NGA SKËNDER BUÇPAPAJ/
Sa për kujtesë: marrëdhëniet shqiptare me fqinjët dhe rajonin janë përgjithësisht marrëdhënie me ish-pushtuesit. Të tillë janë fqinjët e drejtpërdrejtë të shqiptarëve: serbët, malazezët, bullgarët, italianët dhe grekët. Të tillë janë edhe turqit. Vetëm kroatët, sllovenët dhe boshnjakët nuk janë ish-pushtues të shqiptarëve.
Marrëdhënie me ish-pushtuesit janë jo vetëm ato të vendeve të vogla, por edhe të shumë vendeve të mëdha. Shumë prej tyre, deri në kohët e vona, iu janë nënshtruar pushtimeve, revansheve, ripushtimeve mes tyre.
Shqiptarët kanë qenë gjithmonë të pushtuar, asnjëherë pushtues të fqinjëve, vendeve të rajonit apo atyre të largët. Ky është i vetmi përjashtim në këtë histori.
Shqiptarët shkruajnë shumë në mediat sociale për marrëdhëniet e shteteve të tyre, Shqipërisë apo Kosovës, me ish-pushtuesit. Sipas disave, marrëdhëniet me ish-pushtues të caktuar, për shkaqe dhe arsye që ata i rendisin, duhet të jenë sa më zero.
Mirëpo marrëdhëniet me fqinjët janë marrëdhënie ndërkombëtare absolutisht të pashmangshme dhe absolutisht të domosdoshme.
Në marrëdhëniet me ish-pushtuesit janë parasysh, ndër të tjerë, këta faktorë kryesorë: 1. A kanë këta ish-pushtues pjesë të territoreve të vendit tënd në shtetet e tyre? Dhe a kanë pretendime territoriale apo ripushtuese ndaj vendit tënd? 2. A kanë probleme kufitare me vendin tënd? 3. A janë faktor pengues në marrëdhëniet ndërkombëtare të vendit tënd këto vende ish-pushtuese?
Nga fqinjët e drejtpërdrejtë të shqiptarëve vetëm një ish-pushtuese, Italia, përjashtohet nga këto grupime. Ekzistojnë të gjitha shkaqet, arsyet, mundësitë, perspektivat për marrëdhënie sa më të shkëlqyera dhe sa më të gjithanshme të shqiptarëve me Italinë.
Marrëdhëniet më të habitshme, për të përdorur këtu një fjalë sa më të butë, janë marrëdhëniet me Greqinë. Ky vend fqinj ka në fuqi, prej 78 vjetësh, ligjin e luftës me Shqipërinë. Greqia monarkike, në marrëdhënie armiqësore me shqiptarët, me të gjitha mjetet e saj, e pengoi Shqipërinë në marrëdhëniet e saj ndërkombëtare dhe në funksionimin e saj shtetëror. Megjithatë, që nga koha e kolonelëve, u rivendosën dhe ekzistojnë marrëdhëniet diplomatike midis Shqipërisë dhe Greqisë.
Shqiptarët dhe grekët janë fqinj të drejtpërdrejtë prej mijëra vjetësh. Ata kanë bashkëjetuar në Perandorinë Romake, në Perandorinë Bizantine dhe në Perandorinë Otomane. Vetëm prej rreth 200 vjetësh ata nuk bashkëjetojnë në një shtet.
Në Greqi jetojnë me miliona arbërorë (arvanitë), të cilët janë shtyllë e fuqishme e historisë dhe kulturës greke, shtyllë e fuqishme e shtetit modern grek. Prej vitit 1990 në këtë vend jeton dhe punon edhe një emigracion i ri prej gati një milion shqiptarësh, me ndihmesë të veçantë në ekonominë dhe në jetën greke.
Shumë nga mendjet e larta sot në Greqi e kanë kuptuar se alternativa më e mirë fqinjësore e grekëve janë shqiptarët. Aktualisht Tirana dhe Athina po punojnë për një marrëveshje gjithëpërfshirëse pas së cilës shpresohet që Greqia të mos bëjë pjesë në asnjë nga grupimet e mësipërme. Kështu do të ishte një vend me të cilin të ndërtohen marrëdhënie sa më të mira dhe sa më të gjithanshme.
Njohja sa më e shpejtë e Kosovës nga Greqia do të ishte një faktor tjetër me ndikim shumë të madh pozitiv në marrëdhëniet shqiptaro-greke. Me pranimin e Shqipërisë në BE, për çfarë është e interesuar edhe Greqia, përsëri shqiptarët dhe grekët do të gjenin veten në një bashkëjetesë të re vlerash dhe përfitimesh të pafundme.
Vendi që bën pjesë thellësisht dhe tërësisht në tri grupimet e përmendura më lart është Serbia. Kjo ish-pushtuese e ka pjesë të saj në Kushtetutë Kosovën, të cilën e konsideron krahinë të jugut. Serbia i përdor të gjitha mjetet për të mos lejuar funksionimin e brendshëm të Republikës së Kosovës dhe integrimin e saj në marrëdhëniet ndërkombëtare.
Megjithatë, pak vjet pas mbarimit të luftës, pra prej vitit 2013, shqiptarët e Kosovës përdorin rrugët e Serbisë për të dalë në Evropë dhe për t’u kthyer nga Evropa. Gjithashtu në marrëdhëniet ekonomike të Kosovës përparësinë kryesore ekonomike e ka Serbia.
Shënjimi i vijës kufitare ndërshtetërore (demarkacioni) midis Republikës së Kosovës dhe Republikës së Serbisë, njohja e ndërsjellët e këtyre dy vendeve, heqja dorë e Serbisë nga pretendimet territoriale dhe qëllimet ripushtuese ndaj Kosovës, heqja dorë nga çdo lloj pengimi të Republikës së Kosovës në marrëdhëniet ndëkombëtare do të hapnin një mundësi reale për marrëdhënie sa më normale fqinjësore midis shqiptarëve dhe serbëve.
Marrëdhëniet e shqiptarëve me Turqinë, ndërkohë, janë marrëdhënie me një ish-pushtues dhe sundues 500 vjeçar. Në këtë kategori, përveç shqiptarëve, bëjnë pjesë edhe dhjetëra vende të tjera.
Turqia është një ish-pushtues pa pjesë të territoreve shqiptare në shtetin e saj. Është një vend pa pretendime territoriale apo ripushtuese ndaj shqiptarëve. Është një vend pa probleme kufitare me shqiptarët. Është faktor përkrahës në marrëdhëniet ndërkombëtare të shqiptarëve dhe në të gjitha proceset e shqiptarëve.
Në Turqi jetojnë me miliona shqiptarë, të cilët janë atje kryesisht për shkak të shpërnguljeve masive të shqiptarëve nga trojet e tyre në ish Jugosllavi dhe Greqi pas Luftës së Parë Botërore dhe deri në vitet ’50 të shekullit të kaluar. Këta përbëjnë një faktor më shumë per marrëdhënie sa më të frytshme midis shqiptarëve dhe turqve, midis dy shteteve shqiptare dhe Turqisë.
Shqiptarët, në shkrimet e tyre të shumta në mediat sociale e në mediat e tjera për marrëdhëniet me ish pushtuesit, përpiqen që arsyetimet dhe argumentimet t’i mbështesin dhe t’i shpjegojnë nëpërmjet ndjenjave të tyre. Përtej ndjenjave të tyre negative ndaj marrëdhënieve me një vend të caktuar ish-pushtues është e lehtë të dallosh ndjenjat e tyre pozitive ndaj një apo disa ish-pushtuesve të tjerë.
Ata e paraqesin zhvillimin e marrëdhënieve të shqiptarëve me një ish-pushtues si të dëmshëm ndaj zhvillimit të marrëdhënieve me një apo disa vende të tjera, të cilat marrëdhëniet tona me ish-pushtuesin e caktuar i shohin me një masë dyshimi.
Rregulli numër një, konstant, në marrëdhëniet ndërkombëtare është që marrëdhëniet mes dy vendeve të mos përdoren në dëm të një vendi të tretë. Një shtet, sado fillestar të jetë, i ka të gjitha mjetet dhe mundësitë për të qenë i kujdeshëm dhe i vëmendshëm për të mos lejuar që marrëdhëniet e dy vendeve të mos shkojnë në dëm të një vendi të tretë, aq më tepër ato të mos shkojnë në dëm të miqve dhe aleatëve.
Ndërkohë, miqtë dhe aleatët, janë gjithmonë të interesuar dhe të prirur që miku i tyre, aleati i tyre, partneri i tyre, pra edhe Republika e Shqipërisë, edhe Republika e Kosovës të kenë marrëdhënie sa më të konsoliduara, sa më konstruktive, në të mirë të paqes, të integrimeve perëndimore dhe globale, me fqinjët, rajonin dhe më gjerë. Dhe po investojnë konkretisht prej kaq kohësh që këto marrëdhënie të vihen mbi shina sa më solide.