rasim bebo – Page 13 – Dielli

BLLOKADA NDAJ EMRIT “PELLAZGË”

March 28, 2013 by dgreca

NGA RASIM BEBO/ Addison/ Çikago/

Dorëshkrimet e shumta të lashtësisë, janë kopjuar dhe rikopjuar në Kohën e Pisistratit (600-527) duke kaluar nga një logograf tek tjetri, deri në përkthimin përfundimtar. Duke përcjellë atë që u dukej e “rëndësishme”, apo e denjë për “kauzën” e tyre, duke hequr, të harruara, të mbuluara apo të djegura në biblioteka të ndryshme emrin Pellazgë. Semito-egjiptianët ”grekë” e kanë fshehur tinëzisht apo na është mbuluar krejt qëllimisht. (Mikena f.17-18).

Është fatkeqësi, ky mohim i stërgjyshërve tanë Pellazgë, që fillon nga shekulli i VII p.e.s. dhe vazhdon edhe sot në vendin e stërnipërve të tyre, pikërisht në Akademinë e Shkencave, të Shqipërisë, kur arkeologu M. Korkuti, Pellazgët nuk i zë në gojë, por vetëm ILIRËT dhe PARAILIRËT. Kësisoj, ky studiues bazohet në atë që thonë “ajatollahët”. Pra, në Akademinë tonë të Shkencave, janë kthyer në pro grekë, apo pro sllavë, kur askush nuk guxon të përdorë emërtimin “PELLAZGË”.

Ka intelektualë të politizuar, që shkruajnë për epokën e lashtësisë dhe nuk e përmendin emrin pellazgë. Si shembull mund të marrim artikullin “Lashtësia dhe shkalla e lartë e zhvillimi të kulturës sonë popullore”, Artikulli ka rreth 2200 fjale dhe nuk flitet asnjëherë për stërgjyshin tonë pellazgë, por vetëm kujtohet disa herë stërgjyshi i afërt Ilir. Mohohet emri pellazgë nga njerëz tërësisht të politizuar.

Le të flasin të huajt, për stërgjyshin tonë pellazgë!

Shtjefën Gjeçovi na e jep të përkthyer: Nga “Vide Plin. H. N. II dhe Juvenali, XII. 46”. “Por, le ta marrë vesh bota se, mënyrat e sjelljet besimtare, si grekët ashtu dhe latinët e vjetër, i patën prej pellazgëve”.

Historiani Amerikan Edwin Jacques shkruan: “Folklori grek e kërkon origjinën e themelimit të “Greqise” te Deukalioni mitologjik dhe e shoqja e tij Pirrha, – dy njerëzit e vetëm që i shpëtuan përmbytjes së madhe. Biri i tyre Heleni, ishte pasardhësi legjendarë i racës Semito-egjiptiane “greke”, që datohet rreth vitit 700 p.e.s. Prej tij njerëzit e këtij populli morën emrin helenë. Kurse atdheu i tyre Hallas. Nga kjo del qartë, përse Homeri nuk përmend emrat Helen, grekë, Hellas ose përmbytje të madhe. (“Shqiptarët”, bot.1995, f. 65).

Ndërsa Prof. Dr. M. Aref i Sorbonës në Francë, jep këtë përgjigje: “Legjenda e Deukalionit u krijua për të fshirë të kaluarën pellazgjike, një përmbytje që përfshinë gjithçka, në mënyrë që të fillohet nga zero. Kështu si me magji, dolën në dritë Heleni i Deukalionit dhe i Pirrhas: Helen. Eponim i stërgjyshit të grekëve”. De Zhubaunvil e thotë më forcë: “Ndërhyrja e një përmbytjeje në fund të historisë pellazge, është pasojë e natyrshme e pushtimit të Greqisë nga raca helene, historia e së cilës fillon me përmbytjen e Deukalionit”. (“Shqiptarët” f. 22).

Homeri nuk i njihte as Deukalionin, as përmbytjen e tij, as Helenin, as Delfin, as Panteonin Olimpik etj. (Shkurt është një gënjeshtër e manipuluar e grekëve, shën. im). (Mikena , f. 77).

Pellazgët hyjnorë: “Të gjithë autorët e lashtë, ndër të cilët Homeri, Scymni, Hesiodi, Hekateu i miletit, Akusilatos, Hellanikos, Herodoti, Tukididi ose Efori, na bëjnë të ditur shkurtimisht por mjaftueshëm, se përpara mbërritjes së semito-egjiptianëve “grekë”, vendi që do të bëhej “Greqi” ka qënë i banuar nga pellazgët hyjnorë. Ata, gjithashtu, pohojnë se këta Pellazgë, nuk ishin “grekë”, por “barbarë”, d.m.th. nuk flisnin greqisht dhe, së fundi, ata u lanë trashëgim grekëve një pjesë të madhe të kulteve dhe të perëndive të tyre” (M. Aref, “Shqipëria”, bot. 2007, f. 13).

M. Aref vërteton: “Ilirët kanë për stërgjysh” pellazgët”, që bashkë me “etruskët” (një fis tjetër pellazg), përbëjnë themelin e dy qytetërimeve më të mëdha perëndimore: atij grek dhe romak. Është provuar, se qytetërimi grek, ka lindur pas shek. të VII- para Krishtit”. (“Pellazget antik…” Paris 7-6-07).

Robert d’Angeli shkruan: “… populli i racës pellazge, kudo fliste, me disa dallime të vogla dialektore, pothuaj të njëjtën gjuhë: pellazgjishten. … Ka qenë po ajo gjuhë kudo në këtë epokë, dhe ne nuk e vëmë në dyshim; kemi gjithashtu, të shohim edhe dëshminë e Biblës, që thotë tekstualisht: “para shpërhapjes, që ndodhi në kohën e ndërtimit të kullës së Babilonisë, gjithë njërezimi fliste një gjuhë të vetme të njëjtë”. (“Enigma”, f. 200).

Studiuesi i parë i kohës sonë, që përcaktoi shqiptarët e sotëm pasardhës të pellazgëve, ishte Johan fon Han, i cili vazhdoi kërkimet e veta historike e gjuhësore gjatë 40 vjetëve… Studiuesi arbëresh në Itali, Jeromin De Rada, mbrojti të njëjtën tezë, duke provuar se toponimet pellazge mund të shpjegohen vetëm nëpërmjet gjuhës shqipe.

Herodoti, “Babaj i historisë”, i ka përmendur shumë herë pellazgët. Të gjitha trevat që më vonë u quajtën “Greqi”, fillimisht quheshin pellazgji…

Ai pohon se vendi i kultit, apo vendi i shenjtë parahelen, më i lashtë dhe i vetmi i njohur, ishte ai i pellazgëve në DODONË. Kjo është vërtetuar nga HOMERI (IliadaXVI. 234), i cili e trajton ZEUSIN, jo vetëm si pellazg për nga origjina, por ai e cilëson për më tepër “DODONAS”. (Aref Mati Mikena, f 67).

Karl O. Myler thotë: “…me shumë mendjemprehtësi të depërtohet në historinë e Greqisë, më shume vëmendje t’i kushtohet elementit pellazg të sakrifikuar deri më tani”. Nieburi zbuloi arsyen kryesore të zhdukjes së qytetërimit pellazg nga pushtuesit “semito – egjiptianë”. Epiqendër e këtij qytetërimi është Tempulli në DODONË. Historia e pellazgëve, një nga popujt më të vjetër të njohur të Evropës, është zanafilla e qytetërimeve më të mëdha Eurpiane: greke dhe romake. (M. Aref “. (Shqipëria”, f. 45).

Plini Plaku Gaius Plinus Sekundus 23-79 e.j.: “Ilirët kanë krijuar të parin alfabet dhe romakët shkrimin e tyre e morën nga Ilirët”.

Në të tre shtetet pellazge, Iliri, Maqedoni dhe Epir, malësitë e pamposhtura dhe relievi tepër i thyer i (lartësia mesatare më e larta e Evropës, rreth 700 m. mbi nivelin e detit, me malet që kulmojnë 2800 m.) kane ruajtur të paprekura: kulturën, gjuhën, zakonet, doket dhe kostumet e lashta të tyre. Kjo është fosile e gjallë e gjuhës pellazgo-Iliro-shqipe të sotme. (M. Aref “Shqipëria, f. 67).

Robet d’ Angeli thotë: “Vetëm pesë shekuj pas Homerit dhe homerikëve, kanë filluar të përkthehen ato që tashmë ishin hartuar e shkruar në pellazgjishten. Poemat janë shkruar në gjuhën pellazge për t’u kënduar nga vetë autori (“to be sung by himself”), thote R. BENTLEY) dhe rrjedhimisht për t’u kuptuar nga e gjithë bota, shumica e së cilës fliste vetëm pellazgjishten: është pikërisht po kjo gjendje shoqërore, që pas vitit 1800 pas K. dhe 1821, në epokën e Pavarësisë së Greqisë, gjatë së cilës popullsitë e quajtura dhe te mbajtura si helene, nuk ishin në të vërtetë veçse shqiptare. (“Enigma”, f 136).

Aref Mati shkruan: “Këto dy poema u përkthyen në gjuhën “greke” Semito-egjiptiane
dhe u përhapën në kohën e tiranisë së Pisistratit (600-527 dhe në vijimësi nga Hiparku i biri Pisistratit dhe nga Pindari (510-438) dhe Eskili (525-456). Dhe në shekullin e II p.e.s. pellazgjishtja u përkthye në gjuhën latine.

Fenikasit pellazgë, të themeluar në vitin 814 p. k., filluan pushtimet koloniale nga viti 775 p.e.s. në Kartagjenë u përhap në perëndim, në lindje në Sidon, Tir, Biblo, El Mina tej. (M. Aref f. 16 Shq.)

Prof. Dr. Vedat Shehu shkruan: “Fatkeqësi! Greqia e Ungjillit Bizantin u ngrit mbi qytetërimin e shtetit pellazgo-Ilir, shqiptar, Arban – Alban, Arnaut- Arvanit. Po ashtu u ngrit duke përvetësuar: kulturën, artin, letërsinë, shkencën e lashtësisë, klasicizmin antik të ngritur në gjuhen antike të qytetërimit pellazg…”. (V. Shehu internet, mars 2013).

Ernest Renan, Arkeollog, në Finiki kishte zbuluar mijëra monedha të vjetra floriri në vitin 1860, qelqi, masa të peshës, lopata, ngjyrën dhe pëlhurën e ngjyrosur. Gjithë Mesdheu u bë toka e gjuetisë për tregtarët e fenikas: Qipro, Kretë, Kartagjenë, Maltë, Sicili, Sardenjë, Kadikës, Mikenë, Korinth, Finiq (afër Delvinës, ndërtuan kështjellën). Themeluan dy banka, të Tirit dhe te Kartagjenës. Pellazgo-fenikasit u morën dhe me tregtinë e skllevërve. Kudo ndiheshin si në shtëpinë e tyre. Semito-egjiptianët “Greket” dhe romakët e shikonin me admirim, të përzier me përbuzje këtë aftësi përshtatjeje të fenikasve. Poemat homerike iu bëjnë homazhe fenikasve për aftësitë artistike. Romakët flasin për besnikërinë fenikase”. (Karl Grimberg , “Historia…” vol. I, f. 210).

M. Arefi citon Emil Miro, J. Berard, Finley … sipas autorëve antike, Pellazgët dhe fiset e tyre të shumta të një trungu, luzmonin në rajonin ballkano-danubian dhe në pellgun e Mesdhetar përpara mbëritjes së semito-egjiptianëve “grekë” në shek. VII p.e.s. (Herodoti 1, 56, 58, / II, … Tukididi 1, 3, etj.): Në Ballkan, duke përfshirë të gjithë pjesën e jugut, ndër të cilat Thesalia, Atika, Argolida, Lakonia,Arkadia… Ilirët, Trakët, Peonianët, Dardanët, Tribalët, Thesprotët, Mollosët, Kaonët, Dakët, Kretasit. Etj. Homeri XIX, 177 / Herodoti 1,56, 57, 58, / VII,94, 95 etj. Ishujt e Egjeut (Pellazgët tirrenian, karianë, lelegë, lisianë.); Azisë së Vogël (pellazgët, trojanë, teukër, lidianë, japodë, dardanë, frigjianë, kaukonë etj.); Itali (pellazgët, ligurë, etruskë, mesapë, japigë, pesenianë, daunianë, venetë etj.); gadishulli Iberik (iberët, baskët); Kaukazi (kolkidianë, kaukazianë etj.); Qipro (driopët); Palestinë (fenikasit, filistinët, girgashitët, jezbuzianët… etj. Ky popull “parahelen” pa dyshim që ishte zhdukur, ndërkohë që ai përvijoi në Shqipëri nëpërmjet thrako-ilirëve të fundit, paraardhës të etnisë pellazge. (M. Aref “Shqiptarët”, f. 39.) Dhe më tej paraqiten dy harta me shtetet pellazge prej shekuiit 8-5 p.e.s. te pushtimeve koloniale për gjatë Detit Mesdhe dhe Detit të Zi: Ilirët me të gjelbër, Thrakët me të verdhë, Lidianët, me vjollcë, Fenikasit me të kuqe. Është vërtetuar se në luftën 7 vjeçare ndërmjet Athinës dhe Korinthit, në fillim të shek VI p.e.s. fituan Athinasit dhe Korintet u shpërngulën dhe krijuan koloni në Iliri: Butrint, Durrës, Apolloni, etj. Kolonizatorët nuk ishin “greke” por pellazgë, të ardhurve nuk u duhej përkthyes, se ishin i të njëjtës racë dhe gjuhë pellazge.

Edwin Jacques thotë: “Një shkrirje unike midis energjive të tokës pellazge dhe kulturës së hollë mionike, solli si rezultat rreth viteve 1600-1400 dhe më vonë, nga vitet 1400-1100 p.e.s. qytetërimin mikenas në Mikenë. Princët Pellazgë u strehuan në Kala të fortifikuara mirë, në maja kodrash. Tukididi na thotë, se Akropoli, më i njohur i botës, ai i Athinës fqinje, nuk u ndërtua nga grekët, por nga këta pellazgë. Banorët e parë u vendosën aty para vitit 2000 p. e. s.; më vonë u shndërrua në një fortesë. (“Shqiptaret”, f. 67). Harta e tregtarëve Fenikas ne Detin Mesdhe dhe në Detin e Zi, përgjatë shekullit te VIII – V, me dy banka ne Tir dhe Kartagjenë.

Shqiptarët kanë bërë karrierë në vende të tjera, duke afruar shërbimin e tyre. Kanë ditur të vlerësohen falë cilësive të tyre si udhëheqës, strategë, me ndjenja miqësie, mikpritje dhe me besën e famshme. Kanë bërë karrierë (perandorë, gjeneralë, mbretër, papë. Guvernatorë, arkitektë, skulptorë, piktorë, mercenare et…) ndër grekët, romakët, venetët, bizantët, turqit, egjiptianët (148 vjet dinasti shqiptare nga Mehmet Aliu dhe 60 vjet gjeneral mercenar Mërkur Bua Shpata në Evropë). Mikena 84.)

Nga shekulli V para Krishtit deri në vitin 168 para Krishtit, data që u pushtuan shtetet pellazge (Iliria, Epiri dhe Maqedonia) nga romakët, të cilëve gjithsesi u kishin dhënë më shumë se 20 perandorë dhe me dhjetëra gjeneralë. Sipas Lukanit romakët kanë mësuar artin luftarak në Ilirinë e Jugut (Shqipëria e sotme), në veçanti në Dyrrahium (Epidami i lashtë, Durrësi i sotëm) dhe në Apolloni (Pojani i sotëm). Cezari zhvilloi në Durrës betejën e tij kundër Pompeut, përpara se ta mundte atë në Farsallë në vitin 48 p. e. s. Gjithashtu Ciceroni u syrgjynos në Durrës. Katula e quan Durrësin taverna e Adriatikut. (Mikena f. 214.)

Probi 276-282 Perandor romak nga Sirmiumi i Panonis së Ilirisë. Ai formoi koloni bujqësore me ushtarë, kur nuk ishin në luftë. Kur ishte komandant në Egjipt, legjionet e tij kryen punime të mëdha për të përmirësuar lundrimin mbi Nil. Në Iliri, që ishte atdheu i tij i lindjes. Probi vuri ushtarë të mbyllnin vreshta. Por ata ishin rebelë në shpirt dhe e quanin një degradim të prodhonin me djersë atë që mund ta fitonin me armë në dorë, se vullneti i ushtarit profesionist ishte lufta, që i sjell fitime dhe jo puna e bujkut dhe e argatit. Kur legjionarët humbën durimin, në një ditë verë të vitit 282 e. j., po punonin për të tharë kënetat e Sirmiumit, vendlindja e Probit, ushtarët flakën tutje shatat dhe lopatat, rrëmbyen armët. Perandori e pa rrezikun dhe u mbyll në një kullë. Turma e egërsuar shkallmuan dyert, u turrën mbrenda dhe një mijë shpata e copëtuan trupin e Probit. (Tajar Zavalani “Historia e Shqipërisë”, bot.1998 f. 41-57).

Ushtarët e Probit e thyen heshtjen dhe e morën hakun kundrejt perandorit. Ndërsa ne, pas 2300 vjetëve heshtim. Duke parë drejtuesin me hosten në dorë që drejton parmendën që e tërheqin dy buaj xanzarë për të shkallmuar këtë vend.

Në këto dy dekada, janë botuar shumë libra që flasin për lashtësinë tonë, të cilët përpara 1990 nuk mund të botoheshin. E vetmja anë pozitive i kohës së “pluralizmit”, është lënia e lirë e shtypit dhe shumë njerëz, si vetë ky artikullshkrues, nuk merrnin asnjë referencë të asaj kohe. Pse? Nuk duan të kujtojnë emrin Pellazg. Kanë marrë referenca edhe nga Akademia e Shkencave, kur kjo Akademi nuk mbrojti figurën e rilindasit të madh Naim Frashëri, që me urdhër të guvernatorit Janullatos e prishën shtëpinë e kulturës “Naim Frashëri” në Përmet dhe në vend të saj ngritën kishën greke, dhe më tej buldozeri natën hodhi për tokë shtëpinë muze të flamurit dhe të Themistokli Gërmenjit në Korçë dhe një mëngjes u gdhi gurë mbi gurë. Dhe ju akademistë shqiptarë, në vend që të luftoni kundra përçapjeve skandaloze greke, keni kaluar në përkrahje të kishës greke, duke shkelur amanetin e Nolit, me tradhti të hapur.

Janullatosi i pranuar nga tradhtari Ramiz Alia, që nga viti 1991 ka uzurpuar kishën Noliane dhe po varros gurë dhe po zhvarros kufoma. Gurët me shkrime greke i vendos në themelet e kishave shqiptare (si te kisha e Linit në Pogradec) për t’i quajtur kisha greke dhe nga ana tjetër zhvarrosur shqiptarë për ushtarë grekë të vrarë para 73 vjetëve dhe sarkofagët i mbushi me kufoma të moshave të ndryshëm shqiptarë. Si është e mundur që qeveria dhe Akademia e Shkencave hesht?!… Kjo gjendje tregon as më shumë as më pak, për parmendën me dy buaj, që ka vënë përpara Janullatosi që e drejton: Këta janë drejtuesit e shtetit tonë që morën vulën e turpit, që do të urrehen gjithmonë nga brezat e ardhshëm, për kthimin e kombit Shqiptar përmbys, për t’u helenizuar, dhe për ta bërë Shqipërinë një provincë greke, kurse ne të gjithë heshtim.

U krijua shoqata “Qendra Studimore Pellazgjike” në Tiranë, më 15-4-2011, u ftuan dhe nuk morën pjesë përfaqësues nga qeveria dhe Akademia e Shkencave. Pse? Bllokadë për emrin pellazg… Po kështu as në Sorbonë, Paris me 3-1-2012 në mbledhjen për marrjen e doktoraturës nga Aref Matit “Kërkime mbi pellazgët, si origjinë e civilizimit grek”, as ambasadori i Shqipërisë në Francë nuk morri pjesë. Pse? Bllokadë kur flitet për emrin Pellazg.

Prof. Dr. Eshref Ymeri flet: “Marrëdhëniet Shqiptaro-greke. Një paqe e armatosur”.

“… Pushtimi i kishës ortodokse fanoliane prej një uzurpatori dhe mashtruesi të thekur, si Janullatosi…

Kjo nepërke greke, ka 21 vjet që po zvarritet nëpër Shqipërinë e Jugut, duke mbjellë gjithandej helmin e greqizimit… Organizon akte terroriste, siç ishte masakra e Peshkopisë e vitit 1994. (ushtarët roje me pushkë pa fishekë. Shën. im)… Ajo nepërkë ka qenë përherë armiqësore, tinëzare dhe e shoqëruar me shfaqje flagrante urrejtjeje dhe agresiviteti… Janullatosi si pararojë e shovinizmit grekomadh, në mënyrë që t’u thuhet breznive pasardhëse se Shqipëria e Jugut është, demek, tokë greke. Prandaj ndërton varrezat e ushtarëve agresorë grekë, manastiret dhe memorialët e ngritur në nderim të tyre, në Përmet, në Gjirokastër, në Korçë e gjetiu pikërisht këtë qëllim kanë.

“Dosjen e zezë të Greqisë” që prej vitit 1913 e deri tani, klasa politike shqiptare duhet ta hapë dhe ta demaskojë botërisht shtetin grekë dhe kishën shoviniste greke, si një shtet kriminal dhe si një kishë kriminale në qëndrimin ndaj kombit shqiptar… Klasa politike shqiptare, duhet ta ndërmarrë, pasi ta ketë pastruar Shqipёrinë krejtësisht nga priftërinjtë grekë, si dhe nga krejt varrezat e ushtarëve agresorë grekë, nga manastiret dhe memorialët në nderim të tyre, për të cilat i duhet kërkuar Greqisë, t’i zhvendosë në territorin e vet. Dhe nëse Greqia nuk pranon, atëherë duhen vënë në punë buldozerët… (nga interneti mars 2013.)

“Një ditë të bukur do të vijë në pushtet një klasë politike me dinjitet të vërtetë kombëtar, ta “skanojë” klasën politike që ka qenë në pushtet që prej vitit 1991. Kjo është e domosdoshme…” .

RASIM BEBO, Addison, Çikago, mars 2013

PABESIA E PESHKOP DOROTHEUT- ÇAMËRIA E PËRGJAKUR

March 21, 2013 by dgreca

Nga Rasim Bebo/ Adison, Çikago/

Kanё qёnё tre gjeneralё shqiptarё, tre renegatё, tre qё u kanё shёrbyer armiqve tanё shekullorё me devotshmёrrri. Ipari Ballaban Pasha nga Himara, i shёrbeu turqisё. I Dyti Mark Milani, i shёrbeu sllavo malazezeve. Dhe i treti Napolon Zerva nga fshti Zervё i Sulit tё Çamёrisё i shёrbeu Kishёs dhe qeverisё greke. Por ata erdhёn si armiq bёnё zullum dhe ikёn. Por Gjeneral Ramiz Alia ua kalon atyre, ky sinon tё shkatёrrojё gjithё shqipёrine me dy fima kompllotuese. Vazhdon dhe askush nuk e ndalon, Dhe ne prap po aty.

Xh. Santaiana i universitetit tё Harvardit. “Na kujton ne tё gjithёve se ata qё nuk kujtojnё tё kaluarёn janё tё dёnuar ta pёrsёrisin atё”. (1)

Nё vorbullёn e Luftёs sё Dytё Botёrore, Çamёria ka qёnё njё dorё ujё nё oqean, por kthimi i saj nё njё thertore dhe dёbim, na kujton thёnien e Viktor Hygoit: “Madhёshtia e njё populli nuk varet nga numuri i banorёve, ashtu si madhёshtia e njё njeriu nuk varet nga gjatёsia e trupit”.

Ne duhet tё kujtojmё tre kryegrekёt shovenё qё kanё qёnё dhe janё mё anti shqiptarё si: Shёn Kozmai, Peshkop Dorotheus, Peshkop Janullatos etj., pёr kёta Thimi Mitkon thotё: “Dhashtё Zoti e tё ketё Shqipёria fat tё mirё, se kemi shumё armiq dhe mё tё mёdhenjtё janё grekёt qё na luftojnё me kishё e konsuj” (2).

Por kёtyre ua kalon partiaku Ramis Alia. “Ky bёn haptazi punёn e grekut, po njё pune edhe mё tё rezikshme, qё s’e bёjnё dotё as vetё grekёt” (Mazar Dino). Dhe ne po kёtu.

Zhan Klod Faveirial thotё: “Murgu Kozma, ka qёnё tepёr rrёnimtar pёr kombin shqiptar … ky nuk predikonte ungjillin, por kёrcёnonte me shkishёrim nga patriakati grek tё gjithё shqiptarёt qё nuk flisnin vetёm greqisht. (Vendin e Shёn Kozmait sot e ka Genc Pollo shёn. im) Arevantini thote se ai predikonte edhe kundёr çifutёve, dhe se çifutёt e denoncuan tek Kurt Pashё Berati dhe ky dha urdhёr per ta vrarё duke e ngulur nё hu, mё 24 gusht 1779”. (3). I nderuar Lexues, krahaso: qeverin e sotme me qeverin e Kurt Pash Beratit dhe Shёn Kozmanё e 250 vjetёve mё parё me Peshkop Janullatosin Sot.

N. Zhango shkruan: “Dhespoti i Paramithisё Dorotheus ёshtё perfaqesues i qeveris greke nёn mbrojtjen e autoriteteve gjermane. Nё bashkёpunim me kishёn, gjenerali grek Ralis, komandant i forcave pro naziste dhe kolonel Tavullavis, ministёr i mbredshёm dhe kolonel Napolon Zerva, shkruan urdhёrin: Policia dhe xhandarmёria greke tё vihet nёn urdhёrin e nazistёve gjerman. Zerva u vu nё krye tё EDES-it, organizatё terroriste, ushtri bandash, e ngritur 10-3-1941 qё vepronte nё Epir”. (R. Bebo “Dodona…”, bot. 2007, f. 517).

“…Nё mbarim tё vitit 1939, nёn drejtimin e dhespoptit tё Janinёs dhe tё qeverisё greke u thirrёn: Rigenjtё e Paramithis,Pitulenjtё e Gumenicёs, Niko Kufulla i Filatit, Spiro Garo nga Parga. Dhespotёt e kryekishave tё Paramithise, Prevezёs, Pargёs etj., Kёrkuan ngritjen e cetave tё pёrbёra prej vrasёsish, pёr tё zhdukur çamёrit sapo tё pёlciste lufta e pritur greko-italjane” . Po aty “Ti vrasim tё tёrё, qё tё mos gjёnden nё Çamёri asnjё shqiptar mysliman e kёshtu tё mos ketё Shqipёria ç’tё kёrkojё”. Tha dhespoti i mitropolisё sё Janinёs. Kёrkesa e tij u pёlqye nga shumica dёrmuese e tё pranishmёve me pёrjashtim tё dy vetёve: Niko kufulla dhe Spiro garo. “Jo, kёtё ne s’mund ta bёjmё, se do na vrasin njerёzit tanё nё Shqipёri”, thanё ata. Pas atyre fjalёve u hoq dorё nga shfarrosja nё masё me atё mёnyrё, po prapёseprapё çeta si ajo e Thoma Pitulit, e Vasil Ballemit me shokё, pas shpёrthimit tё luftёs bёnё shumё vrasje nga mё tё ndryshmet”.(4)

Jorgos Margaritis shkruan: “Mё 6 dhjetor 1942 njё nga udhёheqёsit mё seriozё dhe mё tё fuqishmit e çameve, Jasin Sadiku , u vra (nga Vasil Ballёmi shёn im). Menjёherё njё ditё mё pas, nga komiteti i spatharajve, kryetari i tij Vasilios Tsupis, prifti Spiridhom Nutsis si dhe nёntё barinj u vranё dhe u rrёmbien 1000 dele. Nё mbremjen e datёs 9 mbi 300 muhamedanё u nisёn nga Margёlleçi pёr tё sulmuar fshatin Spathar… Kyetari i muhamedanёve Luto Rojba, vjёhёri i sёbijёs sё Jasin Sadikut, thirri Dhimitёr Xhimёn nga Morfati, pasi i tregoi pёr sulmin qё po ndёrmerrnin, i kёrkoi “besa-bese” pёr asnjanёsi dhe besim reciprok. Por pёrleshjet vazhduan. Dhe mё tej”. Jorgos Margaritis vzhdon: “…EDES-it (Ushtria Demokratike Kombёtare Greke) dhe ELAS-it (Ushtria Çlirimtare popullore Greke), kishin njё emrues tё pёrbashkёt pёr kundra Çamёrisё myslimane”. (5)

Mё 21 shkurt 1944, Nuri Dino i dёrgon njё letёr Shefqet Peçit: “Mjaft gjak shqiptari vaditi tokёn tonё, mjaft larg u dёgjua afshi i popullit tonё pёr liri dhe kjo mjafton pёr tё nesёrmen, po e nesёrmja duhet tё na gjёjё tё bashkuar me shumё se kurrё… Pёr hirё tё gjakut qe na bashkon dhe tё zakonit, qё s’smund tё na ndajё”. Asnjё pёrgjigje nga Shefqet Peçi. (6).

Kёshilli ishte njoftuar sa duhet pёr grackёn e pregatitur nё Paramithi nga Metrpoliti Dorotheus me zervistёt, por fatkeqёsisht nuk i vlerёsonin. Agjentura greke shtoi pёrpjekjet pёr tё mashtruar myslimanёt me fjalё mё tё mira si: “Mos kini frikё, se s’u nget kush as me njё lule. Askujt s’ka pёr t’i hyrё gjёmb nё kёmbё. Pastaj ju jeni me mallё gjё, si do tu ktheni krahёt e t’i lini shkretё t’i hajё deri e dosa?”

Riza Nezhipi dhe Din Met Meri nga Paramithia, u njoftuan nga mikui tyre Harallamb Kalojeropulli nga njё fshat i
Janinёs, Napolon Zervёn e kam dёgjuar vetё qё ka thёnё: “Çamёve duhet t’u afrohemi dhe t’i marrim me tё mirё, qё tё mos tё na ikin nga duart deri sa tё zёmё kufirin. Pasi t’i kemi mbillur si ne vathё, jo vetёm nga njerezit qё nuk do te lemё nё kёmbё shtruar, po do shkojme nё thike edhe macet e tyre. Brёnda datёs 10 qershor 1944, Rizai vrapoi nxitimthi nё Paramithi pёr t’i njoftuar. Po krerёt si myftiu Hasan Abdulla, Sali Hafizi, Hafiz Abdulla, Abedin Bako etj., kёta nuk ua vunё veshin fjaleve tё Rizait: -Grekёrit u afruan tek dera dhe kanё vendosur tё na shuajnё me kuç e me maç; tё ikim sa janё akoma udhёt hapur!

Myftiu Hasan Abdullai me shoket e tij, ishte aq vendosur nga premtimet e peshkop Dorotheus, dhe u pёrgjigjej: “Qeveria greke nuk mund tё lejojё tё bёhen kёtu gjёra tё tylla, se turpёron veten e saj dhe njollos pёr jetё historinё e kombit tё vet, -pёrfundoi Myftiu Hasan Abdullahu. -Ato qё thua ti, janё profka e pallavra tё atyre qё duan tё na trёmbin qё tё ikim e t’u lёmё pasuritё tona, -tha myfti Sali Hafizi.

U ndeshёn dy kundёrshtarё kryesorё: Myftiu nga njёra anё, qё ngulmonte pёr tё mos u shpёrngulur dhe Mazar Dino kryetar i kёshillit nga ana tjetёr qё kёshillonte zhvendosjen, pёrkohёsisht tё paktёn nё fshatrat mё nё thellёsi dhe tё mbrojtur si, Mazrekё, kurtes etj.

Me qё askush nuk lёshoi pё, Mazari i tha: -Ti bёn haptazi punёn e grekut, po njё punё edhe mё tё rrezikshme qё s’e bёjnё dot as vetё grekёrit. Myftiu iu pёrgjigj: -Ti, po e pe keq kёrcet e ikёn, po populli s’ka nga vete. Kam 31 vjet qё kam vazhduar kёtё udhё vetёm e vetёm qё tё shpёtoj njerёzit nga therja dhe zhdukja. Myftiu kishte besuar te besa e dhёnё e Mitrpolitit Dorotheus, por ishte besё kishёs greke.

Kёshilli arrestoi myftinё dhe disa nga mbёshtetёsit e tij mё tё rёndёsishёm nё tёrё Çamёrinё si: Qazim Rexhepin nga Paramithia, Isuf Izetin nga Varfanji, Xhafer Xorxin nga Filati e tj. Pati ndёrhyrje te komanda gjermane, i cili i detytoi Kёshillin t’i lёshonte tё burgosurit.

Çdo ditё qё kalonte dhe mendimi pёr tё ikur shtohej, dhe pёr tё ndaluar shpёrnguljen u pёrdor dinakёria greke. U ftuan nё takim Myftiu i Paramithise Hasan Abdullai, Sali Hafezi dhe Qazim Rexhepi. Takimi u bё nё fshatin Popovё. Pala greke (EDES-it) kryesohej nga Lefter Shtrungari, me tё mernin pjesё edhe dy oficerё anglezё qё bashkёvepronin me Zervёn. Morёn premtimet greke se Çamet do tё bёhen fuqiplotё! Njerёzit tё mos ikin! Ju japim fjalёn e nderit se nuk do tё preket njeri as me njё lule. U fol se u kishin dhёnё 3000 sterlina. “Jepuani, se atje do t’i gjёjmё tok me krerёt e tyre, kishte thёnё Napolon Zerva”.

Mjedisi aq i vrerёt e tejet kёrcёnueshёm pёr çamёt myslimane, Çam tё krishterё njoftonin çamet myslimanё pёr rrezikun qё po afrohej. Kёshtu Trifon Bello, fqinjit te vet,Ibrahim Katiut i tha: – Ikni sa mё parё, se do t’u vrasin tё gjithёve!

Dhe pyetjes: Pёrse do na vrasin? Trifoni iu pёrgjigj: -ёshtё urdhёr! Janё betuar, kanё shkelur kriqin qё tё mos lёnё gjallё asnjё nga ju. Ibrahim Katiu ishte i bindur pёr rrezikun, por prapё rrinte nё mёdyshje, deri sa Llaq Çavo, po nga Paramithia, i shkoi fshehura natёn nё shtёpi dhe i tha : – Ik shpejt po munde mos tё tё zёrё as mёngjesi kёtu! Do t’u vrasin pa njё pa dy. Hristo Bika i pati thёnё Haki Bilalit: -Ngrehuni e ikni njё sahat e mё parё, sepse zervistёt janё betuar qё çdo mysliman qё tё zёnё, tё madh apo tё vogёl do ta shkojnё nё thikё.

Erdhёn lajmёtarё nga Margёlleçi, Gumenica, Vola, 24 orё para masakres nё Paramithi pёr tё mbushur mёndjen, qё njё orё e mё parё popullata tё kalonte nё fshatrat malore nё perёndim pёr ballё qytetit, ku gjёndeshin nё vend dhe fuqi tё afta pёr mbrojtje, por Myftiut tё Paramithisё nuk ja kthien mёndjen.

Rojet e pakta mbrojtёse tё qytetit, dalluan se gjatё natёs se 26 dhe 27 qershorit 1944, zervistёt po i afroheshin Paramithisё nga tё tria anёt: jug, lindje, veri. Nё mёngjes herёt, mbrojtёsit e vendosur nё Gallata, goditёn kolonёn qё po zbriste nё qytet nga ana e Shkallёs. Shpёrthyen breshёri tё dendura pushkёsh dhe mitrolozёsh; ishin tё vendosur tё luftonin deri nё fishekun dhe pikёn e fundit tё gjakut, pasi ishin tё bindur se rrugё tjetёr nuk kishin. Mirёpo, dhespot Dorotheus, nёnprefekt Kanellopulli vrapuan tek myftiu Sali Hafezi dhe i mbushёn mёndjen pёr ndёrprerjen e qёndresёs, pasi zervistёt do tё hynin nё mёnyrё paqёsore dhe nuk do tё ngacmonin kёrkёnd. Myfti Sali Hafёzi e hёngri atё rreng dhe sёbashku me dhespotin e tё tjerё, u ngjitёn nё Gallata. U bёnё thirrje luftёtarёve tё ndalonin zjarrin, duke u zotuar se zervistёt nuk do tё bёnin as dёmin mё tё vogёl dhe ia rritёn t’i bindnin. Zervistёt u pritёn nё hyrje tё Gallatait nga Dhespoti Dorotheus dhe Myftinjtё Sali Hafuzi, Hasan Abdullai dhe parёsi myslimane e tё krishtere.

Historiani Jan G. Sharra “Historia” f. 660 thotё: “Zervistёt e regjimentit te XVI-tё, tё komanduar nga major Kranjai, mbas takimit me Thespot Dorotheus, njofton: “Urdhёrohen tёrё ata qё kanё armё t’i dorёzojnё menjёherё, se qetёsinё do ta mbajё ushtria. Askush tё mos ketё frikё! Kёdo e quajmё vlla! Duam tё bashkёpunojmё dhe tё ndihmojmё njeri tjetrin”. (Fletore “Bashkimi” nr. 681, dt. 3-7-1947). (6).

Rreth mesditёs, kur ende nuk kishte mbaruar mirё dorёzimi i atyre pak armёve qё ndodheshin nё duart e qytetarёve dhe kur tregtarёt, qё besuan shpalljen, sapo kishin çelur duqanet, zervistёt grupe-grupe tё pёrbёrё nga Çomenjtё, Dokenjtё, Pantazenjtё, Paskot e shumё tё tjerё gjakatarё, tё drejtuar nga oficerё u derdhёn egёrsisht mbi popullatёn (kujtime nga Elmaz Asllani nga Paramithia, dt. 1906). Ndёr vrasёsit ishin edhe: prift Andoni, robaqesja Athina, Samarbёrёsi Çil Coni, Nikoll Rafti etj. Ata qёllonin kёdo qё shihnin dhe vrisnin kёdo qё gjenin pёrpara. Me tё dёgjuar krismat e pushkёve dhe tё mitrolozave njerёzia ia dhanё nё pikё tё vrapit nga tё mundnin pёr tё shpёtuar sikush kokёn e vet. Me tё shumtit u derdhёn drejt anёs perёndimore, nga mendohej se mund tё mos ishte mbyllur ende. Pati raste qё e njёjta familje nё vrap e sipёr tё shkёputej mё dysh: familja e Çafa Miles, ndёrsa Çafaj me njёrin nga bijtё, Sadiun dhe fёmijtё e djalit tjetёr, Hakiut, arritёn tё kalonin, ndёrsa Hakiu me tё ёmёn, Salihen ua prenё udhёn, (u mbyll rrethimi) Hakiun e mbёrthyen disa zervistё dhe nё sy tё sё ёmёs, e vunё poshtё dhe i prёnё kokёn. Pastaj ngritёn nga muri njё pllakё tё madhe guri dhe, ia vёrvitёn mbi kokёn e prerё ia benё petё. Salihen e mbyllёn nё burg. Rrugёt dhe sheshet u mbushёn me tё vrarё: 5-6 kёtu, 7-8 atje, 10-12 me tej. U krijua njё tmerr i pashembullt.

Duke kёrkuar shpёtim futeshin nё shtёpitё e krishterёve si nё ate tё Jot Barbes etj., po pёr habin e tyre vete ata po ua hanin kokёn!

Dёshmitaria Fetije Saliu, po nga Paramithia tregon se, kur zervistёt u turrёn tё thernin Maksutin 6 muajsh dhe, e ёma e mbuloi djepin me trupin e vet, zervistёt i ngulin thikёn nё kurriz ajo u pёrplas pa frymё nё dysheme.

Te shtёpia e Myfti Hasan Abdullait, drekuan Taq Shtrungari me 7-8 trima, pasi hangrёn pёr 2-3 orё, u pa besa qё kishte dhёnё peshkop Dorotheus myftiut. Atё e kapёn nga mjekra dhe ja prenё kokёn, therёn tё shoqen tё birin dhe pas perdhunimit tё bijёs e therёn edhe atё. Plakun 80 vjeçar, Shaban Gazirin e bёnё copa-copa. Dy tё fshehur nё trarёt e tavanit Elmazi dhe Tahsimi, u spiunuan nga “miku” Thoma Faço. Menjёherё i theren. Po kjo tragjedi ndodhi edhe nё shtёpin e Sali Hafёzit nga major Kranjai. (tregim nga Shefqet Sulejmani nga Paramithia (dt. 1926)

Historiani grek N. Zhango thekson: “Njerёz tё egёr e barbarё qё kёrkonin lira e plaçka hynin si zotёr nё shtёpitё, dhunonin vajza e gra dhe vritnin kё donin. Ç’tmerr, ç’farё neverie! Njё shtazёri e padёgjuar, jashtё çdo llogjike njerёzore. Historia fsheh fytyrёn nga turpi”. (7).

Mbi kёtё holokaust, Niko Zhango vazhdon: “Fati i tё burgosurve nё Paramithi u bё e njohur me gjakёsitё nё vazhdim. Erёkundёrmonjёse nё shtёpin e Sali Hafezit me tre kate dhe mbi 30 dhoma ku mbaheshin tё mbyllur mbi 500 gra e fёmijё nёn moshёn 15 vjeçare. Vdekje fёmijesh, pamje rrёnqethёse e grave myslimane qё hiqeshin zvarre dhe pёrdhunoheshin gjysmё tё vdekura. (8).

Hisoriani Beqir Meta shkruan: “Masakrat nё Paramithi vazhduan 4-5 ditё. Gjatё kohёs, kur nё qytet po kryheshin masakra tё tmerrshme, Mitropoliti Dorotheu, i cili kishte qёnё garant pёr moscёnimin e popullsisё myslimane, festonte “fitoren” me komandantёt e bandave dhe bekonte krimet e tyre. Ky mitropolit, deri nё kёtё kohё, kishte qenё njё nga bashkёpuntorёt mё aktivё tё gjermanёve” (9).

Dёshmitarёt tregojnё pёr shtepin e myftiut “burg”: “Na jepnin njё fetё bukё misri , as 100 gram nё ditё dhe njё lugё bizeleje ose fasuleje pa kripё. Llambro Miho nga Paramithia ishte i vetmi njeri qё na ndihmoi pёr tё mbajtur shpirin. Ai kishte njё furrё buke dhe gjelltore. Ai vinte çdo ditё dhe na sillte buke dhe gjellё, ne na binte nga njё kafshitё se ishim shumё. S’kishim as me se tё laheshim e as ku tё laheshim, flinim ngjitur me njeri tjetrin! Na piu morri, sёmundjet dhe uria , dhe kёshtu vdisnin 5, 6, 7, dhe 10, 12 ne dite”. (10).

Erdhёn disa mjekё anglezё, tё veshur me maska, sepse ne, veç se tё sёmurё, kutёrbonim nga fёlliqёsia. Mjekёt pasi na vizituan u thanё: “Ja zboni, ja vritni, se brёnda pak ditёve do t’u marrin edhe juve me vete nё atё botё”. Kёshtu Mitro Bello na solli ca ushqime dhe na nisёn 250 gra e fёmijё shumё tё raskapitur, morrёm rrugёn Minine, Filat, Koske dhe mbritёm nё Shqipёri.

Jorgos Margaritis:…Me gjithё premtimet e peshkop Dorotheus dhe Napolon Zervёs, mbrenda pak ditёve, mё 27 qershor, ditёn e parё tё “çlirimit”, qyteti u kthye nё thertore. Tё gjitha dёshmite nga çdo palё qё tё vijnё, bien dakord nё shtrirjen dhe dhunёn e vrasjeve e tё keqtrajtimeve nё kurrizin e banorёve myslimanё…-u vranё nё mёnyrat mё çnjerёzore, mbrenda dhe pёr rreth qytetit. Keqtrajtimi i pёrgjithshёm i grave dhe rrёmbimi i pasurive…” (11).

Historiani Jan G. Sharra vёren: “Urrejtja dhe egёrsia qё ziente nё vetdijen e tyre, shpёrthyen me furi mbi gratё, fёmijёt, pleqtё dhe tё pafajshёm tё tjerё. Shumё çamё islamё zervistёt i rrёzonin tё gjallё nga ura e Naçit pranё Filatit. Nёnave u rrёmbenin fёmijtё nga duart e nga gjiri u ngulnin bajonetёn dhe i ngrinin lartё. Po para syve tё nёnave vrisnin djelmoshat 15-18 vjeharё. Egёrsia greke mbi popullin cam, kalon çdo lloj instikti kafshёror. Njё grua nga fshati Kacjan me foshnjёn ende nё gji, zervistёt e ndanё me spate nё katёr pjesё dhe e varёn nё njё pemё; sё toku me gjakun i rridhte dhe qumushti i gjinjeve. (12)

Sipas Niko Zhangos : “Tёrё çamёrit qё u gjetёn nё Karbunarё u vranё dhe u hodhёn nёpёr hendeqe: njё nane me 7 fёmijё si edhe tё vegjёl tё tjerё; 3 vajzat e Muharem Agushit, nusja e Hodos dhe Ajshe Agushi. Ndёrsa Lefter Shrungari me shokё, Mehmet Qamilit i vranё nё shtёpin e vet tё ёmёn dhe tre tё bijat; tё shoqes shtatzanё i çanё barkun dhe i qitёn fёmijёn, sipas dёshmive zervistёt therёn 41 gra e fimijё. (Fletoria “Bashkimi i Kombit” nr.202, 27-8-1944. (13).

Historiani Albert Kotini na jep kёtё episod: “Vasil Ballёmi i dogji djalin nё furrё Naile Gjinikёs nga Margёllёçi. Kur ia kapёn djalin e vet Vasil Ballёmit dhe ia dhanё Nailes qё tani kishte tё drejtё tё hakmerrej edhe ajo pёr djalin e saj tё djegur nё furrё. Po ajo jo vetёm qё nuk pranoi, por tha: -Mua djalin nuk ma ka djegur ky fёmijё! Mbasi e mbajti 7 ditё, ia dorёzoi Vasil Ballёmit, kriminelit tё Çamёrisё. Qё atё ditё Vasili u betua se nuk do tё qёllonte mё mbi shqiptarёt e Çamёrisё”. (14).

“Ndёrmjet atyre tmerreve nё Spatar ndodhi edhe kjo ngjarje kuptimplote: Lulo Ahmet Qamili nga Janjari, femёr veçanёrisht e bukur e martuar para nje viti me spatarjotin Dalan Cullani u kap nё Spatar nga zervistёt. Kёta vrane tё gjithё ata qё zunё, ndёrsa Lulon e ruajti njё oficer per ta marrё me vete. Kjo sa dinake aq edhe trime, u duk sikur u bind me tёrё mend. Oficeri i gёzuar se ia arriti qellimit, vari automatikun nё gozhdё dhe kaloi nё tё ndarёn tjetёr pёr tё treguar shoqёruesve tё tij. Kurse Lulo rrёmbeu automatikun dhe me njё shkathёsi e guxim tё habitshёm vrapoi tek dera dhe i griu tё gjithё sa ishin nё tё ndarёn fqinje. Zervistёt qё ndodheshin rreth e rrotull, duke menduar se dikush prej tyre po vriste fshatarёt, nuk u shqetёsuan. Nga kjo moskokёçarje e tyre pёrfitoi Lulo, e cila me automatikun nёn nje cipune (nje lloi sharku i hollё) u largua pa tёrhequr vёmёndjen e askujt dhe kёshtu, pas disa ore udhёtimi mundi tё arrinte nё Konispol”. (15).

J. Margaritis shkruan: “23 shtaor 1944 duke u gdhirё data 24, forcat e komanduar nga Kranjaj dhe Shtrungari. hynё nё Filat. Mbёrritja e kёtyre forcave ishte njё snjal pёr fillimin e masakres. 47 burra,gra dhe fёmije u masalkruan nё Filat, ndёrsa nё Spatar… u masakruan 157 persona. Tё gjitha gratё dhe vajzat e reja u keqtrajtuan dhe u pёrdhunuan nga kriminelёt e zervёs”. Kranjai urdhёroi nё Filat: “Andartё! Bёni ç’tё doni; vrisni e prisni pa dalluar e mёshiruar kёrkёnd, qoftё ky burrё, grua e foshnjё. Ç’nderoni ke t’iu pelqejё: vajza, nuse, tё reja!…Asnjё shqiptar mos lini tё gjallё”. (16).

Jan G. Sharra thote: “…shlyerja e llogarive do tё bёhej me çrrёnjosjen e tyre nga toka e tё parёve tё vet, nga atdheu i tyre.” Dhe me tej: Gjakёsitё nё Paramithi dhe ngjarjet qё rrodhёn mё pastaj, nuk linin pikё dyshimi se , po qe qё donin tё mbijetonin si popull, duhej tё shpёrnguleshin” (17).

Analisti i problemeve ballkanike, Xhejms Petifer, shkruan: “Qeveria britanike ka njё lidhje direkte, me trupat e zervёs, tё cilёt kryen krime nga mё tё rёndat ndaj çameve, krime lufte dhe mizori, Zerva ishte nёn kontrollin e C. M. Ёoodhouse, komadant i misionit ushtarak britanik nё rezistencёn greke. Dhe mё tej, oficeri Naxhel Kllajv, ka shkruar: “Ne kemi kryer gabime tё tmerrshme duke mёshiruar Zervёn nё atё mёnyrё”. (18).

Jorgos Margaritis shkruan: “…Fronti Çlirimtar i Shqipёrisё, nuk pranoi tё vazhdonte raprezalje nё kurriz tё minoritetit grek, qё jetonte nё vendin fqinj. Nё kundёrshtim me praktikat e vazhdueshme ballkanike, Gjaku nuk u shpёrblye me gjak dhe dёbimi nuk u shpёrblye me dёbim … vetёm vendi ynё “mёsoi qytetёrim”. Nё kёtё rastё mёsimi ёshtё i jashtёzakonshёm dhe sigurishtё nuk vjen nga pala greke”! (19).

Nga Pullub xhufi citojme: “Me trishtim shikojmё serinё e lёshimeve alias-tradhёtive –shpёrberja e turpёshme tё autoqefalis dhe pushtimi tё kreut tё KOASH nga nje klerik grek, militant i helenizmit.” Qeveria e jone ka harruar porosin e pavdekshme te NOLIT: “Kisha greke ёshtё kisha e Satanait. Ruhuni prej saj nё rast se nuk doni t’ju bejё gjёmёn”. Kur erdha ne fund te artikullit dhe vet jam ne fund tё pusit, pres pёr tё dalё! Jo nga balta qё qёndron mbi baltё.

R e f e r e n c e

1. E. Jacques “Shqiptarёt”, bot.1995, f. XVII.

2. E. Mete “Dodona…” bot. 2007, f. 712.

3. Zh. Klod Faveirial “Historia e Shqipёrise” bot. 2004, f. 389.

4. Ibrahim Hoxha “Viset Kombёtare…”, bot. 2000, f. 255.

5. J. Margaritis “Bashkёpuntorё…”, bot. 2009, f. 137, 171, 142.

6. Historiani grek Jan G. Sharra “Historia”. F. 660. (“Dodona…”, f. 487)

7. Historiani grek Niko Xhango thekson: “Zeusi”, bot. 2009, f. 317.

8. Niko Xhango “Dodona …” bot 2007, f. 490.

9. B. Mete “Tragjedia Çame”, bot. 2007, f. 71.

10. Rsim Bebo “Dodona…”, bot. 2007, f.502.

11. J. Margariti “Bashkёpatriotё…”, bot. 2009, f. 141.

12. Jan G.harra “Dodona…”, bot. 2007, f.490.

13. Historiani Niko Zhango Shkruan: “Viset Kombёtare…”, bot. 2000, f. 368.

14. Historiani Albert Kotini “Dodona”, bot. 2007, f. 505-506.

15. I. Hoxha “Viset Kombёtare”, bot. 2000, f. 385.

16. J. Margaritis “Bashkёpuntorё” f. 185 dhe “Viset Kombёtare…”, f. 381.

17. Jan G. Sharra historian grek “Viset Kombetare…”, bot. 2000, f. 368.

18. Analisti Xhejm Petifer “Dodona…”, bot. 2007, f. 493.

19. Historiani grek J. Margaritis “Bashkёpuntorё…”, bot. 2009, f. 147.

RRËNJA…

March 3, 2013 by dgreca

Nga Rasim Bebo/ Addison/ Çikago/

Renegati shqiptar Kristo Papas, njё kopje e kriminelit Napolon Zervёs, tё dy nga Suli i Çamёrisё, i pari nga fshati Lakas dhe i dyti nga fshati Zerve. Tё dy mohues tё qumushtit tё nёnёs sё tyre, e cila duke u dhёnё gjirin u fliste me tё vetmen, gjuhё shqipe të ruajtur pёr mijёra vjetё.

Me paturpësinë më të madhe, Kristo Papa ёshtё kthyer nё njё antishqiptar me grek se vetë greku, që me lëkurën e bashёkombasve tё tij, shpall urrejtjen, pёr ta bёrё atë lidhëse kёpucёsh, u pret rrugёn dhe vret befasisht, instrukton tё tjerёt tё deklarohen nё mediat eletronike si shqiptar-vrasёs dhe si pёrgjigje u thyhen nofullat nё mes tё qytetit ditёn me diell.

Z. Kristo i quan shqiptarёt: “Njё konglomerat popullsish tё cilёt janё tёrёsisht me prejardhje greke. “Nёse liria e Vorio-Epirit nёnkupton dёrgimin e ushtrisё, do ta dёrgojmё… jemi nё gjёndje lufte”… “Nuk dine tё mbajne besёn dhe arritjet luftarake janё vetёm plaçkitje… Kanё njё ndёrgjegje tё rreme kombёtare dhe jo vetёm Epiri por e gjith Shqipёria eshtё njё provincё greke.”

Mёso z. Kristo Papa, t’i je njё mohues i rrёnjёs tёnde, si shoku juaj i lavdёruar Napolon Zerva nё Çamёri, që theri, pushkatoi, pёrdhunoi dhe dёboi gjithë popullin autokton çamё, tё cilёt u vendosёn nё Shqipёri. “Qeveria e Shqiptare nuk pranoi tё vazhdonte raprezalje nё kurriz tё minoritetit grek, qё jetonte nё shqipёri nё Dropull dhe Vurgun e Sarandёs. Nё kundёrshtim me praktikat e vazhdueshme ballkanike, gjaku nuk u shpёrblye me gjak dhe dёbimi nuk u shpёrblye me dёbim. E gjykojmё tё qёllimshme pёr ta përmendur, se vendi ynё “U mёsoi qytetёrim”. Nё kёtё rast mёsimi ёshtё i jashtёzakonshёm dhe sigurisht nuk vjen nga pala greke”. (J. Margaritis “Bashkёpuntorё…”. (f.147)

Ndёrsa ti sot na kanosesh me luftё pёr tё pushtuar jo vetёm Dropullin dhe Vurgun si minoritet, po Shqipёrinë e Jugut, bile u ёshtë shtuar oreksi edhe pёr gjithë Shqipёrinё. Ndalu pak, se e ke filluar me shumё nxitim. Neve kёrkojmё rrenjёn, ashtu si u kthye Kosova nё rrёnjёn e saj, do tё kthehet edhe Çamёria deri te gjiri i Prevezёs, nё njё rrёnjё kombёtare dhe shumё tё fortё.

Gazetari Q. Mehmeti shkruan nga New Jorku: “Burrat si Toni Bler, jo vetёm qё u dёshmuan miq tё jashtёzakonshёm tё Kosovёs, por ata ndryshuan edhe raportin e forcave ndёrkombёtare nё favor tё shqiptarëve”. (“ILLYRIA” 24 maj 2007).

Tani ne presim ndonjё skenar tё tillё nga ana e juaj, me qenё se “jeni në luftё” prej 72 vjetёve me ne, “nisuni pёr lesh se do tё dilni tё qethur”, dhe tё kaloni te kufiri i “Palo Elladha” e vitit 1830, qё edhe kёtё e fituat nga heroizmi i shqiptarёve, vetëm atёherë do tё jeni rahat.

Miku fillogrek G. Finlay, “History of grecee”, London, 1851, f. 349. Thotё: “Vetёm ardhja e turqёve e shpёtoi Greqinё qё do tё bёhej truall shqiptar”.

Pukёvili, nё vёllimin 3, f.212 thotё: “Shqiptarёt duket se janё tё destinuar tё mbulojnё Helladёn me njё popullsi superiore nё fuqi dhe gjallёri kundrejt grekёve, tё cilёt po shuhen pak nga pak”. (Mathieu Aref, “Shiptaret” bot. 2007, f. 506).

Rrёnja e jonё sot nё Greqi ёshtё GJUHA SHQIPE qё flitet nё qindra e qindra fshatra pellazgo – arvanitase. Shikoje z. Kristo, Rёnjёn qё ka vargёzuar shqiptari arvanitas Aristidh Kolja.

Rrenja jone Nga Aristidh Kolja

Rrёnjё e fortё arbёrore,

Rrёnjё e fortё arvanite,

Kush mund te presnj?

nga merr shpirt e me ta rrite.

Kush mund te fshehnj?

Rrёnjё e fortё shqiptare,

Kush mund tё pёshtronj?

Rrёnjё e Boçarit, Bubulinёs,

Rrenje e forte arbёrore,

rrёnjё e fjalёs besalidhёs,

Lule e flete me ta nxorre.

rrёnjё e bukuris’ dhe e trimёrisё.

Rrёnjё e forte arvanite,

rrёnjё e fortё shqiptare,

rrёnjё e burrave tё motit,

nga ajo jetё nuk u bare…

rrёnjё Herakliut, Akilleftit,

rrёnjё Aleksandroit dhe Kastriotit.

(Epirin f. 114).

Historiani Karl Grimberg, shkruan: “Platoni thotё me tё drejtё”: “Nё kёto luftra qё admirojmё kaq shumё, kanё ndodhur gjёra qё nuk i nderojnё grekёt”. (“historia botёrore…”. bot. 2003, Vol. I, f. 40-50). Njё pasyrim i Rrёnjёs tonё pellazgo-shqipe para 2500 vjetёve. Edwin Jacques thotё: “Nё betejat perso-greke u njohёm me grekёt qё tradhёtuan veten e tyre disa herё. Pellazgo-spartanёt i dhanё fitoren Greqisё”. “Shpesh Herodoti i indetifikoi spartanёt si pellazgё. Spartanёt pellazgё ishin zotёr nё Peloponez dhe anё e mbanё Greqisё, “ishin tё parёt nё Greqi”. Kjo ёshtё mbretёria dhe qyteti mё i parё nё Greqi dhe spartanёt janё njerёzit mё trima…” (“Shqiptarёt”, bot. 1995 f. 54).

E. Kocaqi shkruan: “Arvanitёt janё ata qё bёnё revolucionin e 1821, ishte njё revolucion shqiptar pёr çlirimin e tokave arbёrore nga turqit. Ajo tokё qё u quaj Greqi, ishte atdheu i shqiptarёve qё e quanin Arbёri. Njё ppjesё e rilindasve kombёtarё kanё dashur bashkimin e Shqipёrisё me Greqin nё njё shtet, kjo vinte pёr faktin se ai shtet qё quhej grek, ishte shqiptar, pra ata kёrkonin bashkimin e trojeve ku banonin shqiptarёt.

Po kёshtu mbretit tё Greqisё sё asaj kohe, kurorёn e shtetit grek ia dorёzuan tre shqiptarё: Boçari, Kanaris dhe Odiseu. Vet mbreti Gjergji i I ka thёnё se “Arvanitёt pёrbёjnё shumicёn e popullsisё tonё”. Tё gjithё kryeministrat nё shek. XIX ishin arvanitas, edhe sot nё Greqi presidenti i vendit Papulias, ёshtё shqiptar i pastёrt nga tё dy prindёrit.

Pёr kundra rrёnjёs shqiptare kisha ortodokse futi pёrçarjen midis shqiptarёve te krishterё dhe myslimanёve dhe nxiti vёllavrasjen.

Ndёrhyrja e Rusisё, Anglisё dhe Francёs, kёrkuan dhe krijuan njё shtet grek, po jo shqiptar. Nxitёn krijimin e nje shteti artificial grek, qё nё shumicё ishte i përbërë nga shqiptar tё drejtuar nga kleri ortodokёs dhe filluan tё zhdukin tё gjithё udhёheqёsit shqiptarё tё revolucionit shqiptar pёr krijimin e shtetit grek. Heroi kombёtar i atij qё quhet shteti grek sot, shqiptari Kollokotroni u burgos dhe u dёnua me vdekje dhe pёr mёshirё u fal. U vranë apo u zhdukёn Andrucua, Karaiskaqi, Bubulina etj.

Bashkёpunimi ndёrkombёtar me atë kishtar, bёri tё mundur qё tё hidheshin bazat e njё kombi artificial grek, qё la nё hije kombin e vёrtetё tё tij me shumicё shqiptarёsh.

Shteti grek nuk ёshtё gjё tjetёr veçse shteti i parё shqiptar qё u krijua nё Ballkan nё kohёt moderne, por qё iu ndёrrua indetiteti etnik, pasi i bёnё tё flisnin njё gjuhё artificial me zor.

Diskriminimi i gjuhёs shqipe, jo qё nuk u bё gjuhё zyrtare por edhe u pёrndoq nga kleri ortodoks, çmenduria e tё cilit shkonte deri aty, sa t’u thoshte arvanitasve se: Zoti nuk kupton shqip. Arvanitёt edhe pse nuk e pёrdorin gjuhёn e tyre nё shkollё, e flasin atё nё shtёpi. Janё rreth 700 fshatra RENJЁ nё tё gjithё territorin e Greqisё se sotme që nuk njohin gjuhё tjetёr nё pёrdorim tё pёrditshёm, veç shqipes sё tyre tё lashtё. Pra shteti i ri me shumicё popullsi shqiptare iu imponua njё gjuhё artificiale, ajo greke.

Greqia e pёrbёrё nga disa etni, nuk njeh asnjё minoritet, pasi tё gjitha kёto etni i quan si grekё. Kjo ёshtё pjesa e lojës, pasi nёse shqiptarёt, vllehёt, sllavёt, turqit e atjeshёm do tё ishin secili sipas etnise sё tyre, atёhere merte fund kjo lojё qё krijoje njё kombёsi artificial dhe ai shtet shpёrbёhej ose hynte nё konflikte tё mbrendshme. Tё gjitha etnitё e flasin gjuhёn e tyre nё shtёpi por greqishten e pёrdorin nё public, dhe nё shkollё.

Pra nuk ka komb grek, por njё komb artificial me njё gjuhё qё nuk ёshtё gjuha e popullit. Pёr t’i bёrё tё gjithё kёta njё komb, u pёrdor greqishtja si gjuhё, feja ortodokse dhe ideollogjia heleniste si nacionalizёm. Njё nacionalizёm i tejskajshёm nga njё komb qё nuk ёshtё komb ёshtё i pa shёmbullt nё histori. Studjuesit janё marrё pёr tё analizuar nacionalizmin e stisur grek qё duket sa i rrezikshёm por edhe qesharak.

Pa kishen ortodokse të Greqisë, nuk do tё ishte krijuar kjo etni greke artificial. Prova më e qartë, se kemi tё bёjmё me njё komb tё stisur, ёshtё fakti se fare lehtё mund tё bёhesh grek. Nuk merret parasysh se je i zi apo i bardhё, se je nga Kina apo nga Afrika, rёndёsi ka tё pranosh tё bёhesh grek.

Pas vitit 1922 kisha ndoqi njё politikë represive ndaj gjuhёve tё tjera, sidomos shqipes ku edhe sot e kёsaj dite, nё Greqi jetojnё mbi pesё milionë shqiptarё dhe nuk ka njё shkollё shqipe. Kisha ortodokse i ka pёrçarё aq mizorisht, saqё disa prej tyre seriozisht nuk dinё se kush janё nё tё vёrtetё, flasin shqip dhe thonё qё nuk jemi shqiptarё. Studjuesit, si Aristidh Kolja, Andon Bellusci, Jorgo Malo, Jorgo Maruga, At Thanas Ciko, kanё zbuluar se nё Greqi, gjёnden mbi 900 katunde arvanite shqip-folёs. Kёngёt arvanitase – arbёrore, qё burojnё nga thellёsitё e shekujve, vallet karakteristike arvanitase – vallja çame, fustanella, ritet dhe vajet, kёngёt e trimave e tё luftёs. Kjo ёshtё

RRЁNJA.

Me tё drejtё thonё: askush s’kujdeset pёr kulturёn tonё, asnjё istitucion nuk na pёrkrah. Diktatura greke ndalon me dhunё tё flitet gjuha ndёr arvanitet. Ёshtё fatkeqёsi e madhe qё qeveria shqiptare i mban nё pёllёmbё tё dorёs ardhacakёt grekё nё shqiperi. Ndёrsa grekёt pёr autoktonёt shqiptarё nё Greqi sillet si kriminel, dhe megjithatё Rrёnja ёshtё e fortё.

Popullsia qё u suall nga Azia, ishte njё popullsi ortodokse shqiptare nё pjesёn mё tё madhe tё saj. Shkёmbimi i popullsisё, u bё pёr tekat e kishës, e cila mori myslimanёt shqiptarë dhe i shkёmbeu me ortodoksit shqiptarë.

Pra nuk ka komb grek dhe nuk ka pasur ndonjёherё. Kombi i vjetёr grek, ёshtё mё tepёr njё shpifje e historianёve, “Qendra ztudimore Pellazgjike” do zbulojё tё vёrtetёn.

(E. Kocaqi, “Roli Pellazgo-Ilir). Karl Reinholdi, doktor nga Getingeni i Gjermanis. Shoqёron mbretin e parё tё Greqis, Oton e Bavarisё mё 1834, thotё: “Vёllimin qё kam unё “Netёt Pellazgjike” me 200 faqe e mbarova mё 16 mars 1856”. Kaluan nga kjo kohё deri nё vitin 2005, pikёrisht nё pёrvjetorin e 150-tё tё “Netёve pellazgjike”. Gjatё gjithё kёsaj kohe Reinholdi ka qёnё mё e madhja e fshehtё e ditur albanollogjisё. Kuptohet se greku dhe mё vonё politika e Enver Hoxhёs, qё shqiptarёve tё Greqisё u vuri kazmёn dhe hyri nё izolim tё plotё. Po tё kishte dalё nё dritё kjo pasuri, arbёrishtja e Greqisё do tё kishte qёnё e njohur nё shkollat tona kudo, po aq sa edhe arbёrishtja e Italisё e asj kohe. Letёr nё vargje dёrguar nga prift Vasili doktor Reinholdit.

Mik iatre! Porje 25 maj 1857. “Lulё kam, po ti s’T’a jap: / E kam vёnё ndё dulap. / Do t’e ruanj, sa tё vi’vish. / çe Ti fare do mos di’sh. / Andё ke ndonjё tё re, / Edhe mua mos me le. / Tё m’a thesh, t’e xe edhe u: / Pce do mos mё hajё dheu. (“Netёt Pellazgjike”, bot.2005, f. 307)

Robert D’ Angeli shkruan: “Çdo grek qё nuk ka prejardhje egjyptas, çifut, armenas janё shqiptar”. (“ENIGMA” bot.1998, f. 231). Këtu del se grekёt kane origjinё semito-egjiptas.

Pёr t’i mbyllur gojёn Kristo Papas, lexojmё tё huajtё qё flasin pёr kombit tonё: Lamartini. “Nuk ka pendё as penel qё mund tё shprehё sakrificёn heroike tё banorёve (tё Shqipёrisё) nё luftёrat qё kanё bёrё kohёve tё fundit, mё shumё se askush tjetёr pёr çlirimin e Greqisё”, dhe mё tej “Ky komb e ky popull nuk merret nёpёr kёmbё … kjo ёshtё toka e heronjve tё tё gjithё kohёrave … Homeri aty gjeti Akilin, Grekёt Aleksandrin e madh, Turqit Skёnderbeun, njerёs kёta tё sё njёjtёs racё, tё tё njejtit gjak, e tё sё njёjtёs gjini”.

Stadtmuller: “Lufta greke pёr liri, nuk mund tё mendohej pa elementin shqiptar”.

Xhorxh Frend Wiliams,: “Gjuha shqipe ёshtё gjuha amtare e Lekёs sё Madh … Pellazgёt kanё jetuar para Homerit. Emri Homer me fjalёn shqipe “i mjerё”, Athina “me e thёnё”, Zeus me “Zot”, Odise me “udhëton”, Akil me “qiell” … Nuk ka popull mё shpirtmirё e mё xhentil nё Europё se shqiptarёt”.

Edvin Pears: “Shqiptarёt janё pasardhёs tё racёs mё tё vjetёr tё Gadishullit Ballkanik, gjegjёsisht tё racёs arijane”.

Gjusepe Catapango: “Atlantida e cila ёshtё zhdukur para 12.000 vjetёve, ishte tokё pellazgo-ilire, tё cilёt shpёtuan nga pёrmbytja e Atlantides dhe filluan civilizimet e reja nё tё gjithё kontinentet”.

Eduard Shnajder: “Gjuha shqipe ёshtё “tingёllim mё i pastёr e me besnik i gjuhёs pellazge”. Dhe mё tej. “Pellazgёt janё njё racё autoktone, mё e herёshme se periudha kuarternare … gjuha e tyre e ruajtur nё njё mёnyrё pothuajse tё paprekur, nuk do tё ishte tjetër, veçse shqipja e sotme”.

Gligor Perliçev: “Tё gjithё shqiptarёt janё zёmёrgjёrё, mёndjemprehtё dhe mirёnjohёs tё mёdhenj, janё mikpritёs dhe tё besёs si asnjё komb tjetёr, tё ndershёm, thellёsisht liridashёs dhe tё patrembur nё luftime”.

Montier, Komandant francez: “Shqiptarёt janё njё populli mrekullueshёm … mё vjen keq qё nuk jam shqiptar”.

Vacsllav Havel, nё njё shkrim tё botuar nё gazetёn “Le Monde”, ka theksuar: “Unё gjithashtu e ndiej veten shqiptar”. (Sipas nje shkrimi te Ismail Kadaresё)

RRЁNJЁN tonë e ka percatuar edhe shkencёtari Hungarez Lajosh Taloci (1834 – 1916) shpall hapur: “Nuk egziton popull tjetёr nё Ballkan, as ai i Greqisё sё re, qё mund tё ndjekё historinё e fisit tё vet, ashtu me rend kronollogjik, qysh prej kohёve tё lashta gjer nё ditёt tona, sikurse populli shqiptar”.

Këto fakte të pamohueshme të historisë se përgjakshme të Ballkanit, renegati Kristo Papas, duhet t’i mësojë jo vetëm mire, por edhe përmendesh, për te mos folur me tej marrëzira.

Rasim Bebo Addison Çikago Mars 2013.

ERVEHEJA

February 14, 2013 by dgreca

Erveheja midis dy shekujve…/

Nga Rasim Bebo/ Chikago/

Muhamet Çami zë vendin e merituar në pikënisësit nga klasikja bejtexhinj në poezinë e Rilindjes Kombëtare. Muhamet Kuçuku Çami lindi në Konispol më 9 korrik 1784-1844, kryen studimet në Kajro të Egjyptit për 11 vjet dhe kthehet imam në Konispol. Vepra e tij kryesore janë: Erveheja, Jusufi dhe Zelihaja, Mevludi, historia e Ibrahim Pashës në vitin 1826 e tj. Përfaqësuesit e fillesës më të dëgjuar në të gjithë jugun e Shqipërisë ishin Muhamet Çami, Nesim Përmeti, Sulejman Ramazani nga Berati, apo Hasan Zyko Kamberi. Prej Muhamet Çamit na ka mbetur e mirënjohura “Erveheja”, e përpunuar nga Jani Vreto. Kjo vepër u shtyp në Bukuresht më 1888.

Vargjet kanë një vlerë historike, sepse na japin një botëkuptim të jetës që zhvillohej në Çamëri. Erveheja është një novele dramatike e vjershëruar dhe e qepur me 221 strofa! Përmbajtja e saj është krejtësisht morale, por episodet janë shumë ngjethëse dhe mallëngjyese. Sundon një fantazi çuditërisht e gjallë dhe ky brumë po të binte në penën e një shkrimtari të vërtetë kishte për të dalë një kryevepër romantike e atij shekulli.

Në përpilimin e kësaj vepre, Muhamet Çami ka patur virtytin më të shënjtë të racës iliro-shqiptare: nderin dhe besnikërin e gruas! Burri endet vite me radhë në dhera të huaj për të kërkuar bukën e familjes së vet. Kurbeti, te shpirti i popullit tonë ka hapur plagë të pambyllura. Ne kemi gra besnike që presin me dhjetëra vite të kthehet burri i mërguar. Toskëria e mban në gji këtë plagë të rëndë shoqërore.

Erveheja është protagonistja kryesore e kësaj poezie. Pastaj vjen i shoqi, një burrë besnik; i kunati, një bishë në formë njeriu; Bujari, një fisnik e njeri shpirtmirë; ndërsa shërbëtori i Bujarit ka cilësitë e kunatit-kafshë; Varavana një katil mosmirënjohës; kapedani: shtazë e vërtetë e epsheve të veta dhe mbreti: një burrë i matur dhe i urtë! Përmbi këta, Erveheja, gjatë tërë veprës, qëndron si një shënjtore, është besnike e burrit, vullnet fortë, guximtare, mirëbërëse, zëmërgjërë, fisnike dhe me hirin e bukurisë së pashoqe. Martirizimet më të tmerrshme nuk e përkulën dot që t’u dorëzohet epsheve shtazarake të shpirtligjëve, dhe besnikëria e mbajtur kundrejt burrit të saj del si granit.

Bukuria e Ervehesë është porsi hëna që ndrit në një natë të kthjellët, është shumë e matur dhe shumë fisnike e i është dorëzuar të shoqit me mish e me shpirt. Për nevoja të ndryshme një ditë i shoqi morri rrugën e kurbetit. Para se të largohej shtëpinë dhe gruan ia la amanet të vëllait, i cili u betua se do të kujdesej si të ishte ai vetë. Me të shoqen u ndanë me lot në sy e me pikëllim në zëmër.

I vëllai e “mbajti” fjalën. Sa ktheu shpinën kurbetliu, i pabesi, që u hoq aq besnik, i vajti pranë femrës së bukur dhe trupargjend dhe si i çmëndur i ra ndër këmbë, duke u lutur që t i dorëzohej atij që vuante aq shumë për hiret e saj. Erveheja u trondit rëndë, e kundërshtoi me tërbim kunatin e pandershëm. Po një memistofel iu gjet edhe kësaj bishe, qe ta mësonte se si mund ta shtinte në lak. Ervehenë e bukur, i paudhi e këshillon kunatin që t’i kërcënohet femrës me vrasje. Po që se nuk do i bindej as me këtë mënyrë atëhere duhej ta vriste medoemos, se fjala e turpit do të merrte dhenë me njëherë.

Të nesërmen, bisha u shfrye, e paditi të kunatën si nje të përdalme që ia mori në përkëmbë nderin e të vellait. Dolën dhe dëshmitarë të rremë e të blerë, të cilët pohuan për ato që padiste i koruptuari.

Gjyqi vendosi sipas kanunit të vendit: Ervehenë e çuan në një kodër dhe aty e mbuluan të gjallë me gurë.

I tërë populli e bënte sehir kur po përpëlitej gruaja e “pandershme”.

U ngrys! Kodra mbeti e shkretë nën klithmat dhe të lebetiturat e gruas besnike! Ku ishte gati në të vdekur qëlloi që aty pari kaloi një Bujar. Kuptoi që ishte dikush nën gurët. E nxorri nga gurët dhe e çoi në shtëpi të vet, i shëroi plagët. Por bukuria e magjishme e mikes goditi dhe Bujarin! Propozon martesen që të shkonin të lumtur. Por, as këtë herë femra besnike nuk u bind. Bujari iu lut që të mos nxirrte fjalën dhe i thotë me adhurim të madh.

Falmu e lutu për djalë / Ti që paske kaq besë / Perëndia të më falë.

Po, Ervehesë ia prishi qetësinë nje demon tjetër i vërtetë me fytyr njeriu dhe, ky ishte shërbëtori i Bujarit që e dashuron marrëzisht Ervehenë. I binte në gjunjë dhe i bënte të gjitha theroritë, vetëm që ajo, të shkonte një herë e t’i buzëqeshte pakëz.

“Erveheja kur e dëgjoi / I tha: shporru, hiqu mejet! / Se tënzotit nuk ia dëftoj. / Pa të dalë buka gojet.

Edhe shërbëtori shkumëzoi! Vendosi ta zhdukte gruan, qoftë edhe me të pabesë, të bukurën e pa përkulur n’epshet e tij. Një masakër ç’njerëzore mendoi të cilën e vuri në veprim.

Ngrihet në mesnatë dhe, me thikë ther të birin e Bujarit. Thikën e përgjakur, pa e parë kush, e fshehu nën shtratin e Ervehesë.

Të nesërmen, prindërit fatkeqe, gjëjnë djalin e therur në djep! Vaje e klithma, pikëllimi dhe zia mbështolli familjen e lumtur. Mblidhen të gjithë rreth fëmijës së vdekur! Të gjithë pyesin njeri-tjetrin se, kush e kishte bërë atë krim!?

“Shërbëtori me të shpejtë / thirri, klithi: Të kërkojmë. / Të ligën ta zbulojmë.”

Me të uluritur si nga dhimbja e vërtetë, u hodh sa andej këndej, kërkoi nëpër çdo vrimë të shtëpisë dhe, pastaj nën shtratin e Ervehesë zbuloi thikën me gjak.

“Vrap u kthye me një herë / Me rrëmbim drejt Ervehesë / U bë gati për ta prerë / Dhe tha: Mori bushtër e pabesë”.

Bujari, ia ndaloi dorën shërbëtorit dhe iu shfry Ervehesë, që pati zëmër aq të ligë sa t’i nxirrte shpirtin atij që e shpëtoi nga vdekja e tmerrshme.

Gruaja e shumë vuajtur me lotë në sy i tha se, kurrë nuk kishte menduar t’i bënte keq shpëtimtarit të saj. Vetëm Zoti i vërtetë do të jetë ai që do ta zbulojë këtë krim çnjerëzor.

Bujari dhe e shoqia e besuan, por nuk donin më ta mbanin pranë tyre. I falën 400 flori dhe e nxorrën në rrugë të madhe.

U end anës së detit pa ditur se për ku drejtohej.

Sa pa hyrë në një qytet, sheh njerëzit të mbledhur në një vend. U afrohet! Në litar do të varnin një njeri sepse kishte vjedhur 400 florinj nga arka e qytetit.

Gruaja shpirt mirë nuk u mendua shumë; ua pagoi katërqind florinjtë, shpëtoi të pa njohurin nga litari dhe iku sikur s’kishte bërë gjë. I shpëtuari e ndoqi pas.

Ajo. “Ndë një vapë, ndë një diellë. / Kryet mbështetur mbi dorë. / Psherëtiu e vështron qiellë. / Sa fatkeqe dhe e gjorë”.

Njeriu i pa njohur i vajti pranë dhe e falenderoi për shpëtimin që i bëri por i propozon martesën.

“Ik’ ashtu dashtë Perëndia. / tha , ç’qe kjo fjalë e pështirë. / Kam burrë, nuk si tinë. / Por të urtë dhe të mirë.”

I shpëtuari bëhet bishë! Përbuzja e Ervehesë e vrau keq! Shkon nga limani dhe thëriti marinarët për t’u shitur një skllave të bukur dhe të mrekullueshme. Kapedani, po sa e pa u magjepës nga sytë e saja dhe i numuroi njëmijë flori kafshës me fytyrë njeriu dhe e mori me vete fatkeqen.

I tha tregtari skllaves: “ Qenke femërë. / Që sado të kesh dhënë. / Kaq më hyri në zëmërë. / Të gjitha t’i keshë dhënë.”

Erveheja u gjend ngushte, por nuk e zgjati: hidhet brenda në detë për ta gëlltitur valët e shkumbëzuara! Kapidani i ra pas me not dhe e shpëtoi! Me të pa hir, e mori në anije dhe morrën detin e thellë.

Pranë një limani tjetër u krekos kapidani për ta gëzuar skllaven e bukur dhe për të përmbushur epshet e tij shtazarake! Edhe marinarët e tjerë po i vinin rrotul të leksitur!

Erveheja e pa përkulur, të gjithëve u kundërshtoi me të gjithë forcën e saj, pastaj edhe furtuna e detit i erdhi në ndihmë. Stuhija përplasi vaporin në një shkëmb dhe i mbyti të gjithë marinarët me kapidanin e tyre. Femra zëmër fortë shpëtoi për mrekulli! Dallgët e nxorrën pranë një qyteti të bukur, ku pallatet e mbretit hijeshonin me madheshti mbi kodrinat.

E veshur si burrë shkon fill e te mbreti! Ai e priti me fisnikëri të madhe dhe i dhuroi një tokë ku të kalonte jetën e lumtur. Aty jetoi vite me radhë!

Femra e shtyrë si burrë u suall aq bukur sa që fitoi dashurinë dhe simpathinë e familjes mbretërore dhe të mbarë qytetit. Zoti i fali edhe një dhuratë! Erveheja burrë, u bë një njeri me nam për shërimin e të verbërve. Ishin me mijëra ata që fituan dritën e syve me ilaçet e saja!

Vite më vonë mbreti u mplak u sëmur rëndë, ndonjë trashëgimtarë për fronin e tij nuk kishte! Ftoi të gjithë parinë dhe të zgjidhnin për mbret një tjetër, atë që e donin ata vetë! Zgjodhën për mbret burrin e panjohur që kishte bërë kaq e kaq të mira! Ishte Erveheja e aratisur që për t’u fshehur ishte maskuar si burrë! Me mbretërimin e saj tërë të mirat i erdhën mbretërisë; me ligje dhe pasuri të reja.

Për habin e saj të madhe një ditë sheh të vinin në pallatin mbretëror i shoqi me të kunatin, Bujari me shërbëtorin dhe Varana i shpëtuar nga litari! Të tre kriminelët hiqeshin zvarë sylidhur, se ishin verbuar. Në sallën e madhe mbretërore u priten të huajt dhe u ftuan të vinin edhe paria e qytetit. Ervehesë – burrë i vinte t’i hidhej në qafë të shoqit, t’i hapte zëmrën e plagosur dhe ta gëzonte. Por u përmbajt. Të verbërve u tha se magjia e saj nuk zinte, nëqoftëse, secili nuk bënte rrëfimet e mëkateve të tij!

“Unë jam i martuarë, / dhe pata të tillë grua, / t’urtë , të bukur, të qëruarë. / sa gjithë bota, për mua! / Ervehe ja thoshin’ emrin, / shpirti im ndë shpirt t’asaj / tash që e humba atë mjerane, / gjall’ e pa shpirt me quaj!”

Ai ende nuk u besonte fjalëve të botës, që e kishin paditur të shoqen kaq ç’njerёzisht.

Mandej filloi rrëfimin i kunati, i kallzoi të gjitha të këqiat që ia punoi Ervehesë; pastaj me radhë të gjithë treguan krimet e tyre, që i kishin bërë një gruaje të bukur, fisnike dhe zëmërgjërë.

Meqënëse thanë të vërtetën, Erveheja ua shëroi sytë të tre të verbuarve. Pastaj vështroi të shoqin dhe lotët rrëke i vanë, u hodh në krahët e tij dhe e përqafoi: “Erveheja jam unë!” – i tha. Të gjithëve u dha dhurata të çmuara, të shoqin e vuri në krye të vendit dhe vetë u vesh grua ashtu siç ishte njëherë e lumtur.

Në vetvete vepërza është një kallzim i thjeshtë, po kuptimin e ka të madh, e ndonëse mund të jetë një frymëzim oriental, në zhvillimin e ngjarjeve, për ne do të qëndrojë kurdoherë si vlerë historike letrare, si monumenti i parë letraro – laikë, ndaj dhe do të ruajë kurdoherë, me të, edhe thelbin e virtytit kombëtar, nderin dhe besnikërinë e gruas shqiptare.

Ky material është grumbulluar: nga shënimet e avokat Hajri Zejno nga Konispoli, nga libri i Albert Kotinit, “Tre gurët e zez në Prevezë”, bot. 2000, f. 591-597 dhe nga interneti Muhamet Çami – Kuçuku. 15 janar 2013.

Addison Çikago, shkurt 2013.

A E DI KRISTO PAPA SE ÇFARË KANË THËNË STUDIUESIT GREKË PËR ÇAMËRINË?

February 10, 2013 by dgreca

– Kristo Papa, e din mirë, që ka një varg studiuesish grek, si Zonja Elefteria Manda dhe Jorgos Margaritis, që thonë: “Krimet e pashëmbullta dhe çpopullimin e territoreve çame e kanë krahasuar me genocidin nazist ndaj hebrejve./

– Aleksandër Lambert është shprehur se: “Europa duhet të jetë krenare që të ketë në gjirin e saj kombin shqiptar… Janë një popull me vlera historike dhe kulturore./

Nga Rasim Bebo/

Javën e fundit të janarit 2013, u intervistua nga Artur Zhei, deputeti grek i “Agimit të Artë” Kristo Papas. I cili nxorri shumë vrerë nga goja e tij kundër vendit tonë. Kristo Papa Thotë: “Shqipëria është një shtet i krijuar artificialisht, njëqindvjeçar, në rajonin tonë. Këta kusarëve na shtypin vëllezërit tonë grek. Duhet ti bëjmë që të kuptojnë njëherë e mirë se çfarë do të thotë Greqi. (1)

Ndalu pak z. Kristo se e keni marë me shumë nxitim, Maks Zotaj citon Prof. Robert Temple i cili thotë: “Grekët dhe hebrejtë janë shumë të vonshëm në historinë e lashtë, sa që mund të themi, që bëhet fjalë për mijëra vite distancë (“të parët janë shqiptarët”). Emrat Greqi dhe Hebre, u degjuan vetëm pas shek të 10 për hebrejtë dhe të 7 për grekët p.e.s. (2).

Ndërsa, Aleksandër Lambert thotë: “Europa duhet të jetë krenare që të ketë në gjirin e saj kombin shqiptar… Janë një popull me vlera historike dhe kulturore. Janë ENGJEJ. Këtë e kanë treguar me shembuj gjatë gjithë periudhës së sigurimit të mbijetesës së tyre. Askush nuk mund t’u ndërrojë bindjen shqiptarëve për dinjitetin e tyre kombëtar, për të cilin ata kanë të drejtë të jenë krenar. (3).

Kristo Papa vazhdon: “Çështja çame për ne nuk egziston, për fat të keq që diskutohet në këto çaste. Çështja çame është zgjidhur njëherë e përgjithmonë në periudhën 1944-1945 nga strategu i guximshëm dhe i zoti, Napolon Zerva me ushtrinë e tij. Ata pak banorë myslimanë të zonës bashkëpunuan me armikun kundër grekëve dhe morën përgjigjen e duhur. Çamët nuk janë grekë në asnjë rast. Ata goditën dhe luftuan Greqinë dhe ajo tokë nuk u përket. Ajo është tokë greke. (4).

Kristo Papa, e din mirë, që ka një varg studiuesish grek, si Zonja Elefteria Manda dhe Jorgos Margaritis, që thonë: “Krimet e pashëmbullta dhe çpopullimin e territoreve çame e kanë krahasuar me genocidin nazist ndaj hebrejve. Këta shkruajnë: “…regjimi që kishte vendosur në vendin fqinj Fronti Çlirimtar i Shqipërisë, nuk pranoi të vazhdonte raprezalje në kuriz të minoritetit grek, që jetonte në vendin fqinj. Në kundërshtim me praktikat e vazhdueshme ballkanike, gjaku nuk u shpërblye me gjak dhe dëbimi nuk u shpërblye me dëbim. …Vendi ynë “mesoi qytetërim”…sigurisht nuk vjen nga pala greke. (5).

Çamëria u pushtua nga Greqia, në mars 1913, një popull autokton, pasardhës i pellazgëve dhe Epirotëve të më vonshëm e sot shqiptarë, të masakruar nga krimineli Zerva. Ndërsa minoritetit grek i ardhur me trastën e lypsit në krah përpara rreth 200 vjetëve, filluan të punonin tokat e agallarëve të Gjirokastrës dhe Delvinës në Dropull dhe Vurg. Sali Berisha me ligjin agrar 7501 dekretoi dhënien në pronësi të tokave shqiptare më 1994. Gëzojnë të gjitha të drejtat sipas konventave ndërkombëtare dhe grekët prap na akuzojnë duke e ngritur kurdoherë minoritetin grek si mollë sheri.

Për “Protokollin e Korfuzit”. Komisioni ndërkombëtar i ngarkuar nga Fuqitë e Mëdha vijoi negociatat me autoritetet greke, ku ishin të pranishëm edhe “epirotët” e Zografit. Negociatat u mbyllën më 17 maj 1914 me “dispozitat e Korfuzit”, të cilat do t’iu parashtroheshin Kryeqyteteve Europiane, që lipsej të garantonin vënien e tyre në jetë, miratimi erdhi më 2 korrik 1914. “Dispozitat konfirmuan domozdoshmërinë e tërheqjes së plotë të forcave greke, prej Shqipërisë së Jugut”. (6).

Kristo Papas thotë: “…zgjidhja e vetme për çështjen e Vorio-epirit formulohet: Liri në Vorio-Epir. Kjo nënkupton: Ushrtinë greke do të jetë në Vorio-Epir. Ta dini këtë…”. Atëhere neve na ipet një shans i ngjashëm si i Milosheviçit që sulmoi Kosovën dhe Kosova u çlirua dhe u bë shtet i pavarur Shqiptar. Tani pritet rasti i Çamërisë dhe trojeve të tjera shqiptare. Gjithmonë është folur: “Pa Kosovë dhe Çamëri nuk ka Shqipëri”. Nëqoftëse doni ta përsëritni si në dy rastet e kaluar që u ka ndodhur, urdhëroni se u presim…

A.) Më 15 maj 1919 iu vërsulët mizorisht Anadollit, Izmirit dhe Thrakës. Dhe siç dihet, duke u vërtitur nëpër gjumë për të mbledhur mjengullën në thes, u rrëzuat nëpër buza e humnera aq keq sa thyet jo vetëm turrinjtë po edhe kokën. Gjatë verës së vitit 1922 u dërmuat e u shkatërruat përfundimisht. Kokë varur duke u rrukullisur e zvaritur u përplasët në bregdetin turk të Izmirit me 9-9-1922, shpëtuan më pak se gjysma, falë luftanijeve angleze që u tërhoqi.(7).

B.) Rasti tjetër është kur renegati shqiptar ish Ministri i Mbrojtjes Kiço Mustaqi erdhi me forcat greke në vitin 1997 dhe ngriti flamurin grek në Shqipërinë e Jugut. Por, gëzimin ua preu, Magdalena Ollbrajt kur ju tha: “Ju pushtuat Shqipërinë e Jugut, ne nuk e ndalojmë Turqinë qe t’u bjerë juve dhe qeveria turke u dha ultimatumin, ju u kthyet mbrapa me kokë varur pa arritur lumin e Shkumbinit, që ia kishit vënë syrin. Mbas 20 vjetëve kthehet në Shqipëri tradhtari Kiço Mustaqi, në vend që ta çonin përpara skuadrës së pushkatimit, jo që jo, por e priti Edi, Saliu, Fatosi e Janullatosi me nderime dhe bankete. Në biseda midis shokësh, Kiçua mburr demokracin greke dhe i vjen keq që ajo demokraci i mungon Shqipërisë. Mësoni ju shokët e banketeve: Po të aplikohej demokracia greke këtu në Shqipëri nuk do të kishte ngelur këmbë minoriteti, Dule, Tavo, Ksera me. Nëse ju filloni agresionin të cilin Janullatosi po e pregatit shkëqyeshëm për dy dekada dhe ju z.

***Ngjyra e verdhë është harta e Greqisë vjetër

Kristo Papa me kërcënimin e pa fre që po dëgjojmë, ne shqiptarët u presim, se kështu do të vijë rasti i pritur si i Kosovës për të vendosur kufirin te kufiri i “Greqis së Vjetër” që kalon në jugë të Epirit dhe të Thesalisë dhe në veri të Eubesë. (shiko hartën ne enciklopedinë Amerikane, vol. 13, f. 377, bot. 1828, korigjimi në vitin 1971). (9).

VENDBANIMET ARVANITASE

Prapë kërkon dhe pretendon Greqia, “pushton Epirin e Veriut” me ushtrinë e vdekur. Është në ngjajshmëri si varrezat e ushtarëve greke me kufoma shqiptarë që ka ngritur Janullatosi për gjatë kësaj kohe. Ju kërkoni një hapësirë më të madhe… Gazeta kombëtare prej dy ditësh ka publikuar fakte që tregojnë se Athina zyrtare ka kërkuar nga Shqipëria lejen për të kryer kontrolle në 696 vende për eshtrat e ushtarëve të rënë para 72 viteve të luftës italo-grek. Sot ju sjellim një tjetër të dhënë, e cila zbulon se të 696 vendet…përkojnë saktësisht me kufijtë i magjinarë të “Eprit të Veriut”. Është e çuditshme se ky numur është i njëllojtë me 696 fshatra arvanito-shqiptare që ka zbuluar A. Belushi në Greqi. (A. Fico, “ILLIRIA” 28-3-2005).

… Kërkimet fillojnë: në Korçë, Pogradec, Gjirokastër, Përmet, Tepelenë, zbret në fshatrat e bregdetit në afërsi të Kepit të Gjuzës në Karaburun. Greqia kërkon eshtrat e ushtarëve të vrarë gjatë luftës italo-greke “pas 72 vjetëve”. Ç’farë absurditeti, Taciti Romak thoshte: “Humbi turpi, sundon poshtërsia, zanati i shpifjes nuk njeh turpin! Shpifja gjithmonë kërkon të vrasë të vërtetën … të vrasë historinë. Këto pika kërkimi arrinë deri në afërsi të Elbasanit, ku asnjë këmbë ushtari grek nuk ka shkelur prej shekujsh. Këto kërkesa, kane arritur sa të kërkojnë autonomin e kësaj zone, e cila më pas do t’i bashkohet “tokës mëmë”.

Në këto fshatra shqiptare në Greqi rrjedh në dejet e tyre gjak shqiptari. Të parët e tyre ishin heronjtë mijëvjeçar të historisë greke dhe kurdoherë kanë marrë si dhuratë pabesinë. Ka nipër të tyre që kanë humbur idetitetin dhe nuk dinë ç’kërkojnë. (10).

A. De. Lamartine, pohon: “E vetmja gjë e patundur te shqiptarët është pasioni për pavarësi dhe lavdi. Ky pasion për lavdi është tipar mbizotërues i karakterit dhe burim i trimërisë së tyre. Shqipëria është toka e heronjëve të të gjitha kohëve”. (“Historia e Turqisë”, Laipcig, Ë. Ëerhard, 1885). (11).

Ky zotëri flet për vlerat e luftës dhe përpjekjeve të heronjve tanë duke i bërë të tyre Pirron e Epirit, Teuten, Gentin e me radhë Skënderbeun, udhëheqësit e revolucionit 1821 etj. Ç’farë maskarade luan greku me emisaret e saj! Kristo Papas na akuzon se kemi vjedhur flamurin. Ne i referohemi historisë, që grekut nuk u njihej as nami as nishani atëhere. (Ju quheni grek pas vitit 1826), Volteri i antikitetit, Lukiani i shek II-të shkruan: “Shqiponja jeton tani në qiell, rri mbi skeptrin mbretëror dhe vetëm sa s’bën edhe folenë në kokën e Zeusit” (Vepra të zgjedhura. Bot. shqip 1979, f. 17). Ne shqiptarët prej kësaj shqiponje të Zeusit e kemi origjinën e Flamurit tonë.

Vazhdon Kristo Papa: “Popullsitë në veri të Greqisë janë popullsi që përbëhen nga grekë të cilët ndërruan besimin dhe fituan një ndërgjegje të rreme kombëtare, ndërsa shume mirë do të kishte mundësi që jo vetëm Vorio-Epiri por edhe e gjithë Shqipëria të jetë një rrethinë apo një periferi e Greqisë.

Në Leipzig, Johan Tutman shkruan: “Asnjë populli vjetër i botës në të cilën jetojmë, nuk është aq i panjohur për europianët e perëndimit, i përket prejardhjes, historisë dhe gjuhës sa ç’janë shqiptarët … Ata janë një popull kryesor, i lashtë dhe i rëndësishëm…

Presidenti i greqis (arvanitas) Karlos Papulias përshëndeti organizatën e OMONIA-s me rastin e 22 vjetorit të themelimit, ka shprehur hapur krenarin e tij për helenizimin e trojeve që i cilëson vorio-epirotë. Prani shekullore e helenizimit në shtëpitë strëgjyshërore si një burim frymëzimi e krenarie për gjithë grekët … Shpreh shqetësim për rrezikun e mbylljes së shkollës greke në Korçë ku mësojnë 370 nxënës dhe 80 femijë të shkollës fillore dhe të kopshtit, veç kësaj kundërshtuan hapur ligjin që parashikon prerjen e 18.000 pensioneve të minoritarëve që nuk kanë punuar asnjë ditë në Greqi. Ky është helenizimi i paguar nga greku për minoritetasit pa rrënjë që janë në Shqipëri. (12).

Lajosh Taloci (1834-1916) shpall hapur: “Nuk egziston popull tjetër në Ballkan, as ai i greqise së re, që mund të ndjekë historinë e fisit të vet, ashtu me rend kronollogjik, qysh prej kohëve të lashta gjer në ditët tona, sikurse populli shqiptar”. (13).

Veprimtaria heleniste për gjatë këtyre dy dekadave të zhvilluara në praktike nga Janullatosi dhe të shprehura në teori nga Kristo Papa është një degradim për shtetin grek, aq më tepër kur ruajnë “Ligjin e Luftes pas mbi shtatë dekada, kurdoherë mendojnë për të bërë një intervecion kundra Shqipërisë. Aref Mati zbuloi historinë e manipuluar të Greqisë, nga Universiteti i Sorbonës. Ai mori titullin “Doktor në shkencen e historisë së antikitetit (Greqia antike) Të Universitetit Paris – Sorbonë”. Kështu që ky është njeriu që përmbysi një mit fals, që vuri bazat e një historie të re. Puna e Arefit do të kthehet në pikë referimi në bibliografi, për të gjitha shkencat e botës që do të merret këtej e tutje me antikitetin europian. Tezat e tij u pranuan përfundimisht në sferat akademike të Francës. Ky është dhe suksesi më i madh që kemi korrur ndonjëherë në këtë fushë. (15).

Referenca

1. Interneti “Shqiptarët do ti përzëme” 16-4-2012

2. Maks Zotaj “Orakulli i Dodonës” gazeta “ILLYRIA”, 6-2-2006, f. 24.

3. Aleksandër Lambert, “Europa duhet…” internet 22-10-2011.

4. Kristo Papa “Jeni racë plaçkitës” internet 29-1-2013.

5. Jorgos Margaritis “Bashkëpuntorë… “, bot. 2009, f. 147.

6. Ferdinando Saello, “Shqipëria 6 muaj…”, bot. 2001, f. 70, 78.

7. Ibrahim Hoxha, “Viset kombëtare…”, bot. 2000, f. 99.

8. Rasim Bebo, “Artikuj dhe ngjarje”, bot. 2012, f. 245.

9. Enciklopedia Amerikane, vol. 13, f. 377, bot. 1828, 1971.

10. “Greqia pushton Epirin e Veriut” internet 16-4-2012.

11. A. De Lamartine “Historia e Turqis Laipzig” W. Wehard 1885.

12. Internet Presidenti grek përshëndet 16-4-2012

13. Lajosh Taloci 1834-1916 (R. Bebo “Artikuj dhe ngjarje”, f. 8).

14. Përparim Demi “doktoratura e Arif Matit” Illyria 22-12-2011, f. 24.

15. Internet “Shqipëria e Madhe” Dhimbje koke për Greqin, 24-4-2002.

Rasim Bebo Addison Çikago shkurt 2013