Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

SHQIPTARËT NË PORTUGALI DHE BETEJA E SHTETIT IBERIK NDAJ COVID-19

by

Altin Ndrio doktor në Spitalin “Centro Hospitalar Universitário de São João” në Porto, Portugali, rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, betejën e shtetit portugez ndaj covid-19 dhe gjëndjen në shtetin iberik. Me Dr. Altin Ndrion, bisedoi gazetari Sokol PAJA.

SITUATA E COVID-19 NË PORTUGALI

Deri në ditën e sotme statistikat në Portugali tregojnë më shumë se 39392 raste positive që nga fillimi i pandemisë, si dhe 1534 viktima. Të shëruar janë mbi 25550 persona. Në 24 orët e fundit kemi patur 259 raste të reja dhe 4 viktima. Në fakt në fillimin e pandemisë masat që u morën këtu treguan efektshmeri të lartë. Masat ishin: përdorimi i maskës sidomos në ambjente të mbyllura, ndalimi i grumbullimit të personave si dhe distancimi midis  njerëzve, larja dhe dezinfektimi më i shpeshtë i duarve, higjienizimi i ambjenteve të punës dhe perreth, ashtu sikurse izolimi dhe diagnostikimi i personave të infektuar, për të parandaluar përhapjen e virusit. Këto masa bënë që situata të kontrollohej sa më mirë. Për këtë Portugalia merrej si shembull nga vendet e tjera të Bashkimit Europian si një nga vendet me numrin më të ulët të të prekurve për një milion banorë. Që nga fillimi i muajit qershor filloi hapja graduale e aktiviteteve në fushat e ndryshme. Në këto momente që kur filloi lehtësimi i masave dhe rikthimi gradual në normalitet, duket se kontrolli i situatës ka dalë nga duart, duke treguar një rritje të konsiderueshme të rasteve të reja. Kjo do të bëjë që të ketë kthim mbapa.

VAKSINA ANTI-COVID, AFËR DHE LARG

Përsa i përket prodhimit të një vaksine të efektshme në parandalimin e infeksionit nga virusi sars-cov2, për memdimin tim në këto momente, është herët të themi nëse bota po has vështirësi apo jo. Që nga zbulimi i virusit për herë të parë në Kinë dhe me përhapjen e tij në të gjithë botën, nga studimet gjenetike që janë bërë, tregojnë se ai ka pësuar më shumë se 170  ndryshime (mutacione) në strukturën e tij. Kjo gjë e vështirëson akoma me shumë prodhimin e një vaksine të vetme efikase. Kompani të ndryshme farmaceutike në Europë, SHBA, Australi dhe Azi po punojnë me ritme të shpejta për prodhimin e vaksinës. Nuk duhet të harrojmë që për të konfimuar efekasitetin dhe rezultatet e vaksinës duhet kohë, shumë herë vite të tëra. Njihen rreth 40 lloje virusi që bëjnë pjesë në familjen e Coronaviridae dhe që e kanë shoqëruar njerëzimin që nga zbulimi i tyre deri më sot. Prandaj mendoj se dhe sars-cov2 si pjesë e kësaj familje të madhe do të na shoqërojë për shumë vite.

SHQIPTARËT NË PORTUGALI

Komuniteti Shqiptar në Portugali është shumë i vogël. Nuk ka burim të saktë për numrin por mendoj se nuk i kalon 100 vetë. Në rrethin shoqeror që ne njohim situata është normale dhe pa probleme. Në qytetin e Portos ku unë jetoj dhe punoj numri është shumë i reduktuar. Nuk kam të dhëna. Sa i përket të ardhmes në Protugali, situata akoma nuk është e kontrolluar ashtu siç duhet, prandaj kujdesi dhe masat duhet të vazhdojnë. Duke ruajtur veten, ruajmë dhe të tjerët. Distancim, higjienë dhe përdorim maske. Të gjithë bashkë për një ambjent të pastër dhe shoqëri të shëndetshme.

KUSH ËSHTË DOKTOR ALTIN NDRIO

Altin Ndrio ka kryer studimet në Fakultetin e Mjeksisë në spitalin Nënë Teresa në Tiranë. Diplomuar në 1994. Pas diplomimit punoi për disa vite në Drejtorinë e Shëndetit Publik, shërbimin ambulator dhe ASHR në qytetin e Tiranës. Që nga viti 2001 është vendosur në Portugali. Në 2005 bëri njehsimin e diplomës këtu në Portugali. Në vitet 2007 – 2010 ka kryer specializimin pasuniversitar në degën Patologji Klinike në “Centro Hospitalar Universitário de São João ” në qytetin e Portos ku vazhdon të punojë dhe sot. Gjithashtu jep orë mësimi si pedagog vullnetar në fakultetin e mjeksisë në spitalin “Centro Hospitalar Universitário de São João ” në qytetin e Portos.

ROLI I MJEKUT TË FAMILJES NË SISTEMIN SHËNDETËSOR GJERMAN

by

Dr. med Angjelina Karamani nga Klinika Rhenumed në Meerbusch (Dusseldorf, Gjermani) rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, rolin e mjekut të familjes në sistemin shëndetësor gjerman në luftën ndaj Covid-19. Me Dr. Angjelinën bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

OGANIZIMI DHE FUNKSIONIMI I MJEKUT TË FAMILJES NË GJERMANI

Së pari do ta nisja me rrugëtimin në Universitetin e Tiranës, një rrugëtim i veshtirë por edhe

inkurajues. Unë jam larguar në vitin 2011 për tu bërë pjesë e stafit gjerman të një spitali në Passeëalk  (në  Gjermaninë veri-lindore). Specializimi është  “të bësh doktorin pa patur thjeshtë një titull de juro”. Përgjegjësitë janë të shumta dhe shpesh  edhe të  rënda por kjo në profesionin tonë është sfida që kemi pranuar. Specializimi ka një kohë zgjatje prej 5 vitesh dhe finalizohet në provimin shtetëror, i cili të jep mundësinë për të ushtruar profesionin e mjekut. Në rastin tim bëhet fjalë për specializim në mjeksinë interne, pra si mjeke për sëmundjet e brëndshme. Tani punoj në klinikën Rhenumed në Meerbusch (Dusseldorf). Në fushën e mjekësisë asnjëherë nuk ka një finish, thjesht ka vend për azhornime të herëpashershme. Ne si mjekë familjeje jemi të regjistruar në Dhomën e Mjekëve, e cila na detyron në pjesëmarrjen në specializime dhe azhornime gjatë gjithë vitit. Specializime këto që vlerësohen me pikë të ndryshme, të cilat paraqiten pranë Dhomës së Mjekëve çdo 5 vite (max 500 pikë). Tani do të thellohem tek roli i mjekut të familjes. Çdo qytetar gjerman i siguruar nga ana shëndetësore në mënyrë shtetërore ose private, ndiqet nga një mjek i familjes. Pacientët me simptoma akute në të shumtën e rasteve kurohen direkt nga mjeku i familjes ose nëpërmjet një rekomandimi drejtohen tek specialistë të fushave të ndryshme si psh kirurgu, ortopede, urologe etj ose në rastet më të rënda si infarkti i zemrës, iskemia cerebrale ose urgjencat kirurgjikale, rekomandimi i menjëhershëm për në spital. Një arsye tjetër është zhvillimi ciklik i check up-ve  të detyrueshme ose jo. Në shtetin gjerman duke nisur nga mosha 18 vjeçare e deri në 35 vjeç një check-up komplet është i subvenksionuar nga shteti për të vijuar më tej nga mosha 35 vjeçare me një cikël më të shpeshtë kontrollesh (çdo tre vite). Kontrolli komplet konsiston në analizën e gjakut, urinës feceve (mbi 50 vjeç për të parandaluar kancerin e zorrës së trashë). Perveç check up-ve rutinë një peshë zënë dhe programet e kontrolleve  3 mujore për të sëmurët kronikë me diabet, bronkit kronik, azme dhe sëmundje kardiovaskulare. Pikërisht ky kontroll është një pikë shumë e fortë në sistemin shëndetësor gjerman sepse parandalimi në përkeqësimin e mëtejshëm të këtyre sëmundjeve përkthehet në një jetë më të qetë dhe më të gjatë për pacientët. Nuk mundem të anashkaloj dhe sëmundjet psiko-somatike për të cilat ne mjekët e familjes luajmë  rolin e psikologut  dhe kërkojnë një trajtim specifik dhe delikat. Dhe në rend të fundit por jo nga rëndësia është vaksinimi i detyrueshëm dhe i cili bëhet pranë mjekut të familjes.

ROLI I MJEKUT TË FAMILJES NË KOHËN E PANDEMISË

Roli i mjekut të familjes në kohën e pandemisë globale është shumë deçiziv ku fokusohet te ristrukturimi i vizitave, konsultat, konsultat online, cilët pacientë u lejuan të futen në klinikë dhe cilët u këshilluan përmes telefonit, testet e bëra, subvencionet  e shtetit etj. Për fatin tonë të keq viti 2020 nisi me një peshë të madhe mbi supet e qytetarëve mbarë botërorë dhe për më tepër mbi supet tona si mjekë. Ju mund ta kuptoni fare thjeshtë që ne nuk kemi bërë thjeshtë rolin e mjekut por edhe atë të prindit, fëmijës, shoqes së ngushtë, psikologut, sepse u gjendëm në pozicionin e fatit të shpresës në mes të detit. Ka qenë një rol primar, gjithnjë në linjë të parë, pra kemi qenë dhe jemi kontakti i parë me pacientin. Një nga momentet më të vështira për mua ishte mbyllja e dyerve të klinikës, ishte vendimi i strukturave të larta shtetërore dhe duhej zbatuar. Kjo nuk na ndaloi asnjë moment për të zhvilluar konsultat online dhe ato telefonike dhe më besoni kanë qenë të shumta. Përsa i përket anës praktike mbi subvensionet shtetërore dua të them se funksionon dhe madje është shumë efikase. Instituti i studimeve Robert Koch vendosi disa kritere mbi të cilat vendosej zhvillimi i testeve për Covid-19: 1. Kontakti me një të infektuar, 2. Simptomat bazë të kësaj pandemie, pra kollë e fortë dhe temperaturë e lartë, 3. Për moshat mbi 60 vjeç dhe më së shumti për të moshuarit që jetojnë nëpër azile, 4. Ardhja nga zonat që konsideroheshin të rrezikshme (zonat e kuqe), kusht ky fillestar por i cili humbi vlerën me kalimin e kohës sepse e gjithë bota tashmë ishte një zonë e kuqe. Numri i testimeve ka qenë relativisht i lartë, flasim për mbi një milion testime në javë në të gjithë territorin. Pasi rasti ishte bindshëm serioz  qytetarët drejtoheshin në qëndrat e posaçme shtetërore për tamponë. Në klinikën time janë kryer një numër i konsiderueshëm testimesh, ku shumica kanë qenë të subvencionuara nga shteti dhe një pjesë e vogël të paguara privatisht (me një çmim që varion nga 90 deri ne 150 euro). Në rastet kur pacientët nuk paraqisnin simptoma por dëshironin të bënin tamponin  për arsye të ndryshme si psh udhëtimet brenda europës ose qëllime personale kemi aplikuar tarifën e sipër përmendur.

SHQIPTARËT NË DUSSELDORF

Raste me pacientë shqiptarë kam pasur, edhe pse dua të përmend faktin që unë në klinikën ku punoj kam bashkëkombas dhe kjo është një ndjenjë që të ngroh disi. I kam trajtuar me të gjitha mënyrat e mundshme për të bërë më të mirën dhe këtu vlen për tu përmendur fakti që unioni i mjekëve shqiptarë në Gjermanivuri në dispozicion të plotë telefonat e çdo mjeku anëtar të tij. Vendosëm kontakte dhe në rrjetet sociale për të bërë të  mundur çdo lidhje me bashkëkombësit tanë. Do të ndaloj tek një rast i veçantë të lidhur me pamundësinë e një vajze të re shqiptare e cila ndodhej këtu për motive familjare dhe u gjend e bllokuar në shtetin gjerman. Vajza në fjalë pati disa simptoma që të bënin të mendoje se mund të ishte prekur nga Covid-19, por fatkeqësisht per shkak te sigurimit shendetesor gjerman që vajza nuk zotëronte testimi i saj u bë i pamundur. Megjithatë me shumë këshilla mjekësore munda ta ndihmoja dhe jo vetem kaq por sot ne ruajmë një miqësi disi të veçantë. Kjo do të thotë të jesh mjek familjeje fundja.

KTHIMI NË NORMALITET

Klinika ka rreth tre javë që i është rikthyer normalitetit në anormalitetin e momentit që jetojmë por kuptohet me zbatimin e disa rregullave të higjenës kundër Covid-19. Në klinikë nuk lejohen të qëndrojnë më shumë se tre pacientë në të njëjtën kohë dhe kjo organizohet paraprakisht nga sekretaria ime në mënyrë telefonike. Kemi detyrimin e maskerinave mbrojtëse dhe dorezave, pa harruar këtu edhe higjenizimin e menjëhershëm të duarve sapo hyjmë në klinikë. Besoj këto masa do të qëndrojnë të pandryshuara deri në formalizimin e një vaksinë dhe një vendimi të ri të stukturave më të larta shëndetësore.

MESAZHI PËR LEXUESIT E DIELLIT DHE DIASPORËN NË USA

Kjo pandemi vetëm ka shtuar besimin e pacientëve tek mjeku i familjes. Kjo do të thotë që pasoja janë pozitive në një situatë e cila pozitive nuk është. Kjo na bën ne mjekë vetë japim më shumë dhe më të mirën tonë dhe këtë unë e bëj në mënyrë të pakushtëzuar.  Kjo është një pyetje të cilës më duhet ti përgjigjem jo më shumë nota optimizmi pasi në duhet të jemi vigjilent, sepse stina e vjeshtës, e cila përkon me pikun përhapjes së virozave nuk është larg. Masat i kemi marrë dhe formalizimi i një vaksinë kundër Covid-19 nuk do të vonojë. Gjithçka do të shkojë mirë.

RREZIKU I INFEKSIONIT DHE PESHA E COVID-19 NË SISTEMIN SHËNDETËSOR

by

Brunilda Alushi, MD, PhD, e specializuar në mjekësi të brëndshme dhe kardiologji në klinikën  universitare Charite´ në Berlin, Gjermani, rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, specifikat e krijimit të vaksinës anti-covid dhe trajektoren e shifrave në shtetin gjerman. Me Dr.Brunilda Alushin, bisedoi gazetari Sokol PAJA.

GJERMANIA PËRMES SHIFRAVE TË COVID-19

Aktualisht situata në Gjermani në lidhje me SARS-CoV2 është nën kontroll. Më poshtë ju paraqes të dhënat më të fundit për situatën, të publikuara nga Instituti Robert Koch, i ngjashëm me CDC-në amerikane. Në figurën nr.1 më poshtë tregohet numri total i pacientëve CoVID19 positiv në Gjermani dhe në botë, si edhe numri i të shëruarve, i të vdekurve dhe grafiku i rasteve të reja në 60 ditët e fundit.

Figura 1. Situata e CoViD19 në Gjermani e në botë në datën 22.06.2020

Deri më sot në Gjermani janë raportuar 191,216 raste positive që dmth 2300 raste/1 milion banorë. Ndër ta, 174,663 janë shëruar dhe 8,961 kanë vdekur. Siç duket edhe në grafikun e më poshtëm, tendenca e infeksionit është dukshmërisht në rënie të vazhdueshme. Figura 2 tregon numrin e rasteve të reja (duke diferencuar nga ana kohësore kohën e raportimit të simptomave dhe kohën e regjistrimit të rastit në bankën e të dhënave).

Figura 2. Numri i rasteve të reja të CoViD19 në Gjermani nga 24.02-15.06.2020

Këto të thëna dëshmojnë se situate aktuale e infeksionit është nën kontroll dhe numri i të infektuarve është në rënie të dukshme. Bazuar në këto të dhëna, në Gjermani filloi gradualisht ulja e masave të lock-down dhe momentalisht vendi i është kthyer pothuajse normalitetit, me disa ndryshime të vogla në menaxhim nga shteti në shtet (çdo Bundesland=shtet gjerman, ka pavarësi vendosjeje, ngjashëm me shtetet amerikane). Shifra më e rëndësishme, e ashtuquajtur  numri i reproduksionit, i cili tregon ecurinë e infeksionit, është aktualisht mbi 1. Ky fakt tregon se momentalisht numri i rasteve të reja nuk është ende në rënie. Meqënëse në Gjermani numri i të infektuarve ka qenë përgjithësisht i ulët, nuk pritet një rritje e mëtejshme e numrit të të infektuarve.

ECURIA NË GJETJEN E VAKSINËS

Tema e vaksinës është tepër e rëndësishme. Ne duhet të jemi të kujdesshëm e të mos mendojmë se do ta kemi patjetër një vaksinë anti-CoViD19. Suksesi nuk është kurrë i garantuar në botën e shkencës. Disa viruse janë tepër të vështirë përsa i përket krijimit të një vaksine dhe aktualisht ende nuk e dimë nëse CoViD 19 i përket ose jo kësaj kategorie. Shpesh vaksinat e prodhuara kanë edhe probleme lidhur me toxicitetin pasi futen në trup. Megjithatë komuniteti shkencor i eksperteve virologë mendon se është e vlefshme të ndiqet rruga e prodhimit të vaksinës. Edhe nëse vaksina e prodhuar nuk do të ofrojë imunitet të plotë, ajo mund të japë mbrojtje të pjesshme duke e bërë sëmundjen më të lehtë. Dmth edhe nëse vaksina e prodhuar nuk është tepër efikase, mjafton të jetë aq efikase sa të ulet numri i fataliteteve nëse vaksinohet një numër i mjaftueshem qytetarësh.

MESAZHI PËR LEXUESIT E DIELLIT DHE DIASPORËN NË USA

Kujdesi për shëndetin është një e drejtë themelore e mbrojtur me kushtetutë. Një shoqëri e shëndetshme është shoqëri e fortë dhe e pasur. Informohuni për shëndetin dhe bëni kontrolle të rregullta tek mjeku që të siguroni parandalimin e sëmundjeve. Në lidhje me CoViD19, situata është tepër dinamike dhe duhet marrë seriozisht. Rreziku i vdekshmërisë  mbetet i lartë, ose shumë i lartë, për shtresa të caktuara të popullsisë në rrezik, si të moshuarit ose qytetarët me sëmundje kronike. Ju lutem bëni kujdes në lidhje me këto pika: Rreziku i infeksionit: varet tepër nga përhapja krahinore, kushtet e jetesës dhe sjellja individuale. Dmth në zonat me popullsi të lartë e numër të lartë të infektuarish, në kushte jetese ku shumë persona jetojnë së bashku në të njëjtën banesë (p.sh hospicet) dhe në raste të mos mbajtjes së masave mbrojtëse, rreziku i infeksionit është tepër i lartë. Rëndshmëria e sëmundjes: në rastet më të shumta infeksioni kalon lehtë. Probabiliteti që të shkallëzohet në sëmundje të vështirë rritet me moshën dhe prezencën e sëmundjeve preeksistuese. Pesha e CoViD 19 në sistemin shëndetësor: edhe kjo varet nga shpërdarja gjeografike e rasteve pozitive, nga kapaciteti i sistemit shëndetësor dhe masat parandaluese të marra në kohë. Përfundimisht i këshilloj bashkëatdhetarët që jetojnë në SHBA që të informohen në lidhje me pikat e mësipërme në zonën në të cilën jetojnë e të modifikojne sjelljen në bazë të probabilitetit të rrezikut në zonën përkatëse.

KUSH ËSHTË MD, PhD BRUNILDA ALUSHI

Brunilda Alushi, MD, PhD, mbaroi studimet për mjekësi (MD) në Universitetin e Torinos në Itali, e më pas kreu studimet e doktoraturës në mjekësi molekulare që i dhanë titullin PhD. Më pas ajo specializohet në mjekësi të brëndshme dhe kardiologji në klinikën e famshme universitare Charite´ në qytetin e Berlinit, në Gjermani. Përveç kërkimeve shkencore në fushën e mjeksisë eksperimentale, ajo u trajnua në biostatistikë të avancuar në Universitetin e Shëndetit Publik Harvard T.H. Chan School of Public Health, në Boston, USA. Aktualisht kërkimet shkencore të Dr.Brunilda Alushi përfshijnë teknikat moderne të imazhingut të zemrës si ekokardiografia dy-dhe tredimensionale, rezonaca magnetike dhe TC-scanner e zemrës, si dhe teknikat përkutane transkatetër për trajtimin e sëmundjeve valvulare të zemrës. Me punën e saj shkencore ajo ka qenë fituese e disa çmimeve ndërkombëtare, ndër të tjera Best Poster Award në Kongresin Europian të Kardiologjisë ESC 2018 dhe fituese e vendit të parë për grantin europjan 2020 të Shoqërisë Europiane të Imazhit Kardiovaskular (European Association for Cardiovascular Imaging). Ajo është autore dhe bashkëautore në shumë punime shkencore publikuar në revista prestigjoze ndërkombëtare dhe pjesëmarrëse aktive në kongreset ndërkombëtare të kardiologjisë. Aktualisht Dr. Alushi punon si specialiste kardiologe në fushën e kardiologjisë interventiste dhe merret me trajtimin e sëmundjeve koronare dhe valvulare të zemrës në departamentin e Kardiologjisë Interventiste të Helios Klinikum Erfurt dhe kryen kërkime shkencore pranë departamentit të kardiologjisë në klinikën Universitare Charite´, në Berlin, Gjermani.  

KOSOVA NË BETEJËN NDAJ PANDEMISË GLOBALE COVID -19

by

Prof. Dr. Naser Ramadani, Kryeepidemiologu i zbatimit të Strategjisë së luftimit të COVID-19 në Republikën e Kosovës, Drejtori i Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike të Republikës së Kosovës, rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, betejën e shtetit të Kosovës dhe strategjinë shtetërore në luftën ndaj Covid-19, intervistë dhënë gazetarit Sokol PAJA.

INSTITUTI KOMBËTAR I SHËNDETËSISË PUBLIKE TË KOSOVËS: PARAROJË E SHËNDETIT TË POPULLATËS: DJE, SOT DHE NESËR!

Në përballje me pandeminë COVID-19 këtë muaj kemi shënuar 95 vjetorin, ditën kur në kuadër të adresimit të problemeve shëndetësore dhe të përkujdesjes amerikane ndaj popullatës së këtij rajoni të Evropës, Fondacioni i shquar humanitar nga SHBA “Rockfeller” do të mbështesë themelimin e Shërbimit Higjieniko-Epidemiologjik edhe në Pejë. Ky shërbim do të fillojë punën më 5 qershor të vitit 1925 dhe kjo datë konsiderohet se shënon fillet e veprimtarisë së Mjekësisë Preventive në Kosovë, prandaj edhe shënohet si ditë festive e themelimit të Institutit të Shëndetësisë Publike të Kosovës. Në këtë datë, gjithsesi na duhet të kujtojmë periudhat e gjendjes së rëndë dhe rrethanave shëndetësore jashtëzakonisht të vështira nëpër të cilat ka kaluar popullata e Kosovës dhe njëkohësisht përpjekjet e vazhdueshme në mbrojtje dhe përmirësim të shëndetit të kësaj popullate nga profesionistët e shëndetit publik nëpër dekada. Kujtojmë periudhën e gjendjes së rëndë dhe rrethanave shëndetësore jashtëzakonisht të vështira gjatë gjithë gjysmës së parë të shekullit XX dhe Kosovën e shkatërruar tërësisht pas Luftës së Dytë Botërore, me kushte jetese katastrofike kur shërbimet shëndetësore nuk funksiononin pothuajse fare e nga ana tjetër sëmundjet ngjitëse bënin kërdi. Është viti 1948 që në historikun e zhvillimit të shëndetësisë publike në Kosovë do të shënojë themelimin e Entit për Mbrojtje Shëndetësore të Kosovës dhe më pastaj do të vazhdohet me zhvillimin e rrjetit të organizuar të enteve rajonale në Prizren, Pejë, Gjakovë, Gjilan, Mitrovicë e Ferizaj. Më tutje, me themelimin e Fakultetit të Mjekësisë më 1969 do të ngriten kapacitetet profesionale të fushës së shëndetësisë dhe do të trajnohen profesionistë të fushës së shëndetësisë publike që do të mbështesin punën në zhvillimin e rrjetit të institucioneve të shëndetit publik dhe në përmirësimin e vazhdueshëm të gjendjes shëndetësore të popullatës në Kosovë. Në dekadën e fundit të shekullit XX Kosova fatkeqësisht do të përjetojë rrënimin e sistemit shëndetësor, i cili u shkatërrua rëndë gjatë luftës së fundit të viteve 1998/1999. Ndërsa, periudha e pasluftës në Kosovë do të shënojë riorganizimin e sektorit të shëndetësisë publike, në një proces të reformave që do të përcillen me arritjen e rezultateve të cmuara në fushën e shëndetësisë publike në vendin tonë. Për gjithë këto vite Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike si institucion i lartë shëndetësor, profesional dhe shkencor i Kosovës me veprimtarinë e vet ka zbatuar me sukses strategjinë e shëndetit publik. Në vazhdën e rezultateve të shënuara në shëndetësinë publike duhet përmendur se me zbatimin e programit të zgjeruar të imunizimit janë shënuar suksese evidente në luftimin e shumë sëmundjeve infektive, vaksinë-preventabile duke u radhitur ndër vendet me suksesin më të lartë në mbrojtjen e fëmijëve me vaksinë. IKSHPK bën përpjekje të vazhdueshme në luftimin e sëmundjeve kronike jongjitëse përmes kontrollit të faktorëve të riskut dhe aktiviteteve të promovimit dhe edukimit shëndetësor. Në kuadër të IKSHPK zhvillojnë veprimtarinë laboratoret moderne të akredituara dhe certifikuara të Mikrobiologjisë, Qendra e Laboratoreve Testuese dhe Qendra Kombëtare e Gripit. IKSHPK ka realizuar, poashtu, një varg projektesh shkencore dhe ka një bashkëpunim të gjerë dhe të afërt me institucione ndërkombëtare në fushën e shëndetit publik. Në veprimtarinë e vet IKSHPK kujdeset për implementimin e të gjitha rekomandimeve të OBSH dhe ECDC në lëminë e shëndetësisë publike. Duke pasur parasysh të gjitha të arriturat, sukseset e në vecanti sfidat e mëtejme që kemi përpara, konstatimi ynë i përbashkët në Institutin Kombëtar të Shëndetësisë Publike do të ishte i shkurtër: Të shfrytëzohen të gjitha resurset dhe të gjitha të arriturat shkencore në mbrojtje të shëndetit të popullatës dhe t’i jepet prioritet shendetësisë si dega më rentabile e ekonomisë. Sepse jeta e njeriut nuk ka cmim, por ka vlerë. Duke qenë se Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike të Kosovës me veprimtarinë e vet mund të konsiderohet pa modesti si një pikë e ndritshme e shëndetësisë kosovare, në këtë ditë solemne theksojmë edhe njëherë se mbetemi të përkushtuar të vazhdojmë angazhimin tonë në mbrojtjen dhe përmirësimin e shëndetit të popullatës. Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike i Kosovës me Qendrat e veta Rajonale gjithandej Kosovës, do të vazhdojë të jetë i përkushtuar në angazhimin e vet bashkë me të gjitha institucionet e vendit për të përmbushur vizionin për një popullatë të shëndoshë, në mjedisin e shëndoshë, në një shtet të shëndoshë.

KOSOVA NË BETEJËN NDAJ COVID-19

Duke qenë se përgatitjet për parandalim i kemi filluar qysh në janar ne menjëherë në fillim shkurti kur kemi filluar me diagnostikimin laboratorik të rasteve, dhe përcjelljen e situatës epidemiologjike, kemi bërë planin e gatishmërisë, gjegjësisht strategjinë e situatës epidemiologjike dhe parashikimet e mundshme me krejt scenariot e mundshme. Çdo gjë që është bërë në planin e gatishmërisë dhe përgjigjes deri më tani, neve në prognozë na ka shkuar në përpikëri, në vijat dhe në konturat e asaj që është planifikuar, në suaza të situatës epidemiologjike. Andaj sot përkundër numrit të rritur tërasteeve situatën epidemiologjike e kemi nën kontroll dhe është e qëndrueshme dhe e përballueshme, duke vazhduar gjurmimin epidemiologjik tëtë gjitha rastet dhe kontaktet e dyshimta. Ne po shkojmë drejt një normaliteti të ri. Ky normalitet i ri paraqet ndërrimin e sjelljeve tona për të mirë, për të mbajtur higjienën, për të mbajtur distancën, për të mbajtur maskën, për të mos përhapur piklat tona të cilat i qesim nga goja çdo ditë, dikush më shumë e dikush më pak, e që rrezikojnë shëndetin e të tjerëve, por në radhë të parë shëndetin e të afërmve, të familjes, të fëmijëve, të farefisit, të komunitetit, dhe pastaj të gjithë qytetarëve. Zbatimin e rekomandimeve të Institutit Kombëtar duhet ta bëjë çdo qytetar i Republikës së Kosovës, që të ruajë veten, të afërmit dhe të tjerët. Inspektoratet sanitare të AUV dhe Inspektoratet komunale bashkë me shtabet komunale duhet patjetër të zbatojnë Ligjin për Inspektoratin dhe Ligjin për parandalimin e sëmundjeve ngjitëse duke u mbështetur në Manualin për luftimin e COVID-19 dhe të merren masa përgjegjësie në çdo rast të mos zbatimit eventual të rekomandimeve të Institutit Kombëtar. Çdo shkelje e rregullave nga kushdo do të konsiderohet rrezikim i shëndetit dhe jetës së të tjerëve. Nuk ka të drejtë askush të rrezikojë jetën e të afërmve të tyre, të moshuarve dhe personave me sëmundje kronike për shkak të pakujdesit dhe mos zbatimit të rekomandimeve. Instituti Kombëtari Shëndetësië Publike të Republikës së Kosovës do të vazhdojë të jetë i përkushtuar në zbatimin e Planit të Veprimit të Planit të Gatishmërisë dhe Reagimit kundër koronavirusit Covid-19, dhe të ruaj shëndetin publik të popullatës. E ardhmja e COVID-19 akoma nuk është e qartë, por duke u bazuar në njohuritë shkencore dhe përvojat e fituara muajt e fundit, jemi duke shkuar drejt një vetëdijesimi i të jetuarit me virusin sikurse që kemi me jetu me një numër të madh të mikroorganizmave nënje simbiozë. Ky konstatim na bënë të mos kemi vend për vetëkënaqësi por të vazhdojmë të punojmë në strategjinë e pëergjithshme të shëndetësisë publike për të ruajtur shëndetin e qytetarëve të Republikës së Kosovës.

SITUATA EPIDEMIOLOGJIKE DHE GJURMIMI “AGRESIV” I TË GJITHA RASTEVE

Situata epidemiologjike nën kontroll dhe gjurmimi “agresiv” i të gjitha rasteve të kontaktit ka bërë që ta kemi situatën nën kontroll që nga shfaqja e rasteve të para më 13 mars të këtij viti. Pastaj gjithsesi rekomandimet pë përkufizimin e lëvizjes tëmbështeturë në rekomandimet e OBSH të cilët praktikisht kanë ngërthyer përvojat e të gjithë shteteve të avancuara perëndimore, dhe përvojat autoktone të Kosovës. Kosova tashmë ka një përvojë të shkëlqyeshme në parandalimin e sëmundjeve ngjitëse dhe puna ekipore e epidemiologëve, specialistëve të shëndetësisë publike dhe të gjithë profesionistëve shëndetësor ka dëshmuar se një shtet me sistem shëndetësor të brishtë mund t’i bëjë ballë edhe sfidës më të rëndë që e ka kapluar njerëzimin pandemia COVID-19. Suksesi padyshim i faturohet strategjisë së Institutit Kombëtar të mbështetur nga Ministria e Shëndetësisë, profesionistë shëndetësor dhe zbatimit të rekomandimeve nga ana e qytetarëve të Republikë së Kosovës. Kosova padyshim sot rangohet ndër shtetet më të suksesshme në botë në ballafaqim me pandeminë e që për këtë flasin edhe indikatorët epidemiologjik por në radhë të parë kemi vdekshmërinë tejet të ulët që asnjëherë nuk e ka tejkaluar 3% dhe sot aktualisht kemi njeCaseFatality Rate 1.68%. Numri i të hospitalizuarëve me COVID-19 nuk e ka tejkaluar asnjëherë 20 % të numrit tëpërgjithsëm të rasteve me çka kemi parandaluar mbingarkesën e kollabimin e sistemit shëndetësor. Përkujdesja e pacientëve është bazuar në të gjitha protokolet e përdorura në shtetet e avansuara perëndimore. Rastet aktive(80%) e tyre me simptomatologji të lehtë janëpërcjellur në terren nga Ekipet e Epidemiologëve dhe mjekësisë familjare. Të gjitha institucionet relevante shtetërore poe vlerësojnë lartë rolin e Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike në ballafaqim me pandeminë dhe rekomandimet për Ministrinë e shëndetësisë që kanë pasur efekt të faktuar në parandalimin e sëmundjes. Bazuar në Rekomandimet e Institutit Kombëtar dhe OBSh në nivelin kombëtar nga të gjitha institucionet janë ndërmarrë masa të kontrollit të parandalimit të infeksionit duke ngritur maksimalisht nivelin e vigjilencës dhe gadishmërisë për veprim në situatën e krijuar, duke bërë kontrollin maksimal dhe inspektimet në të gjitha institucionet shëndetësore të vendit, ku të gjitha rastet e dyshimta klinikishtjanë raportuar nga të gjitha Institucionet Publike dhe Private Shëndetësore duke paraqitur në kohë reale situatën epidemiologjike me COVID-19, janë përgatitur dhomat e veçanta (posaçërisht në Klinikën Infektive të QKUK-së si dhe Institucionet tjera Spitalore te vendit), ku personeli shëndetësore ka përdoë masa mbrojtëse konform udhëzimeve dhe protokoleve spitalore. Të gjitha mostrat e dërguara për konfirmim laboratorik në Institutin Kombëtar i cili po punon nga fillimi në tri ndërrime me njësterngarkesë por me një motivim mbinatyror të përballet me të gjitha kërkesat i balafaqur me mungesë te stafit dhe materialit laboratorik por duke testuar tëgjitë personat me indikacione epidemiologjike.

GATI PËR VALËN TJETËR TË VIRUSIT

Duke pasur parasysh se tashmë jemi ballafaquar me pandeminë tëpërgaditur qysh nga janari i këtij viti dhe kemi suksese evidente dhe të matshëm me indikastorët epidemiologjik, gjithsesi se në këtë kronologji kohore kemi fituar përvoja të reja dhe kemi bërë edhe përgaditjet e nevojshme për tu ballafaquar edhe me ndonjë valë tjetër të COVID-19. Situata epidemiologjike mund të përkeqësohet në rast të shfaqjes së rasteve të reja, të gjithë profesionistët shëndetësor janë në krye të detyrës duke përmbushur të gjitha obligimet ligjore, profesionale dhe etike si dhe të përmbushen të gjitha rekomandimet e Institutit Kombëtar dhe Ministrisë së Shëndetësisë për luftimin e COVID-19. 

NDËRGJEGJËSIMI QYTETAR NDAJ MASAVE ANTI-COVID

Që nga fillimi i shfaqjes së rasteve të para me COVID-19, qyteraët iu janë bashkangjitur thirjeve për ndërmarrjen e masave dhe rekomandimeve të Institutit Kombëtar me një qytetari të lartë.  Qëkur ka filluar lehtësimi i masave për disa aktivitete, kemi gjurmuar raste të reja të COVID-19 duke u shtuar rreziku të shpërthejnë vatra të reja epidemike në disa komuna të Kosovës dhe në institucione e degë të ekonomisë, për shkak të mosmbajtjes së distancës dhe mosmbajtjes së maskave. Duke pasur parasysh se në javën e fundit kemi rritje të rasteve pozitive që në intensitet kanë kaluar muajin prill dhe kemi raste te punëtorët e organizatave publike e private, kemi rekomanduar Ministrinë e Shëndetësisë të ndërmerren masa të redukimit të stafit të sektorëve ku ka raste pozitive dhe të gjitha rastet pozitive dhe kontaktet e tyre të mbahen në vetizolim, ndërsa bartja e maskave mbetet obligative! Këto ditë vërehet fluks i shtuar i lëvizjes së qytetarëve kudo nëpër Kosovë. Kjo është sjellje e rrezikshme dhe lehtësimi i lëvizjes nuk nënkupton mosrespektimin e rekomandimeve të Institutit Kombëtar dhe Ministrisë së Shëndetësisë me mbajten e distancimit fizik dhe mbajtjen e maskave në vendet publike. Pakujdesia e disa qytetarëve gjatë këtyre lëvizjeve dhe aktiviteteve, shton rrezikun e përhapjes së infeksionit përderisa virusi SARS-COV-2 është prezent dhe kështu mund të mbingarkohet sistemi shëndetësor me pasoja të pa parashikuara deri në shpërthim e që mund të paraqes rrezik për jetën e qytetarëve. Si pasojë e mos bartjes së maskave rrezikohet shëndeti i qytetarëve dherëndohet situata e përgjithshme epidemiologjike që po mbahet nën kontroll me mund të madh të ekipeve të profesionistëve të Institutit Kombëtar. Bazuar në këtë, Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike dhe Ministria e Shëndetësisë rekomandojnë që në mënyrë rigoroze të respektohen masat mbrojtëse të deritashme sipas planit për masat lehtësuese që nënkupton vazhdimin e zbatimit të mëtutjeshëm të rekomandimeve. IKSHPK e kupton shqetësimin e secilit qytetar për statusin e gjendjes së tij shëndetësore kur ata rezultojnë pozitiv në SARS CoV-2, por qytetarët duhet ta marrin seriozisht apelin tonë për t’i zbatuar me përpikëri rekomandimet dhe bartjen e maskave në vende ku ka grumbuj njerëzish. Apelojmë te qytetarët, bizneset, gastronomia, që në mënyrë strikte të respektojnë distancën fizike, përdorimin e maskave, dezinfektimin dhe ajrosjen e lokaleve, duke pamundësuar përhapjen eventuale të infeksionit dhe shmangien e përhapjes në hapësirat e mbyllura. Duke marrë parasysh nevojat e qytetarëve për shërbime shëndetësore, bëjmë apel te punëtorët shëndetësor t’iu përmbahen rekomandimeve të IKSHPK në aplikimin e masave mbrojtëse duke ruajtur kështu shëndetin e tyre, të pacientëve dhe të gjithë qytetarëve të vendit. Rekomandojmë SHSKUK të redukojë shërbimet dhe të ndalojë rreptësisht hyrjen e përcjellësve në reparte, shërbime specialistike dhe klinika. Përpjekja e madhe e përbashkët e derisotme mund të na shkojë huq për shkak të pakujdesisë së mos përmbajtes së tri rregullave themelore, të cilat duhet të jenë përditshmëri e jona edhe pa pandemi, e që nënkupton: mbajtjen e distancës fizike, mbajtjen e maskave dhe larjen e duarve me kujdes disa herë në ditë, për 20-30 sekonda.

SITUATA E PAQËNDRUESHME POLITIKE DHE LUFTA NDAJ COVID

Për të matur çdo fenomen e aq më tepër një impakt të faktorëve në një pandemi të tillë me shumë të panjohura ështe shumë vështirë. Sidoqoftë faktori politik mund të ketë ndikim në të gjitha poret e jetës varësisht nga qasja dhe këndvështrimi i ghithësecilit, por në ruajtjen e dhe ndikimin e virusit në shëndet padyshim se rol më të madh luajnë qytetarët të cilët janë të vetëdijshëm pë efektet e dëmshme dhe fatkeqësisht me pasoja fatale të grupeve vulnerabile. Në bazë të situatës aktuale epidemiologjike krahasuar edhe me situatën në botë situata politike mund të ketëimpakt më shumë në konfrontimet e panevojshme në rrjetet sociale por nuk ka pasur konfrontime profesionale asnjëherë kur është në pyetje shëndeti i njeriut.

MESAZHI PËR LEXUESIT E DIELLIT DHE DIASPORËN NË USA

Të jesh sot epidemiolog në parandalimin dhe kontrollin e sëmundjeve do kurajo dhe të marrësh përsipër tërë rrezikun për tërë popullatën dhe jo vetëm. Epidemiologët gjurmojnë dhe hetojnë në çdo kohë ditën, natën, pa orar. Simboli i epidemiologëve jo më kot është këpucat më tabane të shlyera. Por në këtë pandemi epidemiologët e Kosovës kanë kombinuar epidemiologjinë klasike të terrenit, nëpër baltë, shi e borë me epidemiologjinë modern të teknologjisë së kohës. Epidemiologët dhe mikrobiologët e Institutit Kombëtar po punojnë pa orar të caktuar me një mesatare ditore 15 orë here here deri 20 orë i njejti ekip i cili udhëheq ne dhomën operative te Institutit Kombëtar. Epidemiologu sot në tokatshqiptare ka krijuar kultin e mbrojtësit të shëndetit gjithë kombëtar e Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike mbetet pararojë e shëndetit të popullatës: Dje, Sot e Nesër. Kam një nostalgji të veçantë për lexuesit e Diellit dhe diasporën ne SHBA dhe me mall i përkutoj themeluesit e Federatës Panshqiptare VATRA, të madhin Fan Noli, Faik Konica, Kristo Floqi, Marko Adams dhe Paskal Aleksi. Andaj bashkëndjej me ju të cilët gjeografikisht jeni larg po shpirtërisht jeni të gjithë me ne! Jeni të mirëseardhur gjithmonë në tokat arbërore!

GJERMANIA PROTAGONISTE E SKENËS BOTËRORE TË MJEKSISË …

by

Flet për Gazetën “DIELLI” Dott. Mag. Xheni Voloti specializante në Kardiologji në kampusin Benjamin Franklin-Charité në Berlin/

SI U BË GJERMANIA PROTAGONISTE E SKENËS BOTËRORE TË MJEKSISË NË LUFTËN NDAJ COVID-19/

Dott. Mag. Xheni Voloti specializante në Kardiologji në kampusin Benjamin Franklin-Charité në Berlin, rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, situatën e Covid-19 në Gjermani, tipare të sëmundshmërisë së zemrës dhe masat që e bënë Gjermaninë model suksesi botëror në betejën ndaj Covid-19.  Me Dott. Mag. Xheni Voloti, bisedoi gazetari Sokol PAJA.

BERLINI NË BETEJËN NDAJ COVID-19

Kanë kaluar tashmë rreth 5 muaj që prej vendosjes së masave të lockdoën-it në Berlin. Në këto muaj kam pasur mundësinë të jem dëshmitare e të vëzhgoj, sesi një sistem shëndetësor me themele të forta i drejtuar nga një plan i mirëmenduar mund të riorganizohet në kohë rekord në mënyrë të efektshme në një situatë të jashtëzakonshme. Sistemi  shëndetësor gjerman  është tejmase i mirëorganizuar jo vetëm në kuadrin e mirëfunksionimit të strukturave spitalore, por edhe në kuadrin e pasjes së një roli kyç të mjekut të familjes e të zbatimit të protokolleve të këshilluara nga shoqatat europiane të specialiteteve përkatese. Gjithashtu, një nga faktorët thelbësor, që e bënë Gjermaninë protagoniste të skenës mjekësore botërore, është edhe fakti se Kryeministrja Merkel u këshillua me ekspertë të fushës së mjekësisë dhe ekonomisë për të krijuar një plan, dukshëm tashmë, të efektshëm për të përballuar pandeminë nga SARS-CoV-2. Pjesa më e madhe e njerëzve punoi në homeoffice. Qendra spitalore universitare Charité krijoi që në fillim një aplikacion (CovApp) në përpjekje për të ndihmuar stratifikimin e pacienteve për të evituar dyndjen në urgjencat e spitaleve e rrjedhimisht evitimin e një saturimi inicial i panevojshëm. Sistemi spitalor u aksesorizua me poste të shtuara intensivi e u testua masivisht popullsia në rrezik që prej fillimit. Puna e stafit mjekësor u intensifikua shumë për të përballuar situatën e pandemisë. Personel mjekësor shtesë u trajnua për t´u paraqitur në repartet e intensivit, nëse do të lindte nevoja. Unë i kam ndjekur të dhënat e Institutit Robert Koch pothuajse rregullisht dhe vdekshmëria në Gjermani është rritur nga 2% në rreth 4.5% pas lehtësimit të masave të ndërmarra për kufizimin e pandemisë. Situata në Gjermani ishte dhe mbeti nën kontroll që prej fillimit. Paralelisht me punën time në klinikë si specializante e mjekësisë së brëndshme dhe e kardiologjisë, jam e angazhuar edhe në një nga projektet shkencore më të mëdha në Berlin. Për shkak të pandemisë, çdo studim që nuk kishte të bënte me Covid-19 ose me pacientë me Covid-19 u pezulluan nga autoritetet shtetërore. Unë isha e përzgjedhura e departamentit të kardiologjisë në kampusin ku unë punoj për të ndjekur pacientët me Covid-19 në përpjekje për të bërë një fenotipizim kardiak. Situata rezultoi aq shume nën kontroll, saqë e patëm të pamundur të rekrutonim kohortën e nevojitur për të arritur në konkluzione të vlefshme. Kjo sigurisht të gëzon, pasi ishte një lajm shumë i mirë për situatën. Për më tepër në dy kampuset e tjera të Charité-së filloi që në maj të reduktoheshin postet me shtretër të shtuar për përballimin e situatës. Mbetet sidoqoftë për t´u përgëzuar sjellja e popullsisë ndaj rregullave të këshilluara. Vetëm kur zbatimi i rregullave bëhet në grup, mund të arrihet një rezultat kaq i efektshëm në një kohë kaq të shkurtër. Në Berlin pati një lehtësim deri diku gradual të masave të marra. Që prej datës 15 qershor baret dhe restorantet mund të jenë të hapura pa orar. Së shpejti do të lejohen grupimet me 1000 persona. Gjithashtu edhe zyrat shtetërore po rifillojnë aktivitetin e tyre të zakonshëm. Më lejoni të shtoj se, në analizën retrospektive që do të duhet t´i bëhet rastit gjerman, duhet të merren parasysh edhe disa faktorë që kanë të bëjnë mentalitetin shoqëror dhe mjekësor të popullsisë. Në Gjermani është jo e shpeshte, që të jetojnë bashkë me shumë se një brez në një banesë. Gjithashtu, kontakti fizik në përditshmëri është tejet i reduktuar. Duke e krahasuar me situatën në Itali, mosha mesatare e të prekurve është më e vogël. Për më tepër, një i moshuar italian nuk do të donte t´i nënshtrohej procedurave miniinazive  (për shembull trajtimi me procedura miniinvazive i një valvule të zemrës). E kundërta do të ndodhte tek një i moshuar gjerman, të cilët janë më të prirur të pranojnë procedurat e këshilluara nga mjekët. E sa më shumë sëmundje të trajtuara të ketë një pacient i moshuar, aq më shumë i rriten shanset për të përballuar situata mjekësore, që mund të jenë kritike. 

PROBLEMET KARDIOVASKULARE TE PERSONAT E PREKUR NGA COVID-19

Pacienti kardiak ëhstë një pacient kompleks e si i tillë per se ka një rrezikshmëri të lartë për të pasur komplikacione e vështirësi në përballimin e tyre. Zemra dhe mushkëritë ndërveprojnë ngushtë me njëra-tjetrën për të plotësuar nevojat e organizmit e janë dy prej organeve më të rëndësishme të përfshira në ruajtjen e ekulibrit  të nevojitur për mirëfunksionimin e trupit. Komuniteti shkencor i kardiologjisë ka qenë shumë aktiv mbarë botërisht për të mbledhur të dhëna lidhur me përfshirjen kardiovaskulare në sëmundjen Covid-19. Nga rezultatet e para  në fillimvit u vu re se mund të kishte një dëm kardiak të asociuar tek pacientët e infektuar e, meqënëse sëmundjet virale respiratore janë një faktor risku kardiovaskular  i njohur, pavioni i spitalit ku unë aktualisht punoj nuk u shndërrua menjëherë në pavion Covid-19. Kjo për të evituar kontaktin e pacientëve të shtruar me raste të dyshimta që mund të rezultonin pozitivë. Momentalisht, sipas protokolleve të përditësuara të Charité-së, të gjithë pacientët e pranuar në repart duhet të testohen paraprakisht përmes një tamponi nazo-faringeal të kryer në urgjencën e spitalit. Në periudhën e parë pas lockdoën-it në Gjermani u vu re dukshëm se pati një rënie të numrit të pacientëve që paraqiteshin me një diagnozë të infarktit të miokardit (NSTEMI ose STEMI). Ky fenomen është raportuar dhe në Kinë e në ShBA. Tashmë situata ka ndryshuar e pacientet kardiak po i drejtohen edhe një herë urgjencave. Ka dy shpjegime të mundshme për atë që ndodhi. Në fazen e lockdoën-it pjesa me e madhe e njerëzve kanë punuar në homeoffice e për rrjedhojë kanë qenë më pak të ekspozuar ndaj stresit emocional e fizik, që janë shkaktarë të njohur të infarktit të miokardit në pacientë me sëmundje të koronareve. Arsyeja e dytë mund të ketë qenë frika nga infektimi me SARS-CoV-2 në spital. Komplikacionet e infarktit të miokardit mund të jenë edhe fatale e nuk është e këshillueshme që të evitohet paraqitja tek mjeku në rast simptomash. Fillimisht do të doja të shprehja qartë disa pika kyçe, pasi është e rëndësishme që në këtë situatë emergjente të mos spekullohet me informacionin e shpërndarë. Dua të theksoj se informacionet e poshtëpermendura i referohen studimeve të publikuara në periudhën prill-maj 2020. Pikë së pari, të dhëna nga Kina dhe ShBA tregojnë se nuk ka një ndryshim relevant të prevalencës së sëmundjeve kardiovaskulare mes pacientëve me Covid-19 dhe popullsisë së gjërë.  Së dyti, sëmundjet kardiovaskulare  janë të shpeshta mes pacientëve me Covid-19. Sigurisht, vlen për t´u përmendur  se prirja e pranimit në spital është më shumë e drejtuar ndaj një pacienti 70-vjeçar me sëmundje kardiovaskulare e Covid-19, sesa ndaj një 30-vjeçari me simptoma të mesme të Covid-19 pa sëmundje të mëparshme.

Së treti, nuk ka akoma të dhëna shkencore solide të cilat të vërtetojnë, se sëmundjet kardiake paraqesin një risk të shtuar për t´u infektuar me SARS-CoV-2. Ka artikuj shkencorë, të cilët kanë treguar një asociacion të sëmundjes së koronareve me një prognoze me të keqe te Covid-9. 

Se katërti, për shkak të fiziopatologjise së infeksionit me SARS-CoV-2, pati në muajt e mëparshëm një hezitim për të përdorur inhibitoret e ACE, që janë një nga klasat e ilaçeve më të përdorura në pacientët kardiake.  ESC-ja (European Society of Cardiology) u shpreh qartë se nuk kishte akoma të dhëna të mjaftueshme, që mbështesnin spekullimin se pacientët, që përdornin këtë grup ilaçesh, mund të ishin më të rrezikuar. Një studim i publikuar në “NEJM”  tregoi se marrja e inhibitorevete ACE ose e ilaçeve të tjera antihipertensive nuk ndikon në mënyrë relevante në prognozën e keqe ose jo të Covid-19. Së fundmi, duhet të theksoj se nuk ka akoma një terapi specifike të target-uar kundrejt sëmundjes Covid-19. Të gjitha trajtimet proceduriale e medikamentoze tek pacientët me Covid-19 janë simptomatike. Në prani të komplikacioneve, vendosen në zbatim protokolle tashmë të etabluara që përdoren prej vitesh. Sipas të dhënave të fundit të publikuara në revistat e njohura shkencore, demi kardiak akut raportohet të shfaqet në formën e miokarditit, infarktit të miokardit, aritmive, insuficiencës kardiake akute dhe shokut kardiogjen. Sidoqoftë janë verifikuar dhe raste miokarditi deri në 15 ditë pas Covid-19. Në nivelin qelizor shikohet se kardiotoksiciteti gjatë Covid-19 mund të jetë multifaktorial e i ndërmjetësuar nga stuhia e citokinave proinflamatore e demi vaskular si rrjedhojë e inflamacionit nga infeksioni me SARS-CoV-2. Troponina me sensitivitet të larte (hs-troponin) është një indikator i dëmit kardiak. Në nivelin laboratorik është parë një rritje e troponinës tek pacientët me Covid-19. Në një meta analizë të vogël kjo rritje ka rezultuar e ascociuar me një ecuri të Covid-19 më të komplikuar. Nëse kjo rritje e troponinës është një konsekeuncë direkte e virusit apo e demit nga infeksioni ose e komplikancioneve të infeksionit me SARS-CoV-2, mbetet akoma për t´u parë. Përveç troponinës, një marker tjetër i rritur në pacientët me Covid-19 i raportuar që prej fillimit nga Kina, ka qenë dhe D-dimeri, një marker i koagulimit të gjakut. 

Sipas Akademisë Gjermane të Trombozes dhe Hemostazës, tek pacientët e shtruar me Covid-19, në mungesë të kontraindikacioneve, është e këshilluar një dozë profilaktike me antikoagulant.  Është për t´u theksuar se kjo është gjithësesi një procedurë standarte për pothuajse çdo pacient të shtruar në spital, sigurisht gjithmonë në mungesë të kontraindikacioneve. Është e rëndësishme që njëkohësisht këta pacientë të mbikëqyren ngushtë përsa i përket parametrave të koagulacionit për të evituar komplikacionet e mundshme. Për të evituar thellimin e mëtejshëm në informacion tejet mjekësor, do të doja të thoja në mënyrë të shkurtër e të përmbledhur se diagnoza e përfshirjes kardiake në pacientët me Covid-19 duhet të ketë vëmëndje të veçantë. Konstelacionet e ndryshme që paraqiten në EKG, në ekon e zemrës për sindromën akute të koronareve ose dhe në rizonancën manjetike në rastet e miokarditit, duhet të identifikohen sa më shpejt të jetë e mundur, që të shërbejnë për të planifikuar një terapi të target-uar konform protokolleve ndërkombëtare.

SHQIPTARËT NË BERLIN

Un kam pak vite që jam në Berlin e modaliteti i qëllimit tim këtu, mes specializimit dhe kërkimit shkencor, me limiton në kohë për të krijuar kontakte ekstensive përtej qëllimit të punës. Nuk di të ketë të dhëna zyrtare përsa i përket komunitetit tonë këtu. Unë mund të them nga pervoja ime personale se Berlini, duke qenë një qytet vibrant, është shumë atraktiv për shumë studentë shqiptarë, të cilët i janë drejtuar për të ndjekur studimet universitare ose post-universitare në vitet e fundit. Unë jam pjesë e nismës vullnetare të Shoqatës së Mjekëve Shqiptarë në Gjermani për t´i ardhur në ndihmë komunitetit tonë këtu në kohëra të pandemisë. Jemi një grup mjekësh nga e gjithë Gjermania, që ushtrojmë profesionin tonë këtu e që kemi vënë në dispozicion një mjet kontakti për komunitetin shqiptar në landin përkatës. Jam kontaktuar nga individidë të ndryshëm shqiptarë që jetojnë në Berlin. Jam munduar t´u shpjegoj se paraqitja tek mjeku për një ekzaminim të saktë është gjëja më e rëndësishme. Në spitalin ku unë punoj, gjatë turneve të natës si specializantë jemi përgjegjës për pacientët e repartit të kardiologjisë e të pneumologjisë. Disa herë me ka ndodhur gjatë turnit të kem vizituar personalisht individët nga të cilët jam kontaktuar në kuadrin e kësaj nisme. Për fat të mirë, ishin raste ku nuk nevojitej një shtrim në spital. 

MESAZHI PËR LEXUESIT E DIELLIT DHE DIASPORËN NË USA

Unë jam shumë e re për të dhënë një mesazh qoftë nga mosha po edhe aq nga kontributi akademik e diaspora shqiptare në Amerikë ka një histori të hershme.

Por do të më pëlqente  që, po aq sa shqiptaret aty në Amerikë janë një komunitet dinjitoz në fushën e shkencës, artit e biznesit njëkohësisht dhe mjaft të lidhur e të respektuar me njëri-tjetrin, edhe ne në kontinentin tjetër të kontribuonim në integrimin e jetës sociale dhe akademike për të ngritur sa më lart emrin e Arbrit. Mesazhi për Gazetën “Dielli“ është të punojë pa reshtur për të promovuar çdo arritje e kontribut të shqiptarëve në diasporë. Ne sytë e mendjen sëbashku e kemi nga Shqipëria, mëmë se cilës i përkasim. Dhe pse të larguar, jemi pjesë e një kombi, që ka virtyte e histori të veçantë e për të cilin unë ndjehem krenare.

KUSH ËSHTË DOTT. MAG. XHENI VOLOTI

Dott. Mag. Xheni Voloti kreu studimet universitare në UKZKM në periudhën 2009-2015 në degën “Mjekësi dhe Kirurgji” dhe u diplomua me notë maksimale. Aktualisht është duke ndjekur vitin e dytë të specializimit në Kardiologji në kampusin Benjamin Franklin-Charité në Berlin, ku fillimisht kreu studimet e doktoratës mjekesore (Dr.med). Punimet e projektit të doktoratës i zhvilloi në laboratorin shkencor të së njëjtit repart në fushën e rimodelimit kardiak. 

Momentalisht është gjithashtu edhe kërkuese shkencore klinike dhe anëtare e projektit BeLOVE në Institutin e Shëndetit të Berlinit (BIH), i fokusuar në kerkimin shkencor translacional. Aktualisht projekti i saj perfshin rolin e imunofenotipizimit ne stratifikimin e riskut kardiak. Xheni Voloti është anëtare e Dhomës së Mjekëve në Berlin si dhe e Shoqatës Gjermane së Kardiologjisë. Qendra Spitalore Universitare Charite ku Dott. Mag. Xheni punon, është qëndra spitalore më e madhe në Europë. Sipas klasifikimit të Statista të publikuar në Newsweek në 2019, Charité-ja u rendit e pesta në listën e spitaleve më të mira në botë.