Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Teatrin Kombëtar e shembën, por historinë s’munden …

by

Nga Keze Kozeta Zylo/

Teatri Kombëtar i Shqipërisë ndonëse e vetmja godinë futuriste e inxhinierit dhe arkitektit italian, Giulio Berté, projekt i nisur në fillimjanarin e 1938-ës dhe që përfundoi në shtator të 1939-ës, mjerisht u shemb. 

Shembjet shpirtërore dhe fizike do të vazhdojnë ta lenë Shqipërinë vendin e fundit në Europë.  

Godina e Teatrit tonë që beri histori dhe nxori aktorë kalibri të paktën ndër artdashësit shqiptarë u vu në shënjestër nga grabitqaret e vendit dhe të huajtë.

Ndonëse kam qenë vazhdimisht në mbrojtje të Teatrit Kombëtar duke pasur rastin te jem fizikisht dhe te shkruajë gjithmonë si: “Mos i vini kazmën Teatrit Kombëtar!” 

Mos i vini kazmën kësaj pasurie të patundshme të shpirtit të popullit, përsëri se bindëm dot “kryeqeveriun” Rama dhe sahanlëpirësit e tij. 

Sot Teatri Kombëtar mjerisht u shemb nga kazmat, por kujtesen s’e shembin dot si në këto foto që kam nga Tirana në vitin 2018-të në mbështetje të protestuesve.  Këtë godinë kombëtare që i kam treguar mbesës sime Deas plot krenari dhe dashuri nga Tirana ime s’mund ta djegë askush, s’arrijnë dot në New York, nëse mbërrijnë shkrumbohen pa u nisur…

Teatrin Kombëtar e shembën, por historinë s’munden kurrë…

(dita e 51-të e izoluar brenda mureve nga Lufta pandemike botërore)

17 Maj, 2020

Staten Island, New York

“Po bëj valixhet gati”

by

Shembja tronditëse 30-vjeçare/

Nga Arjeta FERLUSHKAJ/

Ishte ora 10:55 pm në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe 4:55 am në Shqipëri. Shoh në rrjetin social të ish-studentit alarmin “Erdhi policia në Teatrin Kombëtar! Po fillojnë arrestimet!” E pyes se ku ndodhet për momentin dhe më thotë se është pikërisht  aty, tek Teatri. E pyes për situatën dhe pas pak më përgjigjet: “E shembën!” Arrij ta ndjej dëshpërimin e tij në përgjigjet shigjeta. “Po i tërheqin njerëzit zvarrë!” më shkruan, duke iu referuar atyre që po mundoheshin të ndalnin këtë akt mesjetar, i përgatitur të bëhej pa dalë drita, ndërkohë që të gjithë shqiptarët po flinin.

***

Ai ishte një student i apasionuar pas letërsisë dhe ndërkohë që shokë të tij harxhonin më shumë kohë kafeneve, ai vinte në bibliotekë dhe kërkonte të lexonte diçka më shumë se veprat që pedagogët iu kishin caktuar në program. Sa herë hynte në bibliotekë, kalonte për të më përshëndetur dhe me tregonte kur kishte lexuar ndonjë libër të ri që biblioteka nuk e kishte; kur diskutonin me klubet letrare për jetën artistike të qytetit si dhe për shumë evente që ai i ndiqte me pasion e dëshironte t’i ndante me të tjerët. Ndër eventet më të fundit që më tregoi, me hovin që e karakterizonte, ishte grupimi i disa studentëve për të vënë në skenë një shfaqje me iniciativën e tyre. Më thoshte se po bënin prova çdo ditë që të ishin të denjë për skenën e teatrit. 

Entuziazmi i atij studenti e mbushte sallën e bibliotekës me dritë.

Kanë kaluar disa vite që nga koha e provave për atë shfaqje. Tani ai po shihte me sytë e tij një shfaqje tjetër me teatrin, por edhe teatron që po i bëhej jetës së vet. Një shfaqje për të cilën nuk kishte dashur kurrë të bënte prova. 

“Se ç’e shempnë derbederët/Mercenarët dhe bejlerët/ Se ç’e pren’ e se ç’e vranë/ Ç’e shkretuan anembanë/ Nënë thundrën e përdhunës.”

***

Më trondit një tjetër mesazh që vjen prej tij. Pastaj çdo gjë m’u duk më e lehtë për t’u pranuar: shembja e një teatri apo loti i një artisti që i ra shtëpia e qënies, me shpresën se do të ndërtohet një teatër i ri.

“Tani po bëj valixhet gati edhe unë”- lexova në telefonin tim.

Dhe vrasja e shpirtit të vendit u krye, ashtu siç ishte paralajmëruar.

Teatri Kombëtar si kështjella e fundit e lirisë

by

Shkruan: Sokol Paja /
Rënia e Teatrit Kombëtar është në vetvete rënia e shtetit në totalitarizëm, është rënia e demokracisë në gropë, është rënia e qytetarëve, është rënia e opozitës, është rënia e çdo shqiptari të ndershëm. Shëmbja e Teatrit ishte një paligjshmëri e ndyrë, varrosi lirinë e protestës, lirinë e së drejtës, lirinë e shprehjes, lirinë e veprimit. Shteti njollosi veten me turp. Kjo ditë e zezë do kujtohet gjatë në ditënetët e faqezinjve neokomunistë që pushtuan kryeqytetin më keq se komunistët në vitin 45’. Fitorja e një kauze është një hap drejtë lirisë dhe humbja e kauzës është një shkallë drejtë robërisë. Shembja e Teatrit Kombëtar në Tiranë do të jetë edhe për shumë kohë kryefjala e përplasjes mes pozitës, opozitës, shoqërisë civile dhe artistëve të dyzuar, të ndarë pro dhe kundër për rrafshimin e ndërtesës së ndërtuar nga italianët në 1941. Shëmbja e Teatrit Kombëtar nuk përfaqësoi vetëm një godinë, një ndërtesë, ajo përfaqësoi shumë më tepër, një kauzë qytetare që u mbrojt për më shumë se dy vjet e gjysmë nga artistët, natë e ditë në sheshin që mban të njëjtin emër. Teatri u kthye në një pikë vendimtare ku matën forcat të gjithë aktorët. Brutaliteti i shtetit, paligjshmëria dhe dhuna e uzurpatorëve fitoi. Mbrojtja nga vjedhja qeveritare e Teatrit Kombëtar ishte kauza më jetëgjatë në dekadën e fundit, kur për më shumë se dy vjet, artistë, intelektual, shoqëri civile, qytetarë të thjeshtë, patriotë të ndershëm, e shumë të tjerë,  e mbrojtën fizikisht nga reprezalja komuniste. Ashtu si në vitin 46’ në të gdhirë, në terr siç janë dhe veprat e zeza të komunistëve, rilindasit e betonit e shqyen Teatrin. Teatri ishte kështjella e fundit e lirë sepse: kauza e liqenit artificial ra, kauza e Astirit ra, kauza e taksës së kombit ra, zgjedhjet e lira ranë, parlamenti ra, drejtësia ra, opozita ra, vettingu ra, e vetmja kauzë e lirive që kishte mbetur ishte kauza e teatrit. Nëse vdes teatri, vdes liria. Qeveria është bërë gjithnjë e më arrogante duke shtypur çdo protestë, duke gjobitur masivisht shqiptarët, duke bllokuar lëvizjen e lirë, duke bllokuar mjete private, duke zaptuar prona, duke shfaqur një egërsi të paparë në komunikim dhe ndërveprim me qytetarët. 

Qeveria Rama ka përzënë më shumë se 500 mijë shqiptarë nga atdheu i tyre duke e bërë Shqipërinë një vend të pajtueshëm për njerëzit normal, duke e shndërruar një parajsë tropikale për oligarkët dhe njerëzit e lidhur me pushtetin politik. Shteti u zhvendos realisht në diktaturë, ashti si në vitin 1946, shteti nuk pyeti për Gjykatën Kushtetuese ku po shqyrtohet çështja e Teatrit, nuk pyeti për SPAK ku po hetohet votimi i prishjes së Teatrit, por arbitrarisht i futi fadromat. Shteti vulosi diktaturën: ndryshimet në kodin penal, zgjatja pa arsye e gjendjes së emergjencës, ndërsimi dhe arroganca e ministrave, sulmi ndaj mediave, agresiviteti i shtuar i policisë, si dhe dhuna ndaj qytetarëve e kanë shndërruar pushtetin në një fytyrë diktatoriale, ku dhe vetë shteti kthehet në makinë shtypëse për gjithçka që bie ndesh me direktivat e partisë-shtet. 

Vendi ynë aktualisht gjendet pa Gjykatë Kushtetuese, pa Gjykatë të Lartë, në proces Vettingu të kontrolluar politikisht, me ish funksionarë të regjimit në Parlament, në KLGJ, në KLP… etj,  ku trashëgimia komuniste shpaloset në të gjitha pushtetet. Qasja e të bërit shtet dhe administrimit të pushtetit është tipike si ajo e regjimit komunist. 

Baba i vetëshpallur Rama njësoj si Sekretari i Parë i Partisë së Punës, i cili ka vënë nën thundrat e tij gjithçka e çdo gjë në Shqipëri. Ai shfaqet në çdo medie apo mbledhje qeverie si shpëtimtar i komitetit të shpëtimit, ai të gjobit dhe po i njëjti që të fal gjobën, ai që të arreston, përsëri edhe të liron. Kryeministri Rama kontrollon gjithçka nëpërmjet edhe disa kukullave pa dinjitet dhe integritet moral e politik në qeveri. Fryma kundër arrogancës së pushtetit, qëndresa qytetare është oksigjeni që mban gjallë shoqëritë nga dekompozimi. Një vend quhet ende i lirë për aq kohë sa ka kauza që luftohet për to. Shembja e teatrit ishte shembja e pikës së fundit të lirisë, teatri duhet të qëndronte në këmbë si kauzë qytetare, si trashëgimi kulturore, si përpjekje e grupit të interesave të pastra të artistëve që pushteti nuk i bleu dot. Teatri duhet të qëndronte në këmbë  si revoltë ndaj pushtetit, si dinjitet i munguar i artistëve, si një monument që duhej të shpëtonte  dhe të qëndronte si teatër real për ti dhënë fund teatrit të absurdit që luhet ende në kurriz të qytetarëve shqiptar në 30 vjet të sistemit post-komunist. 

LUFTA PER TEATRIN-PRESIDENTI:SHEMBJA ANTIKUSHTETUESE!

by

– Ehe President Meta ne Mbrojtje te Teatrit/

-Robert Budina: Kjo është kalaja e fundit e demokracisë, ata kanë marrë çdo gjë/

Meta depoziton kërkesën për shpalljen antikushtetuese të ligjit për shembjen e Teatrit/

Regjisori Robert Budina është një ndër artistët që vijojnë të bëjnë rezistencë kundër shembjes së Teatrit Kombëtar, dhe mëngjesin e sotëm ndaj tij u shtrua dhunë nga policia e cila po përpiqej të lironte hyrjen kryesore të Teatrit.

Disa orë më pas artistët tentuan të hyjnë në Teatër por nuk u lejuan nga policët. Pati tension dhe përplasje mes tyre dhe policisë.  Budina u shpreh i vendosur se do të vijojë rezistencën për të mos lejuar shembjen e Teatrit Kombëtar.

Robert Budina i drejtohet policit: Ti po mbron mafiozin, unë po mbroj vendin dhe fëmijët e tu

Polici: Të lutem vazhdo

Robert Budina: Unë po mbroj vendin dhe fëmijët e tu

Polici: Të lutem zotëri

Robert Budina: Ti po mbron bukën e gojës, por me ne do marrësh më shumë. Do marrësh edhe një dinjitet, nuk do marrësh vetëm bukën e gojës.

Ne duam vetëm të shohim çfarë po ndodh me Teatrin Kombetar (TK), asgjë më shumë. Keni ardhur këtu pa asnjë urdhër, pa asnjë dokument.

Budina u drejtohet gazetarëve: I kemi kërkuar dokumentat pse vjen policia. Sepse policia duhe të vijë këtu vetëm në objekte të rëndësisë së veçantë dhe ky nuk është objekt i rëndësisë së veçantë. Kanë ardhur të na provokojnë, kanë ardhur të mbrojnë ‘me demek’ punëtorët e TK.

Gazetarja: Ju i njihni personat që u futën brenda?

Robert Budina: Është vetëm drejtori organizativ i TK. Të gjithë të tjerët që janë futur brenda janë të paligjshëm, nuk janë punonjës të TK dhe nëse u futën ata punëtorët që i kanë marrë për bukën e gojës, ne duhet të futemi brenda. Jemi njëlloj si ata.

Pse këta punëtorët e tjerë u lejuan mor zoti polic dhe ne nuk u lejuam? Ata ishin si ne, nuk janë punëtorë të TK.

Pra, ju e shihni që nuk e kanë një përgjigje dhe ne nuk po kërkojmë asgjë tjetër, përveçse të kuptojmë se çfarë po ndodh në TK. Çfarë po bëjnë zotërinjtë që janë futur brenda, që nuk janë punonjës të TK?

Po vënë bomba për ta djegur, siç dogjën atë tek Bashkia?

Do shkaktojnë ndonjë skandal? Çfarë është kjo punë?

Dhe kanë marrë njerëz që i përdorin si ‘mish për top’. Si ‘mish për top’ janë sot zotërinjtë policë, si ‘mish për top’ janë punëtorët e shkretë për ‘bukën e gojës’ dhe ne duam të kuptojmë se çfarë po ndodh. Këta nuk na lënë të futemi brenda.

Gazetarja: Z. Budina jeni pa këpucë dhe me bluze të grisur. U ushtrua dhunë?

Robert Budina: Jam pa këpucë, se m’i hoqën këpucët. U ushtrua dhunë, patjetër që u ushtrua dhunë. Është dikush që më vjen gjithmonë nga mbrapa dhe më ngre dhe ikën. Më thotë : “Nuk kam ikur” nja katër herë. Më grisës, më kapën, më shtynë…pak rëndësi ka, grisja nuk është asgjë para demokracisë, ia lejojmë vetes edhe ndonjë thyerje eshtrash, nuk ka problem.

Gazetarja: Z.Budina doni të hyni brenda?

Robert Budina: Duam të hyjmë brenda të shohim se çfarë po ndodh me TK, asgjë më shumë. Dhe kush janë njerëzit që janë futur? Janë sabotatorë sepse, duke patur parasys që këta duan ta shembin TK, këta mund të bëjnë edhe ndonjë ‘incident’. T’i vënë flakën nga brenda, sikur ra, sikur e dogjëm ne, kështu që, ne duam të kuptojmë kush janë këta njerëz, që nuk janë punonjës të TK që janë futur brenda.

Gazetarja: Sa kohë ka që nuk futeni në TK?

Robert Budina: Që kur është mbyllur vjet, ndërkohë që nuk ka një dokument që tregon se është jashtë funksioni TK. Është brenda funksionit, kanë ikur vetëm me urdhër. Drejtori i TK që ka ikur vetëm si rezultat i urdhrit të kryeministrit një ditë do të mbajë përgjegjësi pse e ka spostuar trupën atje sepse kjo nuk përbën rrezik. Nuk ka asnjë dokument nga Instituti i Ndërtimit që kjo nuk është në gjendje të mirë. Kjo është në gjendje të mirë.

Gazetarja: Ka materiale brenda që mund t’u nevojiten tek Art Turbina?

Robert Budina: U nevojiten vetëm skenografitë, rekuizitat. Pjesa tjetër: ndriçimi, karriget, janë aty dhe nëse lëvizin ato do të thotë që TK bëhet gati për t’u shembur.

Gazetarja: Ju shohim pa këpucë z.Budina

Robert Budina: Po m’i morën policët këpucët edhe më grisën policët edhe neve tani do grisim shtetin që ta shpëtojmë shqiptarin nga kjo dhunë, por janë të dorëzuar. Pavarësisht se na shtyjnë, janë të dorëzuar.

Ne po i ruajmë policët, janë vëllezërit tanë, por faktikisht shteti po i përdor për ‘mish për top’ dhe ju e shihni që ata janë jo me mjetet e nevojshme.

Gazetarja: Do bëni rezistencë?

Robert Budina: Patjetër që do bëjmë rezistencë dhe kjo nuk ka dyshim. Nuk ka dyshim, sepse kjo është kalaja e fundit e demokracisë. Ju e kuptoni që ata kanë marrë çdo gjë.

***

Presidenti i Republikës Meta depozitoi kërkesën në Gjykatën Kushtetuese për të depozituar kërkesën për shpalljen antikushtetuese të ligjit për shembjen e godinës së Teatrit Kombëtar.

Presidenti e konsideroi vendimin për shembjen një proces kriminal dhe theksoi se është e nevojshme ndërpreja e këtij akti.

Në një deklaratë për mediat, Meta tha se do veproj drejtësia shqiptare ndaj rilindasve kombëtare dhe ndërkombëtare që e kanë lënë vendin pa gjykatë kushtetuese dhe morën vendimin për të shkatërruar teatrin.

Ilir Meta: “Në radhë të parë dua të theksoj rëndësinë e madhe që ka akti im sot që është në koherencë me përpjekjet e mia të vazhdueshme ne raport me Kuvendin, qeverinë dhe institucionet e përfshira në këtë proces kriminal, në kundërshtim me rendin e vendit, akteve dhe marrëveshjeve kombëtare dhe njëkohësisht në kundërshtim me interesat kombëtare të vendit. Ligji për shkatërrimin e teatrit është një kryevepër kryhet në një krim kushtetues, kombëtar dhe kulturor dhe vetëm në interes ‘rules of oligarks’.

Dua ti siguroj të gjithë se kam ardhur këtu për të garantuar që Republika e Shqipërisë do jetë një vend i sundimit të ligjit dhe popullit, boll me sundimin e oligarkëve. Është e domosdoshme ndërprerja e këtij akti që filloi sot në mëngjes, do veproj drejtësia shqiptare dhe ndërkombëtare ndaj rilindasve kombëtare dhe ndërkombëtare që e kanë lënë vendin pa gjykatë kushtetuese. 

Nuk jemi rastësisht pa gjykatë kushtetuese. Fajin nuk e ka reforma, ajo nuk e linte pa Gjykatë Kushtetuese vendin la ramaforma.

Drejtësia shqiptare dhe ndërkombëtare do veprojë një ditë për këtë krim që është shkatërrimi i teatrit kombëtar. Është përpjekje për të instaluar me dhunë ‘rules of oligarks’.

Nuk ka forcë në botë që më ndalon mua si president që të vë para drejtësisë rilindasve kombëtare.

Unë jam i lumtur për procesin dekorimit që ka filluar ndaj meje. Kam dy vite që jam betuar në Kushtetutën e Shqipërisë. Asnjë president nuk ka ardhur këtu. Drejtësia shqiptare dhe ndërkombëtare do veprojë. Drejtësia kombëtare është më kryesore.”

Ora13:08 – Meta mbërrin në Kushtetuese i shoqëruar zëdhënës presidenti, Tedi Blushi.

Ne nje postim ne Facebook pak me pare, Presidenti e quajti te turpshme rrethimin me polici te Teatrit dhe përplasjet fizike të policisë me komunitetin e artistëve. 

“Rrethimi me policë i Teatrit Kombëtar dhe përplasjet fizike me komunitetin e artistëve, të cilët janë aty në mbrojtjen e një prej vlerave të trashëgimisë tonë historike, kulturore e kombëtare, janë një ngjarje e shëmtuar dhe e turpshme.

I bëj thirrje Policisë së Shtetit të respektojë artistët dhe të mos i dhunojë ata fizikisht në ushtrimin e së drejtës së tyre për të protestuar ndaj një vendimi abuziv e korruptiv për prishjen e godinës së Teatrit, dhe as t’i lëndojë ata shpirtërisht, në respekt të dinjitetit njerëzor dhe kontributeve të vyera që kanë dhënë për artin e kulturën kombëtare. As sampistët e Ramiz Alisë nuk e kanë prekur me dorë Edmond Budinën në dhjetor ’90!

Shumë turp! Shumë turp! Shumë turp!” 

Kortezi TV Ora news Albania

Kosovë-“Zemrat e huaja: traktati teatral i kufirit”

by

– Në Teatrin Kombëtar në Prishtinë, shfaqja “Zemrat e huaja: traktati teatral i kufirit”, trajton çështjen e vizave. Theks i veçantë – marrëdhenieve në mes të Kosovës dhe Bosnje e Hercegovinës/
PRISHTINË, 15 Shkurt 2016-B.Jashari Në Teatrin Kombëtar në Prishtinë sot në mbrëmje do jetë premiera e shfaqjes “Zemrat e huaja: traktati teatral i kufirit”, e cila është pjesë e axhendës së Këshillit Organizativ, të themeluar nga qeveria e Kosovës, për shënimin e tetë vjetorit të Pavarësisë së Republikës së Kosovës. Shfaqja është punuar nga regjisori i famshëm boshnjak Dino Mustafić, me iniciativë dhe përkrahje financiare nga Fondacioni i Kosovës për Shoqëri të Hapur – KFOS dhe Fondi për Shoqëri të Hapur – Bosnje e Hercegovinë.
Shfaqja “Zemrat e huaja: traktati teatral i kufirit”, trajton çështjen e vizave, që për shumë njerëz do të thotë liri dhe mundësi për tu njohur me kultura të ndryshme. Theks i veçantë i ipet marrëdhenieve në mes të Kosovës dhe Bosnje e Hercegovinës, pasi që ky shtet ende nuk e ka njohur pavarësinë e Kosovës dhe procedura e marrjes së një vize është shumë e lodhshme, dhe në shumë raste edhe e pamundur. Shfaqja, me tekst të Biljana Srbljanović, është punuar në dy gjuhë, në gjuhën shqipe dhe boshnjake me aktorët Alban Ukaj, Adriana Matoshi, Armend Smajli, Jusuf Brkić dhe Jelena Kordić Kuret.
Për më tepër se një vit, Fondacioni i Kosovës për Shoqëri të Hapur – KFOS dhe Fondi për Shoqëri të Hapur – Bosnje e Hercegovinë kanë ndërmarrë disa iniciativa që për qëllim kanë liberalizimin e vizave në mes të Kosovës dhe Bosnje e Hercegovinës. Përveç takimeve zyrtare, pjesë e projektit janë edhe takimet e avokimit me palët kyçe të interest, akterët vendimmarrës në Bosnje e Hercegovinë, Kosovë dhe Serbi, si dhe shfaqja “Zemrat e huaja: traktati teatral i kufirit”, e cila premierën do ta ketë sonte në Prishtinë. Ndërsa, në Sarajevë, kryeqytetin e Bosnjes e Hercegovinës, premiera e saj është dhënë në 6 janar 2016.