Saimir Lolja – Page 6 – Dielli

Shpirti i Turmës dhe i Askushmërisë

May 30, 2013 by dgreca

NGA SAIMIR LOLJA/ TORONTO/

Shpirti i Turmës bashkëjeton me njeriun dhe është tipar i historisë njerëzore, sepse njeriu në mënyrë të natyrshme është qenie shoqërore që kërkon përherë të shoqërizohet. Porse njohuria për të, përkujdesja ndaj këtij shpirti dhe mbi të gjitha shfrytëzimi i tij për qëllime të caktuara përbën anën tjetër të medaljes. Çeshtja madhore është se sa i theksuar është shpirti i turmës në shoqëri, sepse njeriu i brymosur me një mendësi të tillë ka në themel të mendjes së tij çiftin Sundimtari dhe Turma. Kjo është çeshtje madhore sepse mendimet dhe ndjenjat janë shfaqje të shpirtit të njeriut dhe janë pikërisht ato që përcaktojnë sjelljen e tij shoqërore, domethënë kufirin ndarës çfar quhet e mirë dhe çfar quhet e keqe. Sjellja dhe puna e njeriut janë dy gjëra të ndryshme por që njëkohësisht plotësojnë e bashkëshoqërojnë njëra tjetrën, ngase në fund të fundit ato bashkëshoqërojnë njeriun. Sjellja shoqërore është ajo që përcakton ngjarjet shoqërore, sepse njeriu bën atë që dëshiron të bëjë.

Njeriu në turmë ka një shpirt të ndrydhur, të pa lirë e të pa larmishëm dhe duke qenë në gjendje të tillë ai kundërvepron duke i lindur dëshira në skutat e shpirtit të tij për ta parë veten në krye të turmës. Shpirti i tij ngashëron, kredhet përqark, i friksuar mban sytë e veshët hapur te të tjerët, frigon e idhtohet nga e mira e tjetrit, i sheh të tjerët detyrimisht të barabartë me vetveten, sheh në të tjerët aspak ndryshim nga vetvetja ose në rastin më të mirë ndryshime të parëndësishme. Ai ndjehet njësh me “të barabartët e tij” dhe vetpërfytyrohet si përfaqësues i tyre. Ky shpirt i ngujuar në mënyrë natyrale kërkon hapje, liri dhe vet-dallueshmëri. Prandaj ai e anon ndërgjegjen e tij drejt njëshit, drejt unit, drejt vetkuptimit me ndjenja të forta që ky vetnjësh kështu nuk ka vlerë dhe si rrjedhim i mbin dëshira që të duket mbi të tjerët ose, e thënë sipas mendjes së tij, mbi “të barabartët e tij”. Zgjidhja më e lehtë për të është mburrja ose bërja e tjetrit me turp. Ai gjithmonë është në kërkim të rastit për t’u mburrur ose bërë tjetrin me turp, sepse ai ndjehet keq dhe i turpëruar kur nuk mburret apo kur nuk e turpëron tjetrin. Me ligësi, ai gjithmonë është në kërkim të thashethemit për tjetrin, sepse edhe vetë ai është një thashethem. Kështu, njeriu në turmë harxhon pa ndërprerje vëmendje dhe energji e tij për emocione të panevojshme dhe hamendje të papëlqyeshme, për ngacmime nervore të nxituara, për ëndërrime me sy hapur dhe thashetheme të pashtershme.

Njeriu në turmë e ka të pamundur të pranojë se jo çdo gjë është apo i përket çdonjerit dhe jo çdo njeri është për çdo gjë. Një mendësi e tillë nuk arrin të pranojë se veç punës së tij egziston e duhet të egzistojë edhe puna e të tjerëve dhe nuk vozit në mënyrë të atillë që puna e tij të plotësojë punën e të tjerëve ose puna e tij të plotësohet prej të tjerëve. Për një shpirt të tillë i mirë është, domethëne duhet të egzistojë, vetëm guri i tij dhe jo muri i përbashkët. Ai vetëgjykon se është i pazëvëndësueshëm dhe ka edhe raste që ai përpiqet ta prishë murin e përbashkët, sepse ka një shpirt të pabesë me aromë kalbëzimi. Një shpirt i tillë nuk përcjell respekt për të tjerët e midis të tjerëve, biles për të nuk egziston dhe nuk duhet të egzistojë edhe mendimi ndryshe, aq më tepër të kuptojë se kur respektohet mendimi ndryshe edhe bashkimi është më i fortë. E thënë më gjërë, një shpirt i tillë nuk pranon ndryshimin dhe ndryshueshmërinë, domethënë harmoninë, dhe si rrjedhim nuk pranon përparimin, madje e urren atë.

Njeriu në turmë kthehet pa e kuptuar në një narcist. Si i tillë ai kërkon me këmbëngulje në turmë vetëm pasqyrime të vetvetes; të tjerët janë njësoj për të, duhet të jenë kështu ose përndryshe të shndërrohen në të tillë. Pëlqyeshmëria për vetveten duke parë dhe prekur vetveten nga të gjitha anët e në tërë turmën është e pakufijshme. Ndërsa narcistit të lashtësisë i duhej të qëndronte tërë ditën mbi një pellg të vogël me ujë të patrazuar për të parë vetëm vetveten e pasqyruar me qëllim që t’i avullonte kënaqësinë e pëlqyeshmërisë së vetvetes, për narcistin e turmës pasqyra e vetvetes shtrihet në të katër anët e pafundme për sa kohë që egziston turma e tij. Si e tillë kjo pasqyrë e nderë bëhet njëkohësisht mjaft e brishtë, lehtësisht e thyeshme dhe e thërmueshme nga çasti në çast për shkak të madhësisë e shtrirjes së saj. Një kënaqësi e tillë e dhënë nga një pasqyrë e pafundme nuk mund të lëshohet apo të harrohet. Për ta ruajtur këtë gjendje, mjetet e vetme të narcistit të turmes janë: vigjilenca, cmira, urrejtja dhe dhuna ndaj çdo drithërime të sipërfaqes së pasqyrës ujore, ndaj çdo tingulli sadopak të ndryshëm të dëgjuar, ndaj çdo njëshi tjetër në turmë dhe ndaj çdo ndryshimi që shfaq ky njësh. Në mënyrë të veçantë, narcisti i turmës hidhërohet thellë dhe mbushet me dëshpërim e urrejtje kur vëren ndonjë të mirë që i shkon apo i ndodh tjetrit. Për të, njëshat e tjerë në turmë nuk e meritojnë dhe nuk duhet t’iu ndodhin të mira. Ay i përqesh të tjerët kur shprehen e shfaqen ndryshe, i pengon ato të ndryshojnë dhe të përparojnë. Për të, vetëm sundimtari i turmës, idhulli i tij, vetvetja e tij e dëshiruar, meriton të mira, prarim, vezullim e lartësi.

Një shpirt i tillë i jep vlerë vetëm të qënit mundues për të tjerët, i jep vlerë vetes vetëm duke ia ulur vlerën të tjerëve, i jep vlerë vetes duke përdhosur vlerat qytetare, kulturore dhe kombëtare të shoqërisë që i përket. Një shpirt i tillë njeh vetëm lirinë e tij të egërt e të pakufishme. Ay është shpirtërisht pjesmarrës në krimin apo tradhëtinë që sundimtari (Mbinjëshi) i tij kryen. Ai nuk arsyeton për këtë dhe nuk e arsyeton mbinjëshin e tij, sepse ay vetë është sundimtari i ëndërruar pa qenë sundimtar. Ai dallon vetëm të drejta për veten e tij; për të egziston vetëm liria e tij dhe jo e të tjerëve. Biles, kur mbaron ai duhet të mbarojnë edhe të tjerët. Një shpirt i tillë është i pangopur, i pakënaqur, i paqetë dhe rrjedhimisht mizor për të mbajtur gjallë pangopshmërinë e tij. Ai vetmendon se është i pagabueshëm, i pacënueshëm, me të drejta absolute e liri të pakufijshme. Ai nuk mban dhe nuk ndjen përgjegjësi për veten dhe të tjerët; një shpirt i tillë është, bie fjala, një Ali Pashë Tepelenë. Një shpirt i tillë synon që çdo gjë me vlerë të jetë brenda derës së tij, ai dëshiron dhe përpiqet të ndërtojë vetëm ishullin e tij, kullën e tij me frëngji. Atij nuk i intereson ambjenti përreth dhe madje ai e sheh me armiqësi këtë ambjent, sepse atij nuk i interesojnë gjërat e përbashkëta. Një shpirti të tillë i pëlqen të ndërtojë ishullin e tij të thepisur; ai ngazëllehet kur prish urat lidhëse dhe pret telat ndërlidhëse për të ndërtuar garth përrreth vetes së tij. Atij nuk i pëlqen bashkëjetesa paqësore, sepse ai nuk respekton tjetrin dhe pjesën e tjetrit, ai është një fqinj i keq, ai urren dhe i erren sytë për çdo ndryshim të vënë re tek “të barabartët e tij”. Dhe njëkohësisht, ai vrojton se ç’bëjnë të tjerët për të bërë të njëjtën gjë, për të mos ngelur mbrapa emocionalisht.

Njeriu i turmës nuk rri dot pa e parë dhe dëgjuar papushim e kudo figurën e mbinjëshit të tij. Figura e stampuar e mbinjëshit të tij mishëron pasqyrimin e vetetes për njëshin e vocërr dhe si e tillë tek kjo figurë ai gjen kënaqësinë dhe dehjen më të madhe për veten e vet; kjo është ëmbëlsia për shpirtin e tij të idhtuar. Karrikja dhe bëmat e sipërnjëshit i krijojnë njëshit të vocërr një rrymë të atillë jehonash saqë pa atë rrymë as makina njësh nuk punon e as njëshi nuk ndjen vetveten. Njeriu në turmë kthehet në vogëlinë e fëmijërisë e tij kur ëndërronte të ishte i madh, mbinjësh i frikshëm, dhe papërgjegjshmëria fëminore i jepte shijen e kënaqësisë pakufi. Prandaj, besimi i tij shkon andej nga fryn era, andej nga burojnë valët e tingujt që e mbajnë të vogël atë, andej nga shfryn sundimtari i turmës, andej nga është kahu i fuqisë së turmës. Turma kërkon njerëz të vegjël, grimca rëre, që të prodhojë furtunë. Si një vocërrak, ai gjykon vetëm duke thërritur për ndihmë paragjykimet e paharrueshme të vogëlisë. Duke përfytyruar, ai e kthen veten mbrapa në kohë dhe emocionalisht mburret me këtë. Kështu, me dashje e pa dashje, ai e shuan zgjuarsinë e tij, bëhet i paaftë të dallojë dhe kuptojë të vërtetën, e ul veten aq poshtë sa të mos njohë rrotën dhe të mos dijë sa bëjnë 1+1-1; dhe shpejt e shpesh bën keq dhe gabime. Njeriu në turmë e ka të pamundur të kujtojë apo vrojtojë vetveten, e si rrjedhim ai e ka të pamundur të kujtojë apo t’i lidhë veprimet e ndodhitë e shkuara. Kujtesa e njeriut në turmë është e çastit, tepër e shkurtër. Ai kujton vetëm çfar dëshiron në çast të kujtojë ose çfar i shkon për shtat shpresave dhe frikave të tij.

Njeriu në turmë arsyeton mbi bazën e vetarësyes së shtypur të njëshit. Domethënë, ai kërkon njësha për mendjen e tij të ngathët, sepse ai e ka frikë njëshin, mundimtarin e mundshëm të tij, dhe mendon se edhe ai njësh e ka frikë atë për të njëjtën arësye. Ay është një sundimtar i gurosur, sepse vetëm kështu mund të jetë njësh, dhe si i tillë nuk pranon të dallohen njësha të tjerë në turmë. Kur ia dënojnë të këqijat, ai kërkon vetëm njësha, sepse me dashje ose padashje nuk e kupton se pse i sulen. Një shpirti të tillë nuk i intereson bashkëpunimi dhe harmonia, atij i intereson vetëm mbinjëshi që ta sundojë në shpirt. Pavarësisht sa larg është, ai gjithmonë vigjëlon që mbinjëshi, sundimtari i tij me të cilin i mburret vetvetes, të mos cënohet, të mos iki, të jetë i përjetshëm e i paprekshëm, i gurosur, i lartë deri në qiell, sepse vetëm kështu ai mund të ngrejë sytë lart. Urrejtja e bën atë gjithmonë gati të bashkohet me shpirtra të tjerë të tillë për t’iu sulur mizorisht “të barabartëve të tij”, për t’i plaçkitur e përdhosur ato, për t’i tradhëtuar ato, sa herë i del rasti apo dëgjon se mbinjëshi iu kërkon një gjë të tillë. Lëvizja barazitiste (komuniste, e thënë jo shqip) në Shqipëri mori përmasa epidemike gjatë Luftës II Botërorë, sepse njerëzia u josh nëpërmjet thënies “Ngrihuni t’iu biem atyre që janë ndryshe dhe t’iua marrim atë çfar kanë”.

Njeriu në turmë nuk ka forcë shpirtërore dhe gjithnjë bëhet akoma edhe më i pa aftë të pyesë apo të gjykojë vetveten, të shkëputet prej kthetrave të brendshme, të shmangë varësinë nga të tjerët, të mos përjashtojë vetveten, të përdorë ndonjë dritëz kuptimi prej vetvetes, të ketë kureshtje kush është, nga vjen e ku shkon dhe pse. Njeriu në turmë është një askush. Ai mendon sipas modës së turmës, sipas propagandës zyrtare shtetërore apo botërore, dhe përqesh çdo gjë që është ndryshe nga ajo modë. Njeriu në turmë i ngjan një cifle hekuri të cilën vetëm fusha magnetike e mbinjëshit e mban drejt, të ngritur lart. Pa këtë fushë magnetike jetike, ai bie përdhe e shkon me pluhurin. Prandaj njeriu në turmë guroset pas mbinjëshit dhe shndërrohet në fanatik, domethënë ai e ka të pamundur të ndryshojë mendjen dhe përmbajtjen. Një njeri me shpirt të tillë është qenie emocionale, nervore, një tifoz, një spiun, një madhni që përgjërohet për naltmadhninë e tij. Ay qëndron në turmë për shkak të urrejtjes që ka ndaj të tjerëve, ndaj atyre që njeh apo ndaj fqinjit. Mbinjëshi është shpirti i tij, emocioni dhe kënaqësia e tij, sepse prej hyjniut mbinjësh dhe urrejtjes që ai mbjell egziston turma ku mund të bëjë pjesë. Urrejtja dhe pickimi i emocioneve që i shërbejnë kësaj urrejtje janë ato që e mbajnë turmën bashkë, sepse tek mbinjëshi ai gjen urrejtjen e dëshiruar dhe pickimin e nevojshëm të emocioneve. Pa këtë pickim emocionesh njeriu i turmës nuk do ta ndjente vetveten, nuk do ndjehej mirë, dhe do idhtohej duke u rropatur deri sa të gjente një turmë ku helmi i mbinjëshit t’i ëmbëltonte emocionet. Turma e tij është bota e tij, e kuptimtë për të egzistuar, në brigjet e së cilës përplasen botë (turma) të tjera, të huaja dhe armiqësore.

Njerëzit në turmë janë të egër e të dhunshëm. Shpirti i tyre dhunon dhe kërkon të dhunohet. Me fjalë të tjera shpirti i tyre është i skllavëruar. Skllavërimi i është bërë karakter, zakon, kërkesë, dëshirë dhe mënyrë të jetuari. Njeriu në turmë shndërrohet në një skllav me dashje; ai nuk rron dot pa vuajtur. Ai nuk ka nevojë më për zinxhirë që ta mbajnë të tillë, ashtu si fizikisht. Sa më shumë koha kalon, aq më shumë ai e adhuron skllavërinë e tij dhe aq më shumë krenohet me të. Meqenëse ky shpirt nuk pranon e respekton ndryshim tek “të barabartët” e mendjes së tij dhe ndërkohë kërkon të dhunohet, atëhere këtë dhunim e skllavërim e kërkon, e gjen si zgjidhje, dhe e pret vetëm nga sundimtari i pashpirt i turmës. Domethënë, e kërkon këtë nga idhuli i tij, nga i dëshiruari i shpirtit të tij. Meqenëse ky shpirt i egër është i pasjellshëm ndaj “të barabartëve të tij”, meqenëse ky shpirt nuk pranon të renë dhe ndryshimin e harmonishëm tek “të barabartët e tij”, ai ka vetëm një shtysë mendimi: skllavërimin, dhe vetëm një gjuhë veprimi: dhunën. Egërsia i shkakton dhimbje therëse në shpirt kur sheh harmoni në rrethin e “të barabartëve të tij”. Vetëm dhuna e më të fortit, e më mizorit, e më të egrit, e më të poshtrit, e atij që ka të drejtë të dhunojë e përdhosë të tjerët, e sundimtarit të turmës, mund t’ia fashitë dhimbjen e instikteve të egra të tij. Vetëm kjo dhunë madhore, vetëm ky sundimtar turme me të vetmen të drejtë fjale e veprimi, mund t’ia shtypë egërsinë, shkaktaren e dhimbjes, t’ia qetësojë shpirtin e tij dhe t’ia dehë emocionet. Ky shpirt nuk e kupton dhe nuk e kërkon mëvetësinë, ndryshimin në lidhje me të tjerët. Më e shumta që dëshiron ky shpirt është të bëhët një vasal mizor. Edhe kur e shtyjnë në liri të përkufizuar për të gjithë, ai nuk mund të shkëputet nga e kaluara e skllavërimit dhe dhunimit mbi të. Liria për të është dhuna, rasti për të shfryrë egërsinë e emocioneve të tij. Ai po me dhunë kërkon të kthehet në skllavërinë e shkuar, me të njëjtat kushte e mundësisht me të njëjtin sundimtar mizor për turmën. Shpirti i tij qan papushim për egërsinë e sundimtarit të shkuar. Shpirti i tij i idhnuar psherëtin për mungesën e munduesit të tij të egër, humbjen e të cilit e ndjen shumë herë më të madhe se humbjen e vetvetes apo “të barabartëve të tij”. Ai dëshiron gjithmonë që munduesi të ringjallet dhe shpreson në këtë.

Njeriu në turmë shndërrohet në një makinë dhe si e tillë ai nuk e njeh dhe nuk mundet ta njohë vetveten. Ashtu si makina, ai bëhet i papërgjegjshëm për veprimet e tija dhe as dëshiron e as kërkon të dijë apo të kuptojë. Kështu ai shndërrohet në një njeri mekanik me të cilin çdo gjë ndodh. Duke qenë se skllavërimi shoqëror mbështetet mbi frikën, sundimtari i turmës ia ushqen papushim asaj frikën dhe mospëlqyeshmërinë për çdo gjë ndryshe, të re apo të panjohur. Makinat janë të verbëra dhe të pavetëdijshme; ato s’mund të jenë ndryshe dhe veprimet e tyre duhet t’i përgjigjen natyrës së tyre. Njeriu në turmë, njeriu mekanik, i plotëson këto veti të makinës. Si i tillë, ai nuk është njeri i lirë. Që të çlirohet atij i nevojitet së pari të fitojë lirinë e brendshme, të vetëdijshme, të ndërgjegjes dhe mëvetësisë së tij shpirtërore. Përndryshe ai ngec i skllavëruar shpirtërisht sepse ai, para së gjithash, as nuk e njeh dhe as nuk e kupton vetveten e tij. Prandaj njeriu në turmë e humb dhe nuk e kujton vetveten, sepse ai edhe jeton e vepron duke qenë në gjumë të thellë ndonëse me sytë hapur edhe nuk bën përpjekjet e duhura për t’u zgjuar.

Askushmëria është një ndjenjë e skajshme shoqërore që në situatë paniku e fut njeriun në ankth dërrmues dhe e zvetnon. Nën ndrydhjen e skajshme të shpirtit të tij, nën hutimin dhe kotësinë që pëson shpirti i tij, nën zhvleftësimin e historisë në mendjen e tij, i dalldisur nga paarsyeshmëria, fillon të ndriçojë në shpirtin e tij të tymosur një flakë pishe e zbehtë në degëzën e askushmërisë. Askushmëria bëhet për të frymëmarrje, liri dhe shkak veprimi. Ai bëhet kështu një makinë që nuk ka fillim e qëllim rruge, një makinë pa busull, që përpiqet të ngahet dhe po qe e nevojshme mund të marrë një kthesë e të ecë për aq sa i kërkojnë shërbim. Duke harruar me dashje ose pa dashje, ai humb vetveten dhe fshin nga mendja vlerat dhe historinë në origjinën e tij, rrënjët. Ai nuk e dallon më tjetrin. Ndërkohë ai kërkon të mbushet me vlera të reja, por nuk arrin të kuptojë se ato janë të pathemelta tek ai, janë si gjethet të cilat zverdhen dhe nuk dihet se ku i flak era.

Ashtu si natyra nga ku ka lindur, shoqëria njerëzore përmban në vetvete ndryshueshmëri. Domethënë, njerëzit ndryshojnë nga pamja, mendimi, gjatësia, vendlindja, dëshirat, kënaqësitë, aftësitë, dituritë dhe biles brenda një grupi shoqëror (kombi) ka ndryshime në të folurat vendore e në veshje. Përtej kombit, ndryshimet shtohen në tiparet e jashtme, ngjyra e lëkurës, gjuha, etj. Grupet shoqërore (kombet) dhe nëngrupet shoqërore (brenda një kombi) kanë edhe gjëra të ngjashme dhe të përbashkëta, por nuk kanë gjëra të barabarta. Nëse respektohet natyra, duke përfshirë edhe shoqërinë e larmishme njerëzore, atëhere jeta është e paqshme. Në të kundërt, përpjekjet për të krijuar fantazma barazie përbëjnë dhe prodhojnë krime njerëzore dhe natyrore. Në rastin e Shqipërisë zyrtare, për gjysëm shekulli u edukua dhunshëm me qëllim dhe me absolutizëm fantazma e barazitizmit shoqëror dhe ndërkombëtar, aq sa u kërkuan “vëllezër” edhe në xhunglat e Amazonës e tundrat e Azisë. Njerëzit u bashkëmblodhën dhunshëm mendërisht dhe fizikisht. U punua për të krijuar të ashtëquajturin “njeriu i ri”, domethënë askushin e dëshiruar të barabartë e të edukuar me shpirtin e turmës.

Për askushin e mirë është askushmëria dhe e keqe është çdo gjë tjetër e arsyeshme, jo-paemër dhe me formë e përmbajtje të qartë. Askushi nuk di as çfar, pse e kë të emërojë dhe as pse është emëruar; ai pret urdhër nga mbinjëshi për të zbatuar një ligj që është urdhëri vetë. Ai nuk di pse është në një detyrë zyrtare dhe çfar do të thotë ai emërim, çfar pritet e duhet të bëjë, çfar të thotë e çfar të kërkojë. Ai është një vjedhës pune, vendi pune dhe vote. Ai nuk e di ç’është e çfar përfaqson kombi e flamuri kombëtar ose çfar duhet të bëjë për festën kombëtare, çfar flamuri duhet të mbajë, çfar të bëjë që ai flamur të mos jetë thjesht një copë lecke me ngjyra, etj. Ay shndërrohet në spiun, tradhëtar, vjedhës i vetvetes dhe brejtës apo shkatërrues i të tijëve. Askushmëria shpesh e vozit askushin në veprime tradhëtie, sepse për të qenë një njësh dikushi, një sundimtar i përmalluar, ai i hyn rrugës së krimit dhe bashkëpunimit me armiqtë. Ai vetëm keq sheh, uron apo dëshiron, sepse ai vetë është keq dhe të keqen ka si pikë krahasimi. Ai flet për gjëra të parësyeshme e të pakuptueshme dhe biles ai nuk dallon ngjyrimet.

Të menduarit turmor dhe askushmëria të para veçan dhe të veçuara për njeriun e veçuar nuk përbëjnë rrezik për shoqërinë. Por meqenëse shpirti i askushmërisë lind prej shpirtit të turmës dhe ndërthuret mjaft me të, atëhere kur shpirti i turmës dhe i askushëmrisë bëhen tipare shoqërore të përhapura dhe të njëkohshme, atëhëre ai grup shoqëror është në rrezikun e madh të mashtrimit dhe vetshkatërrimit. Rreziku bëhet akoma më i madh dhe pësimi prej tij më i shpejtë kur armiqtë e këtij grupi shoqëror ia njohin atij këtë shpirt dhe përkujdesen t’ia forcojnë pikërisht këto dy tipare shoqërore. Në këtë rast, pasoja është e paqartë për çastin por e qartë pas një periudhe të gjatë kohe. Si rrjedhim, ai grup shoqëror vetshkatërrohet, humbet vlera njerzore, shpirtërore, kulturore dhe materiale, ose në rastin më të mirë vazhdon të përtiqet në kufinjtë e mbijetesës duke ngelur i prapambetur, i vetpenguar në përparim dhe i paqetësuar. Ngulmi i këtyre dy mendësive i mban njeriut ndezur ëndërrën e barazitizmit dhe si rrjedhim ai cënon dhunshëm gjërat që s’i përkasin ose që janë të ndryshme nga ëndërrimi i tij.

Veç shpirtligëve, njerëzit që janë në detyra zyrtare dhe i përmbajnë në vetvete të dy këto mendësi bëhen shumë dëmtues për shoqërinë gjatë marrjes së vendimeve. Biles, ato zhyten në krime dhe tradhëti nga të cilat nuk dalin dot dhe njëkohësisht kujdestarët e tyre nuk i lenë të dalin por i zhytin akoma më shumë. Njerëz të tillë bëhen kukulla qeverisëse dhe nga veprimet apo goja e tyre mund të dëgjohen gjërat më të paarësyeshme. Me njerëz të tillë në pozita shtetërore, veprimtaria armiqsore e huaj, sidomos ajo e fshehta, ka fushë të lirë veprimi dhe pasoja të dhimshme për vendin. Historia shqiptare vazhdon ta japë këtë mësim. Ato njerëz që thonë se nuk ka armik, ose e thonë këtë nga mungesa e zgjuarsisë së tyre, ose e thonë këtë nga vetvetja për shkaqe emocionale dhe qëllime të ngushta vetjake apo përfitimi, ose iu është thënë nga armiqtë ta thonë këtë gjë (duke e ditur ose duke mos e kuptuar këtë); ose shtyhen ta thonë këtë jo nga një shkak i përmendur më sipër. Shteti i Shqipërisë zyrtare u shpartallua në fillim të vitit 1997 pikërisht prej humbjes së armikut (askushmërisë) dhe veprimit të frymëzuar nga mendësia e turmës.

Të dyja këto mendësi ushqejnë njëra-tjetrën dhe përcaktojnë sjelljen shoqërore të njeriut, e cila do të thotë para së gjithash si sillet njeriu ndaj shoqërisë dhe çfar ka bërë për të. Egzistenca dhe nxitja e tyre nga ato që i duan të keqen shqiptarëve i rrisin mjaft pasojat negative mbi shoqërinë shqiptare, qetësimin, bashkimin dhe përparimin e saj. Ndikimi negativ në shoqëri i të dyja mendësive zvoglohet nëpërmjet ndriçimit të shpirtit me vlera dhe mendjes me ide, shkollimit matematik dhe shkencor, edukimit të njeriut si e pse të përdorë arësyen, edukimit kombëtar dhe atij bashkësor. Të gjitha këto kanë qëllim përparimin dhe përkufizimin e mirësjelljes shoqërore ndaj vetvetes, të tjerëve dhe ambjentit në rrugën drejt një shoqërie të udhërrëfyer prej arësyes dhe urtësisë, domethënë drejt një shoqërie që i përket e vërteta dhe që e sheh atë nëpërmjet arësyes. Pra çeshtja shtrohet: të dihen të metat e mendësisë shoqërore dhe të kundërveprohet butësisht për largimin e tyre, apo të mos dihen por t’i dijnë armiqtë dhe të veprohet egërsisht për thellimin e tyre. Meqenëse përmirësimi paraprak fillon tek vetë njeriu, fillimi i largimit të këtyre dy mendësive në çdo rast është shumë i thjeshtë: njeriu nevojitet të mos mendojë e të mos flasë me NE. Kështu ai do të fillojë të zgjohet, të kujtojë vetveten, të shkuarën e rrjedhimisht të ardhmen, dhe do të fillojë të egzistojë sepse do të fillojë të mendojë.

THE RESCUE OF JEWS IN KOSOVA

May 15, 2013 by dgreca

By Saimir Lolja/
The World War II in Europe began with the invasion of Albania by the Italian Army on 7 April 1939. As a result, Albania lost its independence to become officially a protectorate of the Kingdom of Italy and existing as an autonomous part of the Italian Colonial Empire. The independence of Albania was de jure reestablished in October 1943. Albania was de facto an occupied country by Italian or German Armies that had unlimited authority on it throughout WWII.
The German, Italian and Hungarian Armies invaded ex-Yugoslavia in the period of 6-17 April 1941 and the German Army invaded mainland Greece in the period of 6-30 April 1941. Then, the German Army controlled the north of Kosova, including the north of Presheva Valley. In addition to most of Macedonia and eastern Greece, the Bulgarian Army controlled a small section of southeast of Kosova and the south of Presheva Valley. Besides Montenegro, inner Albania and two third of Greece, the Italian Army had the largest part of Kosova and western Macedonia.
Within the German sector in northern Kosova was the town of Mitrovica and its mine of Trepça. Without that mine, the Reich III military industry could hardly keep the war machine moving on. The head post of the German Army was in the town of Vushtri, 27 km away from Prishtina, the capital of Kosova which was under Italian control. The German and Italian Armies had an agreement that allowed the German Army to enter the Italian sectors in Kosova anytime and without any permission. The German Army occupied the Italian sectors after the capitulation of the Italian Army on 8 September 1943 and adjacent Bulgarian sectors after the Bulgarian Army changed side and joined the soviet forces of the 3rd Ukrainian Front on 9 September 1944.
From April 1941 to November 1944, many of the Albanian-inhabited areas that had been previously taken away from Albania and given to the Kingdom of Yugoslavia, such as in the central and southern Kosova, western Macedonia, southern and southeastern Montenegro, joined Albania. Only the Southern Albanian province of Çamëria (occupied by Greece in March 1913) did not become yet part of Albania throughout WWII.
Documents from Albanian archives recently published help for an accurate view of what happened in the province of Kosova for the duration of WWII. The Albanian Prefectures in the period of WWII were complementing segments of the overall salvation of Jews from Albanians during the Holocaust and cannot be disjointedly comprehended. For instance, the main channel for Jews pouring into central Albania was that starting from the Prefecture of Prishtina. The Prefectures of wartime Albania had not even a Jew wearing any badge or sign that would distinguish him or her.
The anti-Semitism was well spread in Serbia before WWII and supported by politics, Army officers and Serbian Orthodox Church; it flourished in wartime. On 20 January 1942, a meeting of senior officials of the Reich III took place in the Berlin suburb of Wannsee. It has been known since as the Wannsee Conference that specifically made a decision for completing “the final solution to the Jewish question”. It assigned the numbers of Jews that should be exterminated in each of the European countries. Within three months and without German interference, the Serbian state and Chetniks completed the task to make Beograd the first “Judenfrei” city in Europe and liquidated almost all Jews in Serbia. Jews who could escape the holocaust in Serbia were bringing with themselves into Kosova the dreadful message of the holocaust conscientiously performed by Serbian state and Nazis.
The resident Jews of Kosova lived in towns and numbered 409 persons (the list exists). The Italian Army gathered resident Jews of Kosova and those caught as escaping the holocaust in ex-Yugoslavia and other countries into its military camp of Prishtina. It is the same spot of today where there is the Faculty of Philology of the University of Prishtina. The Italian Army had gathered more than 3000 Jews in that camp. Jews in Kosova were in a non-stop danger by Nazis and Serbs, and were not free to move in the open. The only survival option was to move deeper into Albania. Albanians did whatever they could and what their governmental authority was allowed to help. Apart from the Albanian officials in the central administration in Tirana who organized the rescue of Jews from the Prefecture of Prishtina in undisclosed cooperation with the highest Italian authority in wartime Albania, the Albanian officials in the Prefecture of Prishtina mentioned in this instance were: Riza Drini, Prefect of Prishtina 1941-1942; Hysen Prishtina, Prefect of Prishtina 1942-1944, Preng Uli, Secretary of Prishtina Town Hall, 1941-1944, and Dr. Spiro Lito.
By fearing that sooner or later the German Army would lethally deal with Jews in the Italian military camp of Prishtina, Halim Sh. Spahija, Arsllan Mustafa Rezniqi, Kol Biba, Hysen Prishtina, Preng Uli, Hasan Rrem Xerxa and Dr. Spiro Lito accomplished a plan. The Prefect of Prishtina, Hysen Prishtina, and Secretary of Prishtina Town Hall, Preng Uli, declared the camp infected by typhus. Then, Halim Sh. Spahia transported almost all “infected” Jews by trucks or busses to Kruma, Kukës, Burrel, Tirana, Durrës, Kavaja, Berat, Vlora, etc. A few Jews did not want to go and those who were still there when German Army reached the camp in September 1943 sealed their own fate.
Halim Sh. Spahia and brothers were businessmen from the town of Gjakova. They used the buildings of their business in Kukës, Kruma, Prizren, Tirana and Durrës to house relocated Jews before they found safe houses in the Albanian towns and villages or safe ways to travel by sea from Durrës to safer countries. Arsllan Mustafa Rezniqi built another house in his court to house Jewish families. His family rescued 42 Jewish families. In 2008, he received the title of “Righteous Among the Nations” from Yad Vashem. Arif Musa Aliçkaj, was an employee of the Town Hall of Deçan. Like Preng Uli, he made and issued false passports or documents for Jews of ex-Yugoslavia by registering them as Bosnian. With such documents, they traveled south to safer locations in Albania. Hasan Rrem Xerxa from Gjakova transported with his car Jews from Shkup to Deçan and deeper to Albania. Other Albanian families who sheltered Jews in Kosova until they ensured their safe journey to inner Albania are the following: the families of Bajram Voca and Sejdi Sylejmani in Mitrovica, the family of Sabit Haxhikurteshi in Prishtina, the families of Ruzhdi Behluli and Riza Çitaku in Gjilan, the families of Hasan Shala Mullashabani and Asim Luzha in Gjakova, and the Belegu family in Peja.
Only through official channels, Jews were sent from the Prefecture of Prishtina to central Albania in groups of dozens and hundreds. Since the transfers were in haste, it is common to find Albanian archival documents written in Italian or Albanian languages with lists of names each associated with the number (only the number) of the family members accompanying that name. Those rescuing transfers have been mentioned in the publications of Harvey Sarner, Martin Gilbert, Ariel Scheib, Gavra Mandil, etc.
Some typical examples from the Central Archive of Albania (CAA) follow. There is an archived dossier (F.152, V. 1942, D. 319) containing a group of 551 Jews relocated from the Prefecture of Prishtina to Berat in 1942. The document has the names of 87 individuals and 94 heads of families “con la famiglia – associated with their own family”. In a document of 30 March 1942, the Internal Ministry of Albania ordered the Prefects in the “liberated lands” to reposition all Jews of their districts into “old Albania”. On 1 April 1942, the Internal Ministry of Albania ordered the Prefecture of Prizren to send all its Jews to a gathering field for all Kosova and those, together with 69 Jews in the prison of Prishtina, were soon relocated to Kavaja, Burrel, Kruja, and Shijak. On 5 April 1942, a group of 100 Jews arrived in Berat. Some days later, 79 Jews from the town of Peja arrived in Preza, near Tirana; and so on.
Another salvation case is affirmed by the Lieutenant of the Italian King to wartime Albania, Francesco Jacomoni, in his book “La Politica dell’Italia in Albania (The Italian Politics in Albania), Cappelli Ed. 1965”, pages 288-289. Francesco Jacomoni asserts the secret cooperation with the Albanian Prime-Minister Mustafa Merlika Kruja and the chief of the Confidential Affairs Department in the Italian Foreign Ministry, Luigi Vidau, for saving Jews in Kosova. In April 1942, two months after the Wannsee Conference, the German Consul General had required from the Albanian Prime Minister the delivery of more than 300 Yugoslavian Jews that had taken refuge in Kosova. Mustafa Merlika Kruja had immediately sent his officials to Kosova for issuing Albanian passports to those Jews and transported them to Gjinokastra in southern Albania by buses [of the company SATA].
Another rescuing example is a list of 256 Jewish families, totaling 860 persons, who temporarily sheltered in Kosova before being relocated to central Albania in the period 1942-1943. This comprehensive list comes as a courtesy of the Friendship Association Kosova-Israel “Dr. Haim Abravanel”. There is another list of 55 ex-Yugoslavian Jews that on the pages 101-102 of the book “Jevreji Kosova i Metohije, Beograd, 1988” by P. D. Ivanov had been reported as transported from Prishtina to the concentration camp of Bergen-Belsen in 1944. In fact, the documents in the Central Archive of Albania prove that they survived the holocaust by being relocated into central Albania. This information with broad archival references was published for the first time in the book “Jews in Albania: The Presence and Salvation, Naimi, Tirana, 2009; pages 297-301” by Shaban Sinani.
After the capitulation of Italian Army on 8 September 1943, Albania de jure reestablished its independence on 16 October 1943 and declared to be neutral. De facto, the war atrocities, military operations and fighting continued without interruption, though Reich III and its passing Army recognized the independence and neutrality of Albania. As a flash, things looked better and 185 Jews from Prishtina, who were safely residing in Berat went as families back to Prishtina. When they arrived there, they found themselves trapped; some could return with time to Berat while others remained in hiding. Khaim Adizhes (heading the Jewish Community in Prishtina after the war) that time was a small boy who returned to Prishtina with his family. According to his testimony, at a time when German Army was making massive arrests, Serbian neighbors spied on them. As a result, many Jews were arrested and the rest could escape to inner Albania. Those arrested were sent to the camp of Sajmishte near Beograd and later to the concentration camp in Bergen-Belsen. A few of them survived the war and Khaim Adizhes was one of them. The arrests and transportation to Sajmishte camp occurred in May or June 1944. Khaim Adizhes and his family were not in the “Transportenliste” of August 1944 from Prishtina to the camp of Sajmishte.
The conclusion goes by repeating that the salvation of Jews in Kosova was not different from that of inner Albania. They were complementing parts of the overall salvation of Jews from Albanians and cannot be separately understood. Jews were totally rescued by the Albanian governments and population in the entire Albania of WWII. When the German Army entered Kosova in September 1943, almost all Jews of Kosova were already relocated to inner Albania. An acknowledgement comes from the Encyclopedia “Pinkas haKehillot Yavan, Yad Vashem, 1998, p. 413-425” in writing that Germans requested from the Albanian administration in Spring 1944 the list of Jews and permission to act on them. The Albanian administration did not supply the list and also declared that the Jewish community was an internal Albanian affair and gave no permission for acting against Jews. Albanians saved Jews wherever they had jurisdiction on Albanian lands. Çamëria was not part of Albania during WWII and Jews terribly suffered there, though many could reach Albania and survived the holocaust. If Çamëria had been part of Albania, all Jews would have been rescued there. Absolutely.

The Albanian Besa – The Golden Rule

April 19, 2013 by dgreca

By Saimir Lolja/

Faith revelation/

There has been an 80 year old citation for Albania as constituting of 70% Moslem, 20% Eastern Orthodox and 10% Roman Catholic. That religious distribution is nowadays still cited outside Albania. Though such a record is uncertain for its period, at the present it is completely outdated and incorrect. Themselves, Albanians do not care for such a “religious distribution”, because the religious beliefs are personal and the Albanian nationhood is above anything personal. A confirmation comes from the Parragon Encyclopaedia of World Facts 2002 exposing that about 3/4 of the Albanian population is not religious. The census in Albania in 2012 affirmed this too. Seen in its entirety, the Albanian harmony of believers and non-believers is a sacred Albanian value and one of the nationhood pillars.

Amongst Albanians, Islam does not have any ethnic base and they belonged to the Christian spiritual domain before centuries-long subjection to the Ottoman occupation. For Albanians, Islam was the religious endowment of the callous Ottoman invaders. The sword of such occupiers, that cut off heads and inhumanly took the very young boys away from their families to make Janissaries, did not educate love, hospitality, harmony, tolerance, or Besa. It educated only brutality and suppression to the very edge of existence. The Ottoman Empire suppressed Albanians cruelly and by all means, in particular their national education and culture. During the Ottoman occupation, the mainstream of Albanian uprisings came from Albanians with “Moslem” names. From a religious viewpoint, the majority of Moslem Albanians was and is Bektashian, of the most liberal form of Islam. In the 19th century, the Albanian Renaissance leaders were of different faith backgrounds and locations. Yet, they knew that the religion of an Albanian was the Albanianism, and by means of this and Besa they united and enlightened Albanians.

Even before 170 years ago, group conversions to Moslem side occurred. That was typically made by name change only and for the purpose of national endurance in the face of Ottoman occupiers and all-time enmity [even today] from neighbors implemented under their own eastern churches’ flags. A similar situation appeared after 1990 for many Albanians who were forced to change their own names in order to be allowed to work as immigrants in Greece. From a religious viewpoint, Albanians are liberal and this is also affirmed by frequent jumps from one shoreline to another. An example comes from a picture fixed by the Besa Exhibition <http://ifyokoye.com/2008/12/28/besa-muslims-that-sheltered-jews-in-wwii/>. Here, there is an old Albanian woman, a savior of Jews, with a book of Koran
(pretty sure she cannot read its Arabic language) and with a glass of Raki (a strong alcoholic drink) on the other hand.

The social behavior towards the total rescue of Jews during the holocaust, and in similar cases as well, did not come from religious pulses. All religious Albanian domains acted and cooperated to save Jews and the rescuers were from the whole population. This mirrors the 23788 persons from 45 countries and with different spiritual backgrounds that have been recognized [by the end of 2010] as Righteous Among the Nations by Yad Vashem for their heroic deeds in saving Jews during the holocaust. Therefore, emphasizing Moslem Albanians and not the Albanian people as a whole in saving Jews does give only a portion of the whole picture and does not fully explain the Albanian social conduct. For those who are in lack of full knowledge of the Albanian history and culture, and the story of Jews rescued in Albania before and throughout WWII, the hearing of “Moslem Albanians saved Jews” simply puzzles or biases their minds. For Albanians, the religion is neither a representative platform nor a unifying one. Therefore, the use of religion (a private belief) to explain such a social behavior for the entire Albanian population does not suit to the Albanian case.

In the period of WWII, the education level of the Albanian population, including the majority of the rescuers, was low and the focus was only on the Albanian language. It was unlikely that people of that time read religious bibles, including Koran printed in non-Albanian languages (e.g. Arabic or Old Turkish in Arabic letters). Hence, it was unlikely that the Albanian rescuers acted to save Jews and Italians inspired on “a Besa found in Koran”; at least, there is no Besa in Koran and no reason to be. The Albanian loyalty to a community was sociological rather than pious. Religious identity was something that came from one’s kinship and family. Inter-faith marriages were not implausible and today they are common.

After WWII, the education spread onto the Albanian population through a communist filter. For half a century, the communist propaganda squeezed the minds of people (including the children of the rescuers) and they got older with minds filled with communist propaganda. After 1990, those children of the rescuers still alive were exhausted and too old to read or understand any religious book. Therefore, any saying such as that “there is no Koran without Besa and no Besa without the Koran” is not accurate. What is correct is that the Kanun and Besa bond together unbreakably.

KANUN AND Besa

Besa is an Albanian word. Foreigners say Albania instead of Shqipëria, the language Albanian instead of Shqip, and people Albanians instead of Shqiptarë (in the Albanian language). The Albanian language (Shqip) is the oldest language in Europe and it is at the root of the tree of all Euro-Indian languages. Besa is a noble principle that has originated from the soil of Albanians. It cannot be born on a desert. Besa cannot be found in the Koran and does not belong to it, because it is the fundamental part of the Kanun.

The Kanun, an ethnic code and ancient protocol, has been the foundation of Albanian society for centuries. The Kanun is a collection of Albanian traditional laws and rights that regulate all aspects of conduct within one’s family, village, clan, with members of other clans, and with strangers. In lack of an Albanian state, the Kanun acquires that role; the place of the obedience to the state is taken by Besa, while the decisions made by wise elders are open and free. It survived under ottoman occupation because the ottomans had ever not any universal bill of rights that would regulate equally the relations of all of its subjected peoples. Under ottomans’ millet system, peoples were only defined as spiritual communities, headed by religious hierarchs, legally self-ruled, with their own taxation structure, and vassals to Sultanate that had to pay pro rata taxes and supply soldiers on demand. The ottoman millet system embodied another danger to the nationhood of native Albanians. The author of the known Kanun is Lekë Dukagjini, an Albanian knight, a Catholic prince living about 500 years ago and before Ottomans conquered the Albanian lands. He fought against Ottoman invaders both under the command of George Castrioti Scanderbeg, the Albanian national hero and an European figure, and later after his death in 1468.

Besa has several meanings, ranging from faith, unbreakable trust, treaty, and a word of honor to a sacred pledge and responsibility to keep one’s word to provide welcome and security. It engages stubborn protection of a guest, even to the point of sacrificing one’s own life. Besa is a promise, but not simply a promise. It implies essentially and spiritually not to stay indifferent to someone in need or being persecuted. Besa requires to an Albanian to sincerely open the door to anyone in need. Besa is a moral pledge (first to self) to live honestly and truthfully, and to sacrifice oneself for what is right. Above all, Besa is an Albanian legacy and cannot be taken from or gifted to others. In the past, Albanians have lost a lot in their culture (due to ignorance, indifference, etc.) to Greeks, Slavs, etc. Therefore, Albanians have a natural mission to care of and secure their own heritage, tradition and history. It is expected that the genuine friends of Albanians help in this direction. Any misuse of the Albanian Besa is both wrong and invalid.

The ancient Epos of the Albanian Bravehearts (legendary stories) is full of Besa instances. For example, the story of the “Besa of Konstandin” is still preserved and sung by Arbërshes in Sicilia and Calabria, south of Italy. In this story, Konstandin kept his promise to her mother to bring back his daughter by resurrecting from the grave…. In South Italy, everything is written both in Albanian and Italian; there is an Albanian University, etc. From a religious viewpoint, they are Christian. However, they have the same Besa and Albanian culture and language as all other Albanians. They have always been in the leadership of Albanian national movements. They are an example of the Albanian cultural preservation detached from Islam influence.

The concept of the Guest, and not of that of the foreigner, does exist in the Kanun. For example, The Book 8, Chapter 18 of the Kanun writes: “The house of an Albanian belongs to God and to the guest… Every guest must be given the food eaten in the house…. The guest must give you the weapon to hold as a sign of guardianship, since after you have said Welcome, he must have no fear and know that you are ready to defend him against any danger”. By Kanun, when a person refuses to honor or follow Besa, the society, village or town condemns him. That person has to go away from the place of living, because he has so lost all his credentials. If someone is not able to provide protection for his own guest, then his honor is spoiled, his honor and social position is torn down forever. The shelter given to a friend is associated with the honor word of Besa. When an Albanian gives his word, Besa is sealed. As an oath, Besa is eternal. Besa constitutes the foundation of the Kanun. Besa is a moral code, a norm of social behavior, and an ancient tradition. Besa given to a friend or guest is never sold. When Jews landed in great numbers at the Albanians domains after the Spanish Inquisition of 1492 and Portugal Inquisition of 1497, the Kanun was the governing body of laws throughout Albanians.

BESA the Golden Rule

Besa is the Golden Rule and it is sacred by the Kanun. The Golden Rule or the Ethic of Reciprocity requires to “treat others the way you would like to be treated”, because “Noblesse oblige“. Besa is similar to another example of the Golden Rule: “That which is hateful to you, do not do to your fellow. That is the whole Torah; the rest is the explanation; go and learn. —Talmud, Shabbat 31a, the Great Principle“.

Only in the 20th century, Albanians exhibited the same social conduct as they did to rescue Jews throughout the holocaust in the following examples: towards soldiers of the Austro-Hungarian Army after its capitulation in 1917; towards soldiers of the Italian Army after its capitulation in 1943; towards Greek citizens and wounded soldiers during WWII and Civil War in Greece after the WWII; and towards Albanians of Kosova expelled by Serbs in 1998-1999. If Besa had been of religious Moslem origin, it would have [frequently and with Albanian dimensions] been encountered in the Near East, Middle East, Far East, Indonesia, Malaysia, Asia, all Africa, Russian Federation, Europe, etc. For a comparison, a very close example is Moslem Bosnia where there existed no rescuing conditions for Jews throughout the holocaust as it was amongst Albanians.

At the same time that Albanians were saving Jews, for the period of September 1943 – November 1944, they were saving ten times more Italian soldiers (more than 25000 soldiers). Those noble deeds had nothing to do with “Moslem” Besa, but they came naturally from the bottom of a hereditary noble spirit. Both for Italians and Jews, the salvation was an Albanian entirety, because they were saved not only by those who sheltered them and organized their allocation to safe houses, but also by neighbors who knew, cooperated and did not spy, and by Albanian officials.

The Albanian newspaper Panorama published the following story on 19 January 2011. It depicted a case of Besa towards Italian soldiers to the heartbreaking extreme. The ex-German soldier (Johann Arendt), who later came to Koplik, Shkodra, after 30 years to retrieve his watch left there, told the following story: “…It was the end of war in Albania, November 1944. The ex-Italian soldiers were extensively helping partisans. German soldiers had orders to find Italian soldiers and kill. They went to a house where they suspected was an Italian soldier. The man (Vehbi Hoti) of the house said: No, there is no Italian inside our house. They took them all out of the house, about 10-12 persons. The Italian (Andrea Fabbrizi)) was among the family, but not distinguished as he had the same clothes. They threatened that all will be killed if the Italian soldier does not come out. Then, a boy came out of the group and said: I am the Italian. One of the German soldiers instantly shot him dead. The German soldiers left. The boy on the ground was the son of the house…”.

Righteously

The communist regime closed Albania, including the story of the rescue of Jews, for 45 years. The result was that the majority of Albanian rescuers and rescued Jews passed away unnoticed and to date Yad Vashem has awarded as “Righteous Among the Nations” only 69 Albanians instead of hundreds.

The story of Jewish rescue in Albania flied out of Albania for the first time when US Congressman Tom Lantos and ex-Congressman Joseph DioGuardi visited Tirana in June 1990. They received from the Albanian President a thick dossier of letters that rescued Jews had mail to their Albanian rescuers in the past 45 years. The letters did not reach the Albanian rescuers because “Sigurimi i Shtetit” had censored them and hid in the archives. Those letters were later sent to Yad Vashem and constituted the base for the book “Jewish Rescue in Albania, Brunswick Press, Cathedral City, California, 1997” by Harvey Sarner.

The Albanian Besa is an Albanian Besa and cannot be relocated or taken away from Albanians. The Albanian Besa is neither for sale nor on sale. Anytime, it is inappropriate the use of an Albanian heritage, the Besa, placed on a platform with only one leg, religiously Moslem, for a non-Albanian purpose and contest. It is inappropriate the accentuation of Albanian Moslems in saving Jews instead of the entire Albanian population, wherein every piece is complementary to other pieces and cannot be understood or presented alone. It is inappropriate the connection of Besa with Koran and not with Kanun. It is inappropriate the presentation of Albanians through divisions of religious beliefs.

FESTA QE NA PERCANE

November 17, 2012 by dgreca

Pse është e pavend festa e çlirimit?/

NGA SAIMIR LOLJA /

Po bëhen mbi 20 vjet që vazhdon një ndarje midis njerëzve nëse dita e festës së ç/lirimit duhet të jetë 28 apo 29 Nëntori. Përçarja shtrihet që nga dy shqiptarë të kudondodhur në botë që diskutojnë për këtë “datë” e deri tek majat politike të shtetit zyrtar shqiptar. Vetëm fakti që kjo festë qeveritare (jo kombëtare, jo e përbashkët, jo e të gjithëve) sjell vetëm perçarje e grindje dhe aspak bashkim e respekt njerëzor, nënkupton që ajo “datë” nuk duhet të festohet; arësye të tjera renditen më poshtë.

Fjalë për fjalë, nacional-çlirimtare domethënë se një komb, me këtë rast i yni, lirohet rrënjësisht (çlirohet) nga pushtuesit. Që këtu ky emërtim ngec, sepse kombi shqiptar nuk mbaron tek Ura e Shirokës, në Veri, apo në Kakavijë, në Jug, dhe të pranosh një ditë të tillë do të thotë të pranosh Shqipërinë e coptuar. Edhe në kohën e tanishme, regjizura dhe rolet e teatrit politik shqiptar s’kanë ndryshuar përveçse artistëve të rinj që i luajnë këto role. Njëra palë nga këta artistë thotë se ushtria gjermane kaloi Urën e Shirokës më 29 Nëndor 1944 në orën 00:15 të natës/mëngjez; pala tjetër e artistëve thotë se ushtria gjermane kaloi Urën e Shirokës në Shkodër më 28 Nëndor 1944 në orën 23:45, natën! Dokumenta të ardhura nga Gjermania në Ministrinë e Mbrojtjes së Shqipërisë zyrtare tregojnë se forcat ushtarake gjermane të Luftës II Botëore ishin në Shqipëri edhe më tej se 29 Nëndori 1944 dhe kur u larguan [pa luftë] në Dhjetor 1944 ikën sipas planit të tyre të tërheqjes nga vendet e Europës Juglindore.

Ç’do të thotë pushtues? Përgjigjen e jep vetë historia shqiptare që nga fundi i Nëntorit 1944: zbatimin mizor të “luftës së klasave”, përndjekjet masive të njerëzve, humbjen e të drejtave të tyre, internimet, burgosjet e pushkatimet, sidomos të ajkës së kombit, të shkollarëve, atdhetarëve e klerikëve të besimit të lirë fetar; grabitja e pasurive të tundshme dhe të patundshme: fabrika, dyqane, mjete prodhimi, sipërfaqe toke, mallra, sende me vlerë, vepra arti, monedha ari e bizhuteri, të tëra sipas një plani të paramenduar me etapa për zhdukjen e pronësisë private biles edhe në mendjet e njerëzve, dërgimi jashtë Shqipërisë i pasurive kombëtare; prishja e raporteve shoqërore dhe traditave qytetare; rrethimi me tela me gjemba i Shqipërisë (në bashkëpunim me të huajt); humbjen e plotë të lirisë së fjalës, shtypit, përfaqsimit politik dhe mendimit.

Nëse Shqipërisë do t’i kishte ardhur liria pas Nëndorit 1944, atëhere luftimet dhe armiqësitë e lindura nga Lufta II Botërore në Shqipëri duhej të kishin mbaruar menjëherë pas Nëndorit 1944 dhe amnistia e përgjithshme duhej të ishte shpallur [ndonjëherë]. Nëse Shqipëria zyrtare do ishte e çliruar pas Nëndorit 1944, atëhere menjëherë pas Nëndorit 1944 do kishte parti politike që do përfaqsoheshin nëpërmjet zgjedhjeve të lira në Kuvend dhe shtypi do të përcillte fjalën dhe mendimin e lirë.

Lufta II Botërore në Europë filloi më 7 Prill 1939 kur Italia fashiste, me pëlqimin nga qeveria britanike, sulmoi Shqipërinë. Si rrjedhim, Shqipëria u bë pjesë e teatrit luftarak botëror, donin apo nuk donin njerëzit e saj. Nëse hidhet vështrimi mbi shtetet e tjera që u përfshinë në Luftën II Botërore, mësohet menjëherë se nuk ka shtet që të festojë ndonjë ditë “të çlirimit”. Bie fjala, Bashkimi Sovjetik humbi mbi 26 milion njerëz në Luftën e Dytë Botërore dhe do i takonte atij në rradhë të parë të festonte një festë të tillë; por ai nuk ka patur ndonjëherë festë të tillë! Ajo që egziston dhe përkujtohet nga të gjithë në Europë është 8 Maji (9 Maji, me orën e Moskës), si dita e mbarimit të Luftës II Botërore dhe fitores kundër fashizmit. Shumë e thjeshtë dhe shumë thjesht, sepse më 8 Maj 1944 krye-komandanti i ushtrisë gjermane nënshkroi për palën gjermane kapitullimin e ushtrisë gjermane. Për sa i përket Shqipërisë, një dokument i ngjashëm kapitullimi nuk egziston dhe as kishte kushte të krijohej. Meqenësë Shqipëria zyrtare ishte pjesë e aleancës kundrafashiste gjatë Luftës II Botërore, po me ato aleatë dhe me të njëjtën mënyre duhej të festonte fundin e luftës botërore.

Heqja e e “ditës së ç/lirimit” nuk do të thotë se mohohen luftimet apo shkatërrimet që kanë ndodhur në Shqipëri gjatë Luftës II Botërore. Heqja e “ditës së ç/lirimit” nuk do të thotë që të mos respektohen të gjithë luftëtarët që humbën jetën apo u plagosën në betejat ku shqiptarët morën pjesë, përfshirë edhe qindra partizanët shqiptarë që humbën jetën, si edhe të plagosurit, në luftimët matanë Hanit të Hotit e deri në Vishegrad të Bosnjes gjatë Luftës II Botërore. Heqja e e “ditës së ç/lirimit” nuk kërkon të harrohen të gjithë ato luftëtarë ose jo që u masakruan qëllimisht nga palët ndërluftuese të Luftës II Botërore. Si kudo, për një respekt madhor e të qytetëruar ndaj të Rënëve në luftra nevojitet dhe egziston një ditë përkujtimore e quajtur Dita e të Rënëve në Luftë. Për t’u kujtuar është 11 Nëntori që përkujtohet në Europën Qëndrore e Perëndimore si dhe në Amerikën e Veriut. 11 Nëntori përkujton dhe nderon humbjet e jetës të ushtarakëve dhe qytetarëve në kohë luftash. Kjo ditë e ka origjinën tek çasti i nënshkrimit të mbarimit të Luftës I Botërore prej ushtrisë gjermane në orën 11 të datës 11 të muajit të 11^të (Nëntorit) të vitit 1918. Një gjë e tillë akoma po mungon në Shqipërinë zyrtare. Pjesmarrësit dhe të rënët ndër luftëra, ato që e përballuan luftën më forma e pasoja të ndryshme, pavarësisht se në cilën “anë” kanë qenë, pavarësisht se si ngjyrosen nga fituesit e luftës, i kanë pas marrë me vete dallgat e luftës të cilat nuk përcaktohen nga njeriu i veçantë. Të rënët dhe të plagosurit në luftra, ushtarakë dhe qytetarë, kanë qenë njerëz me të drejtën natyrore për të jetuar e për të mos u dëmtuar, prandaj është e domosdoshme me i përkujtuar pa dallim. Prandaj:

Nuk mund të jetë festë mbarëkombëtare dhe e përbashkët një festim qeveritar që mbart në vetvete luftën dhe përçarjen midis shqiptarëve. Kjo nuk është për mburrje, por veçse për keqësi. Bashkimi, mirëqënia, bashkëjetesa, ripërtëritja, bashkëpunimi dhe përparimi kërkojnë mirënjohje e respket midis njerëzve, brezave e grupeve shoqërore. Që nga 1944, një “festë” e tillë nuk ka përcjellur nga brezat më të vjetër një mision të tillë për brezat e rinj. Një “festë” e tillë nuk e kryen një mision të tillë, në fakt e minon dhe e helmon një gjë të tillë. Një “festë” e tillë nuk ka patur patur ndonjëherë qëllim që të sillte armëpushim midis shqiptarëve dhe as të hamonizonte emocionet e njeriut të veçantë me respektin ndaj të gjithëve. Për më shumë, emërtimet (të mirët apo të këqinjtë) që rrjedhin nga kjo “festë” janë fare pa kuptim në kohën tonë.

Nuk mund të festohet një ditë që i përket një “festë” e cila qëkur u montua vetëm Shqipërisë e kombit shqiptar nuk i ka shërbyer. Ajo “festë” i ka shërbyer dhe vazhdon t’iu shërbejë armiqve të Shqipërisë dhe në rradhë të parë të shteteve fqinje që akoma vazhdojnë t’i mbajë të pushtuara tokat shqiptare.

Nuk mund të festohet një ditë që pranon një Shqipëri të coptuar dhe nga e cila rrodhën tradhëtitë ndaj shqiptarëve në ish-Jugosllavi, çarmatimi i shqiptarëve të Kosovës gjatë kthimit nga Vishegradi të dy Divizioneve shqiptare më 1945, lënia kështu e shqiptarëve të Kosovës të tradhëtuar dhe të pa armatosur përballë sulmit dhe masakrave të ushtrisë komuniste jugosllave, bashkëpunimi në masakrën e Tivarit, fashitja e çeshtjes çame duke i bëri qytetarë të Shqipërisë zyrtare çamët e përzënë nga grekërit, etj.

Nuk mund të festohet një ditë e cila zanafillën e ka në tradhëtinë e madhe të PKSH duke prishur Marrëveshjen e Mukjes (Gusht 1943) dhe mosnjohjen e Kuvendit të Bujanit (fillim Janari 1944) nën udhëzimin e drejtpërdrejtë të emisarëve jugosllavë që themeluan e udhëhoqën PKSH dhe oficerëve britanikë që krijuan e mbajtën në këmbë ushtrinë partizane shqiptare. Marrëveshja e Mukjes bashkonte grupimet luftarake shqiptare duke patur në themel boshtin kombëtar shqiptar dhe Kuvendi i Bujanit vendosi që Kosova kishte të drejtën e vetvendosjes dhe të shkëputjes nga ish-Jugosllavia. Data 29 Nëntor u bë festë e Shqipërisë zyrtare që të përkonte në të njëjtën ditë me festën e Republikës së Jugosllavisë, festë e cila e përkujtonte 29 Nëntorin e vitit 1943. Në atë datë u mbajt në Jajcë të Bosnjes Mbledhja II e Këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar të Jugosllavisë (AVNOJ) dhe u shpall organizimi i shtetit jugosllav të pas luftës. Vendimet dhe organizimet e AVNOJ-it u kopjuan tërësisht në Shqipëri pas disa muajsh në Kongresin e Përmetit më 24 Maj 1944.

Nuk mund të festohet një ditë e cila qëllimisht, sidomos gjatë viteve 1945-1991, u propagandua aq më fort se dita e Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë së Vërtetë më 28 Nëntor 1912, sa që historia para 8 Nëndorit 1941 (data zyrtare e krijimit të PKSH) u venit fare dhe u quajt e keqe.

Nuk mund të festohet një ditë që shënon fillimin e diktaturës absolute, mbylljen e Shqipërisë ose lidhjen e saj me Lindjen, e më e keqja me ish-Jugosllavinë; rrënimin e deri në mbylljen e qendrave të besimit të lirë fetar; futjen e njerëzve për të banuar nëpër kapanone me kate, prishjen e qyteteve dhe trashëgimisë qytetare, ngritjen pa të ardhme të ndërtimeve të reja; fillimin e gënjeshtrës me lugën e florinjtë më 1945, pasuar me pesëvjeçarët e punës që ishin një hap drejt [fantazmës së] parajsës së barazisë; dhe që vazhdoi me çekun e bardhë më 1991 kur në pushtet erdhën të rinjtë.

Nuk mund të festohet një ditë e cila shënon fillimin e plotësimit të dëshirës së akademikut serb Çubriloviç të shprehur në Memorandumin tij famëkeq “Përzënia e Shqiptarëve” të botuar më 1937: “…por më e keqja akoma është të mësuarit e Shqiptarëve me idetë Europiane perëndimore të pronës private….”. Shqiptarëve të Greqisë dhe atyre të Shqipërisë zyrtare iu ndodhi e njëjta gjë, kurse në ish-Jugosllavi kjo nuk qe e mundur të arrihej plotësisht.

Nuk mund të quhet festë një ditë që shënon fillimin e shkatërrimit sistematik të trashëgimisë krijuese, shkollore dhe profesionale shqiptare; dhe njëkohesisht thellimin e turmëzimit mendor të njerëzve, pasojat e së cilës vazhdojnë ta dëmtojnë shoqërinë shqiptare edhe pse kanë kaluar mbi 20 vite nga “kthesa”.

Nuk mund të festohet një ditë e cila ligjërisht është e paligjshme, sepse në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, Neni 14, Pika 5, shkruhet se “Festa e kombëtarë e Republikës së Shqipërisë është Dita e Flamurit, 28 Nëntori”.