Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Tre vjet më vonë shteti a është më shtet se ishte

by

Nga Skënder Buçpapaj/
Premtimi më 2013 i ekipit Rilindja të Edi Ramës ishte rikthimi në Shqipëri i shtetit me të gjitha funksionet e tij.Fjalori në përdorim aktual i Gjuhës së Sotme Shqipe ka dy përkufizime thjeshtëzuese për shtetin: “organizatë politike që përfshin të gjitha organet e qeverisjes së një vendi (organin ligjvënës, organet ekzekutive, organet gjyqësore etj.)” dhe “njësi territoriale-administrative me vetëqeverisje të brendshme në disa vende borgjeze me organizim federativ’. Fjalorët perëndimorë e përkufizojnë shtetin “person juridik territorial sovran, formuar nga organizata politike e një grupi social të shtrirë në mënyrë të qëndrueshme mbi një territor” dhe “një komb apo territory i konsideruar si një bashkësi politike e organizuar nën një qeveri”.

Përkufizimet e mësipërme nuk do të ishin të plota pa sqarimin që bën Enciklopedia Britanike se “shteti dallohet nga grupet e tjera sociale nga qëllimi i tij (vendosja e rendit dhe sigurisë), metodat (ligjet dhe zbatimi i tyre), territori (sipërfaqja nën juridiksion), dhe sovraniteti.

I ashtuquajturi shtet në Shqipëri çalon totalisht në të katër dalllimet e mësipërme.

Dallimi i parë dhe themelor i shtetit nga faktorët e tjerë është qëllimi i tij për të vendosur rendin dhe sigurinë. Nga kjo pikëpamje, me të drejtë gjithkujt i lind pyetja: a ka ndryshim të dukshëm të shtetit të këtyre tri viteve nga ai i mëparshëm. Faktori krim realisht nuk është dobësuar, nuk është bërë më pak alarmant se tri vite më pare. Faktorët që i mbështetin interesat e tyre politike, ekonomike, juridike tek faktori krim nuk janë pakësuar dhe nuk janë dobësuar. Të dyja palët janë rritur dhe janë fuqizuar. Reaksioni ndaj çdo ndryshimi është bërë më i fortë dhe më i sofistikuar brenda në vetë institucionet e shtetit, brenda në vetë pushtetet përbërëse të sistemit. Kundërshtimi ndaj krimit, ndaj partneritetit politiko-ekonomiko-juridik me krimin është zvogëluar dhe dobësuar më shumë. Nga ana statistikore, krime të ndryshme apo lidhje të ndryshme të krimit mund të shprehen me shifra më të ulëta se më parë, të tjera, ndërkohë marrin përmasa të reja gjithnjë e më sfiduese ndaj çdo aspirate për shtet, rend dhe siguri. Më i pasigurt se kurrë, më i pafuqishëm se kurrë është individi i thjeshtë, është qytetari i papërfshirë në formacionet e pushteteve institucionale dhe jashtinstitucionale të vendit.

Edhe dallimi i dytë, ai i metodës, pra roli i ligjit dhe i mënyrës së zbatimit të tij nuk ka ndryshuar në thelb as krahasuar me periudhën e afërt të para tri viteve, as krahasuar me periudhën 26 vjeçare të tranzicionit, as krahasuar  me periudhën 46 vjeçare të diktaturës. Ligji, i shkruar dhe i pashkruar, hartohet dhe zbatohet nga të fortët kundër të dobtëve. Për qytetarin e thjeshtë i vetmi faktor mbrojtës është shteti, sepse qytetari i thjeshtë nuk ka mjetet financiare, nuk ka njohje dhe miqësi, nuk është pjesë e klaneve. Të humburit janë viktimat dhe të dëmtuarit nga shkelësit e ligjeve, nga kriminelët dhe keqbërësit. Të fituarit janë shkelësit e mëdhenj të ligjit, fushëveprimi i të cilit kap vetëm shkelësit e vegjël dhe kundërvajtësit. Më të njerkës janë të miturit, grate, të moshuarit, romët, të papunët, të varfërit, më të nënës janë uzurpuesit, dhunuesit, përdhunuesit, mafiozët. Duke mos gjetur asnjë shkëndijë shprese tek i ashtuquajturi shteti i tij, qytetari i var shpresat, shpesh në mënyrë abstrakte dhe utopike tek ambasadat kryesore perëndimore në Tiranë, tek personaliteti i ambasadorëve të caktuar, si dhe tek ashpërsimi i qëndrimeve të faktorëve të jashtëm aleatë ndaj faktorëve të brendshëm qeverisës.

Në Shqipëri nga të gjithë të zotët e vendit flitet për shtet të qytetarëve. Ta ndërtosh shtetin e qytetarit domethënë ta mbrosh shumë qytetarin, ta përkrahësh shumë qytetarin, t’i shërbesh më shumë e më mirë qytetarit dhe, në shkëmbim, për ta kryer sa më mirë këtë mision, t’i kërkosh më shumë se më parë qytetarit. Në këto tri vite raporti i shtetit ndaj qytetarit nuk është përmirësuar, nuk është më i mirë respekti i ndërsjellët as përkushtimi i ndërsjellët. Raporti mes sundimit dhe shërbimit nga ana e shtetit ndaj qytetarit është rritur në aspektin e pare – të sundimit dhe është zvogëluar në aspektin e dytë – të shërbimit.

Qytetari dhe shteti kanë të drejta dhe detyra ndaj njëri tjetrit. Të drejtat e qytetarit janë detyra të shtetit. Detyrat e qytetarit janë të drejta të shtetit. Sa më shumë të respekohen, sa më pak të shkelen ato, aq më në përkryerje e në harmoni funksionojnë shteti dhe shoqëria.

Këto tri vite është folur shumë për detyrat e qytetarit ndaj shtetit, ku mendohet se ky i fundit në periudhën e tranzicionit kanë çaluar. Edhe në diktaturë flitej për të drejta dhe detyra, për raporte mes tyre. Dhe sllogani më i përdorur ishte: askush nuk mund t’i kërkojë të drejtat pa i përmbushur një për një detyrat. Kështu, çdo qytetari, sapo trokiste në një zyrë të shtetit, menjëherë i mbyllej goja. Në çdo sistem, vërtet, qytetari ka detyra ndaj shtetit. Detyra e tij e pare është pagesa në kohë e taksave dhe tatimeve, pa i fshehur asgjë shtetit. Edhe në sistemet më të përkryera ndodh që qytetari nuk e përmbush si duhet këtë detyrë apo detyrat e tjera. Sistemet, sa më të përkryera, i kanë mjetet e tyre për të bërë që qytetari t’i përmbushë detyrimet, nga më i varfëri tek më i pasuri. Por i kanë edhe mjetet për të nxitur pasurimin e qytetarëve dhe për të penguar varfërimin e tyre. Dhe i përkryejnë ato papushim. Nga ana tjetër qytetari ka të drejta të cilat shteti është i detyruar t’ia përmbushë atij edhe kur qytetari ndodhet prapa hekurave, pra edhe kur është i dënuar me heqje lirie.

Dobësimi i raporteve mes qytetarit dhe shtetit shënon dobësimin e shoqërisë dhe dobësimin e shtetit. Të gjithë kemi pohuar me një gojë, për shembull, se më 1997 ra shteti. Askush në botë nuk e besonte se aq lehtë bie shteti. Raportet mes qytetarit dhe shtetit, mes shoqërisë dhe shtetit kishin një gjysmë shekulli që ishin shkëputur. Qytetari ishte një skllav i shtetit. Më 1990 skllavi u çlirua nga pronari i tij, por nuk ishte në kërkim të lirisë, ishte në kërkim të një pronari tjetër. Nganjëherë krijohet përshtypja se ai, edhe sot e kësaj dite, është në kërkim të një pronari tjetër dhe nuk është i ndërgjegjësuar se shteti është i tij e për të dhe nuk është ekskluzivitet i krerëve të politikës, i krerëve të bizneseve, i krerëve të krimit. Në këtë tranzicion, më e keqja e të këqijave, është rrënuar edhe elektorati, edhe ai pasiv, edhe ai aktiv, të dy kanë mundësuar që vendin, shtetin, shoqërinë ta sundojnë krimi- Dhe të gjithë së bashku ta sundojnë qytetarin e thjeshtë, anëtarin e thjeshtë të elektoratit, anëtarin e thjeshtë të popullit.

Gjithsesi, tre përbërësit kryesorë të çdo shteti janë tre: vendi, populli, sistemi. Shteti ka integritetin territorial (tërësinë tokësore) të paprekshme e të pacënueshme. Ai ka kombin dhe popullin, përkatësisht qytetarët dhe banorët. Ka sistemin politik që rregullon pushtetin. Sipas sistemit politik një shtet mund të jetë monarki absolute, kushtetuese, diktaturë fashiste, komuniste, republikë presidenciale, gjysmëpresidenciale ose parlamentare.

Monarki absolute ishte Franca e Lugjit XIV, kur ai thoshte «Unë jam shteti», çka tregon se pushteti është i përqëndruar në duart e një njeriu dhe shteti ishte në shërbim të tij.

Për një diktator fashist si Musolini shteti është gjithçka e qytetari asgjë: «Gjithçka brenda shtetit, asgjë përjashtë shtetit, asgjë kundër shtetit.» Për një diktator komunist si Lenini: «Sa kohë ekziston shteti, nuk mund të ketë liri; kur ka liri, atëherë nuk ka Shtet.» Të njëjtin kuptim për shtetin ka komunisti anarshist Mihail Bakunin: «Atje ku fillon shteti, mbarojnë liritë individuale, dhe anasjelltas.»

Sistemi politik në shtetet demokratike përbëhet nga tri pushtete: pushteti ekezekutiv (qeveria), pushteti legjislativ (parlamenti) dhe pushteti juridik (drejtësia). Ligji është ai që rregullon pavarësinë dhe bashkëveprimin e këtyre tri pushteteve. Nëpërmjet kontrollit që ushtron secili prek këtyre pushteteve garantohet që pushteti të mos keqpërdoret. Ligji i garanton instrumenet që çdo pushtet të kontrollojë pushtetet e tjera.

Rol të fuqishëm në kontrollin e dy pushteteve të tjera ka drejtësia. Në Shqipëri pikërisht drejtësia, pushteti ligjzbatues në tërësi, është më i korruptuar, është krejtësisht i kontrolluar nga politika. Kryeministri i Shqipërisë tha në një seancë të fundit plenare se bashkëbiseduesit ndërkombëtare e quajnë haptas organizatë kriminale sistemine e drejtësisë së këtij shteti. Në këto kushte, investimet e rëndëssihme perëndimore nuk arrijnë kurrë në Shqipëri.

Prandaj Reforma në Drejtësi është themelore dhe urgjente për Shqipërinë, për fatin e demokracisë dhe të shtetit. Kjo reformë kërkon ndryshime kushtetuese e për këtë nevojitet edhe një gjithëpërfshirje politike. Ata që duan zvarritjen dhe dështimin e reformës, kërkojnë një reformim të plotë të kushtetutës. Në fakt, kushtetuta e Shqipërisë, e merituar më 1998, është kafshuar keqas, është shqyer disa herë deri tash. Për një kushtetutë të re që t’i qëndrojë një kohe të gjatë kërkohet krijimi i një grupi pune dhe i kushteve sa më optimale për të dhënë një projekt sa më të paqortueshëm.

Kjo nuk mund të pengojë kryerjen sa më të shpejtë të reformës në drejtësi. Qëllimi kryesor i kësaj refome është për ta nxjerrë drejtësinë nga kthetrat e politikës dhe për ta pastruar atë nga shtresëzimet kriminale. Politika, ekonomia, shoqëria, krimi, të gjithë janë në konflikt interesi ndaj kësaj reforme. Prandaj edhe miratimi, sidomos zbatimi i saj duket një utopi.

Realizimi i reformës në drejtësi do të ishte fillimi i mbajtjes së një premtimi të dhënë tre vjet më parë. Kjo përbërje aktuale e Kuvendit i ka të gjitha të dhënat për ta dështuar miratimin e reformës. Vajtja në zgjedhje të reja të parakohshme, për një përbërje të re krejtësisht të painkriminuar dhe pa konflikt interesi, si dhe një formulë e re për qeverisjen e vendit dhe për kryerjen e reformës mbase do të ishte zgjidhja.

Titulli/Prandaj Je suis Istambul – ashtu si “Je suis Charlie – Je suis paris – Je suis Bruxelles! 
Nga Elida Buçpapaj

 

Së paku 43 persona janë vrarë dhe mbi 200 persona të tjerë janë plagosur nga sulmi terrorist në Aeroportin Ataturk të Stambollit.

Një masakër e vërtetë kundër civilëve.

Familje të shkatërruara, prindër që presin fëmijët dhe fëmijë që presin prindërit të kthehen në shtëpi nga udhëtimi.

Apo të tjerë që shkojnë të kalojnë pushimet në Stamboll –

dhe nuk do të mbërrijnë kurrë tek të dashurit e tyre apo në destinacionin e dashur –

për shkak të mendjeve të çmendura që vrasin jetë në emër të Zotit,

ndërkohë që Zoti na e ka dhuruar jetën që ta jetojmë deri në fund në respekt të lirive të njeriut,

ku liria e lëvizjes është fondamentale në një shoqëri të lirë dhe demokratike.

Terrorizmi  me emrin ISIS kërkon që t’i frikësojë njerëzit, t’ua bëjë të pamundur jetën dhe t’ua cënojë liritë e shtrenjta.

Terrorizmi me emrin ISIS në emër të fesë, vret pa dallim feje, vret të krishterë, myslimanë, hebrej dhe hindu.

Vret fëmijë, prindër e gjyshër! Vret njerëz të pafajshëm!

Vret në Siri, në Paris, në Bruksel dhe në Stamboll!

ISIS na kërcënon se mund të na vrasë në qytetet tona, sheshet, klubet apo aeroportet tona në Europë apo botë!

Motivacioni barbar që vret ISIS është një kauzë për çdo qytetar të globit dhe njerëzimin që të bashkohet kundër terrorizmit!

Njerëzimi duhet ta shpëtojë botën nga rreziku i atyre që e ndajnë me raca, etni dhe religjione.

Kjo është kauza se përse njerëzimi do të fitojë kundër ISIS dhe çdo kërcënimi terrorist!

Qytetërimet e emancipuara dallohen prej humanizmit universal.

Njeriu qan njëlloj për viktimat e pafajshme

edhe për viktimat e Charlie Hebdo,

qan njëlloj edhe për viktimat e Parisit, të Brukselit dhe të Stambollit.

Dhimbja nuk ka ngjyrë, fe apo racë,

dhimbja është universale!

Edhe solidariteti nuk ndan në raca të privilegjuara dhe më pak të privilegjuara!

Solidariteti është universal dhe bashkues për të luftuar të gjithë bashkë kundër terrorit!

Prandaj sot qajmë për viktimat e Stambollit dhe prandaj sot ne duhet të jemi më të bashkuar se kurrë për të luftuar terrorizmin!

Lotët e dhimbjes për viktimat e pafajshme në Siri, Paris, Bruksel, Stamboll e kudo ku jeta bëhet e pamundur prej terrorit, duhet të na bëjnë bashkë!

Deri sa bota të jetë e paqtë!

Prandaj sot ne jemi të gjithë me Stambollin!

Je suis Istanbul – Nous sommes Istanbul!

 

Titulli/ Politikanët e Shqipërisë në delir për Brexit, parashikojnë BExit, SHBAexit!        

Nga Elida Buçpapaj

(Grotesk)

Politikanët e Shqipërisë londineze me maçkë e me kuçkë janë në eufori të plotë duke shijuar Brexit!

I ka kapur aq shumë entusiazmi analizues sa kanë vendosur që me punimet e këtyre dy-tri ditëve botuar në shtypin e Tiranës të mbrojnë në Universitetin e metropolit Europianist nga një Ph.D. për të marrë titullin Brexit-ologë!

Janë gjetur po ashtu sponsorët për një seri botimesh dhe përkthimin e tyre në gjuhët angleze, franceze, gjermane, kineze dhe hindu.

Do të ketë edhe një çmim me emrin David Cameron për Brexit-ologun më të thekshëm shqiptar. Thuhet se do të vijë vetë Cameron në një Gala që do të jepet live në të gjithe televizionet kombëtare shqiptare përfshi BBC.

Maçkë e kuçkë e përdor si eufemizëm përkatërisht për opinionistët dhe portalët  që po shkruajnë e botojnë me një bollëk të paparë oped-e, opinione, editoriale, shkrime, analiza, komente, reagime, polemika, debate, dialogje, monologje duke shkaktuar zili deri në Oksford për mënyrën se si janë duke i qarë hallin dhe përshkruar tash e mbas vetminë e madhe të Anglisë.

Po e analizojnë situatën në nivel kombëtar, kontinental dhe global se çfarë pritet pas referendumit të 23 qershorit, që për koincidencë përkon me datën e zgjedhjeve në Shqipëri, tri vite më parë.

Politikanët e Shqipërisë londineze po shqetësohen tmerrësisht për fatin e botës anglo-saksone, kur ata imagjinojnë shkëputjen e Skocisë nga Britania e Madhe, ditë e ëndërruar që nga koha e Sir Walter Scott e deri tek Sir Sean Connery, kryespiuni 007, më i famshëm i Mbretëreshës.

Pas shkëputjes së Skocisë i vjen rradha Irlandës së Veriut që t’i bashkangjitet Republikës së Irlandës.

Politikanët e Shqipërisë londineze po u qajnë hallin bursave, miliardave që shkrumbohen, uljes të vlerës së Pound-it, ndërsa nga ana tjetër e shohin legjitime që të qeshin nën hundë me të gjithë ish-Ambasadorët e Britanisë së Madhe në Tiranë që u jepnin leksione me qëllim integrimin e Shqipërisë në BE!

Dezintegrimin e ishullit, politikanët e Shqipërisë londineze, e shohin si hapin e parë të një efekti domino apo reaksion zinxhir, quajeni si të doni, a nuk doli Marine Le Pen menjëherë me thirrjen për Frexit, që pritet të shkojë deri tek dezintegrimi i BE-së. Nga BE të bëhet BExit!

Në këtë pikë politikanët shqiptarë me maçkë e kuçkë nuk përmbahen, nuk pyesin fare për sjelljen diplomatike dhe tallen për fushë!  Sidomos me zyrtarët e BE-së dhe veçanërisht e kanë pikën e tyre të dobët Ambasadoren Vlahutin e cila do të mbetet pa punë kur të dezintegrohet BE-ja!

Kur të mbetet pa punë, parashikojnë  politikanët shqiptarë,  Ambasadorja Vlahutin do të bëhet ish-Ambasadorja Vlahutin dhe më në fund do ta mbyllë gojën e nuk do t’i lodhë me reformën në drejtësi. E çfarë i duhet Shqipërisë reforma për drejtësi tani kur të gjithë po dalin exit!

Por, politikanët shqiptarë nuk ngopen as me Brexit dhe as me BExit, pas dezintegrimit të BE-së syrin e parashikimeve e kanë përtej oqeanit, aty e kanë pikën e qejfit,  sepse sipas tyre kur arrin të dezintegrohet ish-Mbretëresha e Deteve e përse të mos dezintegrohen sidomos SHBA-të, një ish-koloni e Brexit!

Dhe pastaj ajo puna e reformës në drejtësi is over. Mbyllet përfundimisht.

Nga dezintegrimi i SHBA do të krijohen 50 shtete, që do të kenë 50 DASH e në Shqipëri do të hapen 50 ambasada; nga çdo shtet i ish-SHBA do të dalë një president që do të emërojë në Shqipëri seicili nga një ambasador!

Ndërsa ky aktuali s’do të ketë çfarë të bëjë, aq më tepër që e ka tepruar shumë duke ndërhyrë deri në punët e brendëshme e shkelur sovranitetin!

Dezintegrimit dhe shkërmoqjes i shpëton vetëm Sali Berisha me të tijtë, Edi Rama me të tijtë, Ilir Meta me të tijtë, plus maçkat dhe kuçkat, sidomos ky Fatmir Mediu, me të gjithë të emëruarit në Gjykatën e Lartë dhe atë Kushtetuese, me gjithë presidentin, kryeprokurorin e shefin e SHIK-ut.

23 qershori 2016 do të do të hyjë në historinë botërore si data e startExit, ndërsa për klasën politike shqiptare kjo datë përkon me triumfin në rrang global të sistemit të tyre model dhe sfidues ndaj BE, SHBA, NATO, CIA, FBI, Interpol, ku të gjithë rrezikojnë të dezintegrohen përveç sistemit të Shqipërisë londineze që shkëlqen si fener ndriçues i mafies demokratike.

 

Titulli/ Prof.Servet Pëllumbi t’ua nisë ditareve nga i vëllai Lirim Pëllumbi, i njohur në Durrës për burgosjen e të vëllait të Anton Çettës 

Nga Elida Buçpapaj

Profesori i socialistëve Servet Pëllumbi  me rastin e 25 vjetorit të PS, ka botuar ditarin e tij politik të titulluar “Përvoja ime në Partinë Socialiste”, i cili ka shkaktuar polemika tek personazhet e përmendur. Por, kur ballafaqimi është i hapur, vihen pikat mbi “i” dhe e vërteta zbardhet.

Problemi është për të vërtetat e diktaturës që i mban të fshehura pikërisht kjo klasë politike. Këto të vërteta lidhen me krimet e diktaturës dhe me personat që njihen si persekutorë dhe ekzekutorë të tyre. Hapja e Dosjeve dhe zbulimi i veprimtarisë të eksponentëve dhe spiunëve të ish-Sigurimit do të ishte rruga e duhur për pastrim të ndërgjegjes në raport me krimet e kryera, sikur kanë vepruar të gjithë vendet që kanë dalë nga regjime diktatoriale, ku Shqipëra zë vendin e parë për nga mizoritë dhe shtazëria e regjimit stalinist.

Por në vend të zbardhjes të krimeve të komunizmit, ka një përpjekje të qartë për rehabilimin e sistemit dhe figurave kriminale siç është rasti i Mehmet Shehut.

Duke u kthyer tek Profesor Servet Pëllumbi që vjen nga garda e vjetër, ish Profesor i Shkollës të Partisë nga ku dilnin kuadrot e sistemit, ai është njëri nga ata që nuk mbështet hapjen e dosjeve.

Kam parë dikund Prof. Pëllumbi thotë se “të hapësh dosjet sikur të hapësh një varr ku mungon skeleti”. Kjo logjikë e Profesorit për të mos hapur Dosjet bie ndesh me veprimet e tij që sot del e boton ditaret, fjalë goje të thëna nëpër raste specifike a veprime të bëra në rrethana të caktuara, shpesh private, shpesh biseda konfidenciale, që kanë shkaktuar reaksion negativ sepse personazhet e përmendur i konsiderojnë ato si spekulim apo lajthitje të profesorit.

Por ndërsa Profesori merret me ditarë e kujtime duke u futur në qendër të vemendjes, qytetarët e Durrësit emri i tij i lidh në mënyrë të tërthortë me plagë të hapura nga diktatura dhe nuk harrojnë rolin e zi të Lirim Pëllumbit, ish-kryetarit të Degës të Brendëshme të qytetit të Durrësit, që është vëllai i Prof.Servet Pëllumbit.

A ju kujtohet këngëtarja e shquar Alida Hisku kur doli publikisht e tha femrat i përdhunonin nëpër burgje dhe gjatë hetuesisë. Iu sulën si çakej Alidës!

Lirim Pëllumbi, shefi i Degës të Brendshme të Durrësit, kujtohet pikërisht për tmerre të tilla se si i merrte vajzat më të bukura të Durrësit dhe i përdhunonte nëpër ambjente të Currilave. Këto kujtime tmerri ka Durrësi për vëllain e Prof.Servet Pëllumbit.

Përse nuk flet Prof.Servet Pëllumbi asnjëherë për vëllain e tij. Prandaj nuk dëshiron Prof.Servet Pëllumbi që të hapen dosjet?!

Prej këtij kapitulli do të duhej që t’i niste ditarët e tij ish-Profesori i Shkollës të Partisë. Aq më tepër kur thirrja për “katharsis” ka qenë një apel i kahmotshëm i liderit historik të PS që është Fatos Nano.

Prof.Pëllumbit i takon ta hapë këtë faqe të nxirë e të fshehur e të tregojë për të vëllain, sidomos sepse në Durrës Lirim Pëllumbi njihet si figura që në fund të viteve ’70 ka arrestuar dhe burgosur kardiologun e njohur të qytetit Beniamin Çetta, vëllain e të madhit Anton Çetta, i njohur në Durrës si Dr.Beni.

Dr.Beni gëzonte reputacion të madh në qytetin e Durrësit, e donte gjithë qyteti sepse ishte i zoti, i përkushtuar dhe i pakursyer. Për fatin e tij të keq Dr.Ben Çetta kishte rënë në dashuri me një vajzë durrsake shumë të bukur. Të dy duheshin pa masë e ndofta do të krijonin edhe familje e do të bënin edhe fëmijë. Por Sigurimi nuk i la. Pak a shumë i njëjti skenar si në filmin gjerman që ka fituar Oscar “Das Leben der Anderen”- “Jeta e të tjerëve”. Ëndërra e tyre u kthye në dramë. Sepse kryetarit të Degës të Brendshme të Durrësit Lirim Pëllumbit i ra në sy e dashura e Dr.Benit dhe sipas stilit të njohur kërkonte ta kthente në një viktimë të tij të rradhës.

Vajza nuk pranoi sepse ishte e dashuruar me Dr.Benin, atëhere Lirim Pëllumbi thirri hetuesin dhe e detyroi që ta arrestonin Dr. Ben Çettën me akuzën për agjitacion dhe propagandë, sepse në vitin 1965 Dr.Beni paskish thënë se, për t’iu shkuar sa më shpejt në ndihmë pacientëve me probleme kardiake duhen makina, pasi me biçikleta nuk arrihet të jepet ndihma e nevojshme. Dhe kjo fjalë goje e shqiptuar vite më parë, që ishte vetëm një vërejtje në të mirë të pacientëve, nga pozita të një profesionisti,  iu kthye në provë krimi dhe Dr.Ben Çettën e arrestuan dhe e burgosën. Dr. Ben Çetta ishte vëllai i të madhit Anton Çettës, shkrimtarit, profesorit të letërsisë dhe patriotit shqiptar, i njohur për pajtimin e gjaqeve në Kosovë. Dr.Ben Çetta ishte kopje e vëllait, por në fushë tjetër. Prandaj Durrësi nuk e harron kurrë, nuk ia harron edhe vuajtjet, edhe arrestimin, edhe burgosjen e një njeriu të pafajshëm të burgosur nga një kriminel si Lirim Pëllumbi.

Dr.Ben Çetta doli nga burgu vetëm pas rrëzimit të diktaturës. Paçka se qyteti e mban në zemër kujtimin e tij, për të nuk kujtohet kush, as PD e qytetit, as PD në Tiranë. As ata që shesin dekorata. Ata merren vetëm me llogaritje për marrje pushteti ndërsa plagët e shkaktuara nga diktatura i harrojnë.

Por Durrësi nuk harron, Durrësi e kujton me dashuri Dr. Ben Çettën dhe me neveri Lirim Pëllumbin.

Dhe kur Prof.Servet Pëllumbi hap e kujton ditarët e partisë, Durrësi i thotë, Ok hapi ato ditarë sepse personazhet e tyre janë gjallë e të japin vetë përgjigje, por nise së pari nga Lirim Pëllumbi dhe kërkoi ndjesë qytetit për bëmat e tyt vëllai, kërkoi ndjesë familjes Çetta. Sepse të paktën këtë e ke për borxh.

Prandaj duhen hapur Dosjet, që të zbardhet e vërteta!

 

Titulli/ Petro Zheji, shenjtori, mentori, i persekutuari i gjithë elitës shqiptare këtë çerekshekulli dhe dy fjalë për Artur Zhejin 

Nga Elida Buçpapaj

Në shtypin shqiptar është ribotuar një biografi jo vetëm e Artur Zhejit, por e gjithë familjes së tij, me nënë e babë, me listë familje nga Kastriot Myftaraj.

Për hir të së vërtetës, do të shpreh mendimin tim.

Nuk kisha menduar kurrë se mund të fliste dikush pa superlativa për Petro Zhejin.

Nuk kisha menduar se mund të dilte dikush e mund të hidhte pluhur në figurën e tij poliedrike të një gjeniut-patriot dhe altruistit të përmasave të Petro Zhejit.

Nuk di në botën shqiptare një altruist të tillë përveç Nënë Terezën.

E adhuronin të gjithë, miq e armiq, intelektualë, akademikë, profesorë, ziliqarë, spiunë.

Petro Zheji mund të ishte Kryetari i Akademisë të Shkencave;

Petro Zheji mund të ishte Ministër i Kulturës,

Petro Zheji mund të ishte Ambasador i Shqipërisë në SHBA, Francë, Itali, Gjermani.

Nëse në Shqipëri do të ishte rrëzuar me të vërtetë nga themelet ngrehina e diktaturës.

Petro Zheji është figura më e ndritur e një shqiptari.

I fundmi shqiptar me të gjitha ato vyrtyte, superinteligjencë, mirësi, kulturë, sakrifica, që përbën farën shqiptare.

E gjithë elita e sotme politike në Shqipëri ka dalë prej hundës së Petro Zhejit.

Të gjithë nxënës të përulur të tij, ai në përmasat e Shenjtorit në një apartament të mjerë, ku gjithë rinia elitare shqiptare shkonte dhe i falej.

Sepse ai i mësonte se si të mbeteshin njerëz!

Sepse Petro Zheji rrezatonte dituri, rrezatonte kulturë, rrezatonte shqiptari, rrezatonte antikomunizëm, rrezatonte antikonformizëm, rrezatonte mirësinë e Zotit.

Im atë, i persekutuar nga diktatura e njihte Petro Zhejin kur punonin bashkë në Shtëpinë Botuese Naim Frashëri, Petro Zheji ishte përkthyes, ndërsa im atë redaktor.

Im Atë e adhuronte Petro Zhejin, Im Zot Fan Noli i dukej nxënës përpara gjenisë së Petro Zhejit.

Edhe nëse Im Zot Fan Noli do të ishte gjallë ashtu do të ndihej përpara gjigandit të gjuhës shqipe.

Kur nuk më doli e drejta e Universitetit, im atë i shkoi Petro Zhejit në shtëpi dhe iu lut nëse do të ishte e mundur të më jepte mua, bijës së tij të vetme, leksione të frëngjishtes.

Petro Zheji pranoi menjëherë. Shtëpia e tij dhe jona ishin në dy cepe të kundërta të Tiranës. Ai nuk mungoi asnjëherë. Ai nuk mori asnjëherë asnjë lek.

Dita e javës kur na vinte në shtëpi për ne ishte festë e madhe.

Ishte simboli i së mirës dhe ndershmërisë. Tek ne fliste pa doreza, talleshim dhe qeshnim me kukullat e regjimit dhe të pseudoelitës.

Ishte besimtar i madh dhe nuk ka shkelur kurrë dikë në besë. Ka ndihmuar kë ka mundur, cilido që i ka kërkuar ndihmë pa i kërkuar kurrë shpërblim, pa i marrë kurrë shpërblim.

Regjimi komunist me superstrukturën e ka urryer sepse përpara tij ishin liliputë, ndërsa ai gjigandi i mirë.

Familja e Petro Zhejit mund të konsiderohet me gojën plot një nga Familjet e Mëdha të Shqipërisë. Që nga Spiro, i jati, të gjithë të ditur, të shkolluar, të pasur dhe sidomos patriotë, çka binte ndesh me logjikën e diktaturës së proletariatit dhe të çakejve të sodit.

Në fushën e përkthimit, njohjes të gjuhëve, erudicionit, kulturës, poligloti Petro Zheji është unik për kohën që jetoi, për shekullin XX-XXI.

Unë nuk gjej sot një kokë shqiptare që ta krahasoj me të.

Ishte punëtor i madh. I mblidhte të gjitha fjalorët e dialekteve të shqipes për të qëmtuar një perlë të gjuhës shqipe;

Është i pari që e ka mbrojtur tezën se gjuha shqipe është nëna e të gjitha gjuhëve, nga ky plan i kalon të gjithë shkencëtarët dhe linguistët shqiptarë prej Eqrem Çabejit e këtej.

Në lidhje me ndryshimin e mbiemrave. Në diktaturë të ndërroje emrin e familjes ishte mënyrë për t’i shpëtuar ferrit të persekutimit, për t’i shpëtuar rrezes së shikimit të diktaturës kriminale.

Marr një shembull brenda gjakut tim, dy dajat e nënës time nga Starova e bënë mbiemrin Darova.

Por Petro Zheji është njohur vetëm me këtë emër. Sikur e gjithë familja e tij. Nga familja e Petro Zhejit kanë dalë intelektualë të elitës, Gjergj Zheji, Vera Zheji e me radhë.

Nuk kam dëgjuar asnjë shqiptar që t’i akuzojë këta emra apo t’i marrë nëpër gojë ! Kanë mbetur të respektuar nga fillimi në fund, me jetë të pastër nga nisja në finish.

Ndërsa Petro Zheji ishte përjashtimi, antirregulli, antirryma, antikonformisti, tallësi dhe përqeshësi ndaj të keqes, adhurues i lirisë, dhe luftëtar i paepur i saj, ishte adhurues i dijes dhe dijetar i përmasave kozmike, ishte adhurues i kulturës dhe ishte një diell që buronte kulturë. E njihte kulturën Perëndimore, të Francës, Italisë, Gjermanisë që zor mund ta njihnin kokat e këtyre vendeve. I adhuronte SHBA, Perëndimin sepse aty e kishte shpresën për shpëtimin e Shqipërisë dhe Shqiptarëve.

Mbeti i persekutuar në diktaturë, por edhe gjatë çerek shekulli në post diktaturë, sepse u persekutua nga dishepuj e tij, nga ata që Petro u përpoq me gjithë shpirt që t’u mësonte diçka.

Në lidhje me SHBA nëse Petro Zheji paska thënë se  “aty paska gjetur komunistë” nuk besoj kurrëqysh të jetë kjo arsyeja e kthimit të tij.

Në fakt, Petro Zheji ishte ithtar i së vërtetës, ka thënë atë që shumë e kanë thënë pas tij, sepse të parët që shkuan në Amerikë ishin komunistët, ish-sigurimsat, njerëzit e diktaturës dhe Ramiz Alisë, pasi ata kishin mundësi që të merrnin viza, pasi i kishin në dorë të gjitha instrumentat e shtetit.

Arsyeja që është kthyer në Shqipëri mund të ketë qenë zhgënjimi apo malli për vendin e tij, sepse Petro Zheji është Shqiptari më i madh i kohës sonë.

Arsye e kthimit në Shqipëri dhe e jetës së tij është padyshim Artur Zheji. Kur Petro Zheji kishte një zemër për të dashur të gjithë botën, e si të mos e deshte të birin e tij, të cilit i kushtoi jetën.

Artur Zheji nga ana e tij ishte produkt i të jatit dhe një aktoreje të shquar. Ishte i lindur mes kulturës, i rrethuar prej librave, prej dijes, prej elitarizmit. S’kishte nga të dilte ndryshe. Ishte i përkëdhelur. Padyshim që ishte. Por nuk e përkëdhelte shteti, e përkëdhelnin prindërit e tij, rrethi i tij.

Të fillojmë e të diskutojmë jetën private të gjithësecilit do të thotë të vemë në lëvizje logjikën e regjimit kriminal.

Ta kthejmë në krim një  histori dashurie të Artur Zhejit kur ishte 23 vjeçar, është çmenduri. Aq më tepër kur ai ka treguar kujdes atëror për frutin e dashurisë së tij. Nuk e braktisi vajzën asnjëherë.

Në lidhje me formatin e Artur Zhejit. Mos harrojmë se Petro dhe Arturi u larguan nga Shqipëria si refugjatë në vitin 1990, ndërsa në moshën 29 vjeçare Artur Zheji punonte gazetar tek Radio Radicale dhe ishte miku i të madhit Marco Panella! Njihte italishten në mënyrë perfekte dhe kishte fituar një vend pune që ia kishte zili çdo kush sot e jo 25 vjet më parë dhe këtë gjë e kishte arritur me forcat e veta!

Kthimi i Artur Zhejit në Shqipëri mund të shpjegohet me faktin e ngopjes me Perëndimin. Këtë shpjegim e jap duke u nisur nga eksperienca e refugjatëve, që pasi e shohin se çfarë është Perëndimi, kërkojnë të kthehen në vendin e tyre duke shpresuar për një copy paste apo kushedi çfarë.

Fakti është se u kthyen në Shqipëri Ati dhe i Biri, Petro Zheji nga SHBA dhe Arturi nga Italia. Zoti mbeti në qiell, ndërsa shqiptarët nuk gjenjë ende forca që të ringjallen dhe e vetmja mënyrë për të mbijetuar është konformizmi.

Të jetosh në Tiranë nuk ke si të mos konformohesh. Dhe vetëm këtu mund të jem dakord me Kastriot Myftarajn, por kësaj kilisheje nuk i shpëton dot askush, kush dëshiron që të jetojë në Atdheun e tij. Dhe konformizmi shihet si një sakrificë për qëllime patriotike, deri sa elita vijon të dergjet mjerueshëm duke merituar mëshirën dhe neverinë. S’ka Samaritan të Mirë në Tiranë! Asnjë! Petro Zheji po, ishte Samaritani i Mirë!

Më vjen mirë që skulptori i mirënjohur amerikan Thomas Marsh, autor i statujës në nderim të viktimave të komunizmit  “Goddess of Democracy” e vendosur ne Washington, DC ka treguar gadishmëri të plotë të krijojë  statujën e Petro Zhejit, të gjuhëtarit antikomunist dhe të elitarit elitarist, statuja e të cilit e ka vendin përpara Akademisë së Shkencave të Republikës së Shqipërisë. Ashtu sikur edhe Akademia e Shkencave do të nderohej me emrin e Petro Zhejit.

Litari i Reformës

by

Nga /

T’i thuash sot politikës në Tiranë votoje Reformën e Drejtësisë është sikur asaj t’i thuash ja këtë litar, merre e tash shko dhe varu me duart e tua.

Kështu, me pak fjalë, mund të përshkruhet situata sot kur faktori perëndimor sa vjen dhe e rrit trysninë ndaj Partisë Socialiste, Partisë Demokratike, Partisë Lëvizja Socialiste për Integrim, përkatësisht liderëve politikë Edi Rama, Sali Berisha, Lulzim Basha dhe Ilir Meta për ta miratuar pa e vonuar më tej Reformën në Drejtësi.

Nëse kjo do të kryhet ndonjëherë, do të ishte reforma e parë që do të kryhej në Republikën e Shqipërisë në këtë më se një çerek shekulli. Të ashtuquajturat reforma të derisotme nuk kanë qenë gjë tjetër veçse masa të përcipëta, të sipërfaqshme të ndërmarra me shtytjen e faktorit perëndimor.

Ky i fundit e ka kuptuar me kohë, tash e shpreh edhe hapur, se vonesat në miratimin e Reformës në Drejtësi janë një lojë e përbashkët e tri partive kryesore politike. Dhe po kërkon që kësaj loje ku shumica fshihet pas opozitës, ku partia kryesore e koalicionit fshihet pas partisë dytësore të koalicionit, ku Edi Rama fshihet sa pas Sali Berishës, sa pas Ilir Metës, ku Lulzim Basha fshihet sa pas Sali Berishës, sa pas Ilir Metës, sa pas Edi Ramës – e kështu me radhë duke futur në rreth të mbyllur përfaqësuesit e Amerikës dhe të Bashkimit Evropian, të cilët duhet të shtrembojnë kokën çdo herë që topi kalon tek këmbët e njërit apo tjetrit lojtar.

Faktori perëndimor në këtë çerekshekull tranzicion i ka mbyllur sytë për të mos parë, i ka mbyllur veshët për të mos dëgjuar sesi klasa politike në Tiranë zhytej gjithnjë e më thellë në korrupsion dhe në krim, sesi klasa politike e rekrutonte biznesin shqiptar në radhët e krimit, sesi klasa politike, bashkë me biznesin, e rekrutonte shoqërinë civile shqiptare në radhët e krimit, sesi klasa politike, bashkë me biznesin, e rekrutonte median shqiptare në radhët e krimit. Në këtë inkriminim përfshihej gjithnjë e më pa kthim shoqëria shqiptare në tërësi, edhe pjesa që abstenonte, edhe ajo që nuk abstenonte, çdo herë që i vinte radha për të shkuar në kutitë e votimit, çdo herë që i jepej shansi për ta marrë në dorë fatin e saj.

Është koha kur tashmë të gjithë e kuptojnë, të gjithë, kur janë vetëm për vetëm me veten e tyre, e pranojnë se sistemi në Shqipëri ka dështuar, se sistemi në Shqipëri nuk ka ekzistuar. Reforma në Drejtësi është e vetmja mundësi që i jepet shtetit dhe shoqërisë shqiptare për të mëkëmbur nga e para sistemin.

Në çdo vend ku sadopak do të ekizstonte shteti ligjor, kjo klasë politike do të ishte e para që do të merrej e pandehur. Është gati e pamundur të gjesh qoftë dhe një politikan në Shqipëri që karrierën e tij të mos e ketë ndërtuar nëpërmjet krimit, që karrierën e tij të mos e ketë përlyer me krimin. Solidariteti i sotëm i politikës, shtrëngimi i radhëve të saj më shumë se kurrë përballë trysnisë perëndimore, për të mos e miratuar Reformën në Dejtësi, është solidaritet për të ruajtur sa më të paprekur status quonë e krimit, sundimin e krimit ndaj shtetit, ndaj ligjit, ndaj drejtësisë, për ta ruajtur sa më të paprekur status quonë e antisistemit.

Ndërsa iu kërkohet vota për Reformën në Drejtësi, deputetët e kësaj legjislature të Kuvendit, i kanë sytë tek viti që vjen, kur ata nuk do të jenë më ligjvënës të Shqipërisë, nuk do të jenë më tenderadhënës, nuk do të jenë më postedhënës, nuk do të jenë më karrierbërësa, me një fjalë, kur fati i tyre mund të merret përfundimisht në duart e ligjit, të cilin nuk do ta kenë më nën urdhërat e tyre. Është e sigurt se pothuaj asnjë nga deputetët e sotëm të Partisë Demokratike nuk do të jenë më në ulëset e Kuvendit të Shqipërisë, ku pothuaj asnjë nga deputetët e Partisë Lëvizja Socialiste për Integrim nuk do të jenë më në këto ulëse, dhe të njëjtin fat do të kenë shumica e deputetëve të Partisë Socialiste.

Reforma në Drejtësi është kusht themelor për fazën vendimtare të anëtarësimit të Shqipërisë në Bashkimin Evropian. Miratimi në Kuvend i kësaj Reforme është akti që ia hap rrugën kryerjes së kësaj Reforme. Nga momenti i miratimit, fati i këtyre deputetëve është përfundimisht i ndarë nga fati i Shqipërisë, e cila nuk i ka merituar në kurrizin e saj këta deputetë. Nga momenti i vënies së kësaj Reforme në rrugën e saj të sigurtë, fati i politikës së derisotme të tranzicionit është përfundimisht i ndarë nga fati i Shqipërisë, e cila nuk e ka merituar në kurrizin e saj këtë politikë.

Pa Reformën në Drejtësi do të jetë e pamundur të ndërtohet sistemi i ri në bazën e të cilit është shteti ligjor, pra ku sundon ligji, ku oligarkët dridhen para tij, ndërsa qytetari i thjeshtë ndihet i mbrojtur, ndihet i sigurtë falë tij. O sot, o kurrë, është koha që sistemi i ri të jetësohet në Shqipëri.

Ambasadori Lu, përfaqësuesja evropiane Vlahutin është koha të mos i pyesin më Edi Ramën, Ilir Metën, Sali Berishën, Lulzim Bashën se duan apo nuk duan ta miratojnë Reformën në Drejtësi, por t’iu kërkojnë që, pa asnjë vonesë të mëtejshme, ta miratojnë Reformën në Drejtësi. Kështu shpresa e shqiptarëve tek faktorët perëndimorë do të jetë realisht e mbështetur.

Poema “Vetëm të Vdekurit Pendohen “e Skënder Buçpapajt, një krijim i pashoq në Letërsinë shqipe të pas 90-ës

by

NGA ILIR NIKOLLA/

Në vjetarët që harton Biblioteka Kombëtare (shumica për përdorim të brendshëm), prej vitesh poezia shqipe zë bashin e vendit, si prodhimtari. Megjithatë, titujt humbin në këta vjetarë, publikimet janë më shumë sprova vetjake e ndere botuesish për autorët. Poezitë janë aty e s’na trandin ma. S’po na trandin ka mote, ndoshta qysh kur rrëzuam regjimin e qoftëlargut dhe shqiptarët po enden të çliruar vargonjsh, duke ndjekur ëndrra më praktike, të arritshme e të matshme, herë me dollarë e herë me poste qeveritare.
E në këtë ligatinë poetike, të cilën s’e fsheh dot vjetari i Bibliotekës Kombëtare me shifrën e 60 përqindëshit të botimeve në poezi, Skënder Buçpapaj, një poet i vjetër e i sprovuar në kohën “para ligatinës” që përmenda më lart, sjell për lexuesit poemën “Vetëm të vdekurit pendohen”, një botim i shkëlqyer i Onufrit dhe një blatim i pagjindshëm në letërsinë e pas’90-s për nënën. Poema është e ndërtuar në katër përgjërata, të shkruara me vargje të bardha, ku rrëfimi i Buçpapajt dhe ritmi i brendshëm i vargjeve, pasohet nga pauzat, të cilat janë tingujt e lahutës që lexuesi duhet të ndjejë. Është detyrë e tij të përfshihet në këtë proces leximi, pasi vetëm ashtu vepra është e plotë. “Vetëm të vdekurit pendohen” është një poemë e paplotë, pa lexuesin, është ai rasti i veprave të fuqishme dramatike, të cilat duhet të vihen në skenë, në mënyrë që të reflektojnë dritën që bartin së brendshmi. “Lexuesja e parë” e poemës, poetja e gazetarja Elida Buçpapaj, bashkëshortja e poetit, na paralajmëron se leximi i poemës do të shoqërohet me një përmasë të fuqishme personale, tek secili, pasi secilit do t’i duhet të zbërthejë sipas lentes së tij grimcën personale Nënë-bir (bijë), brenda universit poetik të Buçpapajt.

Mbi karakterin panteist të poemës

Kudo në poemë spikat karakteri panteist i rrëfimit dhe motivimit të gjithçkaje. Është e fortë gjurma e bektashizmit, që ngërthen rrëfimin në Malësinë e Gjakovës. Në fakt, edhe më i fortë, rrëfimi panteist shfaqet këndej kufirit sesa andej kufirit, pasi Malësia e këndejme u gjend edhe më e gjymtuar nga ndarja dhe shpëtimi i vetëm në kërkimin e plotnisë është natyra. Ajo s’pyet për politikë e për vendimmarrje, prandaj edhe luginat, malet, bokat, “Lisi i Xhemajlit”, “Fundi i Tplanit”, janë dëshmitare më të mira të dhimbjes, dashurisë, e mbi të gjitha të ekzistencës së Nënës. Ajo vjen nga përjetësia e shkon në përjetësi, prandaj kërkimi i dëshmive për ekzistencën e përkohshme mbi tokë, është puna më e mirë që mund të bëjë poeti. Ai i gjen dëshmitë kudo e janë të gjitha dëshmi dashurie. Është një dashuri e plotë, e pakufi, është një dëshmi e dashurisë më të bukur, e një ekzistence aq të bukur, saqë veç ajo mund të ndërhyjë në raportin me përjetësinë e të bëjë udhëtarin të pendohet që ka marrë udhën drejt të përtejmes së përjetshme.

Është një bukuri e kudogjendshme, bile poeti është koshient që ky interpretim klasifikohet si panteist, por cili më mirë sesa një i Malësisë së Gjakovës, është krenar për këtë trashëgimi. Bukurinë e trashëgimisë ai e ka në zemër të përgjëratës së parë, të cilën përkujdeset të na e raportojë pa ekuivoke Skënder Buçpapaj, kur ka problem të marrë shpendinë për dëshmitare, pasi ata janë disi fluturakë e kanë probleme të jenë dëshmitarë. Po s’ka problem për poetin. “Vezët e tyre, të të gjithë shpendnisë tjetër, të të gjithë kandrrave të botës, dihet, unë i kam në gjakun tim, atje çelin dhe fluturojnë…ku të munden”. E ka në gjak dëshminë për nënën, është një dëshmi që gjendet kudo, është një trashëgimi e bukur, të cilën e vertetojnë edhe poetët e tjerë të botës, edhe John Keats, edhe Emili Dickinson, edhe Walt Witman, por dëshmitë e tyre janë dytësore, janë me asteriks, janë thjesht shembuj për dëshminë qendrore që po jep autori i përgjëratës, i lumtur që ekziston të dëshmojë përjetësinë e trashëgimisë së Nënës.

Karakteri global i kalimit në amëshim, e gjithë bota është një fshat

Por e gjithë bota është një fshat, thonë. E thotë edhe poeti në përgjëratën e tij të dytë. Lexuesi e ka për detyrë që në pauzat mes vargjeve të bardha të marrë vesh zezonën botërore, largimin e Nënës. Është një stacion i ditur, i pashmangshëm e njëkohësisht i zi. Zezona është për të gjallët, pasi kalimi, shkuarja përtej, është një kalim për tek Zoti. Ky kalim ka dëshmitarë të mirë në Malësinë e Gjakovës, dëshmitare të mirë ka hënën, dëshmitare edhe më e mirë sesa hëna që dikur s’pa vrasjen e Lorkës. E megjithatë, largimi lë si dëshmitar për të gjallët lotin, lotin e të vdekurit, një lot-kufi, i ngjashëm me lotin e lindjes, por një lot me trashëgimi.

Kërkimin për këtë trashëgimi sërish poeti Buçpapaj e bën tek natyra,por në radhë të parë e kryesisht edhe tek historia. Vdekja e babait, Mehmet Bubrrecit të Bubrrec Alisë, në shkurt 1983 në Tpla, është një dëshmi historike që flet për Lotin e Vdekjes, lotin që Nëna po linte si dëshmi pendimi. Edhe Mehmet Bubrreci ishte penduar që kishte kaluar andej, pasi në segmentin mes dy lotëve, ishte bukuria, ishte fara e gjakut. Kërkimi i të gjallëve për ta ndryshuar historinë gjen shembuj të pashoq tek poezia e Skënder Buçpapajt, që nga qytetet fantazmë të Salvador Dalisë e deri tek gjëma e ujëvarës së Kënetës së Madhe në Tpla. Përpjekja për të vonuar vdekjen është fizike, poetike e metafizike.

Historia jep gjithmonë të njëjtin përfundim, prandaj edhe Loti i Vdekjes është Loti i Pendimit. Një lot pendimi është edhe i Nënës, edhe i Mehmet Bubrrecit, sepse poeti s’kish mundur të vinte. Është një pendim që vjen prej përtej, jo prej këndej. S’është një pendim tokësor, por tjetërqysh. Dëshmia e lotit në syrin e majtë të Nënës është fare pak për ta ndalur kërkimin e poetit, i cili është koshient për plotninë, që përmbushet veç në segmentet përtej lotit të lindjes e të vdekjes. Atje përtej është universi, kurse këtu në botën tonë është iluzioni. “Kot themi se honet i kemi poshtë nesh, në të vërtetë ne honet i kemi përmbi” thotë poeti në përgjëratën e dytë e po aty edhe “Unë isha universi, universi ishte unë” apo “unë isha miniatura e universit, universi ishte perspektiva ime”. Kjo plotni nuk është një shqyrtim i panjohur, por është i pafarë në poezinë shqipe të pas’90, ku si në Tpla, si në Tiranë e si në Zvicër, iluzioni është kudo e shërben veç për të mbledhur dëshmitë për plotninë, një univers që u arrit nga Nëna, duke na lënë pas veç Lotin e Vdekjes. Gjithsesi poeti është i sinqertë, kur njeh edhe përvojat e mëhershme të poetëve në shqip lidhur me këtë kërkim. Vaji i Bylbylit i Mjedës është i njëjti këndvështrim panteist dhe “për atë lot e ka fjalën edhe Naimi”.

Buçpapajt, miniaturë e plotnisë

Gjithsesi, kalimi i nënës për në amshim nuk është një kalim i zakonshëm dhe megjithë fatalitetin që përmban enumeracioni “Vjen një kohë…” si stacion i pashmangshëm, poeti tregohet i hollësishëm, teksa na tregon “ceremoninë e kalimit”. Është ashti i ceremonisë prania e degëve të Buçpapajve, ku Buçpapajt e Moknit dhe ata të Dojanit janë thuajse të gjithë të pranishëm, edhe ata të Kapuçprushit e të Bujanit. Poeti sheh tek ky bashkim i farëve një miniaturë të plotnisë, një botë që e ka kalimin e Nënës të shenjtë, si bartëse të jetës, prandaj edhe prania si dëshmitarë në momentin kur “vjen një kohë…”, është një detyrim, një kënaqësi, një plotni e ekzistencës. E kush më mirë se Tejdrinia e jep praninë e jashtëzakonshme në kalimin për në amëshim. Tejdrinia është një kufi natyror, por edhe historik e kulturor. Sado sektare dallimet, Tejdrinia është e pranishme, si dëshmitare e veçantë, si kufizë e plotnisë në përcjelljen e Nënës.

Buçpapajt përcjellin “motrën e Isufit”, një blatim gati pellazgjik për rrënjët, një falënderim për nënën që ekzistoi dhe i dha jetë fisit. Blatimi i rrënjëve ka një historik të vetin në poemë, është historiku i “motrës së Isufit” dhe i “motrës së Isuf Meshit”, është tregimi i dyfishtë i gruas që solli jetë tek Buçpapajt dhe i gruas që shërbeu edhe si dëshmi e qëndresës për të ruajtur rrënjët nga “njeriu i ri” i partisë. Isuf Meshi ishte pas hekurave, nëpër birucat e regjimit dhe njeriu i ri ishte thirrur në detyrë për t’i ra mohit atij njeriu, asaj fare. Por propaganda e “njeriut të ri” has në një pengesë të pakapërcyeshme, has në pengesën e Nënës. Ajo është kudo si “motra e Isufit” dhe “motra e Isuf Meshit”, ajo jetoi si dëshmitare e asaj fare dhe u përcoll prej Buçpapajve si një fituese përballe “njeriut të ri”. Buçpapajt përcollën “motrën e Isufit” dhe ishin aq të shumtë, një botë e tërë, e përcollën pa pezm e me krenari, sepse ata ishin një botë e madhe që ia plaste surratit krijesës hermafrodite të “njeriut të ri”.
Nga personalja tek impersonalja dhe rrëfimi për procesin e krijimit

Rrënjët triumfojnë gjithmonë dhe mutacionet thuajse asnjëherë. Poeti përcjell dëshmitaren, “motrën e Isufit” dhe në përgjëratën e katërt, si për t’i qëndruar besnik bindjes së tij se jeta është iluzioni i së vërtetës, plotnisë, që ekziston këndej e andej ekzistencës tonë – pra, para lindjes dhe pas kalimit – vajton thuajse në mënyrë impersonale. E përmbyll poemën përgjërata “Para jetës është ëndrra”, më impersonalja e të gjitha përgjëratave, aq sa ç’mund të jetë ekuidistant një vaj poetik për largimin e nënës. Besnik i bindjes se udhëtimi tokësor i njeriut është iluzioni i jetës së vërtetë, poeti u thotë lexuesve se jeta është një ëndërr, se vijmë prej saj e shkojmë drejt saj.

Para jetës së autorit ishte ëndrra e nënës, ëndrra e djalit që po vjen, ëndrra e një iluzioni të bukur që do mbushte jetën e saj e do ta bënte të bukur atë iluzion, gati si një ëndërr. Sërish nëna është dëshmitare në vetë të parë e plotnisë si ëndërr dhe ajo s’ka nevojë për prova, teksa e thotë atë, “e di si vetë Zoti” se është ashtu. Është pra fiks një shfaqje e të përjetshmit, një përkthim tokësor i ëndrrës që po na përmbushet, një pjesë e hyjnores që po vjen nga ëndrra drejt iluzionit të jetës. Metafizika e shpirtit të shenjtë shfaqet kudo në përgjëratën e fundit, pa lajle lule e pa stërhollime poetike. Ashtu boll e vështirë është t’u shpjegohet lexuesve se para jetës është ëndrra, sepse nëna “e di si vetë Zoti”, prandaj edhe ushtrimi i lexuesve bëhet edhe më i thjeshtë në përgjëratën e fundit. Ndjekja e pauzave është edhe më e thjeshtë, sepse vargjet e bardha të poemës gati takohen me prozën poetike, në mënyrë që gjithçka të jetë më e kapërdishme dhe skepticizmi i gjithëpranishëm të mos lejojë dyshime se jeta, djali, po vjen në iluzionin tonë, sepse kështu thotë nëna, sepse ajo e di, sepse e di si Zoti. E nëse skepticizmi rrezikon të na mbysë të gjithëve, në përgjëratën e fundit, marrim vesh se ëndrra s’do lodhet duke sjellë djalin ndër ne, në mes iluzionit tonë, do sjellë djalin tek fëmijët tanë, tek fëmijët e fëmijëve tanë, sepse “jeta është thjesht një parantezë…e ëndrrës”.

Në fund të poemës, i ndërgjegjshëm se po i jepte lexuesit një publikim të pafarë edhe në krijimtarinë e mëhershme të tij, Skënder Buçpapaj rrëfen edhe ai vetë sekretin e procesit të krijimit. E rrëfen sa mundet si një tjetër ndihmë për të kuptuar më mirë mesazhet që ndoshta s’janë përthithur si duhet në përgjëratat e tij. Është një xhevahir i fundit në publikimin e “Onufrit”, që e grish lexuesin t’ia rinisë edhe njëherë leximit të poemës. Do të jetë një ushtrim i shkëlqyer për lexuesit dhe një garanci se leximi i dytë i poemës do të jetë një udhëtim magjik nga përgjëratat personale tek vëzhgimet impersonale të secilit.

 

Precedenti Abazi- Në Kosovë shqiptarët e Shqipërisë janë të huaj. Dhe ndërsjelltas?

by

Nga Skënder Buçpapaj/

Më 16 mars, për herë të parë rikthehej në Kosovë, motivacioni (arsyetimi) “rrezikim i rendit dhe sigurisë së shtetit”, aq shumë i dëgjuar në vitet ’70 dhe ’80 të shekullit të kaluar. Mungonte pjesa e dytë: “bashkëjetesës në bashkim dhe vëllazërim të kombeve dhe kombësive tona”.

Lajmin e jepte KosovaPressi. Nga ora 13:30 Sekretari për Marrëdhënie me Jashtë i Vetëvendosjes Boiken Abazi, shtetas i Republikës së Shqipërisë, arrestohej në një lokal afër selisë së saj. Ai rrëmbehej nga policë civilë, pa paraqitur fletarrest, pa iu komunikuar me gojë ndonjë arsyetim dhe dëbohej nga Kosova për në Shqipëri.

Me gjuhën e çdo kodi penal të çdo vendi, i bie që ai të ketë kryer krim kundër shtetit. Me këtë akuzë, askush nuk mund t’i shmanget një hetimi të mëtejshëm serioz gjyqësor dhe një procesi po kaq serioz dhe gjyqësor, deri në një vendim përfundimtar nga shkallët më të ulëta deri në më të lartin e sistemit të drejtësisë së një vendi.

Sekretari për Marrëdhënie me Jashtë i Vetëvendosjes u dëbua vetëm me urdhër nga lart. Deri sot nuk është publikuar urdhëri të cilin e ka marrë dhe e ka zbatuar Policia e Kosovës. I bie që ajo të jetë urdhëruar nga Skënder Hyseni, ky të jetë urdhëruar nga Isa Mustafa.

Kryerësja e dëbimit, Policia e Kosovës, u detyrua të hiqte dorë nga akuza për “rrezikim të rendit dhe sigurisë së shtetit” dhe të pohonte se Boiken Abazi nuk kishte bërë asnjë vepër penale, ai kishte bërë vetëm kundërvajtje, duke hyrë dhe dalë nga Kosova në mënyrë jo të ligjshme. Akuzën e “rrezikimit të rendit dhe të sigurisë së shtetit” Policia e Kosovës e quajti një përvjedhje të natyrës teknike në komunikatën e saj për dëbimin e shtetasit të Republikës së Shqipërisë nga Kosova.

Me të drejtë, komentuesit në rrjetet sociale arsyetuan se Boiken Abazi është larguar me ato procedura që përdoren për largimin e spiunëve. Nëse vërtet kështu, atëherë do të ishte hera e parë në historinë e Republikës së Kosovës (RK) që ajo dëbonte një shtetas të huaj me këtë arsyetim.

Kjo praktikë do të kërkonte që i akuzuari si i dyshuar t’i dorëzohej vendit të prejardhjes. Ligjet ndërkombëtare e pranojnë këtë veprim vetëm kur i akuzuari është kapur në flagrancë duke kryer veprimtari. Përndryshe kjo do t’i krijonte, veç të tjerash, ndërlikime ndërkombëtare vendit dëbues.

Policia e Kosovës u arsyetua se Boiken Abazi kishte shkelur Ligjin e RK për të Huajt, çka përbën kundërvajtje. Në këtë rast, kundërvajtësit do t’i jepej mundësia ta kundërshtonte vendimin për dëbim, duke e paraqitur kundërshtimin e tij në sistemin e drejtësisë të RK. Vetëm pas një vendimi përfundimtar, ndaj tij do të merrej masa e largimit dhe do të përcaktohej afati i ndalimit të rikthimit të tij në RK.

Shpjegimin për dëbimin e Boiken Abazit, në të vërtetë, e jep analisti kosovar Halil Matoshi. Një ndër këshilltarët më të afërt të Thaçit, ai vleresonte të ligjshëm deportimin e aktivistit të Vetëvendosjes, Boiken Abazi, duke akuzuar se ai nuk e njohu kurrë shtetin e Kosovës. Sipas tij, secili shtet e ka të drejtën e mbrojtjes nga njerëzit që nuk i janë besnikë.

Matoshi shkruan në Facebook:

“Deportimi i Boiken Abazit asht i ligjshem dhe krejtesisht i justifikueshem per shkak se ai nuk njohu kurre shtetin e ri, as Kushtetuten dhe as ligjet e tij, as rendin simbolik te tij, por foli e punoi per shperberjen e entitetit juridik-politik te quejtun Republika e Kosoves. Pra secili shtet pra edhe Republika e Kosoves, kurdo dhe ne cdo rrethane e ka te drejten me e mbrojte veten nga njerezit qe nuk i jane besnik si atdheut te vetem te tyne. Abazi e ka nji atdhe rezerve – qe na nuk e kemi!?.”

Si provë materiale, Matoshi sjell këtë thënie të Boiken Abazit:

“Flamuri i Kosoves, si cdo flamur shteteror, nuk eshte thjesht nje dizajn apo nje cope lecke. Ai eshte shume me shume se kaq. Eshte simboli i triumfit te imponimit nderkombetar kunder vullnetit te shumices ne Kosove, simbol i politikaneve te kamur dhe te kalbur te Kosoves, simbol i nenshtrimit te tyre, simbol dhunues per lirine, simbol shenjues i rruges qe po e con Kosoven tatepjete. Me ndryshimin e kesaj rruge, me heqjen e matrapazeve nga pushteti, do t’i hiqet Kosoves shpejt edhe ky shenjues nenshtrimi …”

Në këtë tekst nuk ekziston askund mosnjohja e shtetit të Kosovës. Ai si shumëkush ka vërejtje për flamurin e Kosovës. Shumëkush ka vërejtje edhe për himnin, ende pa tekst, të Kosovës. Në një prononcim të ditëve të fundit, vetë Albin Kurti, pohon se ai dhe Lëvizja Vetëvendosje e njohin flamurin e RK. Asnjë fjalë e Matoshit kundër Abazit nuk qëndron.

Por, të gjithë ata që e njohin shtetin e Kosovës, e njohin atë në të 10 877 kilometrat e saj katrorë. Vetëm Thaçi dhe Mustafa e njohin Kosovën pa mijëra hektarët që marrëveshja e tyre ia jep Malit të Zi. Të gjithë ata që e njohin Kosovën, e njohin atë si një shtet unitar, jo si një shtet më se federal, siç e njohin Thaçi dhe Mustafa në marrëveshjen për Bashkësinë e Komunave Serbe të Kosovës. Gjykata Kushtetuese i ka kapur në flagrancë Thaçin dhe Mustafën.

Matoshi nuk është i sinqertë në komentin e tij në fb “VV-ja spiunon e kërcënon opinionistat!”, ku shkruan “Me dije per Albin Kurtin dhe Visar Ymerin: Ndaloni spunet tuaj ne FB, qe hallakatin shkrime e profile dhe qe kercenojne qytetaret; Tregojuni aktivistave tuej qe aq dendun po e perdorin cilesoron ‘fashist’ dhe ‘fasizem’ qe ata vet po perdorin metoda dhe gjuhe fashiste; Kjo asht thirrje per “goditje” dhe linc publik, zoterinj! Tregojuni atyne fanatikeve te verbuem nga ideologjia se Halil Matoshi nuk punon ne organet e zbatimit te ligjit, per me e ba bashkefajtor me policine kosovare per deportimin e Boiken Abazit!

Vetë Abazi në “Facebook”, shkruan se shqiptarët e Kosovës po jetojnë nën regjimin autoritar Mustafa-Thaçi, i cili, thotë ai, po tenton të shtypë çdokënd që e kundërshton rikthimin e Serbisë në Kosovë. Ai sqaron se në VV ka edhe shqiptarë nga Shqipëria, Maqedonia, Mali i Zi dhe nga Lugina e Preshevës.

Boiken Abazi u dëbua nga RK në bazë të Ligjit të saj për të Huajt. Policia e Kosovës njoftoi se ai është i teti shtetas i Republikës së Shqipërisë (RSH) që dëbohet në bazë të këtij ligji. Ky precedent dëshmon realitetin se shqiptarët e RSH janë të huaj në RK, shqiptarët e RSH nuk janë të privilegjuar në RK, fundja nuk janë aq të dëshiruar në RK, madje janë të diskriminuar e më se të diskriminuar në RK.

Kjo risjell atmosferën e viteve ’70 dhe 80, kur sistematikisht shqiptarët nga Shqipëria me banim në Kosovë konsideroheshin si një nga faktorët kryesorë për indoktrimin nacionalist, separatist dhe irrendentist të masës dhe veçanërisht të rinisë në Kosovë. Në Shqipëri, nga ana tjetër, shqiptarët nga Kosova paragjykoheshin si të dërguar të shërbimeve inteligjente jugosllave.

Me precedente si ai i Abazit, regjimi Mustafa-Thaçi mund të jetë i interesuar të provokojë ndërsjelltësi në RSH. Dhe kështu RSH do të binte ndesh me detyrimet e saj kushtetuese, të cilat nuk përputhen me interesat e Thaçit dhe të Mustafës, por përputhen me interesat e të gjithë shqiptarëve, faktor të cilin nuk e përfillin Thaçi dhe Mustafa.

Në një intervistë sot tek Shekulli, Abazi, i pyetur se çfarë duhet të bëjë shteti shqiptar në përgjigje të dëbimit të tij, thotë:

“Shteti shqiptar ka për detyrë që të interesohet për çdo qytetar të vetin, kudo në botë. Në botën demokratike është e papranueshme që një qytetar i një vendi të depërtohet nga një vend tjetër, vetëm për shkak të bindjeve dhe angazhimeve të veta politike që janë në përputhje me parimet e shprehura edhe në Kartën e OKB-së. Besoj se Shqipëria do të kishte reaguar nëse kjo do të ndodhte në ndonjë vend tjetër. Por afërsia mes Shqipërisë dhe Kosovës nuk duhet të jetë arsye për të mbyllur sytë ndaj abuzimeve, ndaj autoritarizmit, apo ndaj deportimeve arbitrare, siç më ndodhi mua. Para disa vitesh, rasti i fundit i një qytetari të Shqipërisë të dëbuar për arsye politike, ka qenë ai i një gazetari të dëbuar nga Greqia. Ai rast ishte skandaloz, dhe u reagua deri në Parlamentin Evropian. Është normale të besoj se edhe për rastin tim, do të reagohet e do të kërkohet drejtësi. Mes Kosovës e Shqipërisë nuk duhet të kishte as kufij, e lëre më deportime.”

“Vetëm të vdekurit pendohen”- ONUFRI botoi librin e ri te poetit Skënder Buçpapaj

by

Nëse poemën “Vetëm të vdekurit pendohen” mund ta përfytyrojmë si një grup skulpturor të vendosur me relieve të gjithfarëshme, i pranishëm kudo, tek të gjithë njerëzit e mi, jam unë, ndërsa në qendër është patjetër nëna ime. Dhe poema ime mund të quhet Poemë për Nënën. Mendoj se të gjithë ne që vijmë në jetë në këtë botë, jemi absolutisht projekt i Nënave tona, jemi projekt i Nënës. Për të na sjellë ne në jetë, këtë e thonë edhe të gjitha shkrimet e shenjta, Zoti na beson pikërisht tek nëna. Ndërkaq prindi tjetër, babai, është i besuari i drejtpërdrejtë i Nënës sonë. Pra, Zoti e zgjedh nënën që do të kemi ne, ndërsa Nëna e zgjedh babain që do ta kemi ne. Në rrafshin universal, etërit tanë, janë të besuarit e Nënave tona. Edhe Njerëzimi kryehere është projekt i Nënës. Dhe vetëm kur bota të kthehet tek zanafilla që atë ta sundojnë bukuria, dobësia, zgjuarsia dhe jo forca e vrazhdësia, bota do të jetë e merituara për Njerëzimin.

” VETËM TË VDEKURIT PENDOHEN”, NJË SIMFONI PËR NËNËN

Parathënie nga Elida Buçpapaj/

Ndihem me fat që jam lexuesja e parë e krijimeve të Skënder Buçpapajt. Edhe e poemës Vetëm të Vdekurit Pendohen, që unë e shoh si poemën e Pemës të Jetës, të konceptit kozmik të krijimit, që lidh trupin me shpirtin, prej zanafillës e deri kur jeta kthehet në frymë. Është poema më e bukur e shkruar për Nënën në rrang botëror, sikur ta kenë shkruar gjithë bijtë e Nënave të këtij Njerëzimi, përgjatë epokave dhe mijëvjeçarëve që kur njeriun e ngjizi Zoti.Është poemë për Nënën e poetit dhe poemë që eksploron enigmën e jetës, një obsesion eternel i poetëve, të cilët ndihen mbi tokë si zëdhënësit e të Plotfuqishmit, sepse arrijnë t‘i sendërtojnë ndjenjat, t‘i bëjnë të prekëshme e vajtuese vuajtjet, pikëllimin, të zëshëm gëzimin, simbolet abstrakte të universit e gjithësisë.

Këtë sensasion të krijon leximi i Vetëm të Vdekurit Pendohen, prej gërmës së parë deri tek gërma e fundit.

Kjo poemë nuk do të mund të shkaktojë mahnitje vetëm tek lexuesi pa të cilin poetët nuk do të ishin të pavdekshëm. Vetëm të Vdekurit Pendohen do të shkaktojë huti tek vetë poetët që do të konstatojnë se kjo vepër është e pamundshme për t’u shkruar, pasi ndjeshmëria e poetit ka thithur brënda gjithë spiralin e jetës në ciklin e përherësisë.

Vetëm të Vdekurit Pendohen është një poemë e harmonisë së dizarmonisë të mirëfilltë që hulumton deri në grimcën e fundme humnerën e shpirtit njerëzor me të gjitha dramat dhe tragjeditë njerëzore, prej njeriut të parë deri tek fundi i njeriut.

Ndërsa Dantja tek Komedia Hyjnore zbulon ferrin, purgatorin e parajsën në shoqërinë e Virgjilit, Skënder Buçpapaj zbulon përherësinë duke u ritakuar me Nënën e tij në jetë të jetëve.

Është poema më e fuqishme e shkruar për Nënën, çdokush që e lexon, tronditet rëndshëm, sepse gjen veten, në raportin nënë-bir a bijë, aq e pakufishme është në poemë përmasa e dashurisë, jo si univers abstrakt por si ndjenjë e ndjesi, sa që Toka kthehet thjeshtë në metaforë. Nëna është gjithësia, është shkaku, është e Para ndërsa Toka si planet me qiellin, detet e oqeanet e gjithçka është pasoja.

Vetëm të Vdekurit Pendohen është e një krijim poetik i atij niveli, që do të meritonte epigrafin e „Farkëtarit më të mirë“që Thomas Stern Eliot do t’ia dedikonte Ezra Paundit në poemën e tij kryevepër „Waste Land“ – „Toka e shkretëtirës“.

Skënder Buçpapaj e absorbon të gjithë kohën ku jeton dhe s’ka si të mos jetë përjetuesi më i thekur i eksodit biblik shqiptar të milenarit të tretë në një shoqëri postkomuniste. Diktatura vrau njeriun, ndërsa postdiktatura i vrau njeriut Atdheun. E po të mblidheshin lotët e nënave nga ndarjet me bijtë e tyre patjetër do të krijohej Oqeani i Lotëve e Skënder Buçpapaj u ngriti një apoteozë monumentale këtyre lotëve e këtyre ndarjeve.

Poema është kompozuar me katër përgjërata: Udhës për tek Nena, Loti i të vdekurit, Motra e Isufit dhe Para Jetës është Ëndërra që janë shkruar në kohë të ndryshme, me ndërprerje midis njëra-tjetrës, për shkak të ngarkesës së madhe emocionale, në kufirin kur shpirti plas sepse nuk duron dot më.

Të katër përgjëratat për nga objekti formojnë një trinitet të përkryer. Ato i kushtohen nënës, atit e të birit, poetit, ku nëna është shpirti i shenjtë që dikur e qetëson vullkanin e poetit, i paqton më në fund dhe i mposht tronditjet, dyshimet, kaosin prej së panjohurës të vetme, që vjen përtej jetës.

Nga përgjërata tek përgjërata tronditja është shkundëse, cfilitëse, bërtitëse si tek „Ulërima“ e Edvard Munch apo tek „Howl“ – „Britma“ e Allen Ginsberg, ndërsa dhimbja është piskamë, klithmë,rënkim e gulçim e njëherësh të gjitha së bashku rebelim kundër vdekjes dhe në fund pajtim me deduksionin profetik të Skënder Buçpapajt se në fund të fundit, jeta është vetëm një parantezë.

Skënder Buçpapaj e zbulon si amalgamë lidhëse për poemën e tij fjalën „përgjëratë“ nga verbi „përgjëroj“ që ka një polisemi kuptimesh e plotkuptimësi gjendjesh emocionale si dëshira e zjarrtë, dhimbshuria, adhurimi, lutja, malli apo premtimi solemn. Është një nga fjalët më të përveçme e më të bukura të shqipes, që nuk e ka simotrën e saj në gjuhët e tjera, krijuar posaçërisht prej vuajtjes ekstreme në trollin e baladave shqiptare ku universi i dhimbjeve nga pritjet e ndarjet janë homerike.

Skënder Buçpapaj i përfshin në poemën e tij Vetëm të Vdekurit Pendohen të gjitha sensacionet, përjetimet, perceptimet, vizionet, ngjyrat, dritat e hijet, përveç urrejtjes që mungon si njësi, si ndjesi, si koncept e nocion.

Skënder Buçpapaj e përfshin të gjithë leksikun e gjuhës shqipe, në mënyrën më elegante supreme, mjeshtër i metaforave dhe asosacioneve, mjeshtër i figurave të kuptimit e shqiptimit poetik, mjeshtër i kontrasteve, duket se i ka shterur të gjitha fjalët e kësaj jete, asnjë objekt i kësaj bote s’ka mbetur jashtë orbitës së poetit pa u permendur, emër për emër, gjithë universi është brënda, universi i natyrës dhe universi i shpirtit të njeriut, sa vjen një moment kur duket se vargjet i shkruan subkoshienca e poetit në një delir e jerm niçean, shumë afër cakut e kufirit ku poeti ve në dyshim vetveten a është njeriu apo është vetë Zoti.

***

Dy fjalë lexuesit të poemës

Skënder Buçpapaj/

Le t’i nis këto shënime për lexuesin me këtë fakt të thjeshtë:

Atë ditë marsi të vitit 1995, kur po më përcillte të fundit herë nga shtëpia ime prindërore në Tplâ, pasi ne ishim ndarë, nëna ime bënte një hap drejt meje dhe ndalej, bënte një hap tjetër dhe ndalej.

Unë duke u larguar kohë pas kohe ktheja kokën dhe përshëndeteshim derisa e humbëm plotësisht nga sytë njëri tjetrin.

Kushedi sa kohë ka qëndruar nëna ime atje në fund të livadhit me shikimin drejt asaj pike të horizontit nga unë dilja prej fshatit dhe humbisja në Gjithësi.

Ishte hera e parë që nëna më përcillte kaq gjatë, ishte hera e parë që me gjuhën e gjesteve sikur donte të më thoshte Skënder kthehu, Skënder mos shko, Skënder mos ik.

Këto çaste unë nuk i kam në poemë. Ato nuk i ngërthen dot i vetëm asnjë shfrim lirik, asnjë tablo epike, asnjë sagë heroike.

Unë i sjell ato këtu duke dashur të zbres në zanafillat e poemës, të cilat nuk janë një po disa.

Rëndom unë krijimet e mia poetike i shkruaj pa lëvizur fare nga tryeza ime e punës. Edhe krijimet e tjera, të gjata apo relativisht të tilla, i shkruaj me të njëjtën frymë, pa u shpërqëndruar asnjë çast prej tyre, pa u marrë me diçka tjetër krijuese.

Poema “Vetëm të vdekurit pendohen” bën përjashtim.

Përgjëratën e parë “Udhës për tek nëna” e kam shkruar në shtator të viti 2008, një vit e disa muaj pasi nëna ime kishte ndërruar jetë.

Përgjëratën e dytë “Loti i të vdekurit” e kam shkruar në dhjetor të vitit 2013, pra pesë vjet e disa muaj pas së parës.

Përgjëratën e tretë “Motra e Isufit” e kam shkruar në dhjetor të vitit 2014, një vit pas së dytës.

Përgjëratën e katërt “Para jetës ëndrra” e kam shkruar në tetor të vitit 2015, domethënë vetëm para pak javësh, kur tashmë kristalizohej përfundimisht mendimi për ta paraqitur libër më vete poemën me katër përgjërata.

“Vetëm të vdekurit pendohen” është një poemë e paralajmëruar njëkohësisht me mua, madje ajo është më e hershme se unë.

Dhe, ndonëse në fund të çdo përgjërate paralajmërohet përgjërata e ardhshme, për shkak të mbingarkesës së tyre, për t’iu rikthyer asaj mua më është dashur të marr kohë fizike të bollshme në mënyrë që të kem përgatitjen e duhur shpirtërore.

Kushedi nga cili shteg, nga cila thellutë e nënvetëdijës vjen një kohë kur eteri i shpirtit, në palimpsestin e tij, shpalos në shtresa të mistershme fanitje që kërkojnë me ngulm tashmë të dalin në dritë. Poetit i mbetet të hedhë në letër apo drejtpërdrejt në kompjutër atë që gjen nëpër shtresat një mbi një të pergamenës dhe, njërën pas tjetrës, në mënyrën më besnike, në mënyrën më autentike të mundshme, ta shndërrojë fanitjen në vepër krijuese dhe ashtu t’ia përcjellë lexuesit, publikut.

Në ndërkohët më të gjata apo më të shkurtëra, duke u marrë me krijime të tjera, në fakt poeti për asnjë çast nuk është shkëputur nga krijimi i nisur dhe i lënë në një stacion të caktuar të udhëtimit të tij.

Akti i krijimit është vuajtje për çdo krijues të vërtetë. Sa më serioz, sa më i thellë të jetë, aq më shumë është vuajtje. Homeri, bardi i parë i njerëzimit, ishte i detyruar ta ndante vuajtjen e tij me muzën, zanën e krijimit. Të njëjtën gjë bënin pararendësit e mi të drejtpërdrejtë, bardët e Ciklit të Kreshnikëve, të njëjtën gjë bënin rapsodët e vendlindjes sime të epikës historike. Ata thërrisnin në ndihmë zanat e bjeshkëve, orët e trojeve, madje i thërrisnin ato me emra të përveçëm, si të motrave të tyre, si të dashurave të tyre, si të nuseve të tyre. Shpesh thërrisnin, siç do të bënte më vonë edhe Fishta, “Ndihmo Zot”. Ndërsa Lasgush Poradeci pohonte se kur krijonte, pranë tij në tryezën e punës ulej vetë Zoti.

Unë i kam ftuar për të ndarë me mua vuajtjen e krijimit dhe dhimbjen për Nënën, kolegët e mi poetë, filozofë, krijues që nuk janë në jetë ose ende janë në jetë, kryesisht nga ata që kanë kushtime për nënat e tyre. Në studion time, kam hapur të pame, siç i thuhet në veriun shqiptar, në përkujtim të nënës. Unë shkruaj vargjet e poemës, Nëna iu shërben miqve të të birit kafetë dhe bisedat e rastit për të pamen e saj.

Shpesh krijuesve iu bëhen pyetje se çfarë kanë dashur të thonë me veprat e tyre, veçmas iu bëhen pyetje për domethënien e titujve. Pyetje të shumta iu lindin të gjithë lexuesve, të çdo breznie, iu lindin kritikëve, si lexues të specializuar. Në fakt përgjigjet, edhe ato më të suksesshmet, janë më të paplota. Nëse përgjigjet e sakta do të gjendeshin ndonjëherë, me siguri atëherë do të pushonte leximi i atyre veprave. Ky është ligji absolut kufizues mes artit dhe joartit.

Artisti, sipas meje, është lexuesi më i mirë dhe më i keq, konsumuesi më i mirë dhe më i keq i veprës së vet. Lexuesit e tjerë, që të gjithë, ndodhen mes këtyre dy skajeve të segmentit. Në mënyra të ndryshme, asnjë krijues nuk i shpëton brengës së leximit, të interpretimit, të shjimit të veprës së tij nga publiku. Disa orvaten ta fshehin këtë brengë, të tjerë jo. “Do të isha një gënjeshtare, një hipokite ose një budallaqe – dhe unë nuk jam asnjëra nga këto – po të thoshja se nuk shkruaj për lexuesin. Unë shkruaj për të. Por për lexuesin që dëgjon, për lexuesin vërtet të zellshëm, që shkon përtej asaj që i duket se e them unë në krjimet e mia. Kështu unë shkruaj për veten time dhe për atë lexues që e bën detyrën e tij si duhet,” thotë poetja amerikane Maya Angelou, tejet e çiltër edhe në krijimet e veta. Ndërsa Marcel Prost thotë se çdo lexues e gjen veten e tij: “Puna e shkrimtarit është më shumë një lloj instrumenti optik i cili ia bën të mundur lexuesit të shikojë atë që, pa këtë libër, ai ndoshta nuk do ta kishte parë kurrë vetë.” Artisti është zëdhënës më i lartë i atyre ndjenjave, mendimeve, përjetimeve të cilat njerëzit e tjerë nuk i shprehin dot.

Brenga më e madhe për krijuesin është pikërisht kjo: sfida e tij përballë artit të vërtetë. Këtë brengë e shpreh më hapur se të tjerët poeti Charles Bukowski tek “pra ti do që të jesh shkrimtar?”, poezi të cilën ai e nis me vargjet: “nëse nuk gufon nga brenda teje/ pavarësisht gjithçkaje,/ mos e bëj atë./ nëse nuk vjen pa pyetur nga vetë/ zemra jote dhe mendja jote dhe goja jote/dhe rropullia jote/ mos e bëj atë.” Sipas teorisë së anasjellë, unë këto vargje ia kumtoj kështu vetes: “nëse gufon nga brenda teje/ pavarësisht gjithçkaje,/bëje atë./ nëse vjen pa pyetur nga vetë/ zemra jote dhe mendja jote dhe goja jote/ dhe rropullia jote/ bëje atë.” Dhe jam absolutisht i bindur se e kam bërë këtë.

Prej këndej, dua të them edhe se nuk ndjej as këtu kurrfarë shqetësimi për raportet midis personales dhe universales, midis lokales dhe nacionales. Nëse poemën “Vetëm të vdekurit pendohen” mund ta përfytyrojmë si një grup skulpturor të vendosur me relieve të gjithfarëshme, i pranishëm kudo, tek të gjithë njerëzit e mi, jam unë, ndërsa në qendër është patjetër nëna ime. Dhe poema ime mund të quhet Poemë për Nënën. Mendoj se të gjithë ne që vijmë në jetë në këtë botë, jemi absolutisht projekt i Nënave tona, jemi projekt i Nënës. Për të na sjellë ne në jetë, këtë e thonë edhe të gjitha shkrimet e shenjta, Zoti na beson pikërisht tek nëna. Ndërkaq prindi tjetër, babai, është i besuari i drejtpërdrejtë i Nënës sonë. Pra, Zoti e zgjedh nënën që do të kemi ne, ndërsa Nëna e zgjedh babain që do ta kemi ne. Në rrafshin universal, etërit tanë, janë të besuarit e Nënave tona. Edhe Njerëzimi kryehere është projekt i Nënës. Dhe vetëm kur bota të kthehet tek zanafilla që atë ta sundojnë bukuria, dobësia, zgjuarsia dhe jo forca e vrazhdësia, bota do të jetë e merituara për Njerëzimin.

Rreth 20 vjet më parë, për ta bindur Nënën se ardhja ime në Zvicër ishte zgjedhja e duhur, i thashë se Zvicra është vetëm dy orë larg me avion dhe avion nga Zvicra ka çdo ditë. Nëna e kuptonte se isha bërë i padëshirueshëm në Shqipëri për politikën e vendit tij, prandaj u pajtua me zgjedhjen që unë kisha bërë.

Avioni që mora atë 15 mars të vitit 1995 dhe që më solli në Zvicër, më ka dërguar kudo në botë prej asaj dite, por deri tash asnjëherë në vendin tim.

   ***

Shënime për autorin

Skënder Buçpapaj, shkrimtar, publicist, kritik, përkthyes, arsimtar, diplomat dhe botues, lindi më 22 maj 1953 në fshatin Tplâ të Tropojës.

Arsimin tetëvjeçar e kryeu në fshatin e lindjes, ndësa arsimin e mesëm pedagogjik e kreu me korrespondencë në qytetin Bajram Curri. Studimet e larta për gjuhë e letërsi i filloi në Institutin e Lartë Pedagogjik në Shkodër dhe nga viti i dytë i vazhdoi e i mbaroi më 1978 në Universitetin e Tiranës. Më 1986 i kreu studimet mastër po në Universitetin e Tiranës në fushën e kritikës letrare.
Para studimeve të larta, Skënder Buçpapaj ishte tri vjet punëtor në kantjerin e ndërtimit Rruga-Ura Bajram Curri, pastaj arsimtar në Luzhë e Visoçë. Pas studimeve të larta ishte arsimtar në Shëngjergj të Mërturit, Degë, Babinë dhe në gjimnazin e qytetit Bajram Curri, ku ishte edhe metodist në Kabinetin Pedagogjik të Rrethit. Më 1986 ishte redaktor në gazetën ‘Drita’, organ i Lidhjes së Shkrimtarëve të Artistëve të Shqipërisë, ku mbuloi kryesisht sektorin e kritikës. Për një kohë të shkurtër, paralelisht, drejtoi gazetën e përjavshme “Kosova”.

Skënder Buçpapaj më 1990 pati rol aktiv në lindjen e pluralizmit politik në Shqipëri. Ai dha ndihmesë të veçantë në themelimin dhe konsolidimin e shtypit pluralist shqiptar. Në fillim të vitit 1991 ka qenë inciator dhe bashkëthemelues i Lidhjes së Pavarur të Gazetarëve të Shqipërisë, më vonë Lidhja e Gazetarëve, i zgjedhur dy herë në kryesinë e kësaj organizate.

Në dhjetor të vitit 1991, Skënder Buçpapaj u emërua zëvendësdrejtor i Përgjithshëm i Radiotelevizionit Shqiptar; ndërsa më 1992 është Drejtor i Përgjithshëm i RTSH, detyrë që e kreu deri në gusht të vitit 1995. Prej atëherë kaloi në diplomaci, në Ministrinë e Jashtme e pastaj në ambasadën e Republikës së Shqipërisë në Bernë, Zvicër, ku mbuloi sektorë të ndryshëm dhe ka qenë edhe i ngarkuar me punë (chargé d’affaires) pranë kësaj ambasade.

Nga viti 1998 filloi në gazetën e përditshme “Bota sot”, kryeredaktor i së cilës ishte për dhjetë vjet rresht. Në atë kohë, kjo gazetë, me redaksinë qëndrore në Zyrih të Zvicrës dhe me redaksi të tjera në Prishtinë, Tiranë, Shkup, Frankfurt e Nju Jork arriti në 200 mijë kopje, tirazh i paparë ndonjëherë në gazetarinë shqiptare.

Nga viti 1991 Skënder Buçpapaj është anëtar i Federatës Ndërkombëtare të Gazetarëve me qendër në Bruksel, Belgjikë. Prej vitit 2000 është po ashtu anëtar i Shoqatës së Gazetarëve APES, me qendër në Gjenevë, i Sindikatës së Gazetarisë Krijuese, me qendër në Zyrih. Është anëtar i kryesisë së Shoqatës së Krijuesve Shqiptarë të Zvicrës e tjerë.

Aktualisht me bashkëshorten e tij, poeten dhe gazetaren Elida Buçpapaj, është botues i portalit Voice Of Albanians (Zëri i Shqiptarëve) www.voal.ch.)

Krijimtarinë e filloi që në shkollën tetëvjeçare, kur botoi edhe krjimet e para në shtypin për fëmijë. Nga vitet 1970 në pothuajse të gjitha të përditshmet dhe periodikët shqiptarë në Shqipëri dhe jashtë vendit botoi poezi, përkthime nga poezia botërore prej italishtes, anglishtes dhe gjermanishtes, shënime për librat, kritika, studime monografike etj. Nga viti 1976 është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë. Ka lëvruar pothuaj të gjitha zhanret e shkrimeve publicistike dhe letrare si dhe ka realizuar shumë dokumentarë televizivë. Ka fituar çmime të ndryshme kombëtare në poezi, kritikë, publicistikë, studime dhe skenarë dokumentarësh. Është përfshirë në antologji të ndryshme të poezisë shqipe. Ka tërhequr vëmendjen e kritikës dhe historiografisë letare në Shqipëri dhe jashtë vendit që me ciklin e parë poetik të botuar në revistën “Nëntori” në janar të vitit 1973.

Skënder Buçpapaj është gjithashtu autor i librave poetikë “Zogu i bjeshkës”, “Poezi”, “Frika nga Atdheu”, “Vetëm të vdekurit pendohen” e tjerë.