Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

SAMI REPISHTI: UNË DHE FAMILJA IME, VIKTIMA TË TRI DIKTATURAVE

by

Intervistë e Profesor Sami Repishti dhënë Kryeredaktorit të Gazetës”DIELLI”  në Nju Jork, Dalip GRECA/

1-Repishti7 Librat

SAMI REPISHTI: UNË DHE FAMILJA IME, VIKTIMA TË TRI DIKTATURAVE/

2 Sami Bushi plak3 bobdole6 Me presidentin Rugova 935 Deshmi ne Kongres6 Debat32 Shen Gjergji 'shkurt 93

RREFIMI… kam përjetue të tri diktaturat(Fashizmin,Nazizmin, Komunizmi) dhe me humbje të mëdha: Babai ka qenë viktimë e fashizmit italian; kushërini i parë u ekzekutue nga nazistët gjermanë; nana, vëllau e motra u internuen në Berat dhe në Tepelenë nga komunistët… Unë, student 21 vjeçar, jam torturue randë, kam vuejtë dhjetë vjet në burg dhe jam arratisë me rrezikun e jetës….

* Atdheu nuk më ka asnji faj. Edhe sot unë them: “Shqipëri më jep nder me jep emnin shqiptar”! Do të isha shumë i palumtun sikur nji ditë të arrijsha në përfundimin me heqë dorë nga nënshtetsia shqiptare. Janë shtypësit dhe besë-mohuesët komunistë që më kanë shkaktue tragjedinë time; jo Atdheu, nji symbol i shenjtë që shfrytëzohet paturpësisht nga elementë atdhe-shkatërrues….

 

* Kur unë refuzova “ofertën”,mora në duert e mia fatin tim, pavarësisht nga konsekuencat… por e ndjeva veten të lirë, sepse kundërshtova forcat që dëshirojshin asgjasimin tim, vdekjen time morale….

 

* Unë mendoj se dola fitues dy herë: e para, refuzova me urrejtë xhelatin që më merrte shpirtin në torturë; dhe e dyta, dashunova pa kufi viktimën që priste vdekjen çdo orë. Nji pozicionim i këtill me shpëtoi dinjitetin.

 

* … Bashkëvuejtësit e mi: ata janë herojt e mi, ata meritojnë falënderimin tim, sepse ata më mbushën me shpresë dhe me guxim tue ndjekë shembullin e tyne në moshën 21 vjeçare….

* Unë jam akoma i bindun sot, 72 vjet ma vonë, se mbrojtja e jetës, dhe dinjitetit të çdo qenie njerëzore ashtë detyra ma e naltë dhe misioni ma fisnik i çdonjenit nga ne, sot dhe nesër.

       

…Profesor Sami Repishti u lind në gjirin e familjes së Hafiz Ibrahimit dhe Hava Bushatit në lagjen Dudas në Shkodër më 6 prill 1925. I ati ishte figurë me autoritet në shoqërinë shkodrane të asaj kohe dhe më pas deputet në Kuvendin Kombëtar.Në vendlindje kreu mësimet fillore në shkollën “Oso Kuka” dhe të mesmen pranë gjimnazit të Shkodrës, ku ra në kontakt edhe me lëvizjen komuniste.

Më 1942 mbaron maturën.Merr pjesë në një konkurs në Tiranë për studime të larta jashtë shtetit.112 kandidatura, konkuronin për 28 bursa studimi të profesioneve të ndryshme. Mbas 2 ditëve, mësoi se e ksihte fituar bursën nga ministria e Arsimit për në Fakultetin e Historisë së Firences.

Me mbërritjen në atdhe më 1943 shkon të verojë në Repisht, prej ku kishte origjinën familja e tij. Prejse strehoi një nip të tijin që kishte ide komuniste, autoritetet fashiste e arrestojnë të atin dhe e torturojnë duke vdekur  prej hemoragjisë më dt. 29 shtator 1943. Samiu duke qenë i pari i shtëpisë detyrohet t’i sigurojë bukën familjes.

Punon në Sektorin e rindërtimit me të hyrë në pushtet regjimi i ri.Themelon me shoqërinë e tij një Organizatë të Rinisë Demokratike,shpërndanë trakte dhe i dorezuan një Memorandum një deputeti anglez që vizitoi Shkodrën dhe ndihmonin familjet e të arratisurve. Në maj të 1946 mori pjesë në proçesionin e varrimit të Arqipeshkvit Imzot Gaspër Thaçi. Ishte data 22 tetor 1946, kur e arrestojnë forcat e sigurimit në vendin e punës me akuzën “Agjitacion e propagandë kundër shtetit”. Për 14 muaj, iu nënshtrua hetimeve intensive ku takon dhe prof. Kolë Prelën. Dënohet nga pretenca e gjyqit me 15 vjet heqje lirie, në burg do shoqërohej me P. Çiprian Nikën dhe vëllanë e prof. Kolës, Markun. Më 28 nëntor 1947 dërgohet në Burgun e Madh, dhe më tej në kampin e Vloçishtit, në Beden të Kavajës më 1948. Mbas kampit të punës së detyruar në Orman Pojan të Korçës, rikthehet në burgun e Shkodrës, në fund të muajit nëntor.

Mbas daljes nga burgu më 1956 punoi javën e parë si pastrues i barit të keq në stadium, javën e dytë e caktojnë të punojë në kanalizimin e tokave të Qendrës Zooteknike. Kështu e gjeti edhe viti 1956. Më vonë si ndihmës karpentier deri në ditën e arratisjes, 22 gusht 1959. Në Jugosllavi izolohet; lirohet nga izolimi në prill 1961dhe punësohet përkohësisht (ndërkohë studion serbokroatishten dhe anglishten.) Por shumë shpejt (qershor 1961), përfundon në kampin e refugjatëve të Gerovës, Kroaci.

Më 1 shtator 1961, arratiset nga kampi i Gerovës dhe vendoset në Itali. Qëndroi në Trieste, në kampin e refugjatëve San Sabba, ku në tri javë fitoi të drejtën e azilit politik. Mbas një qëndrimi gjashtëmujor në kampet e Capua-s dhe Latina–s, pranë Napolit dhe Romës, mbas shumë vuajtjesh, më 9 prill 1962, emigroi për në ShBA. Merr pjesë në takimin e pesëdhjetë vjetorit të “Vatrës”, ku dhe takon mikun e të atit në periudhën e opozitarizmit, Imzot Nolin. Fitoi qytetarinë (citizenship) amerikane më 1968. Doktoroi pranë Departamentit të Frëngjishtës në City University of New York (1977). Për 25 vjet me rradhë, ka dhënë mësim në college-t amerikane. Ka qenë kryetar i Departamentit të Gjuhëve të Huaja, për shkollat e qytetit Malverne, New York, koordinator i programit për studime të avancuara, Lice-University, Adelphy, Garden City, NY, 1976-1991, dhe po aty pedagog i jashtëm. Udhëtimin e vetëm në Kosovën e cliruar e realizoi në prillin e 2000(kjo është biografia zyrtare). Pë më shumë ndiqni intervistën:

Dalip Greca: Si ndjeheni me shëndet Profesor Repishti?

Sami Repishti: Ndjehem mirë; tue marrë parasyshë moshën e avancueme, shumë mirë.

PYETJE:: Për kureshtjen time dhe të lexuesve të lexuesve: Si është e organizuar një ditë e zakonshme juaja në këte moshë? Si e filloni në mëngjez dhe si vijon dita?

S.REPISHTI: Që nga dita e pensionimit, dita e ime ashtë mjaft monotone.Lexoj nga çdo lami, kryesisht histori e letërsi botënore, dhe pa dyshim fletoret e vendit, sidomos The New York Times, të përjavëshmen The New Yorker, dy organe mjaft serioze dhe informative të dorës së parë. Revistat Foreign Affairs dhe Le Monde Diplomatique janë busulla e ime politike. Krahas me këto lexime, unë ndjek shtypin shqiptar të Shqipërisë (ma pak të Kosovës dhe Maqedonisë për arsye teknike). Natyrisht, dy gazetat tona këtu Dielli dhe Illyria, jane mjaft cilësore dhe plotësojnë nji nevojë të madhe për mergatën tonë. Ndiej nji nevojë të fortë shpirtnore me mbajtë kontakt me vendin tim të lindjes, si dhe me botën ku jetoj. Kur paraqitet rasti me thanë dy fjalë, atëherë shkruej ashtu si mendoj për zhvillimet që ma të shumtën më dëshprojnë…dhe kjo ashtë e shpeshtë.

     PYETJE:: Dhe jeni plot energji!

  1. REPISHTI: Mos u çuditni: ky 93 vjeçar shkon në palestër 4-5 herë në javë për ushtrime gjimnastikore.Me ndihmojnë shumë.

PYETJE:: Ju ende jeni i vemendshëm ndaj ngjarjeve, veçanërisht atyre në trojet shqiptare, dhe vazhdoni të përcillni kritika, ide, mesazhe. A ndjeheni i lodhur dhe i trishtuar pse këshillat e mesazhet bien në vesh të shurdhër, pasi klasa politike vazhdon t’ia cenojë imazhin Shqipërisë?

S REPISHTI: Jo! Seriozisht jo! Sepse mbas 60 viteve në Botën e Lirë, dhe me edukatën arsimore që mora në shkollat dhe institucionet amerikane (dhe franceze) kam fitue aftësinë me lexue, me peshue, dhe me gjykue mendimet e të tjerëve me gjakftohtësi dhe sidomos mos me ra në kurthin e megalomanisë dhe përfundimit se mendimi im ashtë i vetmi mendim i drejtë. Edhe në rastin kur jam plotësisht i bindun që kam të drejtë, ka nji përqind mundësi që mund të jemë gabim. Ky dyshim i vogël, nuk më lejon me u ba fanatik. Mentalitet i rrallë në botën shqiptare…..

PYETJE:: Ju jeni një dëshmitar aktiv i përjetimit të diktaturave ekstreme, si nazi-fashizmi ashtu edhe komunizmi. Të parat, ju hodhën në barrikadën e idealistëve; tek e dyta, patët fatin e keq të ishit viktimë e dhunës ekstreme. Ish Presidenti bullgar Zhelio Zhelev, tek i krahason këto diktatura, ka nxjerrë përfundimin se fashizmi dhe nazizmi kanë një “të mirë”, se janë afatshkurta krahasuar me komunizmin që jeton gjatë dhe ‘han’ veten. Përfundimi që keni nxjerrë ju nga përjetimi vetiak i këtyre diktaturave, cili është?

S REPISHTI: Dallimi në mes të tri diktaturave ashtë vetëm nga ngjyra.Të tria kanë nji objektiv: shtypjen e individit,heqjen e lirive personale, dhe forcimin e konformitetit të shoqënisë, ku çdo qytetar ashtë vetëm nji “objekt”që shërben “partinë” dhe asgja ma shumë. Unë kam përjetue të tri diktaturat dhe me humbje të mëdha: babaj ka qenë viktimë e fashizmit italian; kushërini i parë u ekzekutue nga nazistët gjermanë; nana, vëllau e motra u internuen në Berat dhe në Tepelenë. Unë, student 21 vjeçar, jam torturue randë, kam vuejtë dhjetë vjet në burg dhe jam arratisë me rrezikun e jetës.

Shoqënia shqiptare ka pësue nji degradim të madh gjatë viteve të diktaturave, rrjedhimet e të cilit i ndjejmë edhe sot. Duket sikur nga dhimbja e madhe, shqiptarët janë çveshë nga koncepti i lirisë qytetare dhe i dinjitetit personal. Sot ata jetojnë në botën e konfuzionit politik, ekonomik e shoqënor që ka krijue nji klasë politike të pandërgjegjëshme për fatin e vendit e të qytetarëve, dhe që karakterizohet nga moskokëçarja, korrupsioni, dhanja mbas pasunisë së pistë, dhe drogave e dëfrimeve degraduese e moralisht të dënueshme. Uroj që kjo të jetë nji fazë kalimtare, dhe sa ma e shkurtë. Shqiptarët meritojnë nji qeveri ma të mirë se këto të viteve të fundit. Ata meritojnë të jetojnë të lirë nga frika dhe të lirë nga uria, të jetojnë si qytetarë të ndërgjegjshëm dhe aktivë.

PYETJE::Diku keni shkruar se akti rebel, kur i thatë jo diktaturës, pothuajse ju vrau, por dhe ju çliroi. Në ç’kuptim ju çliroi?

S REPISHTI: Ky përshkrim ashtë i influencuem nga fryma ekzistencialiste franceze, dhe u shkrue gjatë studimeve të mia. Na, të gjithë na, jetojmë në nji botë ku çdo ditë gjindemi para nji “situate” që kërkon nji “zgjedhje” (le choix, the choice). Kjo ‘zgjedhje’ ka dy mundësi: bahet me ndërgjegje të pastër (la bonne foi) pavarësisht nga konsekuencat që vijnë, por që jep përshtypjen se ju jeni zot i fatit tuej, pavarësisht nga pengesat shoqënore; ose bahet pa bindjen tuej, me “kënaqë” dëshirën ose urdhnin e “tjetrit”(la mauvaise foi) dhe në kundërshtim me bindjen tuej. E para ashtë “vepër në frymën e bindjes personale”, dhe e dyta në frymën e shtypjes dhe detyrimit që vjen nga “tjetri” që mund të jetë nji individ ose nji organ qeveritar ose shoqënor. Ndërsa ‘zgjedhja’ e parë ju ban të lirë pavarësisht nga konsekuencat, e dyta ju ban përgjegjës për aktin tuej të ulët.Ju keni dorëzue lirinë tuej në duert e “tjetrit”. Këtu “tjetri” ashte “anmiku” i juej.

Kur unë refuzova “ofertën”, mora në duert e mia fatin tim, pavarësisht nga konsekuencat… por e ndjeva veten të lirë, sepse kundërshtova forcat që dëshirojshin asgjasimin tim, vdekjen time morale. Edhe sot, përsëri mendoj që veprova ashtu si më diktonte ndërgjegja në atë moment. Këte qendrim e mbajnë vetëm njerëzit e lirë, zotë të fatit të tyne! Pagova çmimin: edhe pesë vjet tjera në burg…. por shijova lirinë e vertetë!

PYETJE:: Profesor më ka mbetë në mendje një skenë dramatike tek rrëfimet tueja “Nën hijen e Rozafës”: 20 nentor 1947. Po ju çojnë bashkë me të burgosurit e tjerë nga Sigurimi tek Gjykata e Shkodrës. Turma e irrituar, pa e ditur se ç’farë “krimesh” kishit bërë, shpërtheu në histeri: “Trathëtarë…Plumbin ballit!…Skene tronditëse..”Si e kujtoni ju atë skenë dhe çfarë mendoni për manipulimin e turmave?

S REPISHTI: Ka qenë nji tragjedi kombëtare! Nji popull i tanë i detyruem me u shnjerëzue deri në atë pikë sa të kërkojë vdekjen e nji qytetari të pafajshëm. Sepse edhe sot mendoj që kam qenë i pafajshëm! Akoma pa ndigjue akuzat, turma pa tru bërtiste “plumbin ballit”! Sepse ashtu ishte udhëzue nga autoriteti shtypës.

Nji përvojë tronditëse: në vitin 1944, u vra nji shok i imi nga gjermanët. Unë shkova për ngushëllime në familje. Nana e viktimës që ishte në sallë gjatë gjykimit tim, kur të tjerët thirreshin “plumbin ballit!  ajo ngrihej dhe tue më shikue drejt në sy, përsëriste thirrjen banale. E pabesueshme, për shokun e djalit të vramë….!

Në fillim, u trondita sepse më shkoi në mend akti i ekzekutimit, i vetëm dhe në nji mënyrë barbare. Sapo kisha dalë nga nji hetuesi 14 mujore torturash të egra. Isha i ri, 21 vjeçar, nuk e kisha shijue jetën dhe po vdisshe në nji mënyrë tmerruese. Pak nga pak, fillova të ndërgjegjsohem për gjendjen, dhe fillova të kemë mëshirë për këto masa të paedukueme, dhe të indoktrinueme me urrejtë; vetëm me urrejtë me urdhën nga nalt. Nuk di sa koshient ishin ata që bërtisnin, por në fëtyrën e tyne unë shihshe nji përkrahës të krimit dhe të kriminelit dhe kjo më errësonte sytë…dhe gjykimin e këtyne “viktimave” të propagandës çmendëse komuniste, dhe të frymës së terrorit që ajo shpërndante. Në këto momente, shihej ma mirë se kudo, dhe kurdo, shtazëria e diktaturës, në këte rast diktaturës së proletariatit, dhe çnjerëzimi i plotë i turmave të gënjyeme.Shumë e vështirë me dëshmue dhe me u gjykue me gjakftohtësi….!

PYETJE:: Në skutat e qelive dhe torturat e hetuesisë, në kampet e tmerrshme të punës dhe në qelitë e burgjeve, ju ratë në kontakt me xhelatin që torturon dhe me viktimën që torturohet. Cili është vlerësimi i juaj për shpirtrat njerëzorë të të dy kategorive?

S REPISHTI: Në fakt, ashtë përleshja në mes të dy botëve diametralisht të kundërta. Ashtë vdekja kunder jetës, dhe përfundimi ashtë fitorja e njenës dhe humbja e tjetrës. Për fat të keq, vdekja doli fituese shpesh herë në vendin tonë komunist, dhe kjo përshtypje pothuejse e përgjithëshme ka karakterizue atmosferën shoqënore në vend. Vdekje nga çdo mënyrë dhe në çdo vend e në çdo kohë….ose frika e vdekjes që rrin mbi kokët e qytetarëve ditë e natë….Nji mbijetesë e vështirë dhe me rezultate që nuk përmirësohen edhe kur prezenca e vdekjes ndjehet ma pak…nji fenomen që dëshmojmë sot në Shqipërinë tonë martire….

Sot, unë mendoj se dola fitues dy herë: e para, refuzova me urrejtë xhelatin që më merrte shpirtin në torturë; dhe e dyta, dashunova pa kufi viktimën që priste vdekjen çdo orë. Nji pozicionim i këtill me shpëtoi dinjitetin.

PYETJE:: Çfarë ka mbetë në kujtesën tuaj nga bashkëvuajtësit e qelive?

S REPISHTI: Këtu qendron bërthama e rezistencës kundër së keqes së madhe komuniste: qendrimi heroik i  “kolegëve” që vuejshin në qeli, pa faj, pa arsye, pa kuptue se ç’ndodhëte rreth tyne…Disa prej tyne përfundojshin para skuadrave të ekzekutimit pa njoftim deri në ditën e fundit…ose në dhomat e torturës ku fshihet bisha që na mbajmë mbrenda vetes e që çfaqet në raste të këtilla. Rezistenca e “bashkëvuejtësve” ka qenë elementi themelor i guximit tonë me rezistue si ata, mos me u turpënue, mos me u dorëzue, me shpresue në ditë ma të mira edhe në netët ma të vështira të jetës së zezë nën torturë. Bashkëvuejtësit e mi: ata janë herojt e mi, ata meritojnë falënderimin tim, sepse ata më mbushën me shpresë dhe me guxim tue ndjekë shembullin e tyne në moshën 21 vjeçare….

PYETJE:: Ju mbeteni nji ikonë shqiptaro-amerikane, luftar aktiv i “të drejtave të njeriut”. Si, kur, dhe në cfarë rrethanash nisi “beteja” juaj për mbrojtjen e të “Drejtave të Njeriut”?

S REPISHTI : Betimi im i mbrendshem mos me “u shnjerëzue” mos me trathëtue veten dhe shokët, u krijue shpejt mbas arrestimit dhe mbas torturës së ditëve të para që më shkatërruen në fillim, dhe më ngriten ma vonë në piedestalin e rezistencës kambëngulëse. Mbrojtja e “të drejtave të njeriut” akoma e pa formulueme zyrtarisht, dhe e pa kuptueme mirë, lindi nga nevoja urgjente, primordiale, mos me lejue të tjerët të kalojshin nepër provët e mia dhe të torturoheshin ashtu si unë e të tjerë si unë, kudo qoftë në botë dhe kurdo qoftë në kohë. Unë jam akoma i bindun sot, 72 vjet ma vonë, se mbrojtja e jetës, dhe dinjitetit të çdo qenie njerëzore ashtë detyra ma e naltë dhe misioni ma fisnik i çdonjenit nga ne, sot dhe nesër. Përsa kohë që ka burra, gra, fëmijë të pafajshëm që vuejnë për çdo arsye qoftë dhe në çfarë do mënyre qoftë, duhet të jetë detyra e çdonjenit nga ne me luftue këte të keqe pa kompromis. Çdo spjegim, çdo justifikim me i ikë kësaj detyre të shenjtë nuk ka vlerë. Çdo gja tjetër ashtë e dorës së dytë. Respekti për jetën dhe dinjitetin e çdo personi ashtë në krye të listës së detyrimeve tona në jetë.Nji parim themelor i këtill na frymëzoi edhe në burgje e kampe pune të detyrueshme,dhe krijoi nji lëvizje solidariteti me ata që vuejshin ma shumë se na: me ndihmue, me përballue së bashku, me qetësue shpirtrat e trazuem, me ngushëllue ata që nuk ngushëlloheshin, e kështu me rradhë… !

Kam ardhë në përfundimin se me prue buzëqeshjen në fëtyrën e nji  njeriu që vuen ashtë suksesi i madh në jetë; dhe, me thye zemrën e nji qenie të pafajshme ashtë dështimi i plotë në jetë!

PYETJE: : Duke e kthyer veshtrimin pas, a mund të sillni copëza historie nga kjo betejë e gjatë, që nisi në 1965 në Kongresin Amerikan, Departmentin e Shtetit etj…?

S REPISHTI: Nji rrëfim! Kur zbrita në aeroportin e New York-ut, prill 1962, akti i parë ka qenë gjunjëzimi dhe puthja e truellit amerikan. Kjo natyrisht sepse kuptova që nuk jam përsëri në rrezik me u kthye mbrapa, ose me u vra në nji skutë të errët të kampeve famëkeq të refugjatëve ku mbretnonte kaosi i vertetë. Po edhe ma shumë: e konceptueme si vendi i lirisë dhe demokracisë, SHBA paraqiste për mue, për ne të gjithë,, rastin ma të shkelqyeshëm me ndihmue shokët e vuejtjeve në Shqipëri, dhe kudo që ata ishin në të gjithë botën, tue popullarizue gjendjen e tyne të vështirë dhe pa rrugëdalje, vuejtjet e tyne dhe shpresët e tyne.

“Errësinë në mes të ditës” (Arthur Koestler) ashtë titulli i nji romani që më ka tronditë me tregimet e tia, dhe që unë dëshiroj me përkthye. Vuejtjet janë smundje që kanë dërmue miljona në gulage, burgje e kampe tjera internimi ku kishin kalue vite të gjata.

Në SHBA, bota ishte teatri i akteve të mia, dhe të persektuemët ishin aktorët me të cilët unë luejshe dramën time në favor të të gjithë atyne që nuk kishin za me folë, as pendë me shkrue, as mundësi me tregue në çfarëdo mënyrë qoftë botën e errësinës ku ata akoma jetojshin, familjarët e mi, e kujtimi i të cilëve më prishte gjumin e natës çdo ditë që kalonte pa lajm….Janë akoma gjallë, apo kanë vdekë?

Për arsye të frikës nga persekutimi i matejshëm i familjarëve, unë u kufizova publikisht mbrojtjes së të drejtave të popullsisë shqiptare në ish Jugosllavinë, dhe Çamërinë. Gjatë nji qendrimi të shkurtë në atë vend anmiqsor, dëshmova vuejtjet edhe trajtimin shnjerëzor të bashkatdhetarëve të mi shqiptarë të Kosovës, Maqedonisë, Malit të Zi, Preshevës…. asajë që shpesh i referohemi si “Shqipëria Lindore”.I mblodha këto kujtime, i ruejta si nji dhuratë e shtrenjtë, dhe kur u paraqit rasti, i tregova botënisht, tue informue publikun ndërkombëtar për këte dhunë të pameritueme, dhe nevojën me e ndalue.

Dëshminë e parë e kam ba në Kongresin amerikan në prill 1965. Mbas kësaj paraqitje, dëshmitë e mia në Kongresin amerikan, e ma vonë edhe në Shtëpinë e Bardhë, dhe në Departmentin e Shtetit, me gojë e me shkrim, kanë qenë të shpeshta dhe kanë pasë nji jehonë pozitive.(lexojeni te plote ne Diellin e printuar)

Në Shqipëri ra Monarkia e kuqe, fatkeqësisht, ‘monarkët e kuq’ mbijetuen

by

1-Repishti-300x212

Disa citime nga shkrimet e kohëve të fundit të Prof. Sami Repishti- ideologu i ditëve tona/

anton-cefa

Zgjedhur nga Anton Çefa/

– “Nëse e kaluemja kishte në esencë nji element tragjik, përsëritja e saj  tek ne do të ishte vetëm nji komedi fatale.”

*“Mbas votimeve të vitit 1945, perdja e hekurt ra mbi vendin tonë, dhe zgjedhjet e ardhme deri në vitin 1992 ishin nji tallje me të drejtën e popullit për votime, dhe nji manifestim i padëshirueshëm i nënshtrimit të përgjithshëm para frikës së persekutimit.”

*“Fatkeqësisht idetë fisnike të Botës së Lirë, sidomos ata të mbas Luftës së Dytë Botnore gjeten nji terren anmiqsor në vendin tonë, ku popullsia iu nënshtrue nji indoktrinimi të ashpër dhe nji fryme hakmarrëse.”

*“Ish – të persekutuemt shqiptarë antikomunistë kanë përbuzë hakmarrjen – cilësi shtazarake –  dhe kanë kërkue ‘drejtësi’, e cila u  asht mohue me pretekste absurde . . . Qendrimi i ‘fajtorit’ që nuk kërkon falje për krimet e kryeme, asgjason procesin e ‘pajtimit’ dhe ‘bashkimit’, nji proces qi na mundon të gjithëve, dhe që na pengon në çdo hap të jetës së përditshme.”

*“Nji klasë e re e privilegjueme ka ardhë në fuqi dhe asht mbajtë me dhunë, por ka deshtue në krijimin e nji shoqënije të re që trajton të gjithë qytetarët me dinjitet, tue mbjellë kështu farën e vetëshkatërrimit.”

*“Koncepti i qytetarit përmban pjesëmarrjen koshiente në jetën shoqënore e politike të vendit; pjesëmarrja asht pengesa kryesore në luftën kundra diktaturës dhe ideologjive totalitare.”

*“Që nga viti 2000, ne jemi dëshmitarë të ngritjes së nji rreziku të ri: ‘populizmit’, dhe lëvizjes së politikës së nacionalizmit agresiv, lëvizje që kërkon kthimin e pushtetit në duert e ‘kombit – shtet’ larg nga institucionet ndërkombëtare të mbas Luftës së Dytë Botënore, si NATO, B. E., dhe UNO-s, dhe nji serie organizatash ekonomike shoqënore e kulturore që përbajnë strukturën e ruejtjes së paqes që nga viti 1945.”

*“Roli historik i çdo shqiptari, dhe ai kolektiv i shoqënisë së lirë shqiptare asht përpjekja me u mbrojtë nga rreziku i ringjalljes së diktaturës në vendin tonë.”

*“Gabimi në politikë nuk falet. Aq ma shumë për ne që kemi përjetue katastrofën gjysëm shekullore. Kjo e vertetë na detyron me studjue historinë, të kaluemen tonë, sidomos atë të dekadave të fundit, dhe me kuptue cilat janë rranjët e tiranisë që na kërcënon, dhe cilat janë përgjigjet tona që na imponohen.”

*“Kultivimi ‘i njëshit udhëheqës’ si mjeti i vetëm i ‘shpëtimit’ të vendit përfundon në ‘kultin e individit’; një zgjidhje e mbrapshtë, dhe pa-evitueshmenisht tiranike.”

*“Për fat të mirë, ideja se autoriteti ‘objektiv’ mund të zgjidhë ‘ngërçin’ politik në vendin tonë tue qendrue larg politizimit partizanesk po rritet.”

*“Zgjedhjet nuk janë pjesore për ‘partitë politike’ të vendit; ata janë të përgjithshme, për të gjithë vendin. Ato janë për të ardhmen e ‘Nanës Shqipëri’, të ardhmen e të gjithë qytetarëve, pa përjashtim. Ky mentalitet duhet të mbizotnojë mendjet e votuesve para arkës së votimit, ditën e zgjedhjeve.”

*“Nji botë me qenie njerëzore plot dinjitet asht nji ideal që duhet të realizohet. Shpesh herë vështirësitë tona janë ma të mëdhha se aftësitë tona. Por historia na mëson se  randësia e mos-komprometimit me ‘murtajën’ diktatoriale asht vlera ma e naltë, e mbrojtja ma e mirë kundër përhapjes së diktaturës. Dinjiteti për të gjithë asht nji ideal i arritshëm.”

*“Gjendja e krijueme tregon nji përqendrim të fortë të tre pushteteve në duert e nji partie politike të vetme.Teorikisht, ajo asht nji kombinim forcash që lehtësojnë rrugën drejt nji regjimi autoritar, i cili damton  zhvillimin demokratik të vendit.”

*“Me ramjen finale të komunizmit, periudha e tranzicionit në demokraci tregoi se e vjetra refuzon me vdekë, dhe e reja demokratike nuk gjen fuqi të mjaftueshme me lindë dhe me u forcue. Sot, nevoja e rishqyrtimit të rrugës së kalueme gjatë këtyre 27 vjetëve asht e domosdoshme për të gjithë, sidomos tashti me krijimin e nji situate të re koncentrimi të pushtetit që rrezikon vetë demokracinë.”

*“Çdo popull ka nji  shpirt; shpirti i shqiptarit asht tradita shekullore e vlerave tona morale të besës, nderit, mikpritjes, burrënisë, lidhja me tokën e vendlindjes . . . Kur kjo traditë u thye nga uria e zgjedha politike, vendin tonë e mbuloi pabesia, shvlerësimi i nderit e burrënisë, dënimi me vdekje i mikpritjes, arratisja,  e talljet publike ‘për mbeturinat e së kaluemes së errët reaksionare . . .’ Terreni politik mbeti i hapun për abuzime, spekulime, çthurje morale e politike pa asnji pengesë. Shpesh të inkurajuem nga vetë ‘pushteti i popullit’. Lindi  ‘njeriu i ri’ ! Natyrisht, faktet kanë rrjedhime, efektet e të cilëve i pësojmë edhe sot.”

*     “Lavdia e madhe e revolucionit paqësor të vitit 1989 në Europën Lindore ka qenë natyra e qytetnueme, paqësore dhe civile e këtij revolucioni. Ai doli me sukses në organizimin e rezistencës civile dhe në ndërtimin e shoqënisë civile pothuejse tanësisht me mjete jo të dhunëshme. Ky asht edhe shembulli shqiptar i studentëve tonë heroikë të 8 dhetorit 1990, që shpresojmë të frymëzojë transformimin e shtetit dhe shoqënisë shqiptare në të ardhmen me zbulimin e tij të përgjegjësisë civile. Ky asht edhe shembulli i viktimave të komunizmit që përbuzen idenë e urrejtjes dhe hakmarrjes, dhe vunë shpresat e tyne në drejtësi, që i mashtroi randë.”

*“Në Shqipëri, me ramjen e ‘Monarkisë së kuqe’, fatkeqësisht, ‘monarkët e kuq’ mbijetuen. . . Faktori paqësor mbetet për mue nji element etik i dorës së parë. Personalisht e kam përkrahë që në fillim, sepse ky faktor tregonte edhe rrugën që duhet të ndjekim në politikë.

*“Sot kemi nji kryeminister që ka mundësinë me u ba nji diktator i vërtetë me përkrahjen e atyne që mbushin radhët e institucioneve tona legjislative dhe ekzekutive. Ma shumë se gjysma e Kuvendit janë anëtarë të zgjedhun me gisht nga kryeministri dhe të ‘aprovuem’ nga votuesit që as i njohin fare kandidatët. Me nji Kuvend të tillë, mund të kalohen ligje që i përshtaten vetëm kryeministrit. Opozita asht e pafuqishme me e ndalue, dhe ka zgjedhë rrugën ma të gabueme: abandonimin e Kuvenndit, i vetmi forum ku flitet lirisht dhe mesazhi transmetohet për  ata që duen ta ndigjojnë.”

*“Presidenti, teorikisht arbitri final i Shtetit, asht emnue nga kryeministri, dhe ka arsye me besue se nuk do të kundërshtojë kryeministrin në veprimet e tia, megjithëse natyra e tij e fortë mund të na vejë para situatash të paparashikueshme.”

*“Gjykata Kushtetuese varet në nji masë të madhe nga anëtarët e emnuem nga kryeministri dhe të aprovuem nga Kuvendi i kontrolluem prej tij. Pavarësia e tre pushteteve në demokraci asht damtue randë.”

*“Nga zhvillimet e 27 viteve të fundit del e qartë se qeveritë nuk kanë synue ngritjen e nji Shteti funksional, i sunduem nga ligji dhe jo nga individi. Këto qeveri janë përqendrue në krijimin e legjioneve përkrahësish të bindun ose ‘të bindun’ ideologjikisht, si dhe spekulatorë që përfitojnë nga forca brute e Shtetit  që ata mbështesin. Rezultati asht dalja në skenë e nji ‘shoqnie të nënshtrueme’, ku jetët e individëve janë lehtësisht të kontrollueme dhe të drejtueme nga nalt.”

*“Randësia e demaskimit dhe informimit publik të personave dhe krimeve asht e padiskutueshme. Ashtu si asht e padiskutueshme randësia e ‘kujtesës’ dhe përbuzja e ‘harresës’. Si mund të vendoset paqa sociale në mes të kriminelit dhe viktimës, marrëdhanjet e maparshme, nji jetë ‘normale’, në nji botë ku kujtimet e llahtarisë diktatoriale janë aq të thella? . . .  Si mund të pranojmë që ende sot kriminelët të rikujtojnë me nostalgji rregjimin e krimit, vazhdojnë ‘dënimin’ e viktimave, mbrojnë aktin kriminal të tyne ose të prindëve të tyne, dhe që sot përkrahin lëvizje politike që duen kthimin e regjimit të ‘hurit e të litarit’, dhe e justifikojnë me shprehje se ‘koha’, kjo e panjohun që nuk lejon pushim për meditim, shlyen kujtesën tonë sot pjesërisht, dhe për breznitë e ardhshme, totalisht ?

*“Nji gja asht e sigurtë: asnjeni prej ‘atyne’ që ndihmuen vullnetarisht – ose u detyruen me u bindë –  nuk do të jetë në gjendje me ‘shkund përgjegjësinë për qendrimin e tyne gjatë periudhës 45 – vjeçare të terrorit të organizuem me mjete shkencore. Edhe në qoftë se nuk asht ‘fajtor’, ai / ajo duhet të ndiej veten të turpnuem. Viktimat e persekutimeve komuniste duhet të qendrojnë larg nga këto elementë mjeranë që kanë humbë humanitetin e tyne, solidaritetin natyral me qeniet njerëzore në ditët e vështira. Kështu ka qenë me fashistët, me nazistët, dhe kështu asht edhe për komunistët. Nuk duhet të harrojmë!

*“Harresa’ e krimeve të kryeme asht nji fenomen që vetëm koha mbulon, edhe të kaluemen tonë pa mëshirë! Mbetet gjykimi i aktit, dhe mundësia e faljes së tij. Falja e aktit asht nji gjest vullnetar vetëm për vuejtësit e krimit, kategoria e vetme dhe e privilegjueme, e aftë racionalisht dhe e paisun moralisht me falë fajin  . . . Asnji nuk ka të drejtë me falë në emën të viktimës . . . Sot na duhet të luftojmë ‘harresën’, sepse jemi të bindun se heshtja përfaqson rrezikun ma të madh të përsëritjes së tmerrit të kaluem.”

*“Viktimët e terrorit të kuq gjeten guxim të mjaftueshëm më përbuzë urrejtjen dhe pjellën e saj, hakmarrjen. Me këtë qendrim, ata kanë fisnikërue qeniet e tyne dhe kanë dhanë nji shembull të shkëlqyeshëm për historinë e popullit tonë. Ky gjest sublim mbeti pa përgjigje ! Fatkeqësi ! Randësia e gjykimit dhe e dënimit të fajeve të këtilla asht e padiskutueshme. Këtë nuk duhet ta harrojmë, sepse harresa ban të mundun përsëritjen e së kaluemes . . . Duhet folë, duhet tregue e përshkrue ferri komunist me të gjitha mjetet, por pa dhunë. Dhuna nuk asht arma jonë; drejtësia po !”

*“Sot ballafaqohemi me fazën e dytë të rindërtimit moral të jetës sonë në Shqipëri. Në fazën e parë kemi përbuzë urrejtjen dhe hakmarrjen. Sot kemi shpresë së do të jetë e mundun me ba hapin e dytë: pajtimin në mes nesh, sepse edhe na, viktimët, kemi nevojë për paqen tonë të humbun.”

LETER E HAPUN FQIUT TIM SERB

by

Nga Prof. Sami REPISHTI/*

 Dielli-Arkiv- Botoi DIELLI(New York) v.11,nr.73, ff.1,2 – Prill,1982). Ribotohet me rastin e 35 vjetorit te demonstratave  studenteske ne Kosove/

Fqiu i im i vjeter:

Nji vjet ma pare, kur dimni paloste krahet e bardhe e toka e jone shkrihej per lulezim e fllade pranverore, ti erdhe ne Kosove. Te pashe qe kalove i harlisun neper rruget e sheshet kosovare, i veshun me rrobe ushtarake, i mberthyem ne arme, i mbrojtun me qerre te armatosuna, i percjellun me fluturake qe gumezhijshin ne qiellin lane shkret nga zogjet e frikesuem. Nuk u besova syve te mi!

Po ate dite, ne tryezen e menses se studenteve, supa e zeze qe ushqente ishte ftohe nga pritja e gjate ne rreshtat e pa fund te  te rinjeve qe gjallnojshin me ate supe kazani. U deshprova, e ndjenja e vorfnise qe me mundonte per shume vjet me rradhe, brumosi vendimin tim me protestue, me demonstrue haptas e pa frike, me trumbetue te verteten time me fuqi, per ty e per boten mbar.

Ti nuk e ndigjove zanin tim, por bota mbar deshmoi krizmen e armes tande vrastare qe shkrepi, e vazhdoi pa nderpremje, por jo ma e fuqishme se zani i im e i mijera shokeve te mi. Pashe rreth e rrotull meje gjakun e kuq qe rrodhi nga trupat e te rinjeve te vrame, fetyrat e zbeme te viktimave, friken e madhe te voglusheve qe na ishin ngjite per trup, e ndigjova te perzieme me shamjet tueja, britmat e mases ne panik, e vajin e te vegjelve qe nuk kuptojshin, ashtu si edhe te gjithe ne, pse vellau dhe motra ma e madhe po vriteshin ne sheshet kryesore te qyteteve tona te lindjes.

Tri dite me rradhe vazhdoi perleshja e uniformes serbe me kesulat e bardha shqiptare! Ato dite, -per mue, per te mijte, per te gjithe ata qe nuk veshen rroben ushtarake si ti-, nji bote e rreme u rrokullis, u permbys njihere e perhere, e ne zbraztine e mbetun u gjet turma e kercenueme dhe e keqtrajtueme.

Zjarri i armes vrastare ne doren tande, me vdekjen qe keputi jetet e shokeve ne lule te rinise, vulosi rrugen e se ardhmes per te kercenuemet: ne rreshtat e gjate te te shtypunve ne marshim per buke, e paqe edhe liri!

*****

Sot, nji vjet ma vone, fetyra yte tregon shprehjen e kenaqesise qe ndrite tek fitimtari. Ngadhenjyes! Ne ate fetyre pasqyrohet e tashmja qe ti e shikon si vazhdim i panderpreme i se kaluemes sate te lavdishme. Qe nga ditet kur te paret tuej zbriten nga Uralet e u vendosen ne kete gadishull tragjik te Ballkanit, tue u ba keshtu fqinji i im shekullor, fiset e shperndame sllave qe formuen ma vone kombin tand serb kane njohe nji histori plot vuejtje e plot lavdi, kane kalite vjet mbas vjeti nji karakter qe u dallue per kambengulje e guxim, kane ndertue mbretni e perandori, e me te gjitha veshtiresite qe u dha koha e vendi ku jetuen kane arrijte sot, ne shekullin tone, te sigurojne per ty dhe per ata te  te kombit tand nji shtet te pavarun qe permbledh ne gjiun e vet te gjithe bijat e bijte e fisit  serb, dhe mundeson zhvillimin perhere ma te plote te identitetit tyne serb. Ne kete bashkesi politike e shoqenore, serbin nuk e shtyp ma i hueji, as nuk pengohet ai me kendue lavdite e se kaluemes, e me festue ditet e medha te kombit  serb. Ne kete shtet serb, ku herojt e kombit serb ngrihen ne piedestalet e pavdekshmenise, rinia serbe ashte e lire me  adhurue simbolet e krenarise serbe, ndersa mesuesi i tyne, ne shkollen ku edukohen, ushqen me frymen e dashunise per vend e respekt per traditeen serbe trembedhete here shekullore….

Per  serbin, po! Por jo per shqiptarin!

I huej ai ne vendin e vet, ende sot i mohohet atij kombesia, I fyhen atij herojt, i nençmohet historia, e te rinjte e te rejat shqiptare mbahen sot te lidhun ne vargoj. Prandej, shprehja yte ngadhenjyese tregon dukshem edhe gjurmet e randa te shtypesit. Ne hovin e pa permbajtun te rritjes sate, kamba yte ka shkele toket qe nuk jane tuejat, ka shkele token time. Vendi qe ti sundon sot, si fitimtar, nuk ashte ai i vellazenve tuej; ai ashte vendi i im e i vellazenve te mij. Shteti qe ti zgjanove mbylli mbrenda kufijve trojet e mia stergjyshore, trevat ilire e dardane ku ata kishin banue, para ardhjes tande ne Ballkan., kohet epike te mbretnive te tyne te lavdishme, dhe tragjedite e shkaterrimeve barbare qe sollen invazionet e njimbasnjishme te gadishullit. Ne ato troje ishte formue tashma identiteti i popullit tim ma i vjetri ne Ballkan.

Megjithate, para rrezikut te perbashket qe kercenoi Ballkanin dhe Europen, na gjetem vullnetin e duhun per bashkim e perpjekje te perbashket, ma shume se nji here. Gjate atyne koheve, ti krijove legjenden e Kosovopoljes ku humbja u shndrrue ne fitoren ma te madhe shpirtenore te popullit serb, ndersa ne toket shqiptare epopeja qe filloi prane Nishit e kulmoi ne Kruje, frymezoi per ma shume se pese shekuj çdo fjale e veper te vellazenve te mi. Te dy te shtypun, na u afruem si dy fqinj te frikesuem nga pesha e rande e kercenimit te huej e njohja e vuejtjes se perbashket, ruejtem ne zemrat tona kujtimin e lavdive te kalueme, e ushqyem me kujdes per vete e per te tjeret shpresen e nji dite te lire e fatlume…!

Ma vone, gjaku e gjuha sllave qe te bajne vella me kombe tjera te shumte e te medhaj sollen ftohjen tone, largimin, ndamjen e ballafaqimin. Tragjedia ime rifilloi me fitoren tande te pare. Ushtrite e hueja e tueja se bashku dogjen e plaçkiten toket tona, e katundet ku shqiptari vendas nuk pati kohe me u largue me kohe u mbushen me viktima, burra, gra e femije. Nji vale e eger urrejtje u versul mbi kombin tim qe ne Prizrenin e lashte u perpoq t’i tregonte botes mbar, e sidomos ty, o fqiu i im i vjeter, se rruga e paqes ne Ballkan e liria e perbashket kalojshin vetem permes trojeve te lira te te gjithe kombeve ballkanike, tue perfshi edhe kombin shqiptar.

****

Per fat te keq,  ti as ndigjove thirrjen time, as kuptove dhimbjen time!

Une lexoj kudo sot tregimet mbi aktet e shemtueme te ushtrive serbe ne token shqiptare, mbi perpjekjet e qeverive serbe kunder lirise se shqiptareve, mbi urrejtjen patologjike te klases sunduese serbe kunder fqiut shqiptar, e pyes veten: perse? Ne arkivat e pasuna zyrtare e ne kanget e thjeshta popullore, une lexoj e ndigjoj vetem per krimet tueja kunder meje e vellazenve te mi, e kambenguljen tande me me pengue lirine e jeten ne paqe ne toket qe banoj per tridhjete shekuj te gjate me rradhe. Kundrejt kujtimeve te ketilla, zanet fisnike serbe qe denuen krimin e kriminelet qeveritare mbeten per mue te vetmet burime ngushellimi.

Sot, te shkruej o  fqiu i im i vjeter, sepse kam nevoje te ndigjoj zanin e nji serbi fisnik qe denon krimet e sotme serbe kunder meje. Kam nevoje per nji za qe te ringjalle ne zemren time shpresen se fisnikeria e kombit tand, cilesia qe mveshe me dinjitet karakterin e kombit tand, nuk ashte shue fare e mbetet veçse nji kujtim i se kaluemes, shpresen se nana serbe linde perseri bij e bija  te afte per ate fisnikeri.

Ne qofte se fjala “njerezim”(covecanstvo) ka nji kuptim per ty, ajo keshillon te ushqesh nji cilesi thellesisht njerezore, nji ndjenje e prirjes kah dashunia e respekti per cdo qenie njerezore, tue perfshi edhe Shqiptaret.

Ne qofte se fjala “dinjitet”(dostojanstvo) ka nji kuptim per ty, ajo keshillon te ushqesh nji cilesi qe nalteson karakterin tand si qenie njerezore, keshillon nji perpjeke fisnike kah ngritja e vleres sate si individ, e siguron admirimin e besimin e te tjereve, tue perfshi edhe ate te Shqiptareve.

E ne qofte se fjala “komb” (narod) ruen ende tingullin magjik qe mobilizoi serbet per shekuj me rradhe, ajo  fjale keshillon gjithashtu te shikosh tek kombi nji bashkesi njerezish qe jeton me ndjenjen e vellaznimit ne gjak e gjuhe te perbashket, qe banon ne trojet e veta me doke e zakone te veta, e qe bashke me interesat e se tashmes shpreson per nji te ardhme te perbashket e perhere ma te mire- nji anderr shekullore qe perkdhelin edhe Shqiptaret.

Shqiptaret, o fqiu i im i vjeter, jane nji komb, jane qenie njerezoe me dinjitet, jane pjese e pandame e njerezimit mbar. Ky ashte mesazhi qe dergojne rreth e rrotull botes dy miljone shqiptaret qe banojne sot ne Jugosllavi: i thjeshte, logjik, historik!

Karakteri historik i mesazhit u forcue perseri me gjak nga shqiptaret e Kosoves se martirizueme ne pranveren e vjetit qe kaloi, ndersa ne burgjet e erreta te Serbise ai po kalitet gjithenji e ma shume me vuejtjet e qindera, ndoshta mijera, shqiptaresh te mbyllun e te torturuem vjete te gjata me rradhe. Ata qe rane ne altarin e atdheut shqiptar, ata qe u mbyllen e qe po mbyllen çdo dite mbrenda mureve te frikeshme te keshtjellave te vjetra serbe jane sot ndergjegja vete e nji kombi te tane. Ata jane çfaqja ma e nalte, shprehja ma koshiente e nji natyre njerezore, e dinjitetit personal, dhe e kryenaltesise kombetare shqiptare. Ata, o fqiu i im i vjeter, nuk jane “meturinat e se kaluemes””elemente te degjeneruem””fundrrinat e historise” siç i trumbeton sot shtypi i shitun i kalemxhinjve qe shperblehen per çdo shamje, “udheheqsit” qe nuk udheheqin veçse veten e tyne ne rrugen e servilizmit ndaj sistemit- “
klasa e re” e te privilegjuemve, pergjegjse e vrasjeve, e burgimeve dhe internimeve, pergjegjse para viktimave, nanave qe nuk pushojne se vajtuemi, te vejava qe u ashte nexi jeta, te jetimeve qe rriten pa prind…!

Qe nga fushat dhe qytetet kosovare te reduktueme ne krematore nga ushtrite serbo-malazeze deri ne masakrat e rinise kosovare te pranveres se kalueme; qe nga mohimi i gjuhes shqipe e i librave shqip per femijte shqiptare sot ne bankat e shkollave shqipe ne Jugosllavi; qe nga ditet e “sharraxhinjeve te Beogradit” deri tek njiqindmije te papunesuemet shqiptare qe nuk kane sot buken e perditeshme; qe nga “shiftari” i perbuzun e i perçmuem i se kaluemes deri tek ”bastardhet e Kosoves” siç quhen sot ata dhe ato qe po fitojne admirimin e perkrahjen e botes se qytetnueme, kalon e veshtire dhe e mundimshme rruga e Golgotes shqiptare ne Jugosllavi, kryesisht per arsye te arrogances serbe qe, ashtu si klaset e privilegjueme ne shoqenite e padrejta, refuzon me njohe lirine dhe te drejtat e shqiptareve, popullit ma te vjeter ne Ballkan.

Liria ashte shperblimi i guximtarit!

Shqiptaret po i tregojne sot botes mbar se kane kuptue ma se mire mesimet qe u dha historia e se kaluemes jo shume te larget. Shqiptaret ne Jugosllavi sot po rrezikojne jetet e tyne ne vijen e pare te zjarrit qe te fitojne lirite e mohueme, lirite qe ju serbet konsideroni si privilegje ekskluzive te kombit tuej. Shqiptaret ne Jugosllavi po tregojne me bindje dhe guxim se ju nuk do te jeni kurre me te vertete te lire, o fqiu i im i vjeter, ne qofte se nji pjese e bashkevendasve te juej nuk gezon te njejten liri – edhe pse nuk jane sllave si ju!

Atje ne Bella Crkven serbe, pushka trime e Ivica Jovanoviqit kumtoi nji mesazh per te gjithe popujt e shtypun te Ballkanit te okupuem: vullneti i nji kombi te vogel me jetue i lire dhe i pavarun nuk mund te thyhet kurre nga nji tjeter komb shtypes dhe i huej, sado i madh e i fuqishem te jete ai. Si ashte e mundun, o fqiu i im i vjeter serb, si ashte e mundun, qe sot, kater dekada ma vone, ti nuk pranon mesimin e madh qe te dha  njeni nga bijte tuej ma te mire, kur fjala ashte per lirine e pavaresine e shqiptarit?

Oh! Sa do te deshirojshe une me pa diten kur dy kombet tona, zote ne trojet e veta, te jetojne prane njeni tjetrit, e ne miqesi per shekuj te gjate me rradhe.

Sami Repishti, Ph.D.

11 mars 1982                                                   i  kombesise  shqiptare

——————————————————————————————-

(Shenim: Botue ne DIELLI(New York) v.11,nr.73, ff.1,2 – Prill,1982)

 

 

A GESTURE OF INTERNATIONAL RESPECT FOR ALBANIAN BELIEVERS

by

The University of San Francisco Honors Fr. Simon Jubani*/
“Day of Solidarity and Prayer for Albanian Believers/
Saturday May 4, 1991. St Ignatius Church at the University of San Francisco, California. USA./
….Civil Program.- The ceremony was divided into two parts. The civil program followed the Solemn Mass of Thanksgiving for Religious Freedom in Albania. At exactly 12:00 Noon, the crowd began to fill the pews of the magnificent St. Ignatius Church, and program director GjonSinishta welcomed them
Fr. Donald Foree, S.J. invited the audience to pray for a moment in silence for all those who had suffered and died during the period of religious oppression in Albania.
FR. Foree served as a master of ceremonies for the civil program.
He introduced Maureen Pryor, director of Campus Ministry at USF. Ms Pryor greeted the audience.
Then Fr. Foree introduced Fr. Paul Bernadicott, S.J. Professor of Theology and Chairman of Judaic Studies, who was delegated to speak on behalf of Rabbi David Davis, associate Vice President and Director of Judaic Studies at USF, who spoke of Albania’s Jewish community
Then, Fr. Foree introduced the Rev. Leo G. Neal, OFM, Conv. Director of the Albanian Catholic Information Center and a long time activist for religious freedom in Albania.
Then. Fr. Foree greeted Professor Sami Repishti, associated with Adelphi University, N.Y. a former political prisoner of conscience in Albania. Dr Repishti spoke as follows:
“Fr. President, Reverend Clergy, Ladies and Gentlemen:
I stand here before you as a living witness of the darkness that wrapped my beloved people of Albania since 1939. I stand here as a witness of a generation, my generation, consumed by that darkness, outraged and humiliated. I stand here as a witness of the blindness of my isolated countrymen in he face of a destiny from which they could not have fled. I stand here also as a witness of the magnanimity that rose from the destructive infernal attempt to dehumanize the victims, of the nobility of those who stood tall confronting barehanded a tyrant using more brute force hat was needed to kill.
Yes! I saw death dancing around me, I heard the screams of the innocent victims, touched their crippled bodies getting colder and colder, smelled the stench of their open wounds, and had the first taste of a hell on earth. Suddenly, I discovered absolute evil!
As many young friends of my wartime generation, I had come to seereligion as offensive to the modern mind, an impediment to my emotional and intellectual growth. Scientific progress had captured my imagination. Until one night when arrested and thrown in a solitary cell after many long hours of physical torture, every cell in my aching body was screaming for revenge. And yet, something from inside me kept whispering: “Do not do to them what they did to you! It’s wrong!”
With my simple reasoning, I began to construe a new frame of mind, a new defense against the aggressor. Political arguments began to lose their weight in front of daily torture. I was left with my own newly founded moral strength coming from within. My body was weakening every day, but I was pulling myself out of a seemingly insuperable quagmire and discovering my conquest over absolute evil. The rest of the ten years in jail were built upon this solid foundation. I had not lost my humanity!
The episode came back to me one evening when I was told about the answer of a former prisoner, the Re. Simon Jubani. He said to the torturer :”You have my body, and you can do whatever you wantwith it; but, inside me my soul belongs to me, and it is this soul which will conquer you!” A statement which, of course, brought more torture. Until last year, when the bottom fell out…
Today, many questions dance around me without answers. Many did not lose their faith, even with the sword hanging over their heads. But have we learned the meaning of our suffering? Meaningless suffering is idiotic. What should the outraged and the humiliated do? That’s my question!
Today in Albania, we hear the church bells ringing again, and the muezzin singing the praise to the One and the Only Lord. Today, flocks of faithful pray, meditate, and hope. Today in Albania, the sea of hatred raised to the level of science is subsiding and giving way to a new mood, subdued but not dispirited, understanding but not forgetful, and while convinced that forgiveness is the hallmark of magnanimity people are more than ever resolved to prevent tragedy repeat itself.
From the houses of torture and the communist death camps of mymartyred Albania a new world is born, a new society is rising, a new generation of youth is shaping a better future for themselves and their parents now suffering from the guilt of silence. In these days of spiritual and intellectual ferment, religion must play a major role. The traditional faith has shown not to be obsolete, and scientific thought has not been able to dispel our existential despair. The soul, a religious concept, has prevailed over materialism which tried to destroy beauty and consolation. A qualitative step has been taken: from naïve faith through suffering Albanians are entering into spiritual adulthood. As William James put it: the deepest forms of religious faith arose out of a background of despair and anawareness of evil. Albania has seen both. Albania has conquered both. Albania isripe for a new and meaningful religious experience which I hope will be the dominant component shaping the new Albanian society.
The martyrdom of the clergy, and especially of the Roman Catholic clergy in Albania, cannot be in vain. Yet, their sacrifice will receive fullrecognition and eternal gratitude only if the principles they defended at the cost of their lives will infuse the thoughts and will guide the actions of their countrymen in the future.
To them is the honor, to them is he glory of God. Thank you!
(Reprinted from: Albanian Catholic Bulletin-Buletini Katolik Shqiptar,
Vol. XII, (1991) ff.11-13.
Following the sermon, in the traditional Albanian ecumenical spirit, the prayers of the faithful were delivered on behalf of Rev. Imam Vehbi Ismail of the U.S Albanian Muslim Community, by Dr. Sami Repishti: “For all the people ands nations throughout the world suffering from hardship, oppression and persecution, that the Lord will bring relief and healing to their situation. WE PRAY TO THE LORD!”
The Reverend Imam Vehbi Ismail, director of the U.S. Islamic Center in Michigan saluted the ceremony’s directors on behalf ofthe Albanian Muslim Community:
“ The Day of Prayer and Solidarity for Albanian believers is praised by every Albanian who holds in his heart the ideal of a free and democratic development of Albanian society. As an Albanian cleric, I have watched the course of our homeland’s tragedy for a half century with a sad heart. Today, I am extremely happy that inthe end, we have been able to commemorate the innocent victims of the communists—in particular those whose belief in the Almighty God couldnot be taken away”
(idem, p. 21)
======================================================
* Me Rastin e 25 Vjetorit te Fitores se Lirise Fetare ne Shqiperi

MIQTE E PROF. SAMI REPISHTIT, Simpozium ne New York, me rastin e 90 Vjetorit te LINDJES

by

L A J M E R IM – A N N O U N C E M E N T/
Miqte dhe koleget e Sami Repishtit- Friends and colleagues of Sami Repishti; Keshilli Kombetar Shqiptaro-Amerikan-The Albanian-American National Council
Instituti Mbarshqiptar “Alb-shkenca”- The Pan-Albanian Institute “Alb-shkenca”, ForumiDemokratikShqiptar-Amerikan- The Albanian American Democracy Forum
Shoqata “Rrenjetshqiptare”- Association “ The Albanian Roots”

Organizojne nji – Organize a…

S Y M P O S I U M
“Jeta dhe Vepra e Humanistit Shqiptaro-Amerikan- “ The Life and Work of the Albanian-American Humanist Sami Repishti, Ph.D.
University of Paris and The City University of New York/
Edukator, autor, demokratparimor, intelektualjo-konformistdheveprimtar per tedrejtat e njeriut Educator, author, principled democrat, non-conformist intellectual, and activist
for human rights me rastin e 90 vjetorittelindjes— on the occasion of his 90-th birthday ( 5 .VII.1925 )
Vendi/Location:
The International House – Hall of History, 2nd floor/ 500 Riverside Drive, N.Y.C. New York, 10027/
Data/Date:
E Shtunde 18 korrik 2015 Ora: 01:30 – 05:00
Saturday :18 July 2015 Time: 13:30 – 17:00
========================================
“…. Per mendimintim, prof.dr. Sami Repishti qendron ne kryeteintelektualevetediasporesshqiptaro-amerikane. Ai eshtepasardhesidenjeiRilindasve, sepsekazbatuar me besnikeriidealet e tyretelarta”. (Peter R. Prifti, autordhe historian)

“…In my opinion, prof.dr. Sami Repishti stands at the top of the list of Albanian American intellectuals. He is a worthy disciple of the Albanian Renaissance leaders, as he has faithfully pursued their lofty ideals”. (Peter R. Prifti, author and historian)
==========================================================