës. Pra, duhet ta kujtojmë dhe, pse mos ta ringjallim në jetën tonë atë dashurinë, siç ishte dikur në atë botën tonë të “vogël”. Fëmijët, si engjëj, përpos në afërsinë e prindërve, shkriheshin në dashuri në prehrin e dajës, axhës dhe të afërmve të tyre, por edhe në hapësirën e natyrës së lirë. A është edhe sot kjo dukuri? Ajo ishte vlera e vërtetë e jetesës, ishte pesha që në mes të varfërisë së tejskajshme e mbante lart forcën dhe nivelin e jetesës. Trajtimi njerëzor, pa marrë parasysh ku dhe kë, është ushqimi më i këndshëm i dashurisë. Kuptimi i gjendjes shpirtërore të tjetrit është prodhimi i parë që rrjedh nga dashuria, e, që të dyja bazën e kanë në thjeshtësinë e njeriut. Forca e faljes është çelësi që i hap dyert e mbyllura. Kur ne i falim armiqtë, ata vdesin si armiq për ne, sepse nga ai moment nuk do të kemi më armiq. Lirohet Ai dhe lirohemi Ne. Kur i hapim dyert e kthimit nga e keqja, në të njëjtën kohë mbyllen dyert e ndikimit të djallit në jetën tonë. Të dhurosh dashuri për të tjerët, do të thotë të dhurosh shëndet të mirë në shpirtin tënd. Por, edhe në dashuri ka dhembje, ka mall; s’ka gojë, por më në fund ka dritë. Në botë kurrë nuk do të kemi paqe, nëse nuk kemi dashuri. Dashuri pa kufij duhet të kemi për të gjithë njerëzimin. Por, dashuri dhe BESIM TË PLOTË duhet të kemi vetëm në Zotin.

DRITAN ABAZOVIQ, DRITE NE ERRESIREN POLITIKE TE BALLKANIT

June 27, 2022 by s p

Prend Ndoja/

Dritan Abazoviqi është një figurë briliane në politikën e sotme. Kemi shumë çka të mirë të flasim për të. Por, edhe këtë sikurse edhe shumë të tjerë nga mendjet e ndritura sa e sa herë pretendojnë që t’i japin një pamje me ngjyra të ndryshme. Dritanin, që është një zë SHQIP jashtë trojeve të lira,mbi hapësirën e tokës së tij stërgjyshore ende rënkon gjëma e roberisë.Ndërsa disa nga ne,të lirë,në gjuhën tonë,me shkronjat tona,pretendojmë të bëhëmi zë i huaj për Dritanin tonë,shqiptarit të parë Kryeminstër i Malit të Zi.Si duam ta shohim dhe ta pasqyrojmë vëllain tonë Dritanin?

Siç është në fakt,si një politikan që shndërrit në imazhin tonë kombëtar,si një nevojë që mbushi zbrazëtinë e shekujve,si një njeri adekuat në kohën e duhur për kombin tonë.

Apo…ta shikojmë dhe personifikojmë sipas shijës sllave, me emra dhe etiketime të turpshme.

Dritanin,duhet ta kuptojmë

edhe përtej asaj çka ne degjojmë nga ai. Ne dëgjojmë cfarë atij i lejohet nga shteti i tij,që teorikisht ta thot për kombin tonë,pasiqë në realitet ai është Kryministër i Malit të Zi.

Por më e rëndësishme është t’i shërbej kombit që sa të zhurmoj me fjalë “artistike” si patriot.

Duhet ta kuptojmë rrugëtimin e shkollimit dhe edukimit të tij, atë udhë nuk e ka kaluar as në Shqipëri dhe as në Kosovë, por në shkolla ku shumë nga ta nuk donin që as ta dëgjonin emrin „shqiptar“,pra është ngritur në kushte specifike përball me shumë armiq të kombit tonë. Dritani nuk erdhi rastësisht në politikë,as nuk erdhi duke ju përshtatur rrjeteve kriminale me pushtet siç ndodh sot…

Por përmes shkallëve të shkollimit,edukatës dhe kulturës politike,gjë që një përgatitje e tillë politike shumë po mungon sot në hapësirën tonë politike.Mendoj që për t‘i realizuar qëllimet në mes dinakërsië sllaviste që i është dashur të lundroi edhe në ujët e

vështira,të pakëndshme,mund të them që edhe të rrezikshme për të arritur aty ku fjala dhe vepra e tij e bëjnë efektin e vet ne të mirë të kombit,aty ku asnjë shqiptarë nuk arriti gjerë me tani në Kuvendin e Malit të Zi. Një udhë të tillë për mes shtigjeve sllave është vështirë të paramendohet që mund ta kalonte një shqiptar.

Per pos një lançimi (të korrektuar më vonë,rreth origjinës së Gjergj Kastriotit)në parimet tjera është aktual dhe njohës i mirë i pamjes politike të Ballkanit në të ardhmen.

Bota,e në veçanti Europa po ballafaqohet me një ambient të pakëndshëm politik.

Moska është futur udhës së pa kthim për humbjen e perspektivave të saja,por edhe të ndryshimeve impresive të atmosferes politike në rajon dhe me gjerë.

Natyra në politikën evropiane patjetër që do ta ndërroi pamjen dhe strategjinë e sajë,nga profesionalizmi dhe zgjuarsia e disa njerëzve tonë në pushtet,do te realizohen shumë ëndrra të moçme ne interesin kombëtar.

Me një fjalë ,shqiptarët do të bëhën një faktor i rëndesishëm në sferën politike në Ballkan dhe në Evropë,andaj Dritani, është më se i nevojshëm si një ndër shtyllat qëndrore të politikës, në të mirë të kombit tonë.T’i respektojmë dhe t‘i duam njerëzit tonë,sepse ata janë NE!