Sokol Paja – Page 83 – Dielli

SHQIPONJAT SJELLIN SHKENCËN NË SHQIP

September 2, 2020 by dgreca

Shkruan: Sokol PAJA – DIELLI-

25 MJEKË DHE PUNONJËS SHKENCORË SHQIPTARË BOTIM SPECIAL ANTI-COVID –

Të ndodhur përpara një periudhë të vështirë, ku projeksionet më serioze janë duke dëftuar një rritje potenciale të rasteve në muajt në vazhdim, ekipi Anti-COVID-19 i HEDA Albania , tashmë i zgjeruar me më shumë 25 anëtarë, nga më shumë se 35 institucione, spitale, organizata kërkimore shkencore, akademike, klinike dhe epidemiologjike (brenda dhe jashtë Shqipërisë), sjell për profesionistët shqipfolës të shëndetit për herë të parë një përditësim shkencor të standartit më të lartë dhe me peer-review në shqip, me mbi 50 ilustrime dhe skema sqaruese, tabela, projeksione dhe algoritme klinike, për të mbështetur profesionistët shqifolës të shëndetit. Ky botim vjen me një mesazh të dedikuar nga anëtarja e Komitetit Teknik-Shkencor Anti-COVID-19 të Qeverisë Italiane Prof. Dr. Giovannella Baggio.

STUDIMI “PËRTEJ MUSHKËRISË”

Kjo punë është realizuar pas shqyrtimit të kërkesave që kanë ardhur në adresën tonë gjatë kësaj periudhe 3 mujore dhe pas nëj konsultimi aktiv me anëtarë të personelit shëndetësor shqipfolës. Si rrjedhojë ekipi i zgjeruar Anti-COVID i HEDA Albania, ka realizuar këtë sintetizim të më shumë se 500 hulumtimeve shkencore dhe ka botuar një ‘Përditësim shkencor me temë gjithpërmbledhëse ‘PËRTEJ MUSHKËRISË’: një qasje sistemike e gjithëpërfshirëse për menaxhimin epidemiologjik dhe klinik të COVID-19’. Përtej mushkërisë: Një qasje sistemike e gjithëpërfshirëse për menaxhimin epidemiologjik dhe klinik të COVID-19. Qëllimi i këtij dokumenti është përmbledhja sa më e përshtatshme dhe e saktë e evidencave të disponueshme aktualisht, në mënyrë që t’i vihet në ndihmë dhe në dispozicion profesionistëve dhe asaj pjese të publikut që është e interesuar për informacion e përditësim të detajuar shkencor të bazuar në evidenca. Këtu ofrohen ‘mjete’ praktike për epidemiologjinë, gjurmimin, terapinë, dhe evidencat më të fundit shkencore mbi menaxhimin e pacientit nga burimet më të përshtatshme dhe besueshme, si dhe nga komunikime aktive me profesionistët dhe institucionet ku një pjesë e ekipit të HEDA është duke ushtruar veprimtarinë kërkimore, epidemiologjike apo klinike. Ky dokument është realizuar pa mbështetje financiare të institucioneve nga brenda apo jashtë Shqipërisë. Të gjithë autoret nuk kanë asnjë konflikt interesi. E gjitha është realizuar nga një bashkëpunim i pashembullt i profesionistëve e shkencëtarëve Shqiptar nga e gjithë bota.

STUDIMI I RI

“Përtej mushkërisë: Një qasje sistemike e gjithëpërfshirëse për menaxhimin epidemiologjik dhe klinik të COVID-19”. Ekipi i zgjeruar i HEDA Albania sjell për të gjithë profesionistët shqipfolës përditësimin e 8-të shkencor me një qasje sistemike e gjithëpërfshirëse për menaxhimin epidemiologjik dhe klinik të COVID-19 . Për realizimin e këtij dokumenti janë sintetizuar më shumë se 500 hulumtime shkencore. Ky botim prej 112 faqesh përbëhet nga shtatë elementë integral si vijon: Udhëzues mbi epidemiologjinë dhe klinikën e COVID-19, Konsiderata sistemike patologjike për pacientët me kushte shëndetësore ekzistuese dhe COVID-19, Pasqyra praktike për praktikën epidemiologjike dhe klinike, Konsiderata të terapive aktuale, Përmbledhje të hulumtimeve që konfirmojnë manifestimet sistemike të COVID-19, Ilustrime përmbledhëse në shqip, Vizion për të ardhmen e shëndetit publik në Shqipëri.

KUSH JANË SHKENCËTARËT SHQIPTARË QË PËRGATITËN STUDIMIN

Ekipi i zgjeruar i HEDA Albania që solli për të gjithë profesionistët shqipfolës përditësimin e 8-të shkencor me një qasje sistemike e gjithëpërfshirëse për menaxhimin epidemiologjik dhe klinik të COVID-19 me titull: “Përtej mushkërisë: Një qasje sistemike e gjithëpërfshirëse për menaxhimin epidemiologjik dhe klinik të COVID-19” janë: Erand LLANAJ, MPH, MSc, PhD (c), Denisa BACI, PhD, Aldi PUPULEKU Phd, Julia DARAGJATI PhD, Mirela KUKA PhD, Livia TEPSHI PhD,Teuta MUHOLLARI, MPH, MSc, PhD (c), Ina MEXHITAJ, PhD, Irma KUKA MSc, Aseda TENA MSc, PhD (c), Lisiena HYSENAJ MSc, PhD, Novruz CAUSHAJ MD, MSc, Edvin ZEKAJ MD, Geriolda TOPI MD, PhD (c), Ambra HYSKAJ MPH, MSc, PhD (c), Rigers GJYLI MD, , Hamëz GACAFERI, MD, DPhil (c), Drieda ZAÇE, MD, MSc, PhD (c), Ilda HOXHAJ, MD, MSc, PhD (c), Eriona HETA, MSc, PhD, Meri LUKA MD, Bledi MASATI MD, Nertil PETRO MD, Genada SINANI, PhD, dhe Gentian MUSA,PhD.

PROF. DR. SAMI HAXHIBEQIRI, HISTORIA E VEÇANTË E KIRURGUT TË PARË SHQIPTAR NË ISH-JUGOSLLAVI

September 2, 2020 by dgreca

Nga Sokol PAJA – DIELLI-

Prof. Dr. Ilirijana Haxhibeqiri – Karabdić, Shefe e Kardiokirurgjisë në Qendrën Klinike Universitare të Sarajevës në një rrëfim të ndjerë për të atin e saj.

Prof. Dr. Sami Haxhibeqiri është një ndër personalitetet më të shquara të mjekësisë shqiptare. Sukseset e mjekësisë në Kosovë në përgjithësi, sidomos fushën e kirurgjisë, në veçanti, janë të të lidhura me emrin e tij. Ai ishte njëri ndër themeluesit dhe mësimdhënësit e parë shqiptarë në Kosovë. Kuadri i mesëm dhe i lartë mjeksor është produkt i angazhimit dhe punës profesionale të tij.

Prof.Dr.Sami Haxhibeqiri u lind më 7 qeshor 1933, në Mitrovicë në një familje bujare e arsimdashëse. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, ndërsa shkollimin e mesëm në Prishtinë. Studioi në Fakultetin e Mjekësisë në Universitetin e Shkupit, ku u diplomua në nëntor 1959. Më 7 nëntor të vitit 1965, kreu specializimin nga lëndën e Kirurgjisë së përgjithshme në Beograd. Është kirurgu i parë shqiptar në ish-Jugosllavi. Si specialist i Kirurgjisë së përgjithshme, në vitin 1968, emërohet kryeshef i parë shqiptar i një reparti mjekësor në institucione spitalore në Kosovë. Ishte kryeshefi i parë shqiptar i kirurgjisë në spitalin e përgjithshëm të Mitrovicës. Në vitin shkollor 1963/64, kur u hap paralelja e parë me mësim në gjuhën shqipe në Shkollën e Mesme për Infermierë, Dr. Sami Haxhibeqiri emërohet edhe mësimdhënës, ku ligjëron disa lëndë profesionale si: Anatomi, Fiziologji, Patologji, Patofiziologji, Interno, Kirurgji. Në këtë institucion të mesëm arsimor ka punuar disa vite me radhë. Për arsye të vullnetit të pashoq dhe dëshirës për aftësim të mëtejshëm profesional në Kirurgjinë Torakale, shkon për specializim në Kamenicë të Sremit, ku gjatë viteve 1968-1970 punoi me profesorët me të shquar të ish-Jugosllavise: Prof. Dr. Ivan Fajgel, Doc. Ervin Ginsberg etj. Vlen të theksojmë se në spitalin e Kamenicës së Sremit Dr. Sami Haxhibeqiri ishte i pari shqiptar, i cili ka bërë operacion të suksesshëm në zemër të hapur. Aftësimin profesional në këtë fushë e vazhdoi në Akademinë Ushtarake – VMA në Beograd tek Akademiku i mirënjohur Prof. dr. Isidor Papa. Në 1972, kreu specializimin e dytë, atë të Kirurgjisë Torakale dhe bëhet Kirurgu i Parë shqiptar në fushën e Kirurgjisë Torakale në ish-Jugosllavi. Njëkohësisht ishte në timin e parë të kirurgëve të cilët operonin zemrën në ish-Jugosllavi. Në vitin 1970 zgjidhet si ligjërues në Fakultetin e Mjekësisë në Prishtinë dhe është një ndër themeluesit e Universitetit të Prishtinës-Fakultetit të Mjekësisë. Në vitin 1973, emërohet drejtor i Spitalit Rajonal të Mitrovicës. Siç theksuam më lart, që nga paslufta (1945), ishte drejtori i parë shqiptar në një institucioni shëndetësor. Deri në vitin 1980, sa ishte drejtues i Spitalit të Mitrovicës, në saje të angazhimit të pashoq, struktura e punonjësve ka ndryshuar, pra u rrit dukshëm numri i punonjësve shqiptarë në këtë institucion (mjekë, motra medicinave etj.). Gjatë kësaj periudhe Prof. Dr. Samiu krijoi plejadën e parë të kirugëve shqiptarë që kanë kryer Fakultetin e Mjekësisë në Prishtinë duke ju dhënë specializime dhe duke i aftësuar profesionalisht. Gjatë kohës sa ka punuar si kirurg dhe pedagog, ka publikuar mbi 45 punime profesionale-shkencore në vend dhe në botë, ishte laureat i shpërblimeve më të larta shtetërore nga presidenti Josip Broz Tito, ku ka përfaqësuar Kosovën në kongreset e kirurgjisë në nivel ndërkombëtar me kumtesa shkencore nga fusha i kirurgjisë së përgjithshme edhe asaj torakale, si: në Moskë, në Zhenevë, në Paris, në San Francisko, në Pekin, në Tokio, në Amsterdam, në Honolulu etj. Në vitin 1989, Dr. Sami Haxhibeqiri ishte njëri ndër nënshkruesit e peticionit të 215 intelektualëve shqiptarë të Kosovës. Në vitit 1990, u përjashtua nga puna- Klinika per Kirurgji Torakale si i pari punonjës i Qëndrës Klinike Universitare në Prishtinë. Gjatë periudhës që ka punuar në Shkollën e Mesme të Mjekësisë në Mitrovicë kanë diplomuar qindra maturante (infermieri e mami), ndërsa gjatë punës si profesor në Fakultetin e Mjekësisë në Prishtinë, 1127 studentë, përkatësisht mjekë, e kanë dhënë para tij provimin nga lëndën e kirurgjisë. Si mësimdhënës në Fakultetin e Mjekësisë në Prishtinë, ai ka lënë gjurmë të pashlyeshme dhe shumë të thella. Shumë suksese në këto institucione janë të lidhura me emrin e tij. Prof.Dr.Sami Haxhibeqiri ka dhënë ndihmën e tij profesionale, kombëtare, humanitare e patriotike në të gjithë Kosovën. Ishte i pari specialist kirurg që shkoi në Drenicë dhe Shalë të Bajgorës për ta ndihmuar popullatën, duke iu ofruar shërbime mjekësore atyre dhe ushtarëve të UÇK-së. Prof. Dr. Sami Haxhibeqiri ishte fitues i shumë dekoratave, medaljeve dhe mirënjohjeve në nivel federativ për kontribut të dhënë shkencës dhe shëndetësisë në ish-Jugosllavi. Pas vdekjes Fakulteti i Mjekësisë në Prishtinë ka themeluar çmimin për Etikë Mjekësore që mban emrin e tij. Kuvendi Komunal i Mitrovicës disa herë e ka dekoruar me mirënjohje për veprën jetësore të tij. Është vendosur pllaka në vendin ku gjatë viteve ’90 ishte themeluar dhe ka vepruar ordinanca popullore“Dr. Sami Haxhibeqiri”. Spitali Rajonal i Mitrovicës është pagëzuar me emrin e këtij kirurgu të mirënjohur, kirurgut të parë shqiptar të Kosovës, të pishtarit të mjekësisë kosovare “Dr. Sami Haxhibeqiri”, të mësimdhënësit të devotshëm të arsimit të mesëm e universitar në Kosovë. Prof. Dr. Sami Haxhibeqiri për kontributin e tij të vyer për kombin shqiptar është shpallur edhe Deshmor i Kombit.

NGA GJERMANIA FLET PER DIELLI DR.ERMAL XHAHO

September 1, 2020 by dgreca

Dr. Ermal Xhaho mjek specialist Otorinolaringolog dhe kirurgji plastike/estetike të fytyrës rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, Gjermaninë në përballje me Covid-19 dhe pasojat në ekonomi, turizëm dhe shëndetin mendor të popullsisë. Ndër të tjera Dr. Ermali analizon edhe sfidën e Shqipërisë përballë pandemisë globale.

Me Dr. Ermal Xhaho bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

SHQIPËRIA DHE BETEJA NDAJ COVID SIPAS DR.ERMAL XHAHO

Shqipëria ka qenë ndër vendet më të kujdesshme përsa i përket masave të marra në fillim edhe pse këto masa nuk ishin shumë demokratike. Me shifrat në rritje mendoj se tashmë po bëhet përsëri një problem global. Një trend në rritje po vërejmë kudo. Shqipëria kapi dy ekstreme, masa drastike për karantinen dhe “harresën“ e përmbajtjes të masave në ditët e sotme. Por gjithësesi nuk është e drejtë të hedhim sytë nga Shqipëria gjithmon me fjalët gabime apo të qënit kritik ndaj saj. Mendoj që komiteti i eksperteve u referohet sugjerimeve globale dhe nuk mund të flas për një gabim, përkundrazi i përgëzoj të gjithë stafin shëndetësor që pavarsisht kushteve apo vështiresive në sistem, ja kanë arritur të shmangin kolapsin. Ndjehem krenar dhe shumë i lumtur për arritjet e tyre.

COVID-19 NË GJERMANI, SHQIPTARËT NË DUSELDORF

Përsa i përket situatës në Gjermani nuk do ndalem shumë sepse tashmë siç ju kanë informuar dhe kolegët e mi në Gjermani gjendja është e qetë, pavarësisht kësaj të qënit “standby“ tashmë të shoqëron në rutinën e përditshme. Kujdesi i qytetarit ngelet gjithnjë i lartë. Shifrat e infeksioneve të reja në Düsseldorf në krahasim me qytetet e tjera të mëdha në Gjermani nuk janë heterogjene dhe variojnë çdo javë. Për shkak të situatës dhe mungesës së mbledhjeve të unioneve të ndryshme edhe informacionet brenda komuniteteve janë të pakta. Ndërsa nga ana e statistikave nuk kemi statistika të mirëfillta për komunitete të caktuara. Nga eksperienca ime, komuniteti shqiptar këtu nuk ka pasur rritje të infeksioneve të reja, theksoj këtu që ndër të infektuarit mes shqiptarëve ka pasur kryesisht brenda stafit mjekësor që statistikisht shpjegohet me ekspozicionin e lartë ndaj virusit në punë sesa përkatësisht me komunitetin.

PASOJAT E COVID NË EKONOMINË, TURIZMIN DHE SHËNDETIN MENDOR NË GJERMANI

Pandemia si në çdo vend të botës ka dhënë dhe në shtete shumë të fuqishme ekonomike pasoja të rënda. Një numër i konsiderueshem biznesesh ka zgjatur oraret me punë të pjesshme deri në fund të vitit madje deri në 2021. Ecuria stabile e tregut imobiliar pritet të ketë luhatje brenda muajve në vazhdim. Liria dhe kontakti social është çelësi kryesor i shëndetit mendor. Duke ditur që ekzistojnë ende frika dhe kufizimet, preket edhe shëndeti mendor. Gjermaninë e karakterizon puna dhe udhëtimet ndërkombëtare në kohën e lirë. Paralajmërimi për udhëtime ka ulur ndjeshëm udhëtimet jashtë vendit, ndërsa në anën tjetër kemi një rritje të turizmit sidomos në Gjermaninë veriore. Mobiliteti në krahasim me vitin e kaluar është ende më i vogël por shpejtësia e rikuperimit është më e lartë. Megjithatë të dhënat kartografike nuk janë homogjene në të gjithë Gjermaninë.

BETEJA NDAJ COVID-19 DHE PËRJETIMET SI MJEK NË FRONTIN E SË KEQES

Si kundër pandemitë e SARS-CoV 2003 dhe MERS-CoV 2012 ky virus është më infeksioz dhe replikohet jashtëzakonisht mirë në fyt dhe në hundë. Ndërkohë që gripi sezonal ka vdekshmërine 0,1-0,2%, COVID-19 arrin sipas të dhënave të deritanishme 0,8%. Siç e kam përmendur më parë, doktoret Otorinolaringologë për shkak të llojit të egzaminimit fizik (hundë, gojë, fyt) kanë një ekspozim shumë të lartë ndaj Coronavirusit dhe paraqesin rrezik serioz ndaj infeksionit. Sidomos egzaminimi me endoskop ndodh në vendin më të lartë të replikimit të virusit. Një egzaminim i tillë shpesh shoqërohet dhe me një reflex kollitjeje. Një simptomë shumë interesante për mjekët ORL është çregullimi i nuhatjes. Pra një pacient pa simptoma të tjera dhe çregullim nuhatjeje papritmas është pacient i mundshëm i infektuar. Edhe spektri i operacioneve ka një rrezik shumë të lartë. Përsa i përket operacioneve plastike/estetike të planifikueshme numri është ulur ndjeshëm. Ka qenë thelbësore për ne të tregohemi të përgjegjshëm që të minimizojmë sa të mundemi përhapjen e virusit.

MESAZHI PËR LEXUESIT E DIELLIT DHE DIASPORËN NË USA

Si fillim përshëndes diasporën dhe veçanërisht lexuesit e gazetës “Dielli” dhe një mirënjohje për punën tuaj intensive në këtë kohë pandemie. Jam krenar që kjo situatë na ka njohur me arritjet e shqiptarëve në të gjithë botën dhe gjithësecili ka dhënë kontributin maksimal në mënyrën e vet. Mesazhi im për lexuesit e gazetës “Dielli“ dhe diasporën në USA është që të vazhdojmë të mos jemi egoistë, të informohemi sa më shumë dhe të fokusohemi në fakte dhe jo në teori konspirative. Përgjegjësia dhe solidariteti na takon të gjithëve. Me ruajtjen e distancimit social, me masat higjenike dhe mbajtjen e maskave ne fitojmë kohë dhe njohuri. Mos të harrojmë që deri tani në këtë betejë kjo është arma jonë më e fuqishme kundër virusit.

KUSH ËSHTË DR. ERMAL XHAHO

Dr. Ermal Xhaho është mjek specialist Otorinolaringolog dhe kirurgji plastike/estetike të fytyrës. Studimet e larta i ka kryer në Gjermani në “Friedrich Ëilhelm Universität” në Bonn dhe jeton në Gjermani që prej vitit 2005. Pas diplomimit ka punuar si mjek ORL në Spitalin Universitar Ëitten Herdecke “St. Joseph” në Hagen dhe që prej vitit 2017 në “Schön Klinik” në Düsseldorf. Krahas punëve të shumta vullnetare gjatë studimeve dhe përfaqësues i komitetit të huaj në parlamentin studentor, është drejtues i shoqatës së mjekeve shqiptarë në Gjermani për Landin e Nordrhein-Ëestfalen.

DOM ALEKSANDËR SIRDANI, PËRKUJTIM NË 72 VJETORIN E MASAKRËS SË KOPLIKUT

August 31, 2020 by dgreca

Shkruan: Sokol PAJA – DIELLI-

Regjimi komunist shqiptar ndaj klerit fetar dhe sidomos ndaj klerit katolik kreu krime çnjerëzore, të padëgjuara më parë në histori. Mbytja për së gjalli në gropën e banjos së Dom Aleksandër Sirdanin prej kriminelëve komunistë përbën një nga krimet më të shëmtuara të ndodhura përgjatë regjimit komunist në Shqipëri. Në kohën kur diktatura komuniste kishte mësyrë në veri për nënshtrimin e kundërshtarëve të regjimit, klerit, familjeve të mëdha dhe çdo individi që nuk pajtohej me regjimin monist, në qytetin e Koplikut në Malësinë e Madhe ndodh një terror mbi popullsinë civile dhe krim i shumëfishtë. Përgjatë muajit 28 korrikut -29 gushtit të vitit 1948, në kryeqëndrën e Malësisë u masakruan, u rrahën, u vranë dhe u torturuan 56 burra e gra , dhe u vranë pa gjyq katër burra me emër dhe ndikim të veçantë në Malësi : Taro Keqi, Nikë Mark Rexha, Dom Aleksander Sirdani dhe Dom Pjetër Çuni. Kjo masakër e dhunshme u krye prej komunistëve në hetuesinë e Koplikut. Fatin më të keq e pësoi Dom Aleksandër Sirdani që i rrahur e torturuar për vdekje, u mbyt prej komunistëve në gropën septike, kur ende ishte gjallë. Dom Aleksander Sirdani është një ndër emrat më të spikatur të klerit katolik në vitet 30’. Prifti Jezuit ishte poet, folklorist, etnograf e publicist. Pas studimeve në kolegjin Saverian vijon studimet në Austrí, në Insbruk. Meshën e parë i shuguruar si meshtar e zhvilloi më 24 prill 1916. Dom Aleksander Sirdani shërbeu si famullitar në Famullinë e Shkrelit në fshatrat si Reç, Shkrel, Bogë, Dedaj, Bzhetë dhe fshatrat përreth. Përveç misionit të tij fetar si çdo prift katolik, Dom Aleksander Sirdani u kujdes edhe për kulturën dhe trashëgiminë etnografike të popullsisë ku shërbente si prift duke shkruar për legjendat, mitet, përrallat, fjalët e urta, traditat deri tek bestytnitë e lashta që haseshin në fshatrat e Malësisë së Madhe. Vrasja e Dom Aleksander Sirdanit ishte e përllogaritur prej komunistëve. Erdhi pikërisht në një kohë kur regjimi diktatorial po likujdonte kokat kryesore të fesë në Shqipëri dhe kur po ndryshonte statutin fetar të Klerit Katolik, duke e shkëputur përgjithmonë nga Vatikani dhe duke e vendosur nën diktatin e regjimit komunist shqiptar. Pasi shkatërruan kuvendet fetare, mbyllën shtypshkronjat, shkollat fetare, konfiskuan qëndrat e botimeve mediatike dhe letrare, pasi arrestuan udhëheqësit kryesorë dhe strukturat drejtuese të fesë në Shqipëri, komunistët kaluan në ekzekutimin e priftërinjve nëpër fshatrat e largët në veri të Shqipërisë. Synimi i komunistëve ishte i qartë: zhdukje totale të institucioneve fetare dhe ideologjisë fetare. Dhuna, terrori, përndjekja dhe vrasjet e pamëshirshme ishin panorama që shoqëroi qeverisjen dhe qasjen e komunistëve shqiptarë ndaj kundërshtarëve. Me datë 26 korrik 1948 Dom Dom Aleksander Sirdani pasi çoi meshën e së dielës në famullinë e tij në Bogë ku kritikoi ashpër komunistët dhe raprezaljet e tyre sidomos në Veriun e Shqipërisë, një ditë më vonë arrestohet dhe dhunohet përgjatë gjithë rrugës nga Boga deri në Hetuesi në Koplik ku mbërriti i copëtuar prej dhunës shtazrake. Dëshmitari i vdekjes së tij At Anton Luli ka dëshmuar se pasi komunistët e rrahën për vdekje duke e shpërfytyruar, në grahmat e fundit të jetës, kishte kërkuar ujë për të pirë, ndërkohë që komunistët në shenjë hakmarrje primitive e mbyten të gjallë në gropën septike të hetuesisë. Veprat kryesore letrare të Dom Aleksander Sirdanit ishin: “Shqyptari i vogël”, “Kallxime popullore”, “Fjalë ari”, “Legjenda e gjethes së purrinit”, “Frati i ri” etj. Dom Aleksander Sirdani në vitet 30 ishte një zë shumë i fuqishëm në shtypin fetar të kohës si Leka dhe Hylli i Dritës. Pas një procesi të gjatë kanonik, Dom Aleksandër Sirdani sëbashku me martirë të tjerë të fesë katolike në Shqipëri, u shpall i lum nga Vatikani më 5 nëntor 2016. Vrasja shtazarake e Dom Aleksander Sirdanit është një ngjarje e dhimbshme e tmerrit dhe ferrit që përjetoi mbi kurriz kleri fetar në Shqipëri për gjysmë shekull. Komunistët bënë hakmarrjen dhe raprezaljen më të tmerrshme sidomos mbi klerin katolik pasi ishin Klerikë të shkolluar në universitetet më të mira në perëndim, ndërsa komunistët ishin injorantë përballë tyre, se ideologjia fetare nuk përputhej me ideologjinë komuniste, se komunistët ishin armiq të betuar të religjozëve të shuguruar. Vrasja e Dom Aleksander Sirdanit përbën një faqe turpi shtazarak ndaj një patrioti, kleriku, letrari e shqiptari të madh.

FLET NGA SUEDIA EKSKLUZIVISHT PËR DIELLIN DR.PERPARIM CERRI

July 31, 2020 by dgreca

SHQIPTARËT NË SUEDI DHE BETEJA E SHTETIT SKANDINAV NDAJ COVID-19

Dr. Perparim Cerri mjek në Spitalin Universitar të Skånes në Malmö rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, rreth menaxhimit të pandemisë globale në Suedi. Me Dr. Perparim Cerri bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

SHQIPËRIA NË SYRIN TUAJ, ÇʼPO NDODH REALISHT?

Situatën në Shqipëri e kam ndjekur me vëmendje që në fillimet e pandemisë, pa u regjistruar pacienti zero, madje pa u shpallur nga Organizata Botërore e Shëndetësisë si pandemi. Atëherë kur Italia fqinje po përballej me një numër të frikshëm rastesh dhe arritja në Shqipëri e virusit ishte çështje ditësh, e pashmangshme, për veçoritë e marrëdhënieve që kemi ne me Italinë. Atëherë në Suedi u regjistruan rastet e para të disa turistëve që kishin qenë për ski në Italinë e veriut. Habia qëndronte që përse akoma Shqipëria s’po regjistronte pacientin zero edhe pse komunikimi socio-ekonomik me Italinë nuk ishte ndaluar. Unë mendoj që pacientin zero Shqipëria e ka pasur javë më parë se ai që u regjistrua ne fillim të Marsit. Gjurmimi dhe diagnostikimi i rasteve ishte i vështirë sepse virusi ka thuajse të njëjtat simptoma me viruset stinore që janë të zakonshëm në atë periudhe. Shqipëria ndoqi një strategji sikurse pjesa më e madhe e vendeve të Europës. Izolimi total ishte traumatik për popullsinë tonë. Si në këndvështrimin ekonomik ashtu edhe në atë socio-psikologjik, pasojat e të cilit mendoj që do i vuajmë për një kohë të gjatë. Ishte i domosdoshëm për vetë specifitetin që kemi ne si popullsi që nuk i respektojmë me rigorozitet rregullat higjeno-sanitare dhe distancimit fizik dhe ajo çka është më e rëndësishme fakti që ne nuk kemi kapacitete të mjaftueshme shëndetësore për të përballuar një fluks pacientësh që mund të shkonte me mijëra dhe mund ta çonte sistemin shëndetësor në kolaps. Dua të theksoj që Shqipëria ka numrin më të ulët të shtretërve dhe të mjekëve për banor në rajon. Pra përballja me një strategji ndryshe siç bëri Suedia do të ishte katastrofike për vendin tonë. Karantinimi në momentin e duhur i popullsisë bëri që të kemi dhe një rezultat pozitiv nëse mund të shprehemi kështu duke shënuar numrin më të vogël të humbjeve të jetëve në rajon. Në përgjithësi menaxhimi i situatës gjatë periudhës së karantinimit është për tu vlerësuar, por mendimi im është që hapja duhej të fillohej të bëhej më parë dhe në mënyrë graduale dhe jo me ato fashat e orareve që shpesh ishin qesharake.

Përsa i përket situatës së tanishme dua të them që një situatë e tillë pritej pas izolimit. Është epidemiologjikisht dhe statistikisht e justifikueshme. Por dua të theksoj që në kushtet e Shqipërisë nëse vazhdohet me këtë ritëm do rrezikojmë shumë sepse siç e thamë më lart kapacitetet trajtuese tona janë tepër të ulta. Nuk mund të frenosh përhapjen dhe nuk mund të izolosh popullsinë pafundësisht. Ajo që unë mendoj që duhet të bëjnë autoritetet ose më saktë duhej planifikuar para hapjes janë masat që duhet të merreshin për shtresën më vulnerabër që janë mosha e tretë dhe ata me sëmundje kronike, duke i ekspozuar sa më pak nëpërmjet lehtësive që mund ti krijosh kësaj shtrese për të marrë shërbimet e përditëshme të domosdoshme. Infektimi i personelit mjeksor në QSUT duhej të reduktohej sa më shumë nëpërmjet masave më të rrepta të pranimit të qytetarëve dhe familjarëve të tyre që marrin shërbim spitalor. Numri i testeve duhet të jetë më i lartë për arsye që të krijohet një panoramë më e mirë epidemiologjike ku të kemi mundësinë jo vetëm të gjurmimit dhe parandalimit por edhe mundësinë e parashikimit më të qartë të situatës në vazdim. Kontrolli rigoroz dhe shtimi i mjeteve të transportit publik, higjena, respektimi i distancimit fizik dhe mbajtja e maskave në mënyrën e duhur gjithmonë kur distancimi fizik nuk është i mundur janë pikat kryesore. Duhet të bëhet kontroll i rreptë i bizneseve sidomos fasoneritë, gjithashtu tani në periudhën e turizmit kontroll i rreptë higjeno sanitar i hoteleve, bareve, restoranteve dhe i ambjenteve të tjera që pushuesit frekuentojnë më shumë në këtë periudhë të vitit.

COVID-19 NJË VIRUS ME SHUMË TË PANJOHURA

Unë mund të jap një panoramë të përgjithshme kryesisht në aspektin klinik. Di të them që është një virus me shumë të panjohura për të gjithë sferën e shkencëtarëve dhe klinicistëve në të gjithë botën. Bota pret në mënyrë të dëshpëruar fundin e pandemisë Covid-19. Pandemia vazhdon të ketë ndikim katastrofik mbi ekonominë globale, sistemin shëndetësor dhe cilësinë e jetës së njerëzve. Deri më tani asnjë provë bindëse nuk ka konfirmuar terapi të përshtatshme për trajtimin e virusit, madje shumë terapi janë bërë në mënyrë empirike, pa asnjë qasje shkencore. Spekullime të shumta janë bërë në lidhje me trajtimin medikamentoz, ku shpesh herë është përfshirë në mënyrë të pakuptimtë edhe politika. Marr shkas këtu nga deklaratat e presidentit Trump në lidhje me një preparat që e prezantoi si fitore ndaj Covid-19 por që në realitet nuk ka asnjë bazë shkencore si terapi kundra Covid -19 dhe me efekte anësore të shumta, kryesisht tek të sëmurët kardiopatë. Mjekimi sot në të gjithë botën ka marrë trajta të shumta dhe shpesh është specifik për pacientë të ndryshëm. Po studiohet shumë në lidhje me virusin sidomos në aspektin e imunizimit nëpërmjet vaksinës. Është një virus i ri, me shumë pikpyetje në disa aspekte dhe kryesisht në mënyrën si vepron nga ana fispatologjike, reagimi ndaj virusit i grupmoshave të caktuara si edhe tek pacientët me patologji të ndryshme, imunizimi që le ky virus pasi pacienti shërohet ose e kalon ne mënyrë asimptomatike. Në lidhje me këtë të fundit dua të theksoj që është bërë një studim në një nga universitetet më të mëdha në Suedi ku konkludohet që imunizimi pas prekjes nga virusi mund te jetë i formave të ndryshme, e thënë ndryshe, ka përgjigje të ndryshme imunitare duke përfshirë lloje të ndryshme të qelizave të sistemit imun. Vaksinimi është një pikëpyetje e madhe sot edhe nëse së shpejti njerëzimi do ta ketë një të tillë. Nuk dihet nëse nëpërmjet saj do të arrihet imunizimi afatgjatë, përfitimet dhe risqet që ajo do të ketë. Shumë kompani janë hedhur në një garë të ethshme për arritjen e një vaksine, ku shpesh nëpër media spekullohet që vaksina është në prag të zbulimit ose e kemi një të tillë tashmë. Unë mendoj që do të duhet shumë kohë deri në arritjen e nje vaksine me efektivitet 100%.Si përfundim dua te them që bota duhet të mësojë të bashkëjetojë me Covid-19.

SITUATA E KOMUNITETIT SHQIPTAR NË SUEDI

Numri i Shqiptarëve që jetojnë në Suedi arrin në shifrat nga 50 000 – 60 000 dhe janë kryesisht Shqiptarë të ardhur nga Kosova, Maqedonia e veriut, Mali i zi dhe së fundmi po shtohet edhe numri i Shqiptarëve brënda trojeve. Shqiptarët janë integruar më së miri në shoqërinë Suedeze. Nuk janë të paktë ata që janë personazhe të njohur të botës së artit, politikës, sportit, shkences dhe në shumë sfera të tjera të jetës suedeze. Përsa i përket Covid-19 në Suedi nuk është bërë një studim në bazë të etnive dhe nuk mund të them që Shqiptarët këtu mund të kenë një statistikë përsa i përket prekjes nga Covid-19. Por si pjesa tjetër e popullsisë edhe nga Shqiptarët ka të prekur nga Covid-19 dhe që janë hospitalizuar për arsye të komplikacioneve që kanë shfaqur. Por me sa informacion kam unë në regjionin ku unë jetoj nuk ka pasur humbje jete për shkak të virusit tek Shqiptarët. Por kjo nuk përjashtohet të ketë ndodhur në regjione të tjera më të mëdha ku përqindja e të prekurve me Covid është më e lartë dhe ku numri i Shqiptarëve është më i madh. Dua të theksoj që pjesa më e madhe e shqiptarëve këtu i përkasin grupmoshës relativisht të re 25-55 vjec dhe si e tillë risku për komplikacione në këtë grup moshë është më i ulët.

COVID-19, PASOJAT NË EKONOMI DHE SHËNDETIN MENDOR

Edhe pse Suedia ndoqi një qasje ndryshe nga bota në lidhje me Covid-19 duke qënë totalisht e hapur dhe vetëm me masa sensibilizuese për popullsinë dhe me tendencën që mos ta privonte përditshmërinë në nivele të ndryshme si në sferën socio-kulturore ashtu edhe në atë ekonomike, pandemia sërish i ka prishur ekuilibrat socio-ekonomikë. Frika dhe ankthi janë të pranishëm kryesisht tek grupmosha e tretë që ka patur edhe numrin më të lartë të vdekjeve. Aktualisht autoritetet Suedeze po i japin prioritet kësaj grupmoshe sepse në fillimet e pandemisë nuk u menaxhua siç duhet situata në lidhje me këtë grupmoshë. Shumë shtëpi të moshuarish u bënë vatra të infeksionit dhe humbjet më të mëdha të jetëve Suedia i kishte pikërisht këtu. Qasja ndryshe që pati Suedia ndaj pandemisë bëri që suedezëve tu privohej udhëtimi në një numër të madh shtetesh, përfshirë këtu edhe nga fqinjët e tyre danezë dhe norvegjezë. Të shumtë janë ata që nuk mund të udhëtojnë jo vetëm për pushime por edhe për arsye të tjera. Kjo situatë ka ndikim të fortë psikologjik tek një popullsi ku 80 % e tyre udhëtojnë në vende të ndryshme të botës për të pushuar. Dua të theksoj që kjo ka ndikuar shumë te komuniteti shqiptar këtu. Shumica e shqipëtarëve kanë anulluar vizitat për në vendlindjet e tyre, qoftë për të takuar të afërmit apo edhe për të kaluar pushimet atje. Përsa i përket sferës ekonomike specialistët shprehen që çfarëdo politike të ndjekë Suedia ndikimi i pandemisë në nivel global, dukshëm influencon edhe në ekonominë suedeze. Sipas shifrave zyrtare papunësia në Suedi ka arritur në 9% dhe pritet të ketë rritje dhe kjo është alarmante sipas autoriteteve. Shumë po humbin vendet e punës dhe shumë biznese janë në prag falimentimi. Shifrat e fundit flasin për raportim falimentimi të 40 000 bizneseve të vogla. Shteti ka përgatitur paketa subvencionimi për bizneset por kjo po has vështirësi dhe sipas specialistëve nuk i shpëton nga falimenti.

MODELI SUEDEZ DHE MENAXHIMI I RASTEVE

Si në çdo vend të botës edhe në Suedi pati momente ku sistemi shëndetësor përjetoi frikën e mbingarkesës për shkak të fluksit të shtuar të pacientëve. Suedia ishte më e rrezikuar sepse nuk ndoqi shembullin e karantinimit siç bëri gjithë Europa. Sistemi shëndetësor në këtë situatë funksionoi sinkron në të gjitha hallkat dhe po e përballon shumë mirë situatën. Hallka kryesore spitalore në këtë situatë padyshim që është departamenti i urgjences. Është përballja e parë me pacientin, të infektuar ose jo. Me ardhjen e pacientit në urgjence pasi ka kaluar disa filtra parahospitalore siç janë kontaktet 24 orë me ekipet e ngritura enkas për identifikimin dhe ndjekjen, menjëherë fillon triazhimi i tij që do të thotë bëhet vlerësimi dhe vendoset prioriteti që do të marrë në varësi të simptomave që paraqet i sëmuri. Ne të gjitha urgjencat spitalore dhe në klinikat që funksionojnë pasdite dhe në fundjavë janë ngritur çadra triazhimi dhe pacienti kalon disa filtra drejt hospitalizimit, observimit ose dërgimit në shtëpi. Mjekët dhe personeli i urgjences përballen me nje risk të lartë kontamimi dhe janë të shpeshta rastet kur personeli mjekësor është infektuar. Rastet që dyshohen për Covid-19 menjëherë izolohen dhe ndiqet protokolli strikt i observimit dhe pas testimit pozitiv hospitalizohen në pavionet Covid ose nëse parametrat jetësorë janë stabël dhe pacienti nuk plotëson kriteret e hospitalizimit dërgohet në shtëpi me rekomandimet përkatëse dhe bëhet ndjekja në kushtet e izolimit të plotë në shtëpi. Pacientët që kanë numrin më të madh të hospitalizimeve dhe të komplikacioneve janë pacientët me sëmundje kronike. Për çdo sëmundje kronike janë marrë masa që pavionet përkatëse të kenë qëndrat e tyre Covid. Fatkeqësisht kjo është shtresa më vulnerabël dhe me përqindjen më të lartë të vdekjeve.

MESAZHI JUAJ PËR LEXUESIT E DIELLIT DHE DIASPORËN NË USA

Në radhë të parë do të doja ti përshëndesja të gjithë shqiptarët e diasporës kudo që ndodhen, dhe në veçanti lexuesit e gazetës Dielli. Ju faleminderit që me anë të shkrimeve tuaja na afroni dhe na jepni mundësinë te njohim njëri-tjetrin. Është kënaqësi dhe krenari njëkohësisht të lexosh për arritjet e Shqiptarëve kudo në botë. Në këto kohë të vështira pandemie, mesazhi im për shqiptarët e diasporës në USA është që përveç se të respektojnë me përpikmeri masat e nxjerra nga autoritetet shëndetësore (higjenën, distancimin social dhe maskat), të tregojnë sa më shumë solidaritet me njëri-tjetrin. Kjo periudhë, përveç frikës dhe ankthit, ka nxitur tek shumë persona edhe shfaqjen e depresionit dhe ndjenjës së të qënit i braktisur për vetë situatën e krijuar të izolimit dhe distancimit, veçanërisht tek moshat e treta të cilët jetojnë vetëm. Le të ruajmë fizikisht distancën, por moralisht dhe shpirtërisht të jemi pranë njeri-tjetrit me anë të telefonit, mesazheve, email-eve etj. Të tregojnë mungesë egoizmi, pasi duhet të mendojnë jo vetem për veten, por të mendojnë dhe të mbrojnë ata që janë më të dobët e më të riskuar. Të zbatojnë me përpikmëri rregullat e higjenës dhe distancimit fizik, kjo është jo vetëm për tu mbrojtur nga virusi por mbi të gjitha për të prishur zinxhirin e transmetimit, në mënyrë që të shpëtojmë sa më shpejt të jetë e mundur prej pandemisë covidiane.

KUSH ËSHTË DOKTOR PËRPARIM CERRI

Dr. Perparim Cerri ka përfunduar studimet ne degën e Mjekësisë së Përgjithshme në Fakultetin e Mjekësisë, Universiteti i Tiranës në 2004. Ka punuar si mjek i përgjithshëm deri në vitin 2010. Më pas është specializuar në fushën e Mjekësisë së Urgjencës (2015). Ka punuar si mjek në Urgjencën e Sëmundjeve të Brëndëshme në QSUT deri në vitin 2017, ku më pas është zhvendosur në Suedi për të kryer fillimisht një post-specializim në Spitalin Universitar të Skånes, ku edhe vazhdon aktualisht të punojë. Ka kryer disa trajnime afatgjata ndërkombëtare në lidhje me mjekësinë e urgjencës. Gjithashtu, Dr. Perparimi ka marrë pjesë në trajnimin e personelit mjekesor në të gjithë Shqipërinë per Basic Life Support (BLS) dhe Advanced Cardiac Life Support (ACLS). Ka punuar si pedagog i lëndës së Mjekësisë së Urgjencës në Fakultetin e Mjekësisë Tiranë dhe aktualisht punon në Spitalin Universitar të Skånes në Malmö si dhe është i përfshirë në fushen e kërkimit shkencor në Universitetin e Lundit ku investigon rolin e enzimes Cyr61 ne prognozën dhe ndjekjen e pacientëve me sëmundje endokrinologjike. Dr. Cerri është i martuar dhe ka një vajzë 3-vjeçare.