Qerim Lita – Dielli

Kur partizanet dënonin me vdekje nacionalistë

September 15, 2017 by dgreca

Letër e Mehmet Shehut mbi denimin me vdekje te Zyber dhe Sherif Lita/

1 qerim Lita

Nga Qerim Lita/*

LETËR/

nga Mehmet Shehu, dërguar më 7 shtator 1944 deri te Shtabi i Korp-Armatës së I, në të cilën ndër të tjera thuhet se Zyber e Sherif Lita janë dënuar me vdekje pushkatim/

Peshkopi, 7 shtator 1944

shehu-sanxhaktari-popovic-

Ne Shtabin e Mehmet Shehut ishin dhe Jugosllavet, nxitesit e luftes vellavrasese/

SHTABIT TË KORP-ARMATËS SË PARË

Po ju përcjellim procesin dhe vendimin e Gjyqit Ushtarak mbi Zyber Litën dhe Sherif Litën. Siç do t’a shini nga procesi dhe vendimi i marrë që të dy këta reaksionarë kanë bërë faje të rënda dhe i kemi dënuar me vdekje. Vendimin e kemi dhënë për ekzekutimin e të dyve për arsyet që tregohen në proces dhe jemi plotsisht të bindur në rast pushkatojmë Zyber Litën (i cili duhet pushkatuar pa tjetër) dhe të lirojmë Sherif Litën, ky i fundit, me shpirtin hakmarrës që ka, me ndërgjegjen e kalbur që ka mund të hidhet në ekstremitet për hakmarrijen e Zyberit që e ka ungj^[1]; në rast se do ta lëmë si partizan në repartin t’onë ai patjetër mund të tentojë mbi jetën e ndonjë përgjegjësi dhe në qoftë se do t’a lëmë të lirë ai nuk munt të shmanget nga gjaku i Zyberit e të mos bahet një kriminel e reaksionar i rrezikshëm. Jo vetëm kjo por ai është përgjegjës për sa e sa kosovarë e malazezë që janë vra nga intrigat dhe mashtrimet e tij e fajet e tij, sado në të kaluarën janë tepër të mëdha që të mos peshojnë për të zhdukun nga faqja e dheut. Përpara se të merrnim vendimin e kemi gjykuar çështjen nga çdo anë dhe me gjakftohtësi^[2]. Presim aprovimin t’uaj për të zbatuar këtë vendim. Mundësisht përgjigja të na jepet menjëherë.

Brigada e XVIII-të ka marrë ndonja 20 partizanë nga Reçi e Dardha. Me autorizimin t’uaj, Reçi e Dardha si dhe katundet nga e djathta e Drinit do të mobilizohen për Divizionin e I-rë. Prandaj propozojmë që të urdhëroni Brigadën e XVIII-të që të na i dorëzojnë këta partizanë sa më parë, Gjith’ashtu ju vemë në dijeni se Shtabi i Divizionit nuk ka radio për të dëgjuar lajmet e jashtme mbasi ata që kishte u a ka dorëzue juve; nga ana tjetër informohemi se Brigada e XVIII-të ka tri radio. Propozojmë që t’urdhëroni Brigadën e XVIII-të që të na dorzojë njërën nga radiot që ka në dispozicion.

Një Kompani e Brigadës së V-të që kish qenë për mobilizim në krahinën e Zerqanit, u kthye sot në Peshkopi me 26 rekruta të pa armë. Duke qenë se Brigada e IV-të ka një efektiv të vogël në krahasim me Brigadat e tjera të Divizionit dhe se duhet t’a ballancojmë efektivin e çdo Brigade, ne i mbajtëm këta 26 rekruta për Brigadën e IV-të. Mobilizimi u krye pjesërisht në Lurë, Reç e Dardhë dhe jemi duke vazhduar mobilizimin edhe në qarkun e Peshkopis, këtej Drinit e mbrenda kufive të vjetra. 10 partizanë nga Reka që na erdhën sot, i drejtuam për në njësitë partizane të Maqedonisë.

Sot qe këtu i gjithë Këshilli i Lurës me të cilin biseduam gjërë e gjatë e nuk është e vërtetë se ekziston një përçarje në Lurë, janë vetëm disa vogëlsira të cilat i ndreqëm dhe partizanët që po na vinë do të ndahen nëpër skuadra të ndryshme e nuk do të formohen njësira në bazë të terrenit.

Xhelal Ndreu erdhi dhe biseduam gjerë e gjatë me te. Bëmë dakord që të shkojë si partizan i thjeshtë në Brigadën e I-rë por për disa ditë e dërguam në Reç e Dardhë për të përfituar nga influenca e tij me kryerjen e mobilizimit e pastaj menjëherë do të shkojë në Brigadë. Cen Elezi nuk është kthyer akoma. Na jepni udhëzime ç’masa të marrëm^[3]. Në bashkëpunim me Këshillin provizor dhe komandën e qarkut jemi në ndjekje të disa t’arratisurve të cilët po t’i kapëm do t’i gjykojmë dhe vendimin do t’ja u përcjellim për aprovim. Zbuluam se Baba Faja në kokën e tij ka dënuar nja shtatë persona me vdekje dhe u a ka dhanë artilierëve t’anë për ekzekutim. Ekzekutimi është krye pa gjyq, vetëm me urdhëra personale të baba Fajës. Kjo formon një faj të rëndë në mos një krim. Ne nga ana jonë i hoqmë vrejtjen shumë rëndë Komisarit dhe Nënkomisarit të artilerisë dhe u dhamë urdhër kategorik që të mos përsëritin gjera të këtilla.

Inglizët akoma nuk kanë hedhur material. Ne po insistojmë por insistoni edhe ju. U kemi dhënë shokve të Pezës 400 Fr. A.për ushqimin e kafshëve.

Presim përgjigje të shpejtë.

Të fala

Për Shtabin e Div. I-rë Sulmues

Komandanti (Kol. Mehmet Shehu)

Peshkopi, me 7 Shtator 1944

AQSH. F. 202. V. 1944. D. 73. Fl. 3-4

[1] Axhë.

[2] Zyber Lita, i lindur në vitin 1911 në Kala të Dodës. Përndryshe ai ishte djali i njërit ndër krerët më të njohur të Lumës, Mustafa Lita. Kishte kryer shkollën e mesme të plotësimit në Tiranë. Një periudhë ka qenë i kyçur në Ushtrinë Shqiptare me gradën Aspirant. Në vitin 1942 Zyber Lita emërohet komandant i Detashmetit Shëtitës Luma, me qendër në Kukës, detyrë që e kreu deri në arrestimin e tij më 5 shtator 1944 nga Brigada e V-të komuniste shqiptare. Sherif Lita, lindi në vitin 1914 në Kala të Dodës. Në vitin 1936 kreu akademinë ushtarake në Modena të Italisë, duke fituar gradën toger. Nga viti 1937 u inkuadrua në radhët e Ushtrisë Shqiptare, fillimisht në Elbasan e më pas në Tiranë. Më vonë, përkatësisht me kapitullimin e Mbretërisë jugosllave, Sherifi një periudhë punoi si nëpunës i lartë në prefekturën e Prizrenit e më pas edhe të Pejës. Këtu bashkëpunoi ngushtë me disa krerë të njohur të Kosovës si: Rifat Begollin, Xhevat Begollin, Asllan Boletinin etj. Me kapitullimin e Italisë, Sherif Lita kthehet në vendlindje, përkatësisht në Kala të Dodës, ku mban lidhje të përhershme me Misionin Ushtarak Anglez. Që të dy, arrestohen nga Brigada e V-të më 5 shtator 1944, ndërsa siç shihet nga letra e mësipërme më 7 shtator, Mehmet Shehu, në cilësinë e kryetarit të Gjyqit Ushtarak i dënon me vdekje pushkatim.

[3] Cen Elezi, ishte djali i Elez Isuf Ndreut, përndryshe kushëriri i parë i Dali Ndreut, i cili në atë kohë ishte komandant i Korp-Armatës së Parë. Ndërkohë, Xhelal Ndreu ishte djali i Cen Elezit. Ai deri sa nuk qe dorëzuar, mbante postin e komandantit të Xhandarmërisë Shqiptare në Elbasan.

Nxjerre nga “Tokat e Liruara 1941-1944: Përmbledhje dokumentesh”, Vëllimi III (2016, shtepia botuese LOGOS A, Shkup).

Pikësynimet Sllave

April 29, 2017 by dgreca

Pikësynimet Sllave: Veshtrim i Ministrisë së Punëve të Jashtme Shqiptare në Vitin 1944./

*Hito Çako dhe Shefqet Peçi: “Shqiptarë të Kosovës, Pritni siç u ka hije Ushtrin e TITOS dhe të ENVERIT”/

Nxjerre nga “Tokat e Liruara 1941-1944: Përmbledhje dokumentesh”,

Vëllimi III nga Qerim Lita. Botim i vitit 2016 nga shtepia botuese LOGOS A, Shkup.

Me titull “Notë politike 6 maj 1944 – pikësynimet sllave”, hartuar në maj të vitit 1944 nga Ministria e Punëve të Jashtme Shqiptare, lidhur me disa deklarata dhënë opinionit demokratik perëndimor nga të deleguarit e Titos rreth shtetit të ardhshëm jugosllav.

Tiranë, maj 1944/

Në ditët e fundit, sikundër na lajmëroi radjoja e Londrës, paska arritur në Kryeqytetin e Perandorisë Britanike një gjeneral përfaqsonjës i Titos, i cili, si t’ish e natyrëshme, bëri edhe disa deklarata, mbi qëllimet dhe pikësynimet e lëvizjes nacional-çlirimtare jugosllave.

Ky Zoti gjeneral për vullnet të të kuqve të vetëemëruarit Mareshall Tito, deklaroi se, lëvizja nacional-çlirimtare jugosllave nuk synon aspak në themelin e një Republike Sovjetike në Jugosllavi, por thjeshtësisht në rikrijimin e një Jugosllavije, e cila mund të jetë edhe nën Mbretin Pjetër, në rasë se populli e kërkon këtë gjë. Në këtë Jugosllavi, që kërkon Titoja të rikrijojë, gjithënjë sipas deklaratave të zotit gjeneral, minoriteteve ungareze, italjane dhe shqipëtare, do t’u njifen të drejtat e tyre minoritare.

Sigurisht është hera e parë dhe e vetme që një përfaqsonjës zyrtar i Titos thot të vërtetën, të paktën për sa u përket pikësynimëve të lëvizjes së punëtorit të djeshëm metalurgjik dhe sot, për hir të Moskës, kryetar i lëvizjes nacjonal-çlirimtare jugosllave.

Nuk ka asnjë dyshim se lëvizja e Titos synon në rikrijimin e ish Jugosllavisë, sikundër nuk ka asnjë dyshim se edhe Jugosllavija e Titos, për sa u përket minoritetëve do të ndjekë po atë politikë të maruemes Jugosllavije, që konstatonte në sllavizimin e minoritetëve dhe veçanërisht për sa u përket shqiptarëve në çdukjen e tyre fizike me anën e masave shumë moderne për sllavët: të masakrave kolektive, të kolonizimit, të emigrimit të forcuar dhe kështu me rradhë, me që shqiptarët u-provua se është e pamundur të sllavizohen.

S’ka shumë kohë që një tjetër përfaqsonjës zyrtar i Titos, Komisari i tij për P. të Jashtme, deklaroi në Bari se, lëvizja e Titos synon një Federatë Ballkanike, pa Turqinë, pa Greqinë dhe pa Rumaninë, por vetëm me bashkimin e Jugosllavisë dhe të Bullgarisë, në të cilën do të futet edhe Shqipërija. Dy miljonë shqiptarësh, mbrenda 20 miljonë sllavësh! Ky na tha masakrimin e kërkesave të Titos. Tashti na vjen Zoti gjeneral i tij në Londër dhe na zbulon minimumin e kërkesave të Titos: ish Jugosllavija me Kosovën shqiptare – ndoshta edhe ndonjë pjesë tjetër të Shqipërisë – minoritet në Jugosllavin e re.

Shqiptarët me mënd, Kombi në përgjithësi, që kanë një eksperiencë të hidhur dhe i njohin mirë sllavët, edhe kur këta paraqiten në veshjen e kuqe, nuk kanë patur asnjë dyshim mbi pikësynimet e vërteta të Titos me shokë. Lëvizja e Titos, për njëmend, nuk është veçse një rrugë e re e politikës pansllave të Kremlinit të vjetër, të cilit i pasoi Kremlini i ri në përpjekjen e tij për të shtyp nën influencën ruse Ballkanin. Për t’i arritur këtij qëllimi, Rusija e Carëve paraqitesh si mprojtëse e krishterimit kundra gjysmëhënës; për t’i arritur po këtij qëllimi, Rusija Sovjetike e Stalinit, paraqitet si gjoja kundra gjermanëve, duke çpikur lëvizjet nacjonal-çlirimtare, në realitet kundra forcave antisllave të Ballkanit. Edhe në të dy kohërat dhe rastet, një dhe i vetmi qëllim dhe pikësynim: nënshtrimi i Ballkanit nënë sllavët. Mbi këtë gjë, zoti gjeneral i Titos, pardje, sikundër komisari i tij për P. të Jashtme, para disa ditësh, janë të qartë dhe të përpikët.

Por vallë, edhe pas kësaj prove, ç’kanë për të na thënë komunistët t’onë dhe disa miq dhe patriotë të radjove shqiptarofonë të Londrës dhe të Barit?

AQSH. F. 198. D. 35. V. 1944. fl.2

***

Hito Çako dhe Shefqet Peçi: “Shqiptarë të Kosovës, Pritni siç u ka hije Ushtrin e TITOS dhe të ENVERIT”

Nxjerre nga “Tokat e Liruara 1941-1944: Përmbledhje dokumentesh”,

Vëllimi III nga Qerim Lita. Botim i vitit 2016 nga shtepia botuese LOGOS A, Shkup.

AFISHE

lëshuar në Prizren dhe në pjesë tjera të Kosovës, në pjesën e dytë të muajit shtator 1944 nga Shtabi operativ i Brigadave III e V partizane shqiptare, përmes së cilës etiketohej personaliteti i Xhafer Devës dhe i organizatës atdhetare Lidhja II e Prizrenit, si dhe ftoheshin shqiptarët e Kosovës që ushtrinë komuniste të Titos e të Enverit ta presin si çlirimtare

Gjermanija Nasiste që mbyti në gjak popujt e Europës kontinentale po përmbyset, bashkë me to po përmbysen njera mbas tjetrës dhe qeverit kuislinge që formoi kudo ku shkeli këmba e ushtarve të saj barbar. Aleatët fitimtarë të popujve Antifashist po marshojnë me shpejti nga gjithë drejtimet drejt Gjermanisë vet, për të godit në strofull bishat naziste që tërhiqen n’at drejtim. Ushtritë Anglo-Amerikane në veri kanë hyrë thellë në t’okat Gjermane dhe po shkatërrojnë sistematikisht vijën e fortifikuar si frikë ndërsa në jugë, po likuidojnë rezistencën e fundit gjermane që bahet n’Italin e veriut për lehtësim të tërheqjes së trupave që kanë mbetur t’isoluar në Ballkan, Ushtrija e Kuqe e popujve të lumtur të Unionit Sovjetik, mbasi çliroji Bullgarinë, Rumaninë dhe pjesën ma të madhe të Polonisë, në veri mori me sulmue fortifikatat e mëdha që mpronin Rusinë lindore dhe po likuidon me shpejtësi qendrën e militarizmit brutal nasist. Në jugë kolonat e sajë që përparojnë thellë në Hungari, Çekosllovaki e Jugosllavi, pasi çliruan qytetin e rëndësishëm të Beogradit, sod po përparojnë drejt Vienës, Budapestit e Monastirit; duke përçarë trupat Gjermane kudo e duke ua bërë të pa mundur tërheqjen.

Ushtrit Nacional çlirimtare të vendeve të shtypura, sod po shtypin nën hapat e tyre përparimtare mbeturinat e Ushtrive Hitleriane që po mbesin në mëshirën e armëve shliruese pa asnjë rrugë shpëtimi. Kudo popujt po shijojnë ditën e liris që po e presin me ankth dhe po urojnë suksesin final ushtrive të Bllokut Antifashist që po dërmojnë nasismin, sistemin më të uryer. Të gëzuara e të entuziaumuara, të forte e të ashpër po sullen me tërbim kundër hismeqarëve të nasismit që me vesh varur e sit ë penduar sod vajtojnë zhdukjen e sistemit të tiranis që aq shumë i ndihmuan, duke shpresuar mëshirën nga drejtësia që dje s’e njihnin. Sod asht vonë, aktiviteti i tradhëtarëve ka coptuar zemrat e qindra mijëra nënavet, ka zhdukur pasurin e po aq familjeve. Drejtësia e luftës Nacional Çlirimtare ka për të qëndruar gjithnjë në drejtësi e si e tillë ka për të përlarë një soi gjithë tradhëtarët koshient, dhe këtë na e caktojnë gjyqet e krijuara në Bullgari e Rumani dhe aktiviteti i tyre i gjerë.

Nga kjo luftë që u shkaktoi, popujve skamje e mjerime, dhe u kushtoi mirjra e mijra dëshmorë u dalluan patriotët dhe përparimtarët që të bashkuar me frontin Nacional Çlirimtar me frontin e vërtetë të luftës dhe të përparimit luftuan fashizmin dhe okupatorin, duke mos neveritur çdo gja para nderit, atdheut e kombit të grabitun e të dhunuar; pa mos u trembur aspak nga vrasja, djegja, terrori, masakra që nasistat ndërmorën për t’i nënshtruar. U dalluan nga gjithë bota përparimtare gjithë frikacakët, anti-përparimtarët, mohuesit e lirisë, me një fjalë gjithë kundrinat e popujve të robëruar që për vjetë me radhë po i shërbejnë besnikërisht okupatorit të urryer.

Shqiptarë të Kosovës e Metohis:

Në radhë të fundrinave të popujve, në radhët e mohuesvet t’atdheut e të Flamurit, në radhët e besnikëve të Hitlerit jeni duke hyrë edhe ju me bashkëpunimin që i jepni ushtrisë Gjermane nga Xhafer Deva e nga gjithë axhentat e Gestapos që drejtojnë Lidhjen e Dytë tradhtare të Prizrenit, po mbushni radhët e xhandarmërisë, policisë e formacioneve S.S.që Gjermanët organizojnë në vendet e hueja. Ju të organizuarë në këtë mënyrë dhe të komanduar nga oficera dhe ushtarë gjerman po luftoni kundra Ushtris Nacional Çlirimtare të Jugosllavisë së Re dhe kundra Brigadave Shqiptare që kanë ardhur t’u ndihmojnë për të shpëtuar sa më shpejtë nga kthetrat naziste gjermane dhe nga rrenat e Xhafer Devës me shokë.

Kjo rrugë e gabuar që jeni duke ndjekur po përlyn emnin e Bajram Currit, Isa Boletinit e të tjerë Kosovarë të ndershëm që luftuan me trimëri për liri dhe vëllazërimin e popullit të Kosovës me gjithë fqinjtë.Kjo u banë armiq të Ingliterës të Amerikës dhe të Bashkimit Sovjetik, tre shteteve të mëdhaja që po fitojnë luftën, dhe u përgjak me ushtrit e Mareshalit tito dhe me Brigadat shqiptare që kanë ardhur për të shliruar Kosovën.

U bënë pra armiq të gjithë ushtrive më të forta të botës, pse ju besoni gënjeshtrës të Xhafer Devës dhe të tjerë larove të këtij lloji, sipas së cilës Brigadat Shqiptare dhe Ushtria e Mareshalit Tito që luftojnë në rrethet e Kosovës paskan ardhur me u hak-marrë me popullin Kosovarë, për krimet, vjedhjet dhe plaçkitjet që bijt e tij kanë bërë në Shqipëri, Jugosllavi krahë për krahë me Ushtrit e okupatorit.

Kjo ësht gënjeshtër që kërkon t’u lidh juve si mishin me kockën me gjrmanë dhe tradhtarë, se Xhafer deva don t’u mbajë begshi të gatshëm për të mbrojtur sod që bajonetat gjermane po rrallohen, nga grushti i Ushtrive Çlirimtare.

Ju sod duhet të kuptoni qëllimin përparimtarë që ka lufta që bëjnë djemt e Jugosllavisë së Re ndën udhëheqjen e ndritur të Mareshalit TITO. Ata luftojnë me tërbim zaptuesin gjermanë dhe veglat e tij Nediç, Mihajlloviç, Xhafer Deva e të tjerë që dje nën pushtetin e Kral Pietrit vranë burgosën internuen e çkombtarizuen pjesë të tëra të popujve jugosllavë dhe sod nën bajonetat gjermane po përçajnë popujt për hirin e ithtarëve të tyre shoviniste viktimë e së cilës janë dhe qindra e qindra bijt të Kosovës që u therrën si derrat prej banditve të Mihajlloviçit në Bihor. Ata luftojnë dhe s’ka gjë që t’i ndalë vëllazërimin e popujve të jugosllavisë së Re Federative ku s’ka për të pasë vend uria, shtypja dhe çkombtarizimi i së kaluarës.

Ata për ju dhe për gjithë të tjerët ushqejnë dashuri dhe po japin jetën. Këtë e tregon kjartazi lufta që bëjnë kundra armiqvet tuej e të mare popujve Jugosllav, Nediq-Mihajlloviq dhe të tjerë dhe sjellja vëllaznore që kanë mbajtë karrshi shqiptarëve të Kosovës që kanë zënë në fushë të luftës.

Shqiptarë të Kosovës dhe të Metohis

Sod që rezistenca e deshpëruar gjermane po dobësohet dhe blloku antifashist po korë suksese të mëdha në çdo vend, sod që lufta Nacional Çlirimtare që ka arritur kulmin dhe qëllimet e sajë përparimtare shkëlqejnë, sod që edhe aleatët më të ngushtë Rumanija e Bullgarija lane Hitlerin e tradhëtarët vetëm, sod dhe ju duhet t’u mbushet mendja se qëndrimi me gjermanë dhe tradhtarë do të thotë turp, do të thotë vdekje, dhe shkëputje prej tyre e nderi e vetmja rrugë e shpëtimit.

Prandaj shkëputi nga radhët e tradhtisë, pritni siç u ka hije Ushtrin e TITOS dhe të ENVERIT që vjen t’u shlirojë, forconi pushtetin tuej popullorë dhe shtoni aradhet e Ushtris së Kosmetit ku gjenden bijtë më të ndershëm të Kosovës, dhe turri me tërbim mbi Gjermanët dhe tradhtarët për shlirimin e shpejtë të vatrave t’ueja dhe për larjen e njollave të deri tashme.

PËR SHTABIN OPERATIV TË BRIGADËS III, V SULMUESE

KOMISARI POLITIK KOMANDANTI

(Hito Çako) MAJOR

(Shefqet Peçi)

ДАРМ.1.14.9.202/284-285

Dhe për t’ia dorëzuar xhelatit shekullor, Serbisë, përkatësisht Jugosllavisë komuniste, e cila posa u fut në tokat shqiptare, vrau, pushkatoi, terrorizoi dhe burgosi mbi 50.000 shqiptarë. Kjo ishte politika e “Re” e Titos, që Enver Hoxha dhe klika e tij zhvilloi një fushatë të gjerë jo vetëm propaganduese, por edhe luftarake, vetëm e vetëm që tokat shqiptare jashtë Shqipërisë politike të ripushtohen nga ushtria e kuqe jugosllave, apo siç ai e quante “Ushtria e Mareshalit Tito”.

2 Një krahasim i pakuptueshëm.

3Cilët ishin ata popuj jugosllav!?

4 Po i njëjti njeri i cili kreu masakrën e Bihorit, tashti nën petkun e ushtrisë së “Mareshalit Tito”, organizoi dhe kreu masakrën e mirënjohur të Tivarit.

Misioni shkollor i jashtzakonshëm i Ernest Koliqit

February 17, 2017 by dgreca

NGA QERIM LITA*/

SHKRESË/

Nga ministri i Arsimit, Ernest Koliqi, dërguar më 23 qershor 1941, Ali Hasharovës, nëpërmjet së cilës ky i fundit njoftohet për dërgimin e një Mision Shkollor të Jashtëzakonshëm në Kosovën e çliruar, nën udhëheqjen e tij

Nr. 1162/14 Tiranë, 23 qershor 1941

Zotni A L I H A S H A R O V Ë S/

Antarit t’Inspektoris s’Epërt/

K ë t u/

Për me studjue gjendjen arsimore simbas programës qi përshkruhet mâ poshtë në Kosovën e lirueme, kam vendosë me dërgue atje nji misjon shkolluer të jashtzakonshëm.Si Kryetar të këtij Misjoni kam caktue Zotnin t’Uej, mbasi, i mbështetun në provat qi keni dhanë në t’i kryemìt e detyravet të ndryshme, qi ju kam pas ngarkue herë pas here, kam besimin e plotë se do t’ja dilni në krye si mâ mirë edhe kësaj pune kaq të randësishme nga çdo pikpamje.

Veprimtarija e Juej qi do të zhvilloni në Kosovën e lirë përmbledh studimet e gjendjes s’Arsimit Filluer e të Mesëm si edhe rregullimin e kursevet verore për gjuhën shqipe për të mëdhaj e të vegjël.

Këtu po ju radhisim në pika kryesore programën e punës, qi do ta zhvilloni:

MBI ARSIMIN FILLUER

Cilat janë qendrat e shkollavet fillore, që funksjonojshin në vitin shkolluer 940-941;
Ç’numër nxansish dhe ç’fuqi mësimore kishte secila shkollë (të ndamë në shqiptarë e sllavë, kur janë të përzieme);
Cilat ishin shkolla verore e cilat dimnore dhe me ç’sistem veproshin (orar i rregulltë apo gjymës dituer);
Sa dhe cilat nga këto qendra shkollore janë thjeshtë shqiptare, cilat të përzieme (tue i da me numrin) dhe cilat krejt sllave;
Me sa vite shkollore janë;
Në ç’gjendje janë ndërtesat shkollore;
Ku duhet, ose mund të hapen shkolla të tjera;
Ç’numër fuqish mësimore, ma të paktën do të duhen për vitin e ardhshëm shkolluar, tue shënue për secilën shkollë numrin qi i duhet;
Përpjestimisht me popullsin, të studiohet mundësisht:
a) Sa fëmij shqiptarë e ndiqshin dhe sa duhesh t’a ndiqshin;
b) Sa mund të mbërrijë numri i fëmijëve qi mund ta ndjekin por edhe që duhesh ta ndiqshin si-kur të zbatohej plotësisht detyrimi shkolluar;
Sa libra mund të lypsen për t’u falë për popullsin shkollore të vobekët.

MBI ARSIMIN E MESËM:

Sa shkolla të mesme funksionojnë.
Ku janë qendrat e tyne;
Ç’farë tipit janë;
Si janë ndërtesat;
Numri i klasave;
Numri i nxënësve (tue i ndamë simbas kombësis, mundësisht për çdo klasë);
Cili ka qenë personeli (numri e kombësia);

MBI DJEMT E VAJZAT SHQIPTARE ME KULTURË TË MESME E TË NALTË:

Sa djem e vajza bahen gjithsejt nga ata qi kanë maturue, ose që kanë ndjekë shkollë të mesme (për këtë të fundit ç’farë shkollë dhe deri në çklasë kanë mbërrijtë. Po të jetë e mundun me u marrë dhe emnat bashkë me adresat e tyne).

Ç. MBI ORGANIZIMN DHE RREGULLIMIN E KURSEVE VERORE PËR MËSIMIN E GJUHËS SHQIPE NDËR TË MËDHEJ E TË VEGJËL ME ANËN E MËSUESËVE QI KANË ME MBËRRIJTË PAK DITË MBAS JUSH

MBI STUDIMIN NË VJA TË PËRGJITHSHME TË LIGJEVE, TË PROGRAMEVE DHE TË TEKSTEVE SHKOLLORE.

Anëtarët qi kanë me bashkëpunue me Zotnin t’Uej janë:

Jonuz Blaçkori, Profesor i Shkollës Punës Tiranë;
Abdurrahim Buza, Profesor në Liceun e Tiranës;

Zoj. Flora Pali, mësuese n’Institutin Donika kastrioti;

Shaban arra, Inspektor’I Arsimit të Kosovës;
Zef Pali, mësues i gjuhës shqipe në Liceun e Shkodrës;
Xhavid Nimani, mësues në qarkun e Kosovës;
Fadil Haxhihoxha, mësues “ “

Të gjithë këta Zotni mvaren dhe do të drejtohen prej Jush në të kryemit e punovet të ndryshme qi do t’u caktoni.

Po kështu mvaren prej Jush edhe mësuesit qi do të dërgojmë s’afërmi për kurse verore të gjuhës shqipe për të mëdha e të vegjël. Zotni mësuesvet keni me u a caktua po Ju vetë vendet e shërbimit.

Shënimet e ndryshme mbi shkollat do të bâhen në formularët e posaçëm qi po Ju apim me vehte. Për secilën shkollë do të mbushen nga dy kopje, njena do të lihet në arkivën e Inspektoris së Dibrës dhe tjetra do t’i paraqitet Ministris. Të ngarkuesit me kët punë të porositen me i mbushë me sa të jetë e mundun, të tana pikat që përmban formulari.

Po ju apim nji sasi librash të ndryshëm, përdorimi i të cilëve simbas nevojës, po Ju a ngarkojmë po juve.

Ju uroj të gjithve punë të mbarë në të kryemit e kësaj detyre të shenjtë, kombëtare e me randësi historike.

M I N I S T R I

AQSH. F. 195. V. 1941. D. 180. Fl. 6

*Nxjerre nga “Tokat e Liruara 1941-1944: Përmbledhje dokumentesh”,Vëllimi IV nga Qerim Lita. Botim i vitit 2016 nga shtepia botuese LOGOS A, Shkup.

Kur dibranët luftonin kundër serbëve

December 21, 2015 by dgreca

NGA QERIM LITA/
Kryengritja e Shtatorit të vitit 1913 (e cila fillimisht shpërtheu në Dibër, që më pas të shtrihet në mbarë brezin kufitar Ohër-Strugë-Dibër-Gostivar-Prizren), në kohë të fundit ka zgjuar një interesim më të madh tek studiuesit shqiptar e më gjerë, të cilët përmes disa Konferencave shkencore kombëtare e ndërkombëtare të organizuara në Dibër, Strugë e Ohër, kanë arrit të hedhin dritë mbi atë ngjarje me peshë historike. Mirëpo, sado që në ato konferenca, studiuesit përmes punimeve të tyre studimore, ofruan shumë fakte dhe të dëshmi të panjohura për opinionin shqiptar e më gjerë, megjithatë nuk mund të thuhet se u arrit zbardhja e tërësishme e asaj Kryengritje. Nisur nga kjo, e pash të arsyeshme që përmes gazetës shqiptare të Shkupit “KOHA”, të botoj një dokument shqiptar i pa botuar deri më sot, në të cilin ofrohen disa të dhëna të reja jo vetëm për Kryengritjen e Shtatorit të vitit 1913 por edhe për Kryengritjen anti-serbe të viteve 1920-22 në Krahinën e gjerë të Dibrës e të Lumës, që në historiografinë shqiptare njihet si Kryengritja e Drinit. Dokumenti është i shkruar me dorë, ku nuk figuron as data e hartimit dhe as autori, mirëpo shikuar sipas përmbajtjes i njëjti është hartuar gjatë viteve të Luftës së Dytë Botërore, nga Ismail Strazimiri, i cili ka qenë pjesëmarrës aktiv në të dy kryengritjet. Dokumenti, gjendet në Arkivin Qendror Shqiptar, Fondi “Ministria e Tokave të Liruara – 1941-1944”, dosja 25. I njëjti botohet në formë origjinale.
. . .
“Si kuer se, do ta shifni në fotografi qytetin Historik Dibrën e Madhe e cila si në kohë të Skënder Beut ashtu dhe në kohën e fundit më 912(bëhet fjalë për vitin 1912 – Q.L.) si marshonin ushtriet Serbe mbi Shqipni ndeshen në luftime të rrepta ku ma pastaj lufta zuni vend në grykën e vogël ku vazhdojë 3 (tre) muej me radhë, natyrisht Dibranët u thyen se, ishte përpara nji ushtris qi then gardhat e frontevet të mbretnis Otomane e jo të qindronin ato n’at dimën me ka nji rup me municijon, por me gjithë të mehtat e ushqimit munocjonit e fuqis prap mujti me qendrue tre muej me radhë, e nuk i lanë kalorsit Serb m’u hedhë nëpër kualë e me zaptue tokën Shqiptare kot. Pra prap më (1)913 u fillue lufta në fushën e Alisë (qark i Dibrës Vogël) e mandej tue u ndie zani “a besa besë” bura e gjin u zgjanue revulucjoni nëpër tanë qarkun e Dibrës Vogël dhe në gjith t’asaj Dibrës Madhe ku me luftën e bamë më 48 orë pa pre ju arit qytetit Dibrës Madhe, ku paria dhe shumë burra të zgjedhun ishin marrun prej Serbëve nën vuajtje (zënë rob – Q.L.) në kohën kur lufta po zgjanoheshe, mbasi Serbët e panë se, luanët e Gjergjit të I-rë po i afroheshin qytetit, i muarën parinë dhe burrat trima të Dibrës për m’i gri në mitralioz tue gjumue topat dhe krismat e mitralizovet si dhe pushkët e Shqiptarvet u dha urdhën prej komandantit qi të ekzekutohet…. si qenë ata të rrethue dhe mitralozi filloj kundrejt tyne, u dha britma “a besa besë me dorë burra” u zgjidhën si luanat prej kufomavet dhe ju turrën ushtarve Serb kujt u muerrën pushkën e kujt revolen .. dhe filloj lufta dhe në qytet, tue mbet të grim nga patarja: Sheh Mumini, Sadulla Strazimiri, Ramiz Beu, Safet Beu… dhe shumë të tjerë, dhe të tjerët që murnë mjetet luftarake në dorë filluan luftën kundra Serbve, dhe britma e besës po tingëllonte në çdo shtëpi e lagje qi kështu zani i gjith popullsis që përbante prej 30,000 frymësh tue bërtitë burra me spata e me thika binuni Serbvet. Zani këmbonte si kambana e Katedralës Romës, mbas dy orë lufte u rethue tan qyteti prej luanash qi vishin prej s’jashtmi dhe të gjith topat, mitralozat e nji shumica 300 ushtarë Serb ngelën të robnuem, e mandej u muerr pjesa tjetër deri afër Resnjës (Manastir e deri nhymjet Tetovës). Dhe ushtarët e oficerët Serb qi u robnuan ndër të cilët shumica ishin të plagosun mbasi u banë kushtet ma të mira si spitalë u vendosën duke ju siguruar të gjitha mjetet si i meritojnë spitalet ndërkombëtare për shërimin e tyne.
E pra kundrejt barbarizmavet Serbe, Shqiptarët qi i akuzonte Serbi si të tillë ju afruan atyne shëndetsinë ma njerzore qi ata ndoshta nuk e kishin pamun në ata shtete moderne qi kishin luftue e ja Shqiptarët qi n’at kohë organizoheshin me anën e nji Komiteti. Bamirsinat qi panë të plagosunit dhe të robnuemit besojmë edhe sod nuk do t’i ken harue…, kur vetë ata e pohonin se, me të zanun rob kishin kujtue se Shqiptarët kan me i grië, por ma pastaj ju doli e kundërta sa habiten në bamirsin dhe besnikrin Shqiptar. Dhe më pastaj kur shpërthej lufta 14 dit me radhë, munycjonet munguhen, ushqimi mungonte mbasi luftat u larguen nga 100 km (gjatësia e frontit 100 km. -Q.L.). Dhe n’atë kohë nuk ekzistonte nji Qeveri Shqyptare ose nji organizatë qi të kujdesesh për të sigurue nji municjon dhe ushqimin, me gjith që, Serbët sollën nji ushtri prej 70.000 vetash mbas dy luftimevet të rrepta e mbas nji damit që mbetën të vramun, shumica e Shqiptarëvet të cillët kishin frontin prej Gostivarit e deri në Petrine të Manastirit pa pasun asnji top ose mitralioz si dhe mjaftë fishekë për pushkët e tyne u – thyen tue u tërhekë nëpër malet e Matit e të Lurës, masandej në Dibër kush u gjet Shqiptar mbeti i therrur dhe tanë ajo pasuni u grabit prej Serbvet, sa që dhe sod sexhadet e gjanat ma kalitativ gjinden nëpër shtëpijat e oficervet Serb qi u ndodhnë në garnizonet e athershme, dhe katundet e bukra e të begatshme si u dogjën krejtsisht fusha e Dibrës Madhe e asaj të Voglës si dhe katundet e fushës Kastriotit deri afër Lumës u banë hi dhe gërmadha. Popullsia e qarqeve të Dibrës gjetën streh e lëmosha vllaznore të Elbasanit e ma tepër tek Tiransit, ku edhe Dibra duhet t’jet mirënjoftës përpara edhe Tiransit. Pastaj mbas nji kohë të shkurtun u lirue kufini i 1913-tës ku popullsia ma e shumta u kthyhen nëpër gërmadhat e tyne duke mbulue ka nji kasolle sa me jetue e me shpëtue prej shiut e dëborës. Më (1)915 kur Esad Pasha dash të shtynte rebelët, dhe n’at kohë Serbët e lejum prej Esadit, ndodhën në luftë me Dibranët por mbasi çan këtu nji rrugë lufta nuk zgjati shumë. Kur më (1)918 Serbët e kthyem prej luftës madhe, t’armatosun e ma shovenë nuk dojshin kursesi me u tërheqë në kufinit e 913-tës, më 1919 Komiteti i Arrasit i dërgoj nji Memorandum Komandantit të ushtrivet Serbe në Peshkopi për lirimin e provincës Dibrës në bazë të kufinit (1)913-tës të njoftun prej Kësh. të Ambasadorvet, Komiteti kërkonte nji gjegje a lirimin ase luftë, Komandanti u tall dhe as gjegje nuk i dha. Komiteti mbasi priti të mbushet afati i caktuen në memorandum mandej filloj të realizojnë në të katër anët allo, allo, as nji telefon nuk gjegjesh mbasi ishin këput, asnjo fuqi me t’jetrën s’mereshte vesht, e kështu mbas planit të Komitetit ku ishin 600 ushtarë shkuenin 150 Shqiptarë e kështu në nji luftim 10 arësh fuqija e përbame prej 30.000 urtarësh Serb të forcuem nëpër këndet ma strategjike e me gjith at alamet topash e mitralozash mbasi shumica u vranë, pjesat tjera ranë rob në dorën e Shqiptarit, dhe luftat ma të rrepta njgjanë në katundet e Kr. Trojakut dhe në katundet Berzhdan, …., …. e Pollozhan sa memzi ka shpëtue Komandanti me disa autoritete civile tue lanë rrugën mbasi qe preme xhadeja e Dibrës Madhe kapërcehen prej malit Skërtacit për Gostivar. Dhe pjesa e robnueme bashkë me 10-12 oficera të mbëdhej u dërguen në Tiranë, mbasi shumica qe vra në luftë ku Drini n’at ditë mori ngjyrë të kuqe prej gjakut. Shqiptarët, si kurse, ja – u kishin njoftue dhe në Memorandumin që u përmend ma sipër s’kishin për qëllim me kapërcye kufinin e (1)913-tës me gjithë se n’ato ditë u çliruen Dibra Madhe, Gostivari dhe të t’jera qytete dhe tue ja u dorzue administrimin shqiptarvet atjeshëm dhe mandej mbasi e panë se, shqiptarët me të vërtetë respektonin traktatin ndërvendas – u qetsuhen duke u kthye prej Shkupit e Manastirit nëpër vendet e tyne. Por dhe kjo nuk u kërkohej ma se, 13-14 ditë kur qeverija Serbe e- cila ka zanun vendin e Austro-Hungaris vjetër solli 70.000 ushtarë nji ushtri me të gjitha mjetet qi i lypsin nji ushtris s’atillë dhe filloj lufta përsëri ku mbas tre ditë e tre netë Shqiptarët mbasi nuk patën ndihmë prej asnji vendi të Shqipnis (mbasi atherë nuk ekzistonte nji Qeveri kaq e fortë dhe me rregull si kjo e sotshmja) u shtrënguen m’u tërhekë po si n’at (1)913 -tës duke i dërgue gra e fmi e pleq në Tiranë, dhe pjesa e trimavet qi luftonin zunë malet e Bulqizës, Lurës e Martaneshit me mos e lejue ushtrinë Serbe me ja arrit Tiranës e cila kish lakmi të shtrihet deri në Durrës, kjo defanzivë vazhdoj duke luftue me Serbët deri me 11 Dhetuer të vitit (1)922, q’u prapsën Serbët prej fushavet të qarqevet Dibrës deri në kufinin e (1)913-tës. Luftat qi vazhduen mbrenda dy vjetvet qenë aq të rrepta sa fuqija e 70.000 vetvet nuk munte të shkatronte atë 10-12 mi vetësh të shqiptarvet të cilët ishin të bindur se, për atë se, m’byt në detin e Adriatikut s’kishin vend tjetër nga kjo ishte një ide e preme që a lirin e (1)913-tës ase vdekja e të gjithvet. Duhet t’a dinë plaçkitsit se, në këta dy vjet Shqiptarët si vullnetarë që ishin të zhveshur e të zbathur në borë e në shi a n’ata male të nalta si dema në dimnat e me bukë misri e dy kokra kryp u-bajshin ball artilerisë moderne të ushtrisë Serbe si mizëria e madhe e lanë m’u e duk prej artës Shqipnis kombin e tyne duke e lëshue përfund dëshirën e Serbve qi deshin m’u ulun deri në Durrës e në Shëngjin. Kjo qe nji shkurtim i vogël i ngjarjevet Kombëtare të popullsisë Dibrës, se ma vonë do të shtypet nji libër

Emigracionit shqiptar i survejuar nga shërbimet sekrete jugosllave

October 4, 2013 by dgreca

Nga Qerim Lita/

Emigracioni politik shqiptar, i vendosur në shtetet e Evropës Perëndimore, SHBA dhe në Turqi, pas Luftës së Dytë Botërore pati një rol të rëndësishëm në ndërkombëtarizimin e çështjes së pazgjidhur shqiptare nën pushtimin e Jugosllavisë komuniste. Shërbimi sekret jugosllav, nëpërmjet rrjetit të vet mirë të organizuar të agjenturës, që shtrihej thuajse në të gjitha shtetet e sipërpërmendura, e përcillte me vëmendje çdo lëvizje ose aktivitet të organizatave të emigracionit politik nga federata e atëhershme jugosllave, në radhë të parë të organizatave shqiptare e kroate. Në prill të vitit 1973 shërbimi sekret maqedonas nëpërmjet një informate rreptësishtë të besueshme, e njoftonte kryesinë e KQ të LKM-së, për aktivitetin e organizatave politike të emigracionit shqiptar e atij maqedonas në fillim të viteve shtatëdhjeta të shekullit të kaluar, pastaj për rolin e disa personaliteteve të atëhershme më me ndikim shqiptar, siç ishin Princi Leka I, Xhafer Deva, Mentor Qoku etj. Dokumenti gjendet në Arkivin Shtetëror të Republikës së Maqedonisë, fondi 427, ndërsa me këtë rast po e publikojmë pjesën e dokumentit në të cilën përshkruhet aktiviteti i emigracionit politik shqiptar.
Rreptësishtë e besuar, Shkup, prill 1973
Ngjarjet e njohura në vend dhe jashtë në vitet e fundit (veçmas në vitet 1971-1972) të cilat drejtpërsëdrejti lidheshin me aksionet ekstreme të emigracionit armiqësor jugosllav, bukur mirë e kualifikojnë aktivitetin e emigracionit dhe rolin e saj që disa faktor të caktuar të Perëndimit gjithmonë ua caktojnë, varësisht nga marrëdhëniet konkrete momentale ndërkombëtare. Emigracioni politik jugosllav sipas përbërjes, strukturës, organizimit të vet, si dhe platformës dhe metodës politike të të vepruarit si tërësi, është shumë heterogjen. Mirëpo, ai është unik kur bëhet fjalë për marrëdhëniet ndaj RSFJ-së, sepse aktiviteti i tij është antikomunist dhe anti-jugosllav, i angazhuar në copëtimin e RSFJ-së, të sistemit të saj politiko-shoqëror. Në kuadër të aktiviteteve të emigracionit jugosllav një rol të caktuar i është dhënë edhe emigracionit politik maqedonas dhe atij shqiptar.
Emigracioni shqiptar /Pjesa armiqësore e emigracionit shqiptar në vitet e fundit zhvillon aktivitete më intensive për konsolidimin politik e organizativ dhe për kryerjen e veprimtarisë propaganduese e subversive kundër RSFJ-së dhe RP të Shqipërisë. Në këtë plan janë evidente edhe disa përpjekje për bashkëpunim me organizatat ekstreme ustashe dhe bullgare, për mbështetje reciproke dhe ndërmarrje të aktiviteteve konkrete. Janë prezente edhe përpjekjet për përfshirjen e të shpërngulurve dhe qytetarëve tanë të kombësisë shqiptare me punë të përkohshme jashtë dhe shfrytëzimin e tyre për përcjelljen e aktiviteteve në vend. Krahas emigracionit të paraluftës e të pasluftës nga RP e Shqipërisë, në Perëndim gjenden rreth 4.000 emigrantë shqiptarë me prejardhje nga RSM-ja, prej të cilëve për 699 disponohet me të dhëna për aktivitete armiqësore para emigrimit. Numri më i madh i tyre janë në RFGJ (Republika Federale e Gjermanisë – Q.L.), Francë, Itali, Belgjikë, Turqi dhe SHBA. Grupe të caktuara të emigracionit ndërmarrin aktivitete më të gjëra për t’u freskuar me anëtarë të rinj nga mesi i të shpërngulurve pas luftës dhe nga punëtorët me punë të përkohshme. Në këtë periudhë nëpërmjet të ashtuquajturit komiteti i të shpërngulurve në Romë, Vjenë dhe në vende tjera, në SHBA janë shpërngulur 1.000 shqiptarë nga RSM-ja, ekzistenca e mëtejshme e të cilëve është e kushtëzuar me përfshirjen në aktivitete të emigracionit, ndërsa ndikimi propagandues kryhet edhe ndaj krahut tonë punëtor në diasporë, ku gjenden rreth 12.000 persona të kombësisë shqiptare.
Përkundër asaj se disa organizata të caktuara kanë dispozitat e veta programore, platforma e tyre e përbashkët politike është realizimi i bashkimit kombëtar e territorial nëpërmjet krijimit të “Shqipërisë së Madhe”, që do t’i përfshijë të gjitha viset të banuara me shqiptarë: RP e Shqipërisë, Epiri (bëhet fjalë për Çamërinë – Q.L), Kosova dhe pjesë nga Maqedonia Perëndimore. Një platformë të tillë e përhapin udhëheqjet qendrore të organizatave shqiptare në diasporë, selitë e të cilave gjenden në Nju-Jork, Romë dhe Paris, ndërsa e mbështesin edhe drejtuesit e degëve të shteteve evropiane. Orientimi politik deri para pak kohësh drejtohej nga “Komiteti Kombëtar Pan-shqiptar” në Nju-Jork, në të cilin merrnin pjesë përfaqësues të deleguar nga organizatat përkatëse. Edhe pse nga viti 1971 ky komitet nuk funksionon për shkak të ndërprerjes së mjeteve financiare nga rrethe të caktuara reaksionare në Perëndim, përsëri përfaqësuesit e tyre ende marrin pjesë thuajse në të gjitha aktivitetet.
Roli i princit Leka Zogu I /Rolin e Komitetit në kohë të fundit gjithnjë e më tepër po e merr princi Lekë Zogu I dhe personalitete të tjera nga “Legaliteti”, “Lidhja e Prizrenit” dhe “Blloku Kombëtar Indipedent”, të cilët ngrenë iniciativa për tejkalimin e patolerancës ekzistuese dhe antagonizmat personale, me qëllim të bashkimit të emigracionit shqiptar në “Botën e Lirë” dhe pranimin e një platforme të vetme për veprimtari armiqësore. Për këtë qëllim nën udhëheqjen e Lekë Zogut, më 2-4 korrik të vitit 1972 në Madrid qe mbajtur tubim i përgjithshëm në të cilin morën pjesë përfaqësues të 9 organizatave më me peshë të emigracionit shqiptar. Edhe pse në të u shfaqën mospajtime të dukshme, tubimi solli një dokument programor për zgjerimin e aktiviteteve armiqësore ndaj RSFJ-së dhe RPSH-së (Republikës Popullore të Shqipërisë – Q.L.), të cilin e nënshkruan përfaqësuesit e 7 organizatave. Aty qe zgjedhur “Komiteti përgatitor” prej 9 anëtarëve në krye me Dr. Xhafer Devën (kryetar i KQ të “Lidhjes së Prizrenit”), i cili do t’i koordinonte dhe bashkonte aktivitetet e organizatave nënshkruese të “Marrëveshjes” deri në mbledhjen e ardhshme në Nju-Jork, e cila u mbajt më 23-26 nëntor 1972, ku gjithashtu nuk u arritën rezultatet e pritura në planin e bashkimit dhe krijimit të unitetit. Iniciativat më të reja kanë për qëllim ta përforcojnë aktivitetin ndaj RPSH-së dhe shtetit tonë (jugosllav – Q.L) në planin politiko-propagandues dhe subversiv në mesin e emigracionit dhe qytetarëve tanë të kombësisë shqiptare me punë të përkohshme në diasporë, ndërsa nëpërmjet tyre të zgjerohet edhe këtu te ne. Konkluzionet e tubimeve të përgjithshme dhe të udhëheqjeve qendrore ndikuan edhe te udhëheqjet regjionale dhe ato lokale në shtetet evropiane, të cilat mbajnë tubime më të shpeshta, ndërsa në ta marrin pjesë edhe persona nga RS e Maqedonisë (emigrantë dhe disa me punë të përkohshme). Aktivitete më të shprehura kundër shtetit tonë (RSM dhe KAS Kosovës) zhvillojnë disa degë të emigracionit shqiptar në RFGJ, Belgjikë, Francë, Itali dhe Turqi. Emigrantë dhe individë me punë të përkohshme nga RSM janë anëtarë dhe tregojnë aktivitet në grupet “Lidhja Shqiptare” në Dyseldorf, “Lidhja e Vardarit” në Marsejë, “Kompania 4.000” në Kajzerslautern dhe në disa punkte të “Ballit Kombëtar” dhe “Lidhjes së Prizrenit” në Paris, Bruksel, Romë, Munih dhe Stamboll.
Punktet e emigracionit/Padyshim se punktet e emigracionit përbëjnë çerdhe të agjenturave të disa shërbimeve sekrete dhe të institucioneve tjera policore. Në këtë drejtim veçmas është aktiv “Balli Kombëtar”, në krye me Mentor Qokun në Romë, i cili mban kontakte me persona nga RSM dhe KAS të Kosovës, të cilët udhëtojnë nëpër Itali dhe nëpërmjet tyre grumbullon të dhëna për gjendjen dhe disponimin e kombësisë shqiptare në vendin tonë, përfshirjen e saj në organet e caktuara shoqërore dhe shtetërore, si dhe në udhëheqjen me ekonominë. I njëjti, si udhëheqës i Komitetit për Shpërngulje në SHBA, bashkëpunon ngushtë me policinë italiane dhe me Ambasadën e SHBA-së në Romë. Ai me secilin kandidat zhvillon bisedë më të gjerë nëpërmjet së cilës kryen kontrollin e personave, me qëllim që ashtu të pengohet “infiltrimi komunist”, e njëkohësisht bënë edhe grumbullimin e të dhënave me karakter zbulues. Propaganda e shkruar e emigracionit shqiptar në mesin e punëtorëve tanë me punë të përkohshme kryesisht zbatohet nëpërmjet shpërndarjes së gazetave të emigracionit “Flamuri”, “Dielli”, “Atdheu”, “Besa” dhe “Qëndresa Shqiptare”, prej të cilave një numër i vogël në mënyra të ndryshme futen edhe në vendin tonë. Shkrimet e këtyre gazetave kryesisht përfshijnë çështje organizative të emigracionit dhe bëhet paraqitja jo e drejtë e gjendjes së kombësisë shqiptare në Jugosllavi. Në mesin e emigracionit dhe punëtorëve tanë në Evropën Perëndimore bëhen përpjekje edhe për imponimin e ndikimit edhe nga ana e përfaqësive diplomatike shqiptare. Nëpërmjet kontakteve të drejtpërdrejta, shpërndarjes së materialit propagandues, mbajtjes së tubimeve nëpër klube dhe nëpër hapësira të tjera grumbullohen të dhëna për gjendjen në RSFJ dhe ashtu synohet lidhja e tyre me politikën e RP të Shqipërisë, gjatë së cilës për bazë shfrytëzohet nacionalizmi…
Aksionet e Shërbimeve/SHSSH (Shërbimi i Sigurimit Shtetëror – Q.L), në kuadër të kompetencave dhe detyrave të veta ligjore, në mënyrë permanente ka zhvilluar aksione ofensive e të organizuara në pengimin e aktiviteteve armiqësore të emigracionit, në eliminimin e përpjekjeve të shumta për depërtimin e emigracionit në mesin e punëtorëve tanë jashtë dhe në mënyrë më të rreptë i ka prerë të gjitha përpjekjet për krijimin e çerdheve dhe lidhjen me vendin (mendohet për Jugosllavinë – Q.L.). Në këtë periudhë është rritur numri i vizitave të emigrantëve nga shtetet evropiane dhe SHBA-ja. Kështu në RSM kanë qëndruar mbi 150 emigrantë. Rreth 30 prej tyre kanë mbajtur kontakte armiqësore me persona armiqësisht të disponuar në vend. 15 prej tyre u është ndërprerë qëndrimi i mëtejshëm. Qëndrimi i të gjithë emigrantëve është siguruar në mënyrë operative, ndërsa me numrin më të madh të tyre është zhvilluar bisedë e drejtpërdrejtë. Përveç çerdheve dhe emigrantëve, masa të pengimit janë ndërmarrë edhe ndaj disa qytetarë tanë me punë në diasporë, të cilët në një farë mënyre janë përfshirë në aktivitete armiqësore të emigracionit. – Janë dhënë aktpadi penale për lidhje me emigracionin armiqësor dhe kryerjen e propagandës armiqësore kundër 5 personave dhe të gjithë janë dënuar; – Janë paditur 26 personave sipas ligjit për kundërvajtje. – Janë marrë 139 dokumente të udhëtimit për shkak arsyeve më të gjëra të sigurisë, ndërsa për shkak arsyeve të njëjta janë zgjidhur negativisht kërkesat për marrje të dokumentit të udhëtimit të 355 personave; – Janë dhënë vërejtje ndaj 281 personave për shkak paraqitjes dhe kontakteve armiqësore me emigrantët drejtues të veprimtarive armiqësore.
Këta dhe masa të tjera që i ndërmerr OPB-ja (Organi i Punëve të Brendshme – Q.L.) janë të orientuara në pasivizimin e grupeve, largimin e punëtorëve tanë nga ndikimi i emigracionit, diskreditimin e disa personave të caktuar drejtues dhe thellimin e përçarjes ekzistuese, me qëllim të paralizimit dhe pengimit të aktiviteteve armiqësore ekzistuese dhe atyre të paralajmëruara. Mirëpo, aksionet e OPB-së do të jenë edhe më efikase kur në ballafaqimin e drejtpërdrejtë me emigracionin armiqësor do të jenë të inkuadruar të gjithë faktorët nga vendi dhe jashtë, siç është nënvizuar në fakt në të gjitha dokumentet e kohës më të re.
Marrë nga e përditshmja e Shkupit “Lajm”