Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

KUMBONA QE BIE PER TE GJITHE

by

48 Repishti

Nga  Sami Repishti/ Ridgefield, CT. USA.- FAKT! “Njoftimi zyrtar i urgjencës së okulistikës raporton se janë 140 raste të paraqitura për të marrë ndihmën e parë; nga këta raste 140 janë shtruar, shërbim marrin 7 pacientë. Gjendja e tyre është stabilizuar; pacientët që janë paraqitur më vonë shprehin të njejtët shenja klinike, të një intoksikimi (helmimi) si skuqja e syve, dhëmbja e syve, marrëmendje, të vjella, turbullim shikues, skuqje në zona të fëtyrës e qafës, marrje fryme…..Lulzim Basha është shtruar në spital me shenja helmimi pas mitingut të PD-së”.

Flitet për përdorimin e gazit helmues, nji fenomen që tronditi njerëzimin mbar gjatë dhe mbas Luftës së Dytë Botënore – gaz helmues për viktima të pafajshme….paradhoma e ferrit Auschwitz…! E pabesueshme! Ashtë fjala për mitingun elektoral të datës 27 maj 2017 të PD-së në sheshet kryesore të kryeqytetit Tiranë dhe helmimin që e damtoi!

Viktima e nazismit, poetesha Nellie Sachs, para situatash të këtilla shkruente: “Na lini në embëlsi, jetën të rimësojmë…/ Mos na tregoni më qen që kafshojnë!” Thirrje e dhimbëshme e trupave që akoma dhëmbin.     Por nji Shqipëri që vuen fizikisht e mendërisht nga kujtimet e torturës së pareshtun dyzet-e-pesë vjeçare, kam frikë se do të vonojë me pa veten të ndërgjegjshme për katastrofën e jetueme,. Dhe me bindë të gjitha mendjet normale dhe zemrat e ndieshme se ka ardhë koha që të gjithë, viktima e fajtorë njikohësisht, të dënojnë dhunën pa kompromis e të mobilizohen në kërkim të lirisë, drejtësisë, demokracisë e jetës me dinjitet për të gjithë.

“Tek kundërshtuam atë çka shtaza kërkonte në brendinë tonë, lypset të rigjejmë tashmë njeriun kudo ku zbuluam atë çka e dërmonte”, shkruente Andre Malraux. Per fat të keq, unë mendoj përsëri se shtaza ashtë rizgjue tek njeriu i sotëm dhe ngado njeriu veç shtypet nga njeriu. Dhe kështu do të jetë përsa kohë që ajo shtazë e rizgjuar nuk do bie në qetësi, dhe njeriu nuk do të reshtë së shtypuni njeriun. Në Shqipërinë tonë të martirizueme, episodi kriminal i helmimit në sheshet e Tiranës ashtë prova ma e mirë.

Leximi i kësaj kronike ashtë shumë shqetësues. Nji grup shqiptarësh mendje-prishur të verbuem nga fanatizmi partiak që i ushqen –dhe i shnjerëzon njikohësisht- kanë vendosë me damtue në mënyrë të pareparueshme vëllaznit e motrat e tyne shqiptare vetëm sepse mendojnë ndryshe! Për këto mendje-prishur mendimi ndryshe nuk ashte nji e drejtë ligjore dhe morale, por “nji krim i pafalshëm” që duhet eliminue, edhe fizikisht po të jepet mundësia. Ky ashtë mësimi i dhanun me aktin e helmimit në sheshet e Tiranës pak ditë ma parë. Duket se fajtorët jetojnë akoma me andrrat e autoritetit jo legjitim dhe të padiskutueshëm, të ushqyem nga propaganda dyzetë e pesë vjeçare e “Nënës Parti” që refuzoi me pranue të gjithë shqiptarët si fëmijt e vet, dhe me bindjen e tyne se edhe “ideja” ashtë “subjet konkret” që vritet.

Ideja nuk vritet as nuk vdes, ashtu siç nuk vdiq demokracia në Shqipërinë komuniste me gjithë aktet vrastare. “Ideja” nuk vdes edhe kur përkrahësi i saj nuk jeton ma. “Ideja”, nji ide positive, mbijeton, ashtu si mbijeton mermeri i skalitun edhe mbas zhdukjes së skulptorit. Idetë që naltësojnë njerëzimin në sferat e idealit janë gurë kilometrazhi që tregojnë udhëtimin tonë në histori, dhe tregojnë largësinë e rrugës së përshkueme të marshit tonë historik drejt lirisë së plotë të njerëzimit.

Gabimi i këtyne “mendje-prishurve” ashtë akoma ma i randë e ma kriminel sepse drejtohet kundër vëllazënve dhe motrave shqiptare që nuk bashkëndajnë mendimet, megjithëse ata viktima ndajnë së bashku me masat e gjana të popullsisë, qytetarë të lirë të Republikës së përbashkët shqiptare, shpresën me dëshmue dhe dëshirën e pa përmbajtun me ndërtue nji Shqipëri për të gjithë- edhe për “mendje-prishurit” e aktit kriminel- nji Shqipëri të lirë, të pavarun, demokratike, të vëllaznueme e europiane, nji Shqipëri ku banorët e saj të jetojnë pa frikën e shtypjes dhe pa shtypjen e pamëshirëshme të vorfënisë, papunësisë dhe kërcënimit të urisë. Me gjeste të këtilla banditeske “mendje-prishurit” synojnë frikësimin e gjithanëshëm dhe sulmet gangstereske të marrjes së pushtetit e mbajtjen e tij, me dhunë ashtu si ma parë për  45 vjetët e terrorit të kuq. Ashtu si dje, edhe sot, viktima e helmimit pyet përsëri: “Më trego fajin që kam ba?”

Unë e gjej të vështirë me mendue se organizata ose parti politike që veprojnë ligjërisht në fushën e politikës shqiptare kanë zbritë aq poshtë me veprimtarinë e tyne politike. Ka shumë arsye që ky akt banditesk të jetë nji akt dëshprimi, nji vepër kriminale e nji grupi të vogël “rrebelësh pa kauzë”, jashtëqitje të shoqënisë shqiptare, të pa aftë me pranue orientimin demokratik – me të gjitha të metat që revelohen çdo ditë – dhe kërkojnë me pengue atë, qoftë edhe me dhune po të jetë mundësia.   Dhuna ashtë esenca e mendimit të tyne. Kjo ka qenë prova e parë; kam frikë se nuk do të jetë e fundit, dhe eventualisht aktorët – që unë besoj të jenë meturina toksike të ish PKSH/PPSH do të zbulohen, demaskohen, gjykohen dhe dënohen pa mëshirë simbas ligjit te zbatuem me arsye e asnjanësi. Ajo që jam i sigurtë ashtë se nuk do të kenë sukses në botën tonë të sotme. (Simbas shtypit kemi  të rregjistrueme 136 parti të vogla)

*****

Roli historik i çdo shqiptari e ai kolektiv i shoqënisë së lirë shqiptare ashtë përpjekja me u mbrojtë nga rreziku i ringjalljes së diktaturës në vendin tonë. Rreziku nuk ashtë ma pak kercënues sot se rreziku i fashizmit, nazismit dhe komunizmit dje, nji e kalueme jo e largët, se rreziku i totalitarizmit pavarësisht nga ngjyra, forma ose emnimi.

Sot, na jemi ma të përgatitun sepse jemi ma të informuem nga e kaluemja, sepse kemi dëshmue sa shpejt damtohet demokracia e fiton tirania (qofte edhe ajo e ”shumicës”!), sepse kemi dëshmue sa e damshme ashtë indiferenca ndaj ngjarjeve e akteve të dhunëshme. Sot, jemi ma të përgatitun me kuptue sa i damshëm ashte akti i “helmimit” të popullsisë së pafajshme që ushtron të drejtën legjitime themelore të grumullimit e manifestimit të lirë publik, shprehje të vullnetit të tyne.

Sot, me heshtë para aktit kriminel të “helmimit” don të thotë me pranue në heshtje vdekjen morale të shoqënisë sonë, dhe për mendjet e ndrituna e ndërgjegjet e pastra të pranohet edhe mundësia e vdekjes fizike. E kemi përjetue!

Historia nganjiherë edhe përsëritet, por me siguri ajo na mëson. Historia na familjarizon me njohjen e rrezikut; ajo na paralajmëron! Historia, sidomos historia europiane, ka tregue se shoqënitë e forta nganjiherë thyhen, demokracitë dështojnë, sistemet etike infektohen e bien, dhe qytetarët e thjeshtë, fqinjt tonë shumëvjeçar, transformohen pa pritmas në militantë me armë në dorë që gjejnë vehten para gropave të hapuna për kufomët e viktimave burrënore që gjejnë guximin me i thane JO! tiranisë së vendosun. Na, e kemi dëshmue!

Gabimi në politikë nuk falet. Aq ma shumë për ne që kemi përjetue katastrofën gjysëm shekullore. Kjo e vertetë na detyron me studjue historinë, të kaluemen tonë, sidomos atë të dekadave të fundit, dhe me kuptue cilat janë rranjët e tiranisë që na kercënon, dhe cilat janë përgjigjet tona që na imponohen.

Unë pohoj se jam shumë i shgënjyem nga heshtja e paspjegueshme e masive ndaj krimit të “helmimit” masiv në sheshet e Tiranës. Ashtë nji kumbonë e fuqishme që bie për të gjithë, e që duhet ndigjue nga të gjithë- para se “helmimi” i përgjithshëm të hyjë në banesat tona, pa pengesë, e pa kufizim.  Jemi para nji përgjegjsie të madhe historike!

Tue folë për mosmarrëveshjen e Iranit me SHBA-në. ministri i jashtëm M.J.Zafir na dhuroi këte mendim monumental: “Në qoftë se nuk do të thyejmë këte çikël (anmiqsie me SHBA-n, SR) na vetëm vonojmë ardhjen e zgjidhjes historike dhe e kalojmë atë në krahët e fëmijve dhe nipave e mbesave tona. Na, jemi breznia që duhet të mësojmë nga historia në qoftë se nuk dëshirojmë me pësue përsëritjen e saj”.

Në Shqipëri, ka mendje të ndrituna që janë koshiente të gjendjes dhe të gatëshme me veprue në përmirësimin e saj. Këto ditë, nji vrejtës i kujdesshëm shkruente:” Sa demokraci ka nji parti kur vendos vetëm nji njeri!” shprehje kjo që pohon “…mjerimin e kulturës demokratike që na rrethon”. Nji pohim i këtill meriton trajtim të plotë.

Në Shqipëri, ka edhe optimizëm. Tue kalue nga bota spekulative e hipotezave në atë të tezave reale, nji akademik shkruen: “Unë jam shumë i qartë se çfarë duhet bërë për të zëvendsuar atë (gjendjen e randë e të mjerueme të vendit,SR) brenda një kohë shumë të shkurtër, dy vjeçare, me nji model të kohës, mbështetur në arritjet më të mira të këtyne dekadave dhe duke sheruar plagët e shumëta të grumulluara…Ne kemi hipur në një maqinë që ndryshon shoferin herë mbas here, por pa pasur motor”.

Kultivimi “i njëshit udhëheqës” si mjeti i vetëm i “shpëtimit” të vendit përfundon në “kultin e individit”; nji zgjidhje e mbrapshtë, e pa-evitueshmënisht, tiranike. Sot, në shekullin 21, “pavarësia” e qytetarit dhe e sistemit politik kërkohet në emën të aftësisë së popullit mbar me mendue qartas për të mirën e përbashkët që siguron edhe të mirën e individëve, pjestarë të kësaj bashkësie. Si rrjedhim, kemi nji administratë të hapun “të popullit, nga populli e për popullin”(A. Lincoln) që na qeverisë.

Në shekuillin 18, George Washington, i njohun si babaj i SHBA-s në “fjalimin e lamtumirës” paralajmëroi qytetarët amerikanë të “mbrohen nga personat dhelprakë, ambicioz dhe të pa princip” që shfrytëzojnë mosmarrëveshjet politike “me sigurue për vete frenat e shtetit”. Kjo ashtë ideja e “pavarësisë” qytetare në themel të “Shtetit”.

*****

Politizimi i skajshëm dhe mosfunksionimi i jetës politike të dominueme nga partizanshmënia e dy poleve kundërshtare –deri në anmiqsi permanente- ka krijue nevojën e nji force të tretë në Shqipëri- “të pavarunit” indipendentët, persona dhe institucione që na mbrojnë nga efektet e “armiqsisë”.

A do të zhvillohet ma tej kjo “nevojë” a por do të avullohet nga ngrohtësia e “zjarrit partizan”, dhe nga sulmet e vazhdueshme të partive respektive, secila me shpresë se do të përfitojë nga ardhja në pushtet? Për fat të mirë, ideja se nji autoritet “objektiv” mund të zgjidhë “ngërçin” politik në vendin tonë tue qendrue larg politizimit partizanesk, po rritet, dhe shpresa se në nji atmosferë paradash politike e shterpe, skandalesh e gënjeshtrash, vetëm nji ”qytetari me qendrim të pavarun” premton me përmbushë shpresat e masave të shgënjyeme. Nji shembull individual u dëshmue dy vjet ma parë në zgjedhjet bashkiake të Tiranës. Kandidati Dr.Halim Kosova, me qendrimin e tij korrekt kapi imagjinatën e mijëra votuesve. Aq ma mirë sikur “qytetari me qendrim të pavarun” ashtë në fakt nji masë qytetarësh me qendrim të pavarun. Do të kishim kështu “nji lëvizje të pavarunish”!

Në nji rast të këtill nuk bahet fjalë për fitoren ose humbjen e njenit ose tjetrit kandidat të lojës politike në vend, por për nji lëvizje cilësore mbijetese të demokracisë së drejtueme nga “pilotë” të pavarun që çajnë atmosferën e urrejtjeve personale dhe hakmarrjeve politike “…comme un coup de pied ‘a travers l’ordure” (si nji shkelm i fortë që shpërndan grumullin e plehnave) shprehen francezët.

Kjo “lëvizje” do të fillonte me furnizimin e popullsisë me “fakte konkrete” e jo me “lajme të doktorueme” ose “thjeshtë falsifikime”. NJi paraqitje besnike e fakteve e dhanun nga organe jo-partizane të strukturave shtetnore –administrata civile- jep shpresë se do të veprohet me pa-anëshmëni (fairly), dhe do të rritë mirëbesimin e popullsisë në pushtetin që administron. Pa-anëshmënia na shpëton edhe ne nga të metat tona siç janë paragjykimet dhe kufizimet që kemi.

Zhvillimet politike sot në Shqipëri po marrin formen e nji tragjedie shekspiriane: nji zbritje  e paevitueshme në ferr që ashtë nji fatkeqsi aq sa edhe e meritueme….! Nji parashikim që unë nuk e uroj!

FRANCA REPUBLIKANE SHPETOI BASHKIMIN EUROPIAN

by

1-Repishti-300x212

Nga Sami  Repishti */  Ridgefield, CT. USA.- Të dielën, 7 maj 2017, Franca votoi për zgjedhjet presidenciale. Në mes të dy kandidatëve, Emmanuel Macron, europianist, dhe  Marine Le Pen, populiste , francezët zgjodhën të ardhmen e vendit tyne në kuadrin e Bashkimit Europian. Fitorja e tyne konsiderohet si fitorja e njerëzimit në botën mbar, sepse përveç premtimeve që frymëzojnë, kjo fitore u ba pengesa kryesore e përhapjes së nji lëvizje populiste, regresive që përfshiu Europën dhe SHBA-në gjatë vitit të kaluem. Unë e quej këte: nji fitore kundër neo-fashizmit që ngren kokën me paturpësi. Fitorja e Macron kuptohet edhe si fitorja e arsyes mbi pasionin e smurë që krijoi vala mbytëse e nacionalizmit të egër e agresiv në Europë.

   Tashti, kjo fitore do të përballohet me programin e mbrendshëm që synon rimëkambjen ekonomike të vendit, shkurtimin e buxhetit të Shtetit, rishikimin e legjislacionit të kodit të punës, përkrahjen e fuqishme të arsimit sidomos në zonat e “harrueme” dhe përkrahjen financiare të klasës së mesme, të pavarun nga shteti në tregëtine e tyne, e profesionistëve në mes tjerash.

   Kjo fitore ngren dukshëm edhe rolin e grues franceze në jetën publike. Nga 577 kandidatët e partisë së re të Macron, “En marche!” (Përpara!), gjysma janë gra ose fëtyra të reja në politikën e vendit.. Lufta për punësim sa ma të plotë zen vendin e parë. Natyrisht, synohet forcimi i ekonomisë franceze për konkurrencën botënore që imponon globalizmi.

  Roli i Presidentit në Francë ashte shumë i fuqishëm, por varet edhe nga përkrahja e Parlamentit (Asambleja Kombetare) e cila zgjidhjet me 11 e 18 qershorin  që vjen.

  Ajo që bien në sy ashtë qendrimi “anti-establishment” nji nevojë urgjente për ndryshim. Figura të njohuna në jetën politike franceze nuk u votuen, dhe ata që kandiduen për president humbën randë. Për herë të parë në ma shumë se 50 vjet asnji nga partitë tradicionale nuk u paraqit në rundin e dyte elektoral.

  Ky fenomen ashtë i përgjithshëm: masat votuese janë lodhë me figurat politike që hypin e zdrypin, premtojnë e nuk përmbushin, dhe që janë të shterruem për ide të reja, për ballafaqim me botën që ec përpara e me problemet e ditës, gjithëherë të reja. Ka nji pakënaqsi për legjislacionin e B.E. dhe falimentimin e përgjithshëm europian me përballue problemet e imigracionit dhe kontrollin e kufinjve. Kjo hapje e Europës për të gjithë botën nuk ka pasë sukses të plotë –me përjashtim të Gjermanisë së Kancelares Merkel, figura dominante europiane.

   Para nji situatë të këtill, çdo qytetar francez u detyrue me ekzaminue ndërgjegjen e vet: abstenimi në votim nuk ka vend, as justifikim. Kambëngulja e Macron në favor të forcimit të B.E. garanton nji të ardhme ma të mirë, ndërsa “fitorja e Le Pen don të thotë katastrofë për Europën dhe botën mbar!” shkruente Nobelisti Paul Krugman. Nji tjetër analist, Roger Cohen, shton “Macron mbetet shpresa ma e mirë për Francën, për Europën dhe për nji shoqëni civile të qytetnueme franceze. Franca e pranoi sfidën e madhe. Europa e Bota e Lirë e falënderojnë!

   Sa mundësi ka Presidenti Macron me përmbushë premtimet e dhanuna, në nji vend të ndamë nga retorika brutale e zgjedhjeve presidenciale? Kandidatët sulmuen njeni tjetrin dhe ofenduen me shprehje të pa pranueshme. Për ma tepër, fushata elektorale e Macron u sulmue “në mënyrë masive dhe të koordinueme”nga nji operacion “hacking” me potencial shkatërrimin dhe  destabilizmin e demokracisë së vendit nji ditë para votimeve. Kjo ofensivë ngjau edhe kundër SHBA-së në favor të Presidentit Trump, dhe kundër kandidates H.Clinton – e që ishte përqendrue ”…me mbjellë dyshim dhe desinformim”. Ma vonë u zbulue se operacioni ishte koordinue nga rusët që veprojnë nga qendra APT28, e njohun për spiunazh kundër NATO-s.

  Këtu në SHBA, njohim shumë mirë këte situatë të rrezikshme dhe të vështirë me u tejkalue, sidomos kur elektorati humbë besimin në klasën politike të vendit. Për ma tepër, preferenca e votuesve francez –simbas shtypit – ka nji peshë që kalon kufinjtë e vendit. Nji tërheqje nga B.E. ashtu si kërkon Le Pen do të shenonte nji goditje shumë të randë, ndoshta fatale për të gjithë projektin europian të bashkimit, dhe për të gjithë demokracitë perendimore, si dhe do të lehtësonte edhe nji terheqje të Europës drejt nji nacionalizmi të ngushtë. Nji zhvillim i këtill do të ndikonte thellë zhvillimet edhe në Shqipëri, kandidat për anëtarsim në B.E., solucioni ma i mirë –ndoshta i vetëm!- për vendin tonë dhe Republikën e Kosovës.

   Gazeta prestigjoze amerikane The New York Times e sintetizon kështu fitoren e Z. Emmanuel Macron: “ Ballafaqimi në zgjedhjet presidenciale të Francës tejkalon kufinjtë e politikës kombëtare. Ai ballafaqim tregoi dualizmin: globalizëm versus nacionalizëm. E ardhmja versus e kaluemja. E hapuna versus e mbylluna…. Rezultati i detyrohet edhe frikës së popullit francez nga nji lloj populizmi që përmbysi politikën e Britanisë së Madhe (Brexit) dhe atë në SHBA (Trump)”.

   Në rastin e kundërt, dalja e Francës nga B.E. e heqja dorë nga monedha “euro” mundson vdekjen e idesë së bashkimit ekonomik të Europës, kontinent që doli i përgjakun nga L2B. “Franca ka qenë anëtare themeluese e B.E. dhe forca nxitëse krysore, së bashku me Gjermaninë, ish rivale e saj. Efektet e daljes nga B.E. ndjehen përtej kufinjve të Europës, në zonat pa stabilitet politik, në tregjet botënore, si dhe në Këshillin e Sigurimit të OKB-së,” shkruen shtypi francez.

   Roger Cohen shprehë admirimin e tij që “Franca qendroi me dinjitet kundër sulmeve terroriste, frikës dhe çmendurisë së ISIS, (që kercënoi me vdekje të dy kandidatët). Ajo doli ma e fortë, e ma dinjitoze….Dueli politik tregon se Franca me Presidentin e ardhshëm Z. Macron po lufton me mbrojtë vlerat themelore të republikës, se mbron Francën nga rreziku i ramjes nen presionin e turpit populist. Ajo mbron idealet e nalta dhe aspiratat e trashëgueme nga Revolucioni (i vitit 1789): Liri, Barazi, Vëllaznim. Franca refuzoi të flliqet me populizëm”. Ai vazhdon: ”Si mund të zgjidhej Le Pen që urren imigrantët, e sidomos myslimanët francez, që kundërshton B.E. i cili nxori Europën nga ditët e zeza të grindjeve nacionaliste, e pozicionimeve autokratike, ksenofobike, me degët e saj në Moskë, Ankara e Washington, nji përkrahëse e nacionalizmit racist ‘Franca mbi të gjitha’ dhe përfundimin drejt nji konflikti, në ‘luftë’ simbas ish Presidentit F.Mitterand”?.

  Andrra e Robert Schumann, Konrad Adenauer, dhe Alcide de Gasperi mbijetoi!

******

  B.E. nuk ashtë zhvillue në nji vijë të drejtë. Ka pasë të meta dhe shpërdorime, por esenciale ashtë se ka sigurue nji Europë në paqë, demokraci, prosperitet ekonomik dhe të bashkueme. Ky ashtë sukses i madh për nji kontinent që u shkatërrue nga dy lufta botënore mbrenda nji çerek shekulli.

  Në Francë, p.sh. papunësia ka arrijtë në 10.1 % kurse për rininë nën moshën 30 vjeçare ashtë 23.7 %. Forca përtej mundësisë së Francës me kontrollue –byrokracia në Bruksel mbajtja nën kontroll e euro-s pa kujdes për damet e bamë në disa shtete nga Banka Qendrore Europiane, ernat e zeza të globalizmit në disa zona- kanë krijue nji atmosferë anmiqsore kundrejt B.E. Megjithate, Franca ka gëzue statusin e nji modeli social të admirueshëm. Afer 57 % e Prodhimit të Përgjithshëm të Mbrendshëm shpenzohet për mirëqenjen e shëndetin e popullit, por detyron Francën me qenë e dyta në listen e taksave të randa….

   Atëherë cila ashte perspektiva e B.E. për të ardhmen? Në nji analizë të studjuesit Robert D. Kaplan (autor i librit “Hijet e zeza të Ballkanit”) Franca, Holanda dhe Gjermania janë tre shtetet që kanë përba “The Holy Roman Empire” (Perandorinë e Shenjtë Romane) të Karlit të Madh (Charlemagne), në vitin 800, dhe sot janë akoma shtetet ma të pasuna me institucionet ma të forta  të Europës. Besohet se “sekreti” ka qenë ruejtja dhe forcimi i “klasës së mesme” në shoqëni. Pasunia prrallore dhe vorfënia janë shikue si “të padëshirueshme”, natyrisht të influencuem nga etika kristiane. E kundërta ngjau me perandorinë bizantine dhe ma vonë otomane, shkruen Kaplan. Ish vendet nën sundimin e tyne janë akoma sot ma të vorfënat, ma të pa qëndrueshmet, dhe gjithnji në nevojë të ndihmës nga B.E.“

   Kjo gjendje për B.E.  do të krijojë mundësi që ndihma të ofrohet edhe nga Rusia ose nga Turqia, dy vende me ambicie politike në Ballkan. Pakë ditë ma parë, ambasadori rus pranë B.E. në Bruksel deklaroi se B.E. dhe NATO nuk janë alternativat e vetme për shtetet europianë, deklaratë kjo që len të kuptohet se edhe Rusia ashte nji alternativë e dytë. Kjo ka qenë deklarata ma e fortë deri tashti kundër organizmit politik të tanishëm të kontinentit europian.

  Fatmirësisht, përgjegjen e parë e të plotë e ka dhanë nji shtet sllav, Maqedonia. KM Zoran Zaev, deklaroi para disa ditëve “Le të dijnë miqtë nga Rusia se për të gjithë Ballkanin perendimor dhe Maqedoninë vendi i jonë ashtë në B.E. dhe NATO”. Nji pikëpamje e këtill mbretnon edhe në Shqipëri e Kosovë, fatmirësisht.

  Kaplan deklaron: ”Pa B.E. të fortë do të kemi nji konflikt në Ballkan”. Që tani shofim shenja të disa vendeve të Europës lindore që po rrëshqasin në rregjime autokratike që i ngjasin ma shumë Rusisë se B.E. Në Turqi, KM.Erdogan mbas fitores elektorale nuk vizitoi varrin e Ataturkut, nji traditë shumë dekadash, por varrin e Sulltan Mehmetit II, që pushtoi gjysmën e Ballkanit, tue përfshi edhe Shqipërinë. Simbolika e nji gjesti të këtill nuk kalon shpejt dhe pa rrjedhime. “Vetëm në se Serbia, Kosova dhe Shqipëria –shkruen Kaplan -anëtarësohen në B.E. krijohen mundësitë që grindjet në mes serbëve dhe shqiptarëve të zgjidhen përfundimisht….Në B.E. Shqipëria dhe Kosova nuk e ndien nevojën për ‘bashkim’ me inisiativën e tyne, sepse nji akt i këtill ashtë nji ‘casus belli’ për Serbinë. Vetëm kështu mund të kemi paqë në ish Jugosllavinë”.

  B.E. ashtë kryesisht nji ide: bashkim dhe bashkëpunim në mes të shteteve pa humbë sovranitetin shtetnor. Nji fazë e re hapet në historinë e Europës. Nga afrimi në mes të shteteve të ndryshëm në nji sistem legalisht të formuem, në vend të shteteve/kombeve të izoluem, me ligjëshmëni e frazeologji të përbashkët, dhe mbrojtjen sidomos të individit, përbajnë nji hap cilësor përpara në marshin europian drejt lirisë dhe sigurimit kolektiv.

“B.E. ashtë perandoria e nevojshme” përfundon Kaplan. Dhe këtu qendron edhe gëzimi i jonë për fitoren e europianistit Emmanuel Macron si president i Francës europiane.

********

  Me 2 maj, në Columbia University (N.Y.) u mbajt nji tubim shkencor “Open Discussion” ku folën ekspertë të problemeve ballkanike. Merrnin pjesë edhe shumë ambasadorë të vendeve ballkanike, si dhe ato të Shqipërisë dhe Kosovës. Seanca u zhvillue në International Affairs Building, dhe u kryesue nga David L. Phillips. mik i shqiptarëve dhe sidomos i Kosovës. I ftuem, mora pjesë edhe unë.  

   Nji angazhim ma i madh dhe ma konstant i politikës amerikane në Ballkan ishte pika qendrore e diskutimeve. Nji nga folësit, Dr. Florian Qehaja, i Qendrës së Kosovës për Studime të Sigurisë, nji i ri premtues, foli për efektet negative të qendrimit paternalistik që çfaqë Rusia ndaj Ballkanit dhe rrezikun real që vendet e Ballkanit ballafaqojnë. Nga diskutimet doli se kercënimi ma i madh vjen nga nji kombinim i politikës agresive të Serbisë (“që kërkon të bashkojë të gjithë popujt sllavë në nji Serbi të Madhe” (Sonia Biserko, në TV N1 të Beogradit) me atë të Rusisë së Putinit në pengimin e forcimit të shtetit të Kosovës, B.-H, Malit te Zi e Maqedonisë, pika sensitive dhe subjekte për sulm. Ballkani po radikalizohet nen presionin e influencës ruse, theksuen folësit. Lidhjet politike, kulturore e fetare të Rusisë me vendet ortodokse në Ballkan rrisin afinitetin në mes të dy palëve dhe në dam të pavarësisë së shteteve ballkanike. Baza e spiunazhit rus ne Nish- vetëm 35 km larg nga kufini i Kosovës dhe provokimet e vazhdueshme janë piketat e nji strategjie ma të gjanë. Në Serbi, 36 % e ushtarakëve janë pro-rus të deklaruem.

   Folësit diskutuen edhe “për influencën ruse në Shqipëri” dhe elementin fetar ekstremist, tue iu referue deklaratave të Ministrit të PJ të Shqipërisë: “Rusia nuk duhet shikuar si armike….”.

   Si përfundim: duhet rritë angazhimi amerikan në Ballkan para se të krijohet nji rrezik serioz për të ardhmen e gadishullit.

    Uroj që situata të këtilla kercënuese të shërbejnë si paralajmërime dhe me bindë grupet politike për nji bashkëpunim në mes tyne e në shërbim të interesave të atdheut tonë të përbashkët.

================================================================

* Ish student-bursist i Universitetit të Parisit, (1970-71)

“O Shqiptarë! Nënës mos ia bëni varrë!”

by

 “O Shqiptarë! Nënës mos ia bëni  varrë!” (Fan S. Noli)/

48 Repishti

 Shkruan:Prof. Sami  Repishti/ Ridgefield, CT. USA./

– Gjendja politike e trazueme, zhvillimi i pa mjaftueshëm ekonomik, e paqa sociale gjysëm e thyeme në Shqipëri sot, më frikësojnë! Me afrimin e datës së zgjedhjeve të 18 qershorit “opozita”politike kercënon me bojkot. Kërkohet “nji qeveri teknike” me sigurue “zgjedhje te lira dhe të drejta” sepse partitë në pushtet akuzohen se nuk gëzojnë mirëbesimin e duhun. Koalicioni sundimtar po thyhet. Zgjedhja e presidentit të ri ka tregue thellësinë e mosmarrëveshjes. Si përfundim, Presidenti, kryetar i Shtetit “emnohet” nga udhëheqsit e nji partie politike, pa konsultim me “opozitën” demokratike, dhe me 24 korrik konfirmohet nga nji Parlament i ri i zgjedhun dy muej mbas “emnimit”. Parlamenti i ven vulen nji dokumenti të cilin nuk e ka konceptue, shkrue ose aprovue ma parë. I gjithë operacioni i zgjedhjes së Presidentit na kujton metodat mesjetare të zgjedhjes së “Mbretit”nga baronët, kalorës të Oborrit. Sot, këto “zgjedhës” jane baronët e ri me pasuni prrallore të grumullueme me mjete të dyshimta. Në çdo etapë të procesit nuk ashtë përfillë vullneti i lirë i popullit, që ironikisht quhet “sovrani”. Nji ndërtesë e ngritun mbi këto themele rrezikon me qenë jo e besueshme dhe jo jetëgjatë.

Ashtu si shumë bashkatdhetarë, edhe unë frikësohem sepse jemi para nji udhëtimi të rrezikshëm, drejt nji kaosi shtetnor, dhe vetëm nji hap larg “luftës së nxehtë” që vendi njohu në vitin 1997, me të gjitha rrjedhimet shkatërrimtare .…dhe derën e hapun për të gjitha!

Problemet që rrjedhin edhe nga nji pabarazi e turpshme ekonomike, me vorfëni sidomos në zonat rurale dhe malore të harrueme, pagesa të ulëta deri në dhimbje, papunësi, sidomos për të rinjtë, ndërsa krimi, korrupsioni dhe kanabis sativa lulëzojnë, janë tregues se besimi popullor në aftësinë e “Shtetit” me sigurue nji jetë me dinjitet po grryhet nga ky realitet i frikëshëm. Nga dëshprimi rritet numri i atyne që janë të bindun se Shqipëria ashtë vendi i degradimit moral dhe mbrapambetjes ekonomike si rezultat i qeveritarëve të perceptuem si “ klasë hajdutësh” që veprojnë si kapitalistët e pamëshirëshëm, “…udhëheqës politikë që nuk janë tregue të aftë me udhëheq këte vend gjatë tranzicionit.”(D.L.Pillips) Rrjedhimi ashtë nji emigrim i mallkuem që shterrë energjitë vitale të popullsisë.

Ankimet e shumëta tregojnë humbjen e besimit në nji të ardhme ma të mirë, nji ndjenjë të fortë inferioriteti ndaj kombeve tjera, dhe nji pa aftësi me arrijtë nivelin e zhvillimit që të tjerët gëzojnë. Në Shqipëri, në vend që të ndizet qiriu që na jep dritë, mallkohet errësina që na mbulon.

Perspektivë e frikëshme! Shqipëria po tregon se ende nuk ashtë formue si shtet organik, koordinim sistematik në shërbim të nji tanësie shtetnore. Në Shqipëri qytetarët nuk janë ende koshient për detyrat e tyne ndaj Atdheut nanë. Ministri i jashtëm gjerman, Sigmar Gabriel, në largimin e tij nga Shqipëria deklaroi:”…E le vendin me përfundimin e hidhur se këtu ka shumë për të berë që njerëzit të bashkëjetojnë brenda një kornize rregullash.”Anti-kompliment i randë!

Nji burim i “së djathtës” shkruen: “KM Edi Rama drejton nji ndërmarrje kriminale që e ktheu Shqipërinë në qendrën europiane të organizuar të trafikut të drogës”. Nji tjetër burim i “së majtës” paraqet gjendjen në Shqipëri “me ngjyra trendafili”. Qytetarët e ndershëm janë të hutuem,-ashtu si Ministri gjerman. Besimi në authoritetin ashtë damtue randë. Pa autoritet nuk ka “shtet”, dhe pa “shtet” tatpjetja rritet çdo ditë e ma shumë drejt gremines së hapun nga vetë shqiptarët…!

Thirrjet për rrëzimin e “autoritetit’ me dhunë janë akte të rrezikëshme që synojnë shkatërrimin, edhe kështu të dobët të strukturës shtetnore të vendit. Dhe kur këto thirrje bahen nga elementë shqiptarë, ata cilësohen nga bota e jashtëme si “marrëzina!” Në rastin ekstrem, edhe si “trathëti!”

Në nji situatë të këtillë, nuk duhet të mbështetemi në retorikë politike si udhëheqja e mendimeve tona, sado tërheqse të jetë ajo, sepse retorika politike ka shumë ngrohtësi, dhe pak arsye. Shqipëria  ka nevojë për mendimtarë të pavarun, larg propagandës dhe “fake news”, të mirë informuem dhe të lirë me u çfaqë. Këto “të drejta qytetare” i siguron vetëm nji “shtet i lirë”.

Kontrasti “e drejta” dhe “shteti” në dukje nji paradoks, ashtë i pranishëm kudo dhe kurdoherë në mendjet e qytetarëve të informuem. Në SHBA, rinia edukohet me parimin se çdo qenie njerëzore lindë me disa “të drejta” të garantueme vetëm për faktin se jemi qenie njerëzore, e që percaktohen si “të drejta natyrale”: jeta, liria dhe ekzistenca përherë e ma e lumtun (the pursuit of happiness). Ata nuk janë “të drejta që na jep “shteti” (të drejta pozitive), sepse vetë “shteti” formohet nga ne dhe per ne, e vepron vetëm për nji qellim: me respektue, dhe me mbrojtë këto “të drejta natyrale” të qytetarëve.

Nji pozicionim i këtill i njohun si “the American exceptionalism” shpesh herë ashtë i keqinterpretuem si nji “e drejtë me qenë mbi të tjerët”, ose “imperializëm”. Ashtë e kundërta: të gjithë janë të barabartë para ligjit, me të drejta të plota dhe të pacenueshme. Dhetë amendamentet e para të Kushtetutës Amerikane janë përcaktime ligjore që mbrojnë këte barazi dhe “qytetarin” e lirë nga ndërhymja e “shtetit”. Të rinjtë amerikanë edukohen me mendue se identiteti amerikan ashtë  lidhun, së pari dhe fuqimisht, me nji ide, dhe jo me nji copë tokë ose nji grup racor të veçantë. Ky qendrim e ban SHBA-n nji vend “exceptional”, të ndryshëm, të dalluem nga vendet tjera.

Ky qendrim doli në sipërfaqe me fuqi edhe me zgjedhjet e fundit presidenciale në SHBA. Senatori Ben Sasse (R.Nebraska) i frikësuem nga zhvillimet e padëshirueshme në politikën amerikane, foli për nji “zgjim të tribalizmit”, dhe shtoi: ”Unë jam kundër ‘nji identiteti politik’. Unë jam për “nji politikë ideore’ që na tregon se çdo të thotë emni ‘Amerikë’, dhe cili ashtë qellimi i jetës sonë të përbashkët!”

Shqip: do të kujdesohen shqiptarët me mbrojtë nji vend që quhet “Shqipëri” dhe se qellimi i shqiptarëve ashtë nji jetë e përbashkët në këte “Shqipëri”? A do të vazhdojnë shqiptarët me jetue të ndamë në grupe e fise me identitete lokaliste, pa “nji ide qendrore” që i bashkon, pa konceptin e jetës së përbashkët për të gjithë pa dallim, pa përjashtim? Sepse, Shqipëria nuk ashtë ”çifliku i babajt” por Atdheu i të gjithë shqiptarëve!

Nga përgjigja korrekte e kësaj dileme që përballojmë akoma sot, mbas 105 vjet pavarësie, varet e ardhmja e jonë si nji popull me perspektivë europiane. Sepse edhe vetë Bashkimi Europian (B.E.) në thelb, ashtë nji “ide” ma shumë se çdo gja tjetër: ideja e nji kontinenti të lirë, paqësor dhe të sigurtë për të gjithë 500 miljonë plus qytetarët që e banojnë. B.E. që dëshmojme na sot ashtë vetëm skeleti që nevojitet me ushqye e me realizue këte ide.

Fatkeqsisht idetë fisnike të Botës së Lirë, sidomos ata të mbas L2B, gjetën nji terren anmiqsor në vendin tonë, ku popullsia i u nënshtrue nji indoktrinimi të ashpër dhe nji fryme hakmarrëse. Nji shembull: në “Plenumin e Gruas…” Tiranë, 1979, Nexhmije Hoxha, bashkëshorte e diktatorit E.H., deklaronte:” …Ne do të persekutojmë armiqtë e popullit deri në brezin e shtatë, madje do të lejmë fëmijtë e tyre të pamartuar”…nji skenë makabre qe ekzekutoi Sigurimi i Shtetit komunist, dhe nji përsëritje makabre e praktikës naziste të hitlerianëve kundër izraelitëve …! E pabesueshme, por e vërtetë!

Cila ashtë vlera morale e politike e “lëvizjes anti-fashiste” që reklamojnë ende përkrahsit e saj kur ata ballafaqohen me krime të këtilla të përbindëshme? Le të gjykojmë me dorë në zemër…!

Kjo atmosferë e rrezikëshme përballohet nga anti-teza –rezistenca anti-komuniste, me plagët e trashëgueme nga e kaluemja e çmendun. I mbijetuemi i Auschwitz-it, John Amery, shkruen:” Kushdo që ashtë torturue, kurrë nuk e ndjen veten të sigurtë përsëri në këte tokë!” Ish të persekutuemët shqiptarë anti-komunistë kanë përbuzë hakmarrjen – cilësi shtazarake- dhe kanë kërkue “drejtësi, e cila u ashtë mohue me pretekste absurde. Megjithë këte gjest kaq fisnik që rregjistron historia e popullit tonë, qendrimi i “fajtorit” që nuk kërkon falje për krimet e kryeme, asgjason procesin e “pajtimit” dhe “bashkimit”, nji proces që na mundon të gjithëve, dhe që na pengon në çdo hap të jetës së përditëshme

Efektet e nji fryme të këtillë helmojnë ende sot atmosferën shoqënore e politike të vendit tonë me rezultate shkatërrimtare dhe kercënojnë të mbeten efektive edhe për breznitë e ardhme. Ashtë mallkimi që na ndjek në mënyrë të pamëshirëshme! Kështu ngjet kur pjesëtarë të Qeverisë deklarojnë haptazi se janë “krynaltë” për prindët e tyne me të kaluemen kriminele. Këtu ndershmënia vdes, dhe vargu i gënjeshtrave dhe i mashtrimeve me ndërgjegje të plotë lindë e rritet deri në monstruozitet. (Mbasardhësit e kriminelëve nazistë nuk u martuen ose nuk banë fëmijë me qellim që të zhdukej nga faqja e dheut kjo racë xhelatësh!).

Në Shqipëri, ra heshtja pothuejse e plotë. Kundër kësaj heshtje mbytëse shkrimtari Primo Levi, i Auschwitz-it, në shenj proteste, vari veten në litar, nji mesazh që tingëlloi në botën mbar. Nuk u ndigjue në Shqipëri . Unë uroj të mos jemi ”në pritje të Z. Godot!” kur shpreh bindjen time se do të vijë dita që Shqipëria do të udhëhiqet nga nji grupim burrash e grashë të ndershëm, të pajisun me guxim qytetar dhe zemërgjanësi, që refuzojnë dukjet e jashtëme, e që nuk hipnotizohen nga “e keqja” por dedikojnë mendjen e djersën e tyne shërbimit për popull e atdhe. Shkruej kështu sepse të shumtë janë ata që qeverisen Shqipërinë; shumë të paktë janë ata që qeverisen Shqipërinë si akt angazhimi patriotik, me mend e me djersë….e që do të kujtohen! Andërr? Jo! Nji dëshirë e ngritun në pasion!

Na duhet guximi dhe vendosmënia për punë ndërtimtare, shpresa dhe sidomos pajtimi në mes nesh, dialogu i hapët dhe i edukuem. Na duhet patriotizmi –dashunia e sherbimi për vendin që quejmë atdhe, pa humbe në errësinën e nacionalizmit romantik e agresiv, sepse nji strategji e ndërtueme mbi “territore” nuk ka sukses. Na duhet fryma e mirëkuptimit të ndërsjellë. Ajo që nuk na duhet ashtë polarizimi i politikës së vendit, dhe personalizimi i politikës si profesion. Si rrjedhim, sot në Shqipëri, nuk kemi “parti kombëtare” por “parti të Tiranës”, nji rezervoar kuadrosh të ricikluemë…!

******

Zgjidhja e ngerçit politik në Shqipëri sot, nuk mund të bahet me përjashtimin e partive të opozitës, aq ma pak të PD-së, forcë politike me kapital moral të madh. Votimet nuk janë legjitime pa opozitën, megjithë manipulimet politike të mbrapaskenës. Nji akt i këtill mohon sakrificat e rezistencës heroike anti-komuniste dhe përjashton mundësinë e tyne me marrë pjesë në qeverisjen e vendit.  Kjo tezë ashtë krejtësisht e papranueshme dhe duhet përjashtue! Modalitetet janë nji problem teknik që zgjidhet nga ata që duen Shqipërinë ma shumë se “partinë”. Bojkotimi  Parlamentit ashtë akt primitiv dhe anti-demokratik, sepse në Parlament zhvillohet debati i lire që sjellë marrëveshjen. Nji qeveri e re duhet të gëzojë jo vetëm besimin e shumicës që e ka votue por edhe të elementit të pavarun e asnjanës. Grindjet pozitë-opozitë rrezikojnë me kthye zgjedhjet e 18 qershorit 2017 në nji replikë të zgjedhjeve të 2 nandorit 1945: nji arkë për “Frontin Demokratik” dhe “arka boshe” për “armiqtë e popullit”.

Këtu lindë nevoja e nji kompromisi të thellë, ndoshta edhe historik të pranuem lirisht nga shumica dërmuese e popullsisë, dhe i hapun për të gjithë!

Nuk kanë vlerë akuzat absurde që qarkullojnë në tregun e mjeteve të informimit. Aq ma pak kur ata synojnë me diskreditue miqtë e aleatët tonë, e ambasadorët e tyne, akuza banale që na kujtojnë 45 vjetët e izolimit komunist. Ashtë qendrim infantil, ashtë qendrim vetë-damtues! Shqipëria krenohet të jetë nji demokraci parlamentare –megjithë të metat parlamentare! – që kerkojnë ndryshime rranjësore. Nuk ka shqiptar normal që andrron kthimin e rregjimit komunist dhe përdorimin e mjeteve të E.H. me arrijtë qellimet e diktatorit: mbajtjen e pushtetit me dhunë, e të rolit udhëheqës të PPSH-së “permanent dhe absolut” me “grusht të hekurt”! Shqipëria ashtë kandidat serioz për anëtarsim në B.E., me sigurinë e vendit të garantueme nga NATO, me pluralizëm politik, e shtypin e lirë (të paktën nominal!). Ndamja e qeverisjes në tre pushtete teorikisht ekziston, me gjithë komprometimin e thellë të sistemit gjyqsor (që shpresohet të riformohet). Pa dyshim ka shpresë!

Shqipëria nuk  ashtë nji ishull! Jetojmë në Ballkanin perëndimor të kontinentit europian, sot zonë e trazueme.   Ka shumë mundësi që rajoni të priret drejt nji vale pakënaqsishë në nji masë të madhe. Këto vitet e fundit, “Moska ka hapë nji front e ri në Ballkan me qellim krijimi të nji krize politike”, shkruen J.Bugajski. Ai vazhdon:” Pikësynimi nuk ashtë me pakësue perspektivat (për vendet ballkanike) e hymjes në NATO dhe B.E., por në forma kercënuese me kthye Ballkanin në nji zonë ku konfliktet shkaktojnë ramjen e influencës së Perëndimit, dhe ngritjen e asaj ruse.

Tre shtete: Maqedonia, Bosnia dhe Kosova paraqiten si konstruksione politike të përkohëshme dhe artificiale dhe përparimi i tyne drejt Europës duhet të ndalohet. Shqipëria akuzohet se me ndihmën e Washingtonit kërkon coptimin e Serbisë dhe të Maqedonisë për formimin e nji ‘Shqipërie të  Madhe’”- pjellë e fantazive serbo-greke.

Kjo situatë, propagandon shtypi rus, mund të sjellë konfliktin në mes të kombësive, dhe të detyrojë Shqipërinë (e Kosovën) me ndërhye në mbrojtjen e bashkatdhëtarëve të tyne. Ndërhymja ringjallë rivalitetin serbo-shqiptar, me zhvillime të padëshirueshme, që tërheqin, mundësisht, edhe Turqinë e Greqinë në konflikt. Për studjuesët e origjinës se L1B, nji skenar i këtill nuk ashtë i mundun. Megjithëse historia nuk përsëritet,  ajo përmban tinguj të ngjashëm!

Që nga viti 2000, na jemi dëshmitarë të ngritjes së nji rreziku të ri: “populizmit”, dhe lëvizjes së politikës së nacionalizmit agresiv, lëvizje që kerkon kthimin e pushtetit në duert e “kombit-shtet”, larg nga institucionet ndërkombëtare të mbas L2B, si NATO, B.E. edhe UNO-si dhe nji serie organizatash ekonomike, shoqënore e kulturore që përbajnë strukturën e ruejtjes së paqës që nga viti 1945.

“Përgjigja e jonë ashtë edukimi i popullsisë, kryesisht rinisë sonë”- shkruen Dr. Moshe Kantor-“me të drejtat e vlerat e tolerancës, demokracisë, bashkëndamjes së përgjegjsisë dhe sigurimit tonë. Në se vlerat nuk kalohen nga nji brezni në tjetrën organikisht, e që sistemet tona arsimore mund të japin për këte brezni, veçanërisht në vitet e krizës dhe mbrapambetjes ekonomike, përfundimi do të ishte fatal”.

Duhet të mobilizohet qytetaria e ndershme dhe koshiente!

Para së gjithash, të projektohen vijat kryesore të diskursit politik: nji bërthamë me ide koherente të kohës që jetojmë. Përcaktohen problemet që kërkojnë zgjidhje, dhe debatohen. Asgja nuk pranohet pa bindje të plotë, dhe në se nuk i përgjigjet shqetësimeve të popullit mbar.

“Vlerat intelektuale dhe shkencore grumullohen në botën tonë; ata kalojnë nga nji brezni në tjetrën”, spjegon filozofi anglez John Gray. “Nuk ashtë kështu me vlerat morale, që fatkeqsisht nuk kanë këte efekt grumullimi”. Kjo ashtë arsyeja që çdo brezni duhet të mësojë këto vlera nga vetë eksperienca e tyne; në se jo, krijohet mundësia e nji katastrofe te re…” shton ai.

Çfarë mund të bajmë për breznitë e ardhme? Me paraqitë përvojën e terrorit të kuq si paralajmerim i të ardhmes që i kercënon. Rishtazi, Presidenti i Izraelit ftoi ish Presidentin e Gjermanisë me marrë pjesë në përkujtim të Holokaustit. A mund të imagjinojmë na nji ftesë nga ish të përndjekurit drejtue trashëgimtarëve të terrorit të kuq me vizitue Bedenin, Vloçishtin, moçalet e Myzeqesë, Burrelin, Spaçin, Qafë Barin e vende tjera shenjte ku pushojnë pa gjurmë, pa shenj kufomat e mijëra viktimave të pafajshme të komunizmit? A jemi na aq të pjekun për nji gjest të këtill që do të trondiste edhe ndërgjegjen ma të fjetun? Gjeste të këtilla sot nuk janë “e kaluemja- e harruemja”; ata janë përpjekje për nji mirëkuptim, sot dhe nesër, nga ata që kërkojnë përsëritjen e katastrofës….!

Në Europë dhe në Amerikën e Veriut sidomos, qytetarët kanë tendencën me spjegue, për çdo epokë, vendin e tyne në botën ku jetojnë. Ky spjegim ashtë zakonisht optimist dhe perparimtar: kontribut për pasuninë e përbashkët të njerëzimit. Vlerat perëndimore, randësia e diskursit të lirë dhe racional, e drejta e pronësisë si bazë e lirisë së individit, nevoja për forume publike dhe për informata janë vlera që popujt e mëdhej trashëguen, e lajnë trashëgim. Kjo cilësi ”e burrave të shtetit” iu dha popujve sensin e misionit të përbashkët, me nji fjalor të përbashkët, si dhe nji kuadër mbrenda të cilit argumentimet politike gjejnë fushë veprimi për zbulimin e piksynimeve të përbashkëta.

Me humbjen e besimit në qytetnimin perëndimor nga sulmet e gjithanëshme, ai u konceptue si histori e shtypjeve të vazhdueshme. Propaganda komuniste zen këtu vendin e parë! Tue fillue me diktaturën e shumicës, tue kalue në diktaturën e pakicës, e tue përfundue me “diktaturën e njëshit!” trashgimia e jonë e pasun u pezullue. Shtetet mafioze u çfaqën në çdo kand të botës, bashkë me “dorën e hekurt”. Fituen partitë e ekstremit. Vlerat liberale në familje –bërthamë e shoqënisë- u sulmuen randë në shkollat tona. Studentët e pakulturuemë u banë agresivë, jo tolerantë, abuzues, e tallës të mësuesve në shkollë e prindëve në shtëpi….! E frikëshme!

Mjaft persona nuk e kuptuen, edhe ma shumë të tjerë nuk e vranë mendjen me kuptue. Çdo gja perëndimore u gjykue si “reaksionare” dhe “shtypëse”. Ma në fund, ndërtesa e ngritun mbi këto parime, u shemb. Ajo që na mbeti ishte nevoja urgjente me rindërtue botën e re, botën e vlerave dhe ideve shoqënore të qytetnueme, hap mba hapi, çdo ditë nga pak…!

Ma shumë se partitë politike, ma shumë se zgjedhjet katër vjeçare, vendi i jonë ka nevojë absolute për rindërtimin moral të shoqënisë sonë shqiptare. Dhe kjo, “sous peine de mort”! Nën kercënimin e zhdukjes sonë si komb me identitet shqiptar…! Mos e dhashtë Zoti!

EKSPOZITA E PARE ARTISTIKE:FOTOGRAFIA “MARUBI” SHKODER

by

2-Marubi1-300x147

GR-Galeria e Arteve– Stamford (CT)/

1 Repishti-300x212Nga Sami Repishti/

 Stamford, CT.- Te premte mbas dreke, në Galerinë e Arteve, pronë dhe iisiativë e bashkëadhetarëve tonë, çiftit Z. dhe Zonja George Pali, u hap ekspozita e fotografisë së mjeshtrave të mëdhaj Pietro dhe Kel Marubbi, dhe e pasardhësit të tyne Gegë Marubbi, pronë e“ Fototekës Marubi” Shkodër, dhe e huazueme nga Galeria e Arteve të Stamfordit. Galeria hapi dyert për publikun –shqiptar dhe të huej-, me 17 mars 2017, dhe ashtë akoma në proçesin e organizimit edhe ma profesional.

Kjo ekspozite “Life in Images” permban mbi 100 fotografi te koleksionit Marubi, dhe çfaqet per te paren here ne SHBA. Ndermarrja ashte rezultati i nji bashkepunimi ne mes te Museumit Marubbi, Ministria e Kultures, Tirane, Shqiperi dhe GR Art Gallery ne Stamford, CT. Ekspozita ashte nji nji sukses qe mundeson pamjen e nji bote fantastike te gjanave, e pame nga lenset e tre gjeneracioneve te fotografeve te familjes Marubbi. Galleria GR Art Gallery ashte e vendosun ne adresen: 1086 Long Ridge Road, Stamford, CT. 06903.

Pa dyshim, ky gjest i kulturuem i çiftit Pali na mbushë me gëzim dhe plotëson nji nevojë të madhe: gjetjen e nji lokali të përshtatshëm për njohjen e elementit shqiptar artdashës, kudo që banon ai, e që kontribuon në fushën e arteve vizuale, njeni nga të cilët ashtë edhe fotografia. Megjithëse ekspozita nuk ka ba reklamimin e zakonshëm për këte ngjarje me randësi për bashkësinë tonë shqiptaro-amerikane, vizituesit ishin të shumtë dhe pa asnji përjashtim, entuziastë për nji punë të këtillë. Për pjesëmarrësit u shtrue edhe nji buffet i pasun. Ceremonia u rregjistrue nga sherbimi i Zërit të Ameriks¨ dhe u transmetue në emisionin e mbramjes të ditës së shtundë.

***

Kush ashtë “Marubbi”(tashti Marubi) firma ma e njohun e fotografisë shqiptare?

Themeluesi i saj, Pietro Marubbi (1834-1903) arkitekt, amator fotograf nga Piacenza e Italisë, me orientim garibaldin, emigroi në Shkodër,(1850), ku ushtroi mjeshtrinë e fotografit.

Punimet e para i shohim rreth viteve 1858-1859, vite të turbullta në Shqipëri të karakterizueme me lëvizje e kryengritje të vazhdueshme anti-otomane. Piero Marubbi rregjistroi në film fazat ma të randësishme të kohës së tij: kryengritjen e Mirditës (1876-77), ngjarjet e viteve 1878-81 të Lidhjes së Prizrenit; viteve 1912 dhe pavarësinë e Shqipërisë etj. Fotografitë e tij u përhapën në gazeta të Europës, dhe ndihmuen fuqimisht me terheqë vemendjen e botës së jashtëme mbi gjendjen e mjerueme të vendit tonë, dhe forcimin e idesë së nji shteti autonom në katër vilajete me shumicë popullsie shqiptare –Shkodër, Shkup, Manastir dhe Janinë- si hapi i parë drejt çlirimit të plotë të Shqipërisë dhe themelimit të shtetit të pavarun shqiptar, të njohun ndërkombëtarisht..

Në Shkodër, italiani Pietro Marubbi zuni vend të përhershëm, dhe themeloi familjen e tij. Nga miqësia me familjen e Rrok Kodhelit, i Zadrimës,Shkodër, ai i bindi prindët dhe mori pranë vetes dy djelmtë e Kodhelit: Matia dhe Mikeli (shqip Kel) që ma vonë mori emnin Marubbi, dhe që ashtë personi krysor.  Kel Marubbi (1870-1940) mbas vdekjes së plakut Pietro, themeloi dhe drejtoi “Studio Marubbi” që luejti rolin e saj historik për ma shumë se 100 vjet.

Ska dyshim që Kel Marubbi ka ushqye ndjenja atdhetarie të forta për nji Shqipëri të lirë, sepse vetëm nji qendrim i këtill  hapë atij rrugën për kontakte dhe bashkëpunim me udhëheqsit e Rilindjes sonë kombëtare, në përpjekje të përbashkët me luftue planet dhe aksionet anti-shqiptare të otomanëve, serbëve, grekëve, dhe klikave shqiptare pro-turke.

Kel Marubbi kishte nji armë të fuqishme: fotografinë! Me kameran e tij dhe me profesionalizmin që e karakterizonte, ai rregjistroi personazhe e ngjarje tashma historike, si dhe i vuni ata në dispozicion të shtypit të huej, dhe perfaqsive të hueja në Shqipëri. Ky dokumentacion vizual i Kel Marubbit ka ndergjegjsue shumë personalitete konsullore të vendeve europiane në raportet e tyne pranë qeverive përkatëse. U krijue kështu nji opinion ma i saktë në këto Qeveri për gjendjen e vertetë në vendin tonë, dhe që ndihmoi denoncimin e propagandës otomane për keqtrajtimin e popullsisë shqiptare. Kjo vlen edhe ma shumë sidomos mbas firmimit të marrëveshjes “Kultus-protektorat”, kur qeveria austriake e Vjenës fitoi të drejtën e njohun ndërkombëtarisht per mbrojtjen e hapun të popullsive të besimit të krishtenë. Në nji atmosferë të këtill u sigurue mbrojtja e klerit katolik shqiptar, dhe filloi hapja e shkollave shqipe pa pengesa qeveritare, sidomos nga urdhënat fetare jezuit dhe françeskan, krysisht ne qytetin e Shkodrës (nga e cila përfituen edhe shumë studentë të familjeve myslimane).

“Me aparat në dorë e pa iu trembur syri,” shkruen studjuesi shkodran Prof. Kaheman Ulqini,” ndoqi e fotografoi ngjarje të randësishme të figurave të tyre të shquara”. Njerëz dhe akte që do të kishin humbë për jetë sikur të mos kishte qenë puna e vullneti atdhetar i të ndjerit Kel Marubbi: “kryengritja e Mirdites,(1877-78), Lidhja e Prizrenit (1878-81), ngritja flamurit në Deçiq (6 prill 1911) ngritja  flamurit në Vlorë (28 nandor 1912) nga patriotë shqiptarë si Pashko Vasa, Abdyl Bej Frashëri, Dedë Gjo Luli, Ismail Qemal Bej Vlora e të tjerë, si dhe pamje të jetës së përditëshme të qyteteve tona në ato vite.

Merita e të ndjerit Kel Marubbi ashtë edhe aftësia e tij me ngritë nivelin e fotografisë në nivel artistik që përjetëson vepren e tij. Kjo aftësi e ban artin e tij nji vepër klasike. Edhe aty ku ka vuejtje e mjerim e dhimbje ai gjenë elementin thelbësor, dhe me dritë-hijet e rreshtueme me mjeshtri, ai ngren figurën, ose skenën në nivel të së përherëshmes. E na, e nderojmë!

Fotografia e nji cilësie të këtill nuk ashtë thjeshtë nji kopjim i realitetit. Arti krijohet kur i nisun nga objektivi real, krijon nji realitet të ri, saktësisht objekte artistike, të  aftë me dhanë në nji mënyrë ose nji tjetër që quejmë “kenaqesi” (fr. delectation). Fotografia ashtë njena nga lamijet ku krijohet “realiteti i ri” që bahet, me kalimin e kohës, klasik. Filozofi anglez Francis Bacon shkruente: “arti, ashtë njeriu që i bashkohet natyrës”. Dhe: “Objektet reale, natyra, nuk kanë vlera preçize. Arti ashte përgjigjja e nevojës sonë me gjetë për objektin nji vlerë preçise”.

Prof. Ulqini ka të drejtë kur shkruen:” Me veprimtarinë e Kel Marubit fotografia shqiptare u ngrit në nivelin e artit”! Ajo përjetësohet!

Arti (latin: ars-artis) në parim ashtë nji nevojë esthetike “me zbulue” ate që na rrethon. Ashtë nji veprimtari e jona që synon vetëm krijimin e së bukurës, pa asnji qellim tjetër politik ose ekonomik; përndryshe, ashtë “bastardhim” ose “shitje për fitim” (nji orientim shumë i theksuem në botën tonë materialiste). Kjo nevojë për të bukurën plotësohet me krijimtari nga artisti i pakënaqun me mos-persosmëninë e realitetit që jeton; atëherë, artisti gjen frymëzimin me transfigurue realitetin në nji ‘krijim’ që i qëndron kohës, dhe merr përmasat e randësisë klasike.

Vepra e të ndjerit Kel Marubbi u vazhdue nga djali i tij i ndjeri Gegë Marubbi, i cli ruejti me shumë kujdes “pasurinë” prej rreth 150.000 negativave me vepra të shqueme. Në vitin 1970, familja ia “dhuroi” Shtetit…ashtu si këshillonte koha! Kjo “pasuri” së bashku me koleksione të tjera, formoi “Fototekën e Shkodrës” “sot nji institucion i posaçëm, e qendër e randësishme dokumentacioni për historinë, kulturën, dhe artet tona.”

Shprehja “talent” për aftësinë e Kel Marubbit nuk ashtë e drejtë, sepse “talenti” ashtë zakonisht inteligjenca e nji mjeshtrie. Per Marubbin duhet përdorë shprehja “gjeni”, naltësia e sentimenteve dhe e mendimeve tona që arrijnë pikën e revelimit, zbulimit të së panjohunës, me nji akt të njiherëshëm dhe të fuqishëm, që nuk përfill pa-aftësinë që e rrethon, dhe pengesat  që e kundërshtojnë!

Profesori francez, François Germain, e përmbledh kështu: “…Njeriu nuk ashtë kurrë me të vertetë i kënaqun nga bota e realitetit; dëshirohet nji farë kompensimi, ndjehet nevoja me korrigjue botën, ose me imagjinue nji univers tjetër që të ushqej nji prirje ose nji personalitet me dispozicion të kënaqshëm, në se ka mundësi, për nderpremje , dhe për të gjith njerëzimin”.

Fatmirësisht, kjo veprimtari u zhvillue në të njajtën kohë me ate të arkitektit dhe fotografit-piktor Kolë Idromeno (1860-1939), shkodran ashtu si Kel Marubbi, dhe si ai, refugjat i ikun nga qyteti shqiptar i Artës (sot në Greqi) i persekutuem nga autoritetet otomane. Nga Marubbi, ai kultivoi prirjen e tij për art. Ai ka meritën e organizimit të së parës ekspozitë kombëtare të “Arteve të thjeshta (Tiranë,1931). Idromeno ka ekspozue edhe në Budapest (1900)) dhe në Neë York (1939) e vende tjera. Kompozimi “Dasma Shkodrane” dhe portreti “Motra Tone” jane dy kryevepra të verteta arti në pikturë, dhe njihen mirë si në Shqipëri ashtu edhe në disa qarqe artistike të jashtëme.

E gjith kjo veprimari tregon edhe nivelin e zhvillimit kulturor të qytetit të veriut në vitet kur Shqipëria flinte gjumin e randë të mbrapambetjes së shkaktueme nga shkëputja me Europën. Fatkeqsisht, kjo Shkodër, qendër kulture e arti, u shtyp keqas nga  nji rregjim që nuk çmonte vlerat dhe meritat e  ktij qyteti të civilizuem.

Urojmë që çifti Pali, organizatorët e GR Art Gallery-Stamford, të vazhdojnë traditën e tyne të përkahjes së artit shqiptar në Amerikë, edhe në vitet e ardhme. sidomos me përkrahjen e artistëve të rij e premtues. Amen!

———————————————

Note: Marubi Collection is a UNESCO ëorld heritage photographic archive of over 150.000 original negatives depicting scenic landscapes and daily life in Northern Albania betëeen 1850-1940. These historical documents, mostly unedited ëorks and predominantly on silver bromide glass plates, serve a visual memory of the Albanian people’s national identity and cultural evolution.

The collection ëas complied over three generations by Pietro,  Kel and Gege Marubi. Pietro Marubi escaped from Italy and founded the photography studio in Shkoder, Albania in 1850. His earliest photographs gained international acclaim, as they ëere published in French, British and Italian journals. Pietro’s assistant Kel, and later on his son Gege, continued the Marubi legacy of capturing the customs ad traditions of Northern Albania.

Today, this breathtaking collection housed at the national Photo Museum in Shkoder, Albania, makes its debut in the United States at the GR Art Gallery in Stamford, CT. The ëorks presented here portray men and ëomen from all  social classes in their daily life at the end of the 19th century. They reveal a people anchored to their traditions, fierce guardians of their identity, set against the backdrop of the flourishing city of Shkoder.

(Muzeu Kombetar i                 GR                                         Ministria e Kultures

Fotografise Marubi)               Art Gallery                           Tirana, Albania

======================================================

SHPREHJA “ARMIK I POPULLIT” – SI HISTORI DHE PARALAJMERIM

by

Nga Sami Repishti/ Ridgefield, CT. USA.- Me 27 shkurt 2017, gazeta prestigjoze amerikane The New York Times, botoi dy artikuj që ironikisht ndërlidheshin, dhe që për mue ishte nji kombinim i dobishëm i trajtimit të nji subjekti themelor: Shqipëria dhe krimi komunist në Shqipëri.

48 Repishti

I pari: “Albania Slow to Act…” nga Matthew Brunwasser, tregon plogështinë e shoqënisë civile shqiptare, dhe mospërfilljen 26 vjeçare të problemit të zbulimit, dokumentimit dhe dënimit të krimeve komuniste në Shqipëri (1944-1991), dhe sidomos problemin thellësisht njerëzor të evidentimit të varrezave të qytetarëve shqiptarë të zhdukun pa lanë gjurmë (në gjuhën e së drejtës ndërkombëtare për të drejtat e njeriut, këto viktima cilësohen si “enforced disappearances” (afërsisht:”zhdukje që kërkojnë drejtësi”)

Artikulli  raporton se”…nga vendet e Europës Lindore, Shqipëria ka pasë rregjimin ma të ashpër, dhe ma të izoluem. Enver Hoxha, nji stalinist kambëngulës, krijoi nji aparat shtypës që mbijetoi edhe mbas vdekjes së tij (1985), deri në shkërmosjen e atij rregjimi (1991)”. Ai vazhdon: “Edhe në nji zonë ku drejtësia për krimet komuniste çalon shumë, Shqipëria dallohet si njeni nga vendet që akoma nuk ka qenë në gjendje me ndertue nji institucion që të lehtësojë kërkimet e qytetarëve në dosjet sekrete, ashtu si u ba në Rumani dhe Gjermaninë Lindore”. Autori i referohet Ligjit të vitit 2015 (që u përkrah edhe nga Kryeministri) e që shpresohej se do të jepte nji zgjidhje, dhe do të pakësonte spekulimet rreth zyrtarëve të sotshëm që kanë përfitue nga lidhjet me rregjimin e kaluem komunist. “Megjithate- shkruen ai- nuk pritet nji rezultat i madh sepse rreth 70 përqind (ndoshta 90 përqind) dosjet janë zhdukë misteriozisht nga zyrtarë që vepruen me mbrojtë veten”, si dhe për arsye se nuk ka akoma nji metodë procedimi (ligjor) kundër ish bashkëpunëtorëve të “Sigurimit të Shtetit”, organizatë kriminele, “arma e mprehtë e Partisë” (PKSH/PPSH). “Kaq e ngadaltë ashte puna në sektorin publik sa që edhe sot, dy vjet mbas aprovimit të Ligjit nga Parlamenti për krijimin e “Komisionit” puna nuk ka fillue…”

(Nji parenthezë: Në vitin 1948, nji oficer i ish Sigurimit të Shtetit në Shkodër, Gjovalin Mazrreku, i prekun nga terrori i ushtruem kundër popullsisë katolike në përgjithësi dhe kundër klerit katolik shqiptar në veçanti, u revoltue, u arrestue dhe u dënue me 15 vjet burgim. Gjatë bisedave konfidenciale, ai më tregoi se ka dy lloje dosjesh: njena, përmban materiale që implikojnë “autoritetin”; në se ndryshon gjendja politike në vend, ata shkatërrohen plotësisht, kështu që ju nuk keni dokumentacion për denimin tonë. Dosja e dytë përmban material nga “informatorët”, shumica e të cilëve janë nga familjarët e të persekutuemëve; ata dosje do t’i gjeni të paprekuna, dhe do të kuptoni sa randë janë komprometue të afërmit tuej. Kështu ju do të ziheni njeni me tjetrin e nuk do të keni kohë të mirreni me ne…!”

Fatkeqsisht, kjo u vertetue mbas vitit 1991. Djallëzia nuk njeh kufij!

Detyra e zbulimit të varrezave të viktimave të zhdukuna pa gjurmë (në Shqipëri) ashtë akoma ma e vështirë se në vendet tjera të Europës Lindore, sepse Shqipëria nuk ka kalue nepër procesin e “de-stalinizimit” si vendet tjera ish-komuniste” deklaron Henrikas Mickevicius, lituanez, anëtar i grupit të OKB-së për zbulimin e të zhdukunëve që kërkojnë drejtësi. “Edhe dekada mbas mbylljes së gulagëve stalinistë” shton ai,”…Shqipëria vazhdoi me fushatat e torturës, burgosjes, e vrasjeve deri në vitin 1991”.

Ish i persekutuemi dhe aktivisti Fatos Lubonja mendon se Qeveria në se dëshiron “pajtimin” (reconciliation) mund të deklarojë “amnistinë për dëshmitarët”, raporton shkrimi i gazetës The New York Times, “ose edhe të fajtorëve të dhunës politike, në shkëmbim të gjetjes së varrezave të viktimave”. Ai akuzon të dy palët kryesore (PS dhe PD) si të komprometueme gjatë rregjimit komunist. “Në vend që të zbulohet e verteta, ata përdorin (dosjet) si armë per shantazhe me sulmue kundërshtarët si “bashkëpunëtorë” (me rregjimin komunist)…..Këtu kemi nji përleshje në mes të dy grupeve banditësh që përdorin çdo mjet njeni kundër tjetrit”, shton ai.

Koncepti i “pajtimit” ashtë, natyrisht, fisnik në vetëvete. Suksesi në pajtimin që pati Afrika Jugore me Komisionin “E Verteta dhe Pajtimi” (Truth and Reconciliation) -imitue ma vonë edhe nga shumë vende tjera- nxori në shesh krimet e shumëta e të shumëllojëshme, dhe dënoi disa kriminelë, aktet e të cilëve prekën thellë ndergjegjen  dhe sensin moral të popullsisë jug-afrikane. Ai “komision” sherbeu edhe si “catharsis” për viktimën!

Por kjo rrugë pajtimi u nis nga nji bazë e fortë: krimineli gjeti guximin e nevojshëm me denoncue krimin e kryem, dhe përuljen e duhun me kërkue faljen. Ky akt moral i naltë, krijoi atmosferen e përshtatëshme për viktimën me falë fajtorin, e me dënue publikisht fajin.

Fatkeqsisht, kjo nuk ngjau në Shqipëri! Si mund të falet faji e fajtori kur nuk kerkohet falja e fajit dhe e fajtorit nga vetë “fajtori’?

Fajtori shqiptar, i  dehun nga arroganca e pushtetit absolut 45 vjeçar, nuk arriti  as të pranojë ekzistencën e nji rregjimi kriminel komunist, dhe përjetoi periudhën e sundimit të kuq vetëm si “lavdia e luftës nacional-çlirimtare”. Fakti që kjo “lavdi” u përdor me vendosë diktaturën ma të tmerrëshme në historinë e vendit tonë nuk shqetësoi ndërgjegjet e tyne të  vrame nga krimi i kryem.

Megjithate, kjo ngjau në Shqipëri me nji formë edhe ma fisnike: përbuzëjen e hakmarrjes nga ish të persekutuemët e viktimët e komunizmit. Në Shqipëri, ky gjest sublim do te mbetet si nji nga faqet ma të ndrituna të qytetnimit shqiptar, dhe si model suprem për brezënitë e ardhme. Unë jam jashtëzakonisht mirënjohës ndaj ish të persekutuemëve, vëllazën e motra në vuejtje, për këte qendrim moral dhe politikisht pozitiv, që në vitin 1991, përbuzën hakmarrjen si qendrim anti-njerëzor, dhe përqafuen ndryshimin e gjendjes me mjete paqësore.

Çuditërisht, nji qendrim i këtill –që unë quej madhështor!- ngjet në nji vend ku koncepti i “hakmarrjes” ashtë i ngulun thellë në psiken e në traditën tonë popullore, dhe në nji vend ku që nga viti 1944-45, hymja e brigadave partizane në qytetet e fshatet e vendit tonë të martirizuem nga pushtimi fashist e nazist shoqënohej me “bataljonet e hakmarrjes”, që banë kërdinë në popullsinë e pafajshme që nga Konispoli deri në Kukës dhe Kelmend….!

Nji shembull. Në nandor 1946, sollën në qelinë time të burgut, nji prift plak, Dom Ndoc Suma. I tronditun, prifti jetonte kujtimin e skenës makabre të ditës që posa kishte përjetue, dhe dënimin me 20 vjet burgim.

E përshëndeta. Ma vonë e pyeta: “Uratë pse të kanë arrestue?” Ai më shikoi me thjeshtësinë e nji fëmije, e me za që dridhej më tha; “Pasha Krishtin nuk e di pse më kanë dënue! Shokun tem (prift) e pushkatuen!” Arrestue në mëngjez, gjykue në drekë, dhe pushkatim të menjiherëshem.…pa arsye, pa faj! Sot, 71 vjet ma vonë, kujtimi i tij më mundon. Ai ashtë tashti në jetën e amshueme, por çiltërtia e tregimit të tij dhe tronditja nga ajo që kishte dëshmue atë ditë kanë qenë aq të forta sa që u ngulën për jetë në mendjen time. Ashtu si nuk mund te harroj mijëra e mijëra Dom Ndocë të tjerë…!

*****

Artikulli i dytë: “Enemy of the people- an expression with a venomous past…” nga Andrew Higgins dhe Julia Hirshfield-Davis trajton nji subjekt që “…ka tronditë jetën politike të SHBA-së”. Nji shprehje jo-amerikane u përdorue nga Presidenti Trump në cilësimin e tij të shtypit dhe mediave informative amerikane. Ai i quejti këto mjete informimi e hetimi për të vertetën si “armiq të popullit”, shprehje me konotacion shumë negativ dhe historikisht e lidhun me terrorin revolucionar të lëvizjeve të majta europiane, që nga Revolucioni francez i vitit 1789 deri në fund të diktaturës komuniste leniniste-staliniste të ish Bashkimit Sovjetik dhe “kampit të madh socialist”.

“Armiku i popullit” shkruejnë autorët, “ashtë nji shprehje toksike edhe për nji veteran komunist të egërsuem nga “lufta e klasave” në ish Bashkimin Sovjetik,” manifestimi ma elokuent i egërsisë anti-njerëzore që u institucionalizue nga rregjimet komuniste në shumë vende të botës. Ashtë fjala për Nikita S. Krushçev, personaliteti që kërkoi heqjen e shprehjes “armik i popullit” nga përdorimi, sepse “…eliminon mundësinë e çdo lloj konflikti ideologjik” (Me nji ‘armik të popullit’ nuk diskutohet; ai/ajo likuidohet  fizikisht!)

Shprehja “armik i popullit” ka hy në përdorim në mënyrë të veçantë me qellim të eliminimit fizik të individëve të këtillë” shkruejnë ata; “zakonisht, në vendet ish-komuniste ajo u zbatue kundër atyne që kundërshtuen udhëheqsin suprem, J.V.Stalin.” (Shqiptarët e njohin shumë mirë këte praktikë kriminele) Ashtë nji titull i dhanun në përgjithësi nga nji qeveri despotike, e jo nga vende demokratike, siç janë Shtetet e Bashkueme. Kur Presidenti Trump akuzon shtypin amerikan si “armik të popullit”, qindëra miljonë qytetarë amerikanë tronditen. “ A ka mundësi që nji udhëheqës politik, i zgjedhun lirisht në nji vend demokratik, të përdorë këte “titull” mbas vdekjes së Stalinit, në nji kohë kur edhe në ish-Bashkimin Sovjetik ai konsiderohet i ngarkuem me nji kuptim vdekje-prumës?” pyesin autorët.

Pa dyshim, Presidenti Trump nuk ka dijeni për origjinen e kuptimin e marrun historikisht të shprehjes “armik i popullit”, aq ma pak për evoluimin politik të saj. Shprehja “anmik i populit” spjegojnë autorët, “ ka hy në fjalorin politik për të parën herë në vitin 1789, me Revolucionin Francez. Ajo u përdorue pa dallim si slogan kundër të gjithë atyne që kundërshtuen revolucionin. Por me rritjen e rezistencës kundër terrorit të Revolucionit, shprehja mori nji kuptim frikësues, dhe nji status”legal” me adoptimin, në vitin 1794, të ligjit që krijoi Gjykatën Revolucionare” –gijotinën-“ për dënimin e anmiqve të popullit, dhe kodifikoi fajet që dënohen me vdekje. Në mes tyne “fajtorët që përhapin lajme falso e  që synojnë ndasi e hutim në popullsi”. (Shqip: agjitacion dhe propaganda). (Kushtetuta e RSP e Shqipërisë e vitit 1976 përmban ma shumë se 70 nene që parashikojnë dënimin me vdekje!)

Afërsisht 90 vjet ma vonë, në vitin 1882, botohet në Oslo, Norvegji, drama “Armiku i Popullit” nga autori Henrik Ibsen. Ashtë historia e nji mjeku idealist dhe guximtar që denoncon të keqen publikisht. Asht fjala për ujin e kontaminuem të banjave publike. Mjeku sulmohet nga autoritetet lokale dhe nga spekulatorët dhe ma në fund dënohet si anmik i populllit. Drama e Ibsen-it u ba subjekt frymëzimi për brezënitë e ardhme edhe në vendin tonë në dekadat ’30 dhe ’40 të shekullit të kaluem.

Ashtë me të vertetë tragjike që Revolucioni i Tetorit, 1917, transformoi këte “shprehje” në nji slogan që derdhi lumej gjaku qeniesh fisnike, të pafajshme dhe të pa mbrojtje. Jo pa arsye thuhet  se humanizmi marksist u vra pa mëshirë nga Lenini dhe Stalini….!

Vetë Lenini shkruente në gazetën Pravda se terrori ‘jakobin’ kundër anmiqve të popullit ishte “instruktiv” dhe se “duhej ringjallë me qellim pastrimi të popullit nga mbeturinat e zgjedhës së çifligarëve dhe kapitalistëve si klasë”. (Në Shqipëri, kjo formë terrori ‘jakobin’ u glorifikue me emnimin “Rruga Komuna e Parisit”, shembull   ekstrem i terrorit të kuq, në mes të Tiranës!) Akoma ma keq: ky vlerësim i Leninit u lexue si “udhëzim” për zhdukjen e klasave “reaksionare” – pronarë tokësh, tregëtarë, ‘kulakë’, intelektualë perëndimorë, e anëtarë familjesh të njohuna, me rezultate katastrofale për shoqëninë shqiptare.

Mbas vdekjes së Leninit (1924), J.V.Stalini perfeksionoi aparatin shtypës shtetnor me formacione të reja të policisë politike, sekrete dhe publike, si “armë e mpreftë e Partisë” legjone të indoktrinueme pa mend dhe pa zemër që sakrifikuen jetët e ma shumë se njizetë miljonë qytetarëve rusë dhe jo-rusë –që i shikonte si rivalë- në altarin e çmendurisë së ndertimit të “njeriut të ri” nji monster me fytyrë njeriu, i çoroditun dhe anti-njerëzor-. (Në Kinë besohet që revolucioni i Maos ka kushtue rreth 70 miljonë viktima)

Në esencë, shprehja “armik i popullit’ ishte nji cilësim që u ba sinonim me “dënimin me vdekje”. Nënkuptohet si: “ju, jeni ma pak se nji qenie njerëzore, jeni nji krymb i panevojshëm, dhe damtues i shoqënisë! Ky ishte kuptimi që i jepte secili që jetonte në nji vend komunist, ose të gjithë ata që dinin diçka mbi Bashkimin Sovjetik, “ spjegon Prof. M. Orenstein.

Sot,  nji shprehje e këtill ka humbë peshën e vet kercënuese, sepse nuk kercënon përsëri. Në Shqipëri nuk mendon kush që skuadrat e ekzekutimeve të ish Sigurimit të Shtetit kriminel do të rreshtohen përsëri me ekzekutue individë e grupe “armiq të popullit”; nga kjo pikëpamje, shprehja “armik i popullit” vetëm se sjellë kujtimet e frikës së kalueme, dhe për brezënitë e ardhme vetëm nji buzëqeshje të hidhët dhe tallëse…ashtu si në të vertetë e meriton. Prof. W. Taubman, biografi i N.S.Krushçev-it e quen shprehjen “armik i popullit” si prezenca e vazhdueshme e frikës dhe kercënimit që “….asnjeri nuk dëshiron përsëritjen….Unë nuk e kam ndigjue në Rusi, vetëm kur kemi folë për histori, ose kur jemi tallë….” thotë ai.

Prof. Nina Krushçeva, mbesa e N.S.Krushçev-it që jep mësime në nji universitet të New York-ut tregon”…gjyshi im sigurisht përdoronte slogane sovjetike, por ai nuk pranoi me ba denoncime gjithëpërfshirëse  të segmentëve të tana të popullsisë sovjetike…”

Duket qartë që Presidenti Trump nuk ka lexue as Leninin, as Stalinin, as Maon; por, formulat që fyejnë, përçmojnë, denoncojnë, vejnë vulën e keqe, krijojnë anmiq, dhe japin emna të këqij janë përherë po ato, në kohë dhe në hapësinë…!

Edhe sot! Edhe në Shqipëri! Ashtë nji paralajmërim që nuk duhet harrue! Ashtë nji praktikë që nuk duhet pranue! Sepse, rrjedhimet e kësaj “shprehje” i kemi përjetue tragjikisht edhe në vendin tonë të shumëvuejtun!