Uk Lushi – Page 2 – Dielli

Uk Lushi i shkruan Presidentit Jean-Claude Juncker

March 13, 2015 by dgreca

Qytetarët e Kosovës duhet të lëvizin lirshëm si të gjithë europianët
President Jean-Claude Juncker
European Commission
Rue de la Loi / Wetstraat 200
1049 Brussels
Belgium
President.Juncker@ec.europa.eu
I nderuar President Juncker,
Po ju shkruaj si qytetar i vendit tim — Kosovës. Republika e Kosovës, shteti më i ri europian, u lind me 17 shkurt 2008 dhe është e pavarur duke ju falënderuar përpjekjeve tona të gjata dhe mbështetjes së patundur të botës euro-amerikane. Populli i Kosovës e çmon lartë gjithçka Europa, SHBA-të dhe sidomos BE-ja kanë bërë për ne. Megjithatë, arsyeja pse po ju drejtohem sot është që të sjell në vëmendjen tuaj trajtimin jofer të vendit tim në procesin e liberalizimit të vizave.
Zoti President,
Kosova është vendi i vetëm në Europë qytetarët e të cilit nuk mund të lëvizin lirshëm përjashta kufijve të shtetit të tyre. Ne pritëm me durim, për mbi katër vite pas shpalljes së pavarësisë, derisa më në fund, me 14 qershor 2012 na u ofrua udhërrëfyesi aq i nevojshëm për liberalizimin e vizave. Në këtë datë qeverisë sonë ju dorëzua lista e kërkesave që duhej të përmbusheshin ashtu që shteti ynë të kualifikohej për udhëtime pa viza për dhe nëpër zonën e Schengenit.
Dy vjet më vonë, në korrik 2014, Komisioni Europian publikoi raportin e progresit të Kosovës. Për habinë e qeverisë sonë, shoqërisë civile dhe ekspertëve tonë në çështjet e inetegrimit në BE, progresi ynë u vlerësua me metoda ndryshe nga ai i shteteve tjera të Ballkanit nëpër të cilin ato kishin kaluar mes viteve 2008-2010.
Në vlerësimin e shteteve tjera ballkanike, Komisioni kishte përdorur kritere të qarta të përshkrimit për suksesin gjegjësisht dëdhtimin e secilës kërkesë në udhërrëfyes, çfarë automatikisht bënte të mundur matjen objektive të përparimit në këto vende. Ndonëse Kosova ka marrë një udhërrëfyes dhe dy vlerësime deri mue tash, mungesa e standardeve precise në to rezulton në mosmundësi për të matur progresin siç duhet dhe me drejtësi. Për qytetarët e Kosovës dhe shoqërinë tonë civile mungesa e standardeve të qarta e bën shumë të vështirë që ne të dimë ku të rrisim presionin dhe kur të kërkojmë llogari nga politikanët dhe përfaqësuesit tonë.
Janarin dhe shkurtin e vitit 2015 mediat internacionale dhe lokale raportuan për dhjetra-mijëra qytetarë të Kosovës që po kalonin kufirin e BE-së ilegalisht. Asgjë nuk ta then zemrën më shumë se sa kur sheh njerëzit duke lënë shtëpitë e tyre dhe trollin stërgjyshëror ndërsa rrezikojnë jetët e tyre dhe fëmijëve të tyre për të shkuar diku në Europë për të gjetur një punë dhe për të gëzuar lirinë e lëvizjes.
Po, qeveria jonë duhet të bartë barrën kryesore të kësaj pakënaqësie të atyre që po largohen, por njerëzit janë duke u larguar edhe ngase ndihen sikur Europa ka humbur interesimin për ta. Qytetarët e Kosovës janë të dëshpëruar dhe çdo ditë po humbin durimin sepse të jetosh në Kosovë pa të drejtën të lëvizësh lirshëm nëpër Europë është sikur të jetosh në burg.
Shumica e atyre që janë duke ikur nga Kosova nuk mund të provojnë shkelje të të drejtave të tyre njerëzore. Arsye rrënjësore e ekzodusit është papunësia. Njerëzit në Kosovë nuk kanë punë dhe as shpresë për punë.
Unë jam i bindur që Kosova dhe Europa, sëbashku, duhet t’i godasin problemet e izolimit të Kosovë dhe papunësisë drejt e në kokë.
Së pari, Europa duhet ta rrënojë murin rreth Kosovës dhe të përfundojë bisedimet për liberalizimin e vizava sa më shpejt, ashtu që ne mund të udhëtojmë lirshëm gjithkah në zonën e Schengenit. Së dyti, kapitali human dhe financiar europian duhet të rrjedh lirshëm nga qendrat europiane kah Kosova për t’u takuar me detin e pasur të punëtorëve të rinj dhe aftë në Kosovë; jo anasjelltas.
Kosova është e pasur me minerale dhe materiale bazike dhe ka përparësi krahasuese absolute në disa sektorë ekonomik, të cilët nëse ushqehen me injektim të kapitalit nga Europa do të bëjnë investimet win-win për investitorët europianë dhe Kosovën. BE-ja është krijuar që të lidhë sëbashku shtetet europiane në një ndërmarrje interdependente ku asnjë shtet nuk do të ketë arsye të prishë paqen, t’i frikësohet apo shfrytëzojë tjetrin.
Z. President Juncker,
ju jeni zyrtari që rrini ulur në zyrën më të fuqishme në BE. Si kreu i Komisionit Europian ju përcaktoni agjendën e politikave të Komisionit dhe jeni dorzanë i interesit të përgjithshëm europian. Statusi pa viza për qytetarët e Kosovës është një çështje urgjente dhe në interes të Europës. Duke bërë liberalizimin e vizave për Kosovën prioritet, ju do të jeni Presidenti i fundit i Komisionit Europian që sheh geto në dheun e Europës. Vetëm njerëzit e lirë, të cilët mund të lëvizin lirshëm, mund të ndërtojnë një të ardhme të sigurt për Europën. Posa qytetarët e Kosovës do të jenë të lirë për të lëvizur, popujt e Europës do të bëhen një.
Ju faleminderit për kohën dhe vëmendjen tuaj, President Juncker.

Sinqerisht,

Uk Lushi

Kosovo’s Citizens Should Enjoy Freedom of Movement Like All Other Europeans
President Jean-Claude Juncker
European Commission
Rue de la Loi / Wetstraat 200
1049 Brussels
Belgium
President.Juncker@ec.europa.eu
Dear President Juncker,
I am writing as a citizen on behalf of my country— Kosovo. The Republic of Kosovo, the newest European state, was born on February 17, 2008, and is independent thanks to our long struggle and to the unwavering support of Euro-American world. The people of Kosovo are grateful for all that Europe, the US, and especially the EU have done for us. However, my purpose for writing to you today is to bring to your attention the unfair treatment my country is receiving regarding the EU visa liberalisation process.
Mr. President,
Kosovo is the only country in Europe whose people cannot move freely outside their state borders. We waited patiently, for over four years after the declaration of independence, to finally receive the much-needed visa liberalisation roadmap on June 14, 2012. On that day day our government received the list of requirements Kosovo had to fulfill in order to qualify for visa-free travel to and throughout the Schengen area.
Two years later, in July 2014, the European Commission published the report on Kosovo’s progress. To the surprise of our government, Kosovo’s civil society, and our experts in EU integration matters, this visa progress differed from those that other Balkan states received between 2008-2010.
In its assessment of other Balkan countries, the Commission used precise phrases to describe progress or failure for each point in the roadmap, which made it possible to measure objective progress in each of those countries. While Kosovo has received one roadmap and two assessments so far, the lack of precise benchmarks in them means that progress cannot be measured properly, or fairly. For Kosovo’s citizens and civil society, the lack of clear benchmarks makes it very hard to know where to pressure, and when to hold accountable, our politicians and representatives.
In January and February of 2015 international and local media reported that tens of thousands of Kosovo’s citizens crossed the EU border illegally. It is heartbreaking to see people leaving their homes, fleeing their ancestral land and risking their lives and those of their children to go somewhere else in Europe where they can work and move freely.
Yes, our government should bear the brunt of the discontent of those leaving, but people are also leaving, because they feel Europe has lost interest in them. Kosovo’s citizens are disappointed, and losing patience, because living in Kosovo without the ability to move freely through Europe is like living in a prison.
Most who escape from Kosovo cannot prove that their human rights are being violated. The main cause of this Exodus is unemployment. People in Kosovo have no jobs and no prospects of jobs.
I am convinced that Kosovo and Europe, together, should tackle the problems of isolation and unemployment head on.
First, Europe must break through the wall around Kosovo and close the visa liberalisation talks as soon as possible, so that we can travel freely across the Schengen Zone. Second, European financial and human capital should flow freely from European centers to Kosovo to meet the rich pool of young and capable laborers in Kosovo; not the other way around. Kosovo has abundant reserves of mineral deposits and raw materials and clear comparative advantages in several economic sectors, which, if infused with an injection of the European capital, would make the investments a win-win for European investors and Kosovo. The European Union was created to bond European states together in such an interdependent and prosperous enterprise that no state would have any reason to break the peace, feel used or fear one another.
Mr. President Juncker,
you are the most powerful office holder in the EU. As the head of the European Commission you determine the Commission’s policy agenda and are a guarantor of the general European interest. Visa-free status for Kosovo’s citizens is an urgent matter, and in the interest of Europe. By making visa liberalisation for Kosovo a priority, you will be the last President of the European Commission to see a ghetto on European soil. Only free people who can move freely can build a secure future for Europe. Once Kosovo’s citizens are free to move, then all of Europe’s peoples will be one.
Thank you for your time and attention, President Juncker.
Sincerely,
Uk Lushi
Attachments area
Preview attachment PresidentJuncker Letter.docx
[Word]

Ne megjithatë do të fitojmë përsëri

February 23, 2015 by dgreca

Nga Uk LUSHI/
Keqqeverisje. Keqdrejtim. Vjedhje. Korrupsion. Varfëri. Skamje. Ligështim. Dëshpërim. Dorëzim. Këto janë disa nga fjalët që faniten si fantazma mbi ekzistencën tonë në mesin e dekadës së dytë të shekullit XXI kudo jetojmë shqiptarët në Ballkan. Pavarësisht rrezikshmërisë së pranisë së këtyre fjalëve në ligjërimin dhe realitetin e një populli, fjala më e errët dhe me rrezik vdekjeprurës nuk ishte thënë zëshëm ndonjëherë. Por, këto javët e fundit, edhe fjala, të cilën çdo shqiptar dhe shqiptare duhet ta luftojë si murtajën dhe deri në zhdukje nga fjalori i përditshmërisë sonë, gjeti ca vrima në bedenet e e kështjellës së kombit shqiptar dhe bile po tenton të ulet këmbëkryq me ne siç ulet xhebraili me dikë që do t’i marrë shpirtin. Fjala në fjalë është fjala pashpresë dhe— po— popujt që humbin shpresën vdekjen e kanë alternativë të pashmangshme.
Është e vetëkuptueshme që kur në TV apo Internet transmetohen skena që tregojnë ikjen nga vendlindja të qindra-mijëra shqiptarëve, fillikat apo me foshnje gjegjësisht me fëmijë njomakë ngryk, duke rrezikuar jetët e veta dhe të pasardhësve të tyre ndërsa kapërcejnë këneta plot me llucë dhe lumenj me ujin akull deri në fyt, vetëm që të arrijnë të hyjnë brenda kufijve politikë të Bashkësisë Europiane, njeriu nuk ka si të mos trishtohet dhe eventualisht të mëkatojë në ballafaqimin me tundimin e humbjes së shpresës. Shpresa përpëlitet mes jetës dhe vdekjes sidomos kur njeriu i informuar e di që pamjet pikëlluese të ikanakëve nga Kosova janë ato që kanë marrë vëmendjen e mjeteve të informimit dhe medieve aktualisht, por assesi nuk janë të vetmet. Ikje të shqiptarëve ka edhe nga Ulqini, Tuzi, Presheva, Kumanova, Shkupi, Gostivari, Gjirokastra, Berati, Durrësi, Tirana, e Kukësi. Herë me heshtje e herë me gjurulldi, gati çdo ditë, shqiptarët ikin nga çdo cep i atdheut, sa që sot, mund të thuhet pa drojë gabimi: jashtë trojeve shqiptare jetojnë mbi një e treta e popullit shqiptar. A janë këto fakte një gjëmë për të cilën duhet t’i çojmë duart lart dhe të fillojmë kukatjen?! A jemi afër fundit tonë si popull dhe civilizim?!

Jo! Jo dhe jo! Kapitullimin shqiptar nuk mundet dhe nuk do të guxoj ta nënshkruaj askush.

Populli shqiptar gjithherë duhet të ketë pjestarë që jetojnë dhe veprojnë në botë, mirëpo njerëzit tanë do të duhej të largohen nga tokat stërgjyshore atëherë kurnga vendet tjera mund të kontribuojnë më shumë për popullin shqiptar apo atje të realizojnë veten në gjëra që nuk janë të mundshme në atdhe. Momentalisht shqiptarët që po braktisin trojet tona në Ballkan janë duke u larguar sepse gjendja politiko-ekonomike është e zymtë dhe përgjegjësia për këtë nuk është e të gjithë neve, por e shumicës dërmuese të kastave që janë në krye të organeve dhe institucioneve partiako-shtetërore. Drama e të larguarve të zhgënjyer nga të katër anët e mëmëdheut duhet të shërbejë si një katarsis i pranimit të dështimeve kalimtare të shteteve shqiptare. Pra, ikjet e bashkëkombasve tonë janë dëshmitë që vërtetojnë përtej çdo dyshimi të bazuar se jemi në krizë. Porse, bazuar në përvojat e mëhershme historike— tonat dhe të tjerëve— krizat janë situata kritike gjatë të cilave kombet dhe popujt mund të ndërrojnë kurs dhe të fillojnë (ri)ngritjen, prandaj tautologjikisht për ne janë duke rënë këmbanat e fundit për ndërrim drejtimi.
Ndryshimi i parë urgjent që duhet të bëjmë është ndalimi i përgjithësimeve të stilit të gjithë jemi një lloj; të gjithë jemi të prishur; të gjithë jemi përgjegjës— gjeneralizime këto, të cilat, pastaj, rrjedhin në segmente tjera si fjala vjen: të gjithë politikanët janë hajdutë; të gjithë intelektualët janë të përfshirë në rrjete klienteliste; të gjithë gjykatësit dhe prokurorët shiten; të gjithë punëtorët janë dembelë, e të tjera budallallëqe të përngjashme. Këto (para)gjykime të padrejta lënë të kuptohet që gjoja ne shqiptarët posedokemi gjene të cilat na pengojnë të jetojmë në shtete me rend dhe ligj. Një pikëpamje e këtillë gjithsesi që është e pasaktë dhe raciste. Njeriu me mendje të shëndoshë nuk ka nevojë të rrëmojë shumë prapa që të gjejë raste konkrete të cilat lehtësisht hedhin poshtë kësi tezash të gabuara gjeneraliste. Le të përkujtohen si prova sakrificat e mijëra martirëve heronj si Arben Broci nga Shkodra, Antigona Fazliu nga Gradica e Drenasit, Ismail Mehmeti nga Drenoveci i Tetovës apo Tahir Sinani nga Gria e Bujanit. Për persona të tillë që nuk pranojnë flijimin për të mirën publike si aktin më të lartë (!!), ka edhe heronj të gjallë dhe krejt të zakonshëm që poashtu hedhin poshtë tezën e futjes së të gjithë shqiptarëve në një thark derrash të ndyer dhe diabolik që nuk do të arrijnë stabilitetin dhe progresin kurrë. Sa për ilustrim dhe sigurisht duke u hyrë në hak qindra-mijëra shqiptareve dhe shqiptarëve të dobishëm dhe punëtorë, që sillen dhe kontribuojnë si qytetarët e vendeve më të mira, le të theksohen katër femra tonat: Dr. Mira Mezini, profesoreshë e informatikës në Universitetin e Darmstadt-it në Gjermani, të cilës para ca kohe Këshilli Europian për Studimet Shkencore i akordoi çmimin “ERC Advanced Grant” prej 2 milionë eurosh për të vazhduar punën e çmueshme akademike; Majlinda Kelmendi, kampione botërore në xhudo, e cila ka reprezentuar edhe Republikën e Shqipërisë edhe të Kosovës në evenimentet madhore globale sportive; dhe, së fundi, dy zonjusha studente në Universitetit të Prishtinës, Gentiana Desipojci dhe Blerta Likaj, të cilat po të ishin në vende përendimore korporatat e sukseshme do t’u ofronin qindra-mijëra dollarë apo euro për aplikacionin e tyre kreativ përmes të të cilit kandidatët për vendstudim mund të shohin në kohë reale rangimin e tyre dhe nëse nuk duan që shënimet e tyre të mbahen në DropBox, Google Drive apo MS Drive, aplikacioni i vajzave inteligjente prospektuesve u mundëson t’i vendosin të dhënat në ownCloud duke ruajtur kështu pronësinë. Shqiptarët e mirë janë me miliona, shqiptarët përgjegjës dhe keqbërës janë në dhjetra-mijëra apo shprehur matematikisht— për çdo shqiptar të keq, në anën e kundërt, janë 100 shqiptarë të mirë. Semantika e gjuhës nuk është mirë të relativizohet dhe të sulmohen njerëzit ad hominem pa u ballafaquar argumentet dhe faktet. Secili le të shikojë në familje, rreth shoqëror dhe ku jeton dhe do të shihni që shumica nuk janë përgjegjës për terrin që na ka mbështjelllur kudo gjallëron etnia shqiptare. Si pasojë e kësaj të vërtete mjaft me përgjithësime, sepse ato u shkojnë për shtati më së shumti mu pakicës së shqiptarëve që duhet të japin llogari për baltovinën ku jemi futur.
Ndryshimi i dytë urgjent që duhet të bëjmë është ta heqim bindjen që jemi totalisht të pafuqishëm për të ndërruar gjërat. Pozicioni dhe gjendja e një kombi nuk është vetëm trill i fatit gjeo-politik apo historik, por rezultat i angazhimit të anëtarëve të tij me ç’rast secili njeri e bartë pjesën personale të barrës së atdheut, ashtu që askujt të mos i bie barrë më e madhe. Askush nuk do të ndërtojë mëmëdheun tonë dhe askush nuk do ta përmirësojë të ardhmen tonë nëse jo ne. Kombi është një abstrakcion konceptual dhe nuk mund të mbahet në këmbë pa bashkëpunim dhe kohezion social. Pezmi dhe mllefi ndaj dergjës që na ka kapluar duhet të vihen nën kontroll dhe të çlirohen arsyeja dhe vendosmëria për veprime dhe aktivitete. Rruga më e mirë për të treguar fuqinë tonë është dhënia e votës atyre që ofrojnë alternativën dhe zgjidhjet më të mira dhe realistike të problemeve, por, në fund të fundit, le të thojë kush të dojë çfarë të dojë, në qoftë se cilido pushtet në shtetet shqiptare në Ballkan barrikadohet në mbrojtje të interesave klanore dhe jo respektimit të atyre të popullit shqiptar, veç 100.000 shqiptarë, në Sheshin Nënë Tereza në Prishtinë, në Sheshin Skënderbej në Tiranë apo në Sheshin Makedonija në Shkup, të ulur dhe plotësisht paqësor, mund të rrëzojnë cilëndo qeveri apo sistem brenda një jave duke qëndruar stoikisht ditën e natën aty, e lëre më nëse populli vendos të përdorë mjete tjera më serioze. Është lajthitje naive që jemi të pafuqishëm dhe kjo bindje defektive duhet të mënjanohet nga truri i çdo shqiptari sepse kur një grupacion njerëzor merr vendim të arrijë një qëllim, “dies irae” e secilit do të arrijë patjetër.
Mirëpo duhet të thuhet pa fshehur, pa nxehtësinë e shpresës në zemër dhe flladin e saj në mendje, populli shqiptar nuk do të bëjë as ndryshimet urgjente dhe as ato jourgjente— ndonëse të rëndësishme sa urgjentet. Shpresa mbahet gjallë kur njerëzit kanë qëllime të qarta, janë me besim dhe përdorin forcën e vullnetit se do t’i arrijnë ato. Simboli i shpresës është dallëndyshja dhe ky simbol nuk do shumë interpretim. Historia e popujve fortësinë e saj e merr nga vështirësitë me të cilat ndeshen popujt. Vështirësitë paraqesin probleme por edhe kërkojnë zgjidhje nga ne, mosgjetja e të cilave mund të rezultojë në degradim dhe mbase vdekje. Problemet me të cilat ballafaqohen grupet e ndryshme njerëzore kanë qenë të ndryshme për popuj të ndryshëm dhe dallimi që përcakton një popull si fitues apo humbës qëndron në mënyrës se si ata reagojnë ndaj problemeve dhe si i mposhtin vështirësitë. Unë e ndiej dhimbjen e popullit tonë, vuajtjet dhe frikën se ndoshta zhvillimet mund të na çojnë në dreq të mallkuar, porse unë gjithashtu e di— nga historia dhe nga përvoja ime direkte— që një popull i cili fiton mbi dy katastrofa njerëzore si diktatura dhe pushtimi, ai popull gjithmonë e ka në shpirt shpresën. Unë jam i sigurt që shqiptarët që janë si unë jemi shumica absolute e popullit shqiptar dhe ne megjithatë do të fitojmë përsëri për ta shtyrë civilizimin shqiptar në një nivel më të lartë nga ku ne do të vazhdojmë të pasurojmë mozaikun e vlerave për tërë njerëzimin. Sëkëndejmi, kryet nalt shqiptarë— ditët e mira janë shumë afër sepse nata është më e errët krejt pak para agimit!

Le ta ndihmojmë vetveten duke ndihmuar Universitetin e Prishtinës

November 17, 2014 by dgreca

Nga Uk Lushi dhe Qëndrim R. Gashi*/
Nuk është e rastësishme që diskutimet dhe vendimet rreth Universitetit të Prishtinës zënë shpesh vend të rëndësishëm në diskursin tonë publik. UP-ja, si universiteti më i madh dhe më i vjetër në vend, vazhdon të jetë institucioni qendror i arsimit të lartë dhe i shkencës në Kosovë që ka vlerë historike për popullin tonë dhe ndez emocione për shumë bashkëqytetarë, të cilëve për një kohë të gjatë iu mohuan të drejta themelore, përfshirë të drejtën e shkollimit në gjuhën amtare.
UP-ja u themelua falë angazhimit dhe betejave të vështira të gjeneratave të tëra të popullit tonë nën pushtim. Duke mbrujtur breza të shumtë me dije dhe ideale të lirisë, në fakt, kjo çerdhe e edukimit, shkencës dhe artit, është njëri nga prindërit e lindjes së UÇK-së. Ndërsa flasim për ish-ushtarët dhe familjarët e tyre— pjesën më fisnike të popullit dhe së cilës i detyrohemi jashtëzakonisht shumë për lirinë që e gëzojmë— duam të bëjmë të qartë si kristali mirënjohjen tonë më të thellë për kontributin e tyre gjigant.
Mirëpo askush nuk ka të drejtë të përdorë ish-pjesëtarët e Ushtrisë Çlirimtare apo familjarët e tyre për të shkelur idealin dhe amanetin e UÇK-së për drejtësi dhe paanësi. Universitetet nuk janë fabrika të prodhimit serik të diplomave që nuk konfirmohen nga nxënia e diturisë siç nuk janë as ndërmarrje bamirësie apo filantropike.
Ne jemi të merakosur me trysnitë dhe ndërhyrjet flagrante të politikës dhe grupeve të caktuara të interesit në punën dhe procedurat autonome të UP-së. Shqetësimi ynë është shtuar veçanërisht ditëve të fundit ndërkaq vijon furtuna në gotë e regjistrimit dhe pranimit pa kaluar nëpër sitën e selektimit të mbi 1000 kandidatëve për studentë që rrjedhin nga familjet e ish-veteranëve të UÇK-së. (UP-ja tanimë e ka adresuar çështjen e fëmijëve të dëshmorëve duke u dhënë atyre pesë pikë bonus në start). UP-ja, si çdo institucion serioz i arsimit të lartë, si kritere vlerësuese primare duhet t’i ketë aftësitë studiuese dhe rezultatet.
Afirmimi dhe diskriminimi janë dy koncepte të ndryshme dhe ky i dyti më së pakut duhet të nxitet dhe përkrahet nga Shoqatat e ish-ushtarëve të UÇK-së. Familjarët e luftëtarëve të lirisë duhet të gëzojnë të gjithë përkrahjen, privilegjet dhe të drejtat speciale që i meritojnë, veçse nuk duhet që nën pretekstin e gjoja ndihmës së tyre të bëhen kompromise me diturinë sepse kështu dëmtohen si përfituesit ashtu edhe shoqëria.
Shoqatat e dala nga lufta e UÇK-së sigurisht që kanë bërë shumë për anëtarësinë dhe familjarët e heronjve të luftës, porse, nëse duan që të ndihmojnë konkretisht dhe si duhet kolegët dhe familjet sakrifikuese të UÇK-së, ato duhet të përqendrohen dhe kërkojnë përmbushje të obligimeve nga institucionet shtetërore, që janë përgjegjëse direkte për gjendjen jo të mirë të shumë familjeve të dëshmorëve, të invalidëve dhe veteranëve të UÇK-së— edhe pesëmbëdhjetë vite pas çlirimit. Memorandumet, si zgjidhje të përkohshme dhe të paplota, duhet të zëvendësohen me ligje adekuate për status, të drejta dhe benefite, si zgjidhje e përhershme dhe precize, siç është rasti i ushtarëve pjesëmarrës në luftëra në çdo shtet të botës.
Nga disa është keqpërdorur argumenti i gabuar krahasues mes kandidatëve të lidhur me UÇK-në dhe minoriteteve duke u shtruar pyetja se pse duhet të pranohen me njërin sy mbyllur shtetasit nga pakicat kombëtare dhe jo njerëzit e UÇK-së? Është një lajthitje naive të vihen paralele midis shumicës absolute dhe pakicës që nuk e ka fuqinë të ndikojë në mbingarkesë të një institucioni si UP-ja. Pyetja e duhur do të ishte: pse kanë sukses shumica e studentëve dhe akademikëve shqiptarë kur pranohen dhe studiojnë nëpër universitetet më të forta botërore? Dhe përgjigjja është: sepse institucionet arsimore-akademike të mirëfillta përdorin kritere të ashpra dhe studiuesit punojnë shumë të fitojnë kualifikimin dhe suksesin. Ndërsa institucionet e arsimit dhe shkencës në Kosovë, pothuajse si rregull, nuk i kanë standardet mjaftueshëm të larta dhe lejojnë të prodhojnë kuadër jo të mirëkualifikuar.Regjistrimi dhe pranimi i kandidatëve me automatizëm në institucione të arsimit, artit dhe hulumtimit shkencor i ngarkon ato me mbikapacitete që nevojisin rritje të hapësirës dhe kuadrit mësimdhënës dhe administrativ dhe tautologjikisht si rrjedhojë ndodh ulja e cilësisë dhe potencialisht dështimi i misionit arsimor dhe akademik. Gjendja në UP është e rëndë qe shumë kohë dhe fajtorë për të jemi të gjithë nga pak. Që të shpëtojmë dhe përmirësojmë universitetin publik më të njohur të shtetit të Kosovës duhet të kontribuojmë dhe veprojmë të gjithë dhe pa hezituar derisa të ndalet degradimi.

Shoqëria jonë nuk duhet të rrijë pasive. Ne i ftojmë studentët, profesorët, përfaqësuesit e popullit, intelektualët, punëtorët dhe çdo qytetar të ngrehin zërin dhe bëjnë çdo gjë që UP-ja të bëhet vatër e zjarrit dhe ndriçimit të diturisë. Ne jemi të bindur që shumica absolute e ish-pjesëtarëve të UÇK-së dhe familjarëve të tyre do të jenë në ballë të këtij aktiviteti dhe kontributi.
Vlerat e luftës për liri dhe të UÇK-së mbrohen më së miri nëse nderohen dhe zbatohen principet e meritokracisë, kreativitetit dhe arritjes. Veteranët e UÇK-së dhe familjarët e tyre ndihmohen më së shumti duke mos lejuar persona të caktuar që për agjenda personale dhe grupore të manipulojnë listat e fëmijëve të ish-ushtarëve të UÇK-së duke futur në to p.sh. të afërm dhe/ose kandidatë që paguajnë. Një njeriu të mirë dhe i cili do të jetë i dobishëm për shoqërinë dhe kombin nuk i nevojitet diploma pa njohuri dhe meritë sepse kjo është sikur njeriut t’i dhurohet trupi pa tru dhe vullnet të lirë. UP-ja duhet të rikthehet në universitet ku përgatitja, dedikimi dhe puna e palodhur prodhojnë inovacion dhe krijimtari.
Nëse nuk i bëjmë universitetet tona si duhet dhe nëse nuk e bëjmë sektorin e arsimit prioritet numër një, nuk do të kemi as shtet dhe as jetesë si duhet. Le t’i ndihmojmë si UP-në ashtu edhe heronjtë e UÇK-së duke e bërë Universitetin e Prishtinës më cilësor dhe më konkurrues dhe duke e trasuar përgjegjësinë dhe meritokracinë individuale sepse kështu i ndihmojmë vetvetes.
*Uk Lushi dhe Qëndrim R. Gashi janë ish-studentë të UP-së. Lushi është i diplomuar për matematikë dhe ekonomi në Columbia University të Nju Jorkut dhe ka qenë ushtar i UÇK-së, ndërkaq Gashi është i doktoruar për matematikë në University of Chicago dhe tash punon si profesor në UP.

*Uk Lushi dhe Qëndrim R. Gashi janë ish-studentë të UP-së. Lushi është i diplomuar për matematikë dhe ekonomi në Columbia University të Nju Jorkut dhe ka qenë ushtar i UÇK-së, ndërkaq Gashi është i doktoruar për matematikë në University of Chicago dhe tash punon si profesor në UP.

UK LUSHI: KRIZA NË KOSOVË ËSHTË SERIOZE, VIZITA E RAMËS NË BEOGRAD E SHKËLQYER

November 12, 2014 by dgreca

*”zgjedhjet e reja do të ishin fatale për politikanët aktual byrytës, por ato do të ishin fitore e Pirros edhe për qytetarët e Kosovës sepse do të kushtonin në çdo aspekt më shumë se një kompromis sado joperfekt”/
* Duhet të rrimë shtrembër dhe të flasim drejt: Rama pat një paraqitje të shkëlqyer në Beograd. Zoti Rama pa mëdyshje meriton lëvdata personalisht, por duhet të rikujtohet se si arritëm në këtë ditë kur Serbia detyrohet të shoh krejt shtatin e peshës dhe kapacitetin e kombit shqiptar në Ballkan midis Beogradit./
Intervistë e gazetarit Beqir Sina me biznesmenin dhe publicistin shqiptaro-amerikan Uk Lushi
NEW YORK : Ish-ushtari i UÇK-së i Batalionit të luftërave shqiptarë nga SHBA – “Atlantikut”, Uk Lushi, i cili është një nga intelektualët e respektuar në qarqet amerikane, i shkolluar në perëndim me diplomën e Columbia University në Nju Jork, ekspertë i ekonomisë dhe financave, por aktiv edhe në jetën politike, ekonomike dhe sociale në SHBA, fletë në një intervistë të posaçme mw gazetarin e komunitetit Beqir Sina, lidhur me ngërçin politik, që ka nisur prej nga zgjedhjet e qershorit në Kosovë.
– Uk Lushi – publicit dhe biznesmen shqiptaro – amerikan në këtë intervistë me gazetarin tonë në Nju Jork, Beqir Sina, fletë për atë se si do të mund tejkalohje kriza politike në Kosovë, e cila ka pesë muaj që ka nisur. Ai mendon se edhe Tirana – presidenti i Shqipërisë, Bujar Nishani dhe kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama mundet të kontribuojnë në zgjidhjen e krizës politike në Kosovë. Si dhe vlerëson “sinjalet” e dërguar nga Washingtoni për zgjedhjen e kësaj krize.
-Ai thotë se beson se nuk do të ketë zgjdhje të reja. Mbasi sipas tij zgjedhjet e reja do të ishin fatale për politikanët aktual byrytës, por ato do të ishin fitore e Pirros edhe për qytetarët e Kosovës sepse do të kushtonin në çdo aspekt më shumë se një kompromis sado joperfekt. “Zgjedhjet e qershorit 2014 janë zgjedhjet e fundit për disa politikanë të shpenzuar dhe kompremetuar” tha ai.
-Kanë kaluar mbi pesë muaj që nga përfundimi i Zgjedhjeve të Përgjithshme në Kosovë dhe institucionet e reja nuk janë krijuar ende. Cili është mendimi juaj lidhur me këtë ngërç politik në të cilin e gjejnë veten sot politikanët e Kosovës?
-Ky ngërç sistemor në Kosovë gati qe një gjysmë viti, pasi që sovrani kreu detyrën votuese me 8 qershor 2014, është dështimi më i madh i politikanëve prej shpalljes së pavarësisë së Kosovës me 17 shkurt 2008. Shantazhet meskine që partitë politike i bëjnë njëra-tjetrës në vend se të komunikojnë dhe punojnë si të gjejnë zgjidhje për krijimin e institucioneve dhe kështu t’u shërbejnë qytetarëve për çfarë marrin rroga shumë të larta janë paturpësi e cila megjithatë nuk do të kalojë pa u dënuar nga elektorati. Kjo sjellje e pacipë dhe arrogante e kastave politike të Prishtinës dëshmon se ka ardhur koha që përfaqësuesit egoistik dhe të vetë-fiksuar duhet të ndiqen nga skena politike. Nuk ka asnjë dyshim që qytetarët dhe politikanët e rinj brenda disa viteve do të hedhin nga politika pjesën më të madhe të gardës së tashme që nuk po e lë të marrë frymë shlirshëm Kosovën. Të gjithë që janë futur me bërryla në politikë apo janë atrofizuar nga korrupsioni dhe keqpërdorimet skandaloze shumë shpejt do të përjetojnë ditën e gjykimit të tyre. Politikanët respektivisht poltikanet që kanë bërë krime dhe vepra të dënueshme do të përfundojnë në burg.
-Javën që shkoi ambasadorja e SHBA-së në Prishtinë ka përçuar një mesazh të fortë publik dhe të pambuluar me dekorim diplomatik për liderët e Kosovës. Ajo në mënyrë qortuese i paralajmëroi ata duke u thënë: “Mos e dhieni punën!” Si e shihni dhe çfarë mund të thoni ju për deklaratën e Ambasadores amerikane Tracy Jackobson?
-Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë investuar ushtarakisht, politikisht dhe diplomatikisht shumë në Kosovë. Pa Amerikën, Kosova dhe shqiptarët, ndoshta akoma do të ishim duke u marrë me mbijetesë dhe përpjekje për liri fizike, ndërsa tash mund të merremi me mëkëmbje dhe ringritje. Amerika vazhdon t’i përkrahë si Kosovën si shqiptarët për arsye të harmonisë së interesave të përbashkëta amerikano-shqiptare, dhe për shkak të angazhimit dhe lobimit të mbi gjysmë milioni shqiptaro-amerikanëve në Washington D. C. Kështu që kur ka zhvillime negative në Kosovë ngecjet shihen edhe si dështime të investimeve të Amerikës. Përveç kësaj, amerikanët e dinë që shqiptarët janë popull aleat dhe mik në Ballkan dhe partnerit— nëse nuk ndalon me dëngla dhe budallallëqe— duhet folur pa dorëza.
-Zonja Ambasadore ka transmetuar këshillat e saj dashamirëse për udhëheqësit e partive për disa muaj përmes kanaleve që përdorin ambasadat në një vend të pavarur, por liderët në Prishtinë vetëm sa janë futur më thellë në bunkerët e marrëzisë së moskomunikimit me njëri-tjetrin duke treguar se gjuha e vetme që kuptojnë është gjuha e papërpunuar.
-Është krejt në rregull që të tentosh të mundish kundërshtarin, por politika nuk është luftë ku nuk duhet të ulesh me oponentët dhe rrahish e debatosh probleme deri sa të arrihet një zgjidhje optimale. Në fund të fundit asnjë nga politikanët shqiptarë nuk po refuzojnë të takohen më me përfaqësues të Serbisë, e cila edhe pas çlirimit vazhdon me ndërskambëcat dhe agresionin e fshehur ndaj Kosovës. Si e arsyetojnë moskomunikimin me njëri-tjetrin këta njerëz atëherë?! Si duhet t’u drejtohet një përfaqësues diplomatik i një vendi që ka bërë dhe bën më shumë se çdo vend tjetër për Kosovën njerëzve që nuk duan ta shohin se po e çojnë vendin drejt hatasë?! Politikanët e Prishtinës duhet të kenë kujdes sepse populli i Kosovës duron, por kur reagon e keqja më e madhe do t’u ndodh pikërisht shkapërdarëve që mund të kujtojnë se do t’u ecë kungulli mbi ujë përgjithmonë.
-A mendoni se ngërçi politik në Kosovë duhet të zgjidhet nga vetë forcat politike dhe jo me ndihmën e shteteve të tjera? A munden politikanët e Kosovës të zgjidhin çështje të vështira pa ndërhyrjen e Uashingtonit e Brukselit?
-Natyrisht që ngërçi do të duhej të zgjidhej nga të zgjedhurit. Me kandidim një njeri kërkon besimin e votuesve se do të angazhohet për interesin e përgjithshëm nëse e nevojshme edhe duke dhënë jetën në mbrojtje të interesave të shoqërisë. Politikanët e Kosovës e patën rastin e parë kur plotësisht do të përdornin demokracinë për të krijuar institucionet dhe zgjedhur ekzekutivin që duhet të mirret me probleme të shumta si papunësia e madhe, sistemi i edukimit për turp, shëndetësia që është e sëmurë për vete, sektori i energjisë i vetmi në Europë ku nuk ka drita 24 orë pa ndërprerje, sistemi financiar primitiv dhe oligopolist që rrjep depozitorin dhe dënon investitorin dhe diplomacia, e cila na merr fytyrën në pjesën më të madhe të përfaqësive të saj në të katër qoshet e botës. Nuk ka mbetur edhe shumë kohë— mbase dy-tri javë që t’i vihet kapak këtij turpi.
-Sidoqoftë, unë megjithatë jam optimist sepse çdo alternativë tjetër përpos një marrëveshjeje— sado e keqe qoftë ajo— mund të rezultojë në prekjen e abisit. Bazuar në zhvillimet e dy javëve të fundit duket që ka një reflektim te klanet politike vendore dhe lojtarët kyç ndërkombëtarë dhe më në fund mbase do të ketë një zgjidhje të arnuar. Më duhet të them që kjo zgjidhje duhet të jetë vetëm e përkohëshme dhe të jetë në fuqi për dy vitet e ardhshme deri në zgjedhjet e reja kur në shprehje dhe pushtet duhet të vije një gjeneratë e re e politikanëve të përgjegjshëm dhe profesionistëve të aftë, të cilët mund të jenë ata dhe ato që do e fusin Kosovën në demokraci meritokratike dhe bëjnë atë si krejt Europa.
-A mendoni se Tirana sado pak mund të luante dhe ndoshta ende mund të luaj rol në zgjidhjen e ngërçit politik në Kosovë— dhe a ka pasur deri tani— nga këndëshikimi juaj— njëanëshmëri të trajtimin e kësaj çështje nga Tirana zyrtare?
-E kam thënë në një prononcim publik para disa muajsh që do të ishte mirë që Presidenti Nishani dhe Kryeministri Rama të ndihmonin. I pari është më i afërt me LDK-në dhe AAK-në, kurse i dyti me PDK-në dhe VV-në. Të dy përfaqësuesit e shtetit shqiptar janë miq me liderët e partive të Kosovës dhe duke u përfshirë do të mund të ndikonin në uljen e vëllezërve të tyre rreth një tavoline të përbashkët. Ka plot shqiptarë që ftojnë Gjermaninë, Britaninë e Madhe apo SHBA-në të ndihmojnë, pse jo Republika e Shqipërisë, kur deri më tash Tirana ka qëndruar dinjitoze përkundrejt evoluimit të keq të krizës ndërsa vazhdon të punoj në përkrahjen sidomos diplomatike të Kosovës në forume dhe zyre ku Kosova nuk ka qasje? Ende mendoj që Presidenca dhe Kryeminstria shqiptare duhet të nisin një të dërguar të përbashkët te Presidentja e Kosovës dhe të pyesin atë se si mund të kontribuojë Tirana— qoftë me ndikim indirekt, qoftë direkt. Mos të harrojmë që gjatë krizave në Tiranë ka pasur së pakut tentime për ndihmë nga Kosova PD-së dhe PS-së kur njëra apo tjetra kanë bojkotuar Kuvendin e Shqipërisë. Sigurisht që Shqipëria dhe Kosova janë shtete më vete, por interesi reciprok i të dyjave është që tjetra të jetë stabile dhe të përparojë.
-Heqja dorë nga Kryeparlamentari a e zbeh fuqinë e veprimit të Bllokut? A mendoni se këtu me këtë rast “veproi” ose pati ndikim deklarata e Ambasadores amerikane ne Prishtinë?
-Nuk e di sa ka pasur ndikim deklarata e Ambasadores amerikane, por sigurisht që kur flet shteti amerikan me zë ky është sinjal se duhen veprime ose përndryshe do të veproj Amerika vetë. Pranimi i vendimit të Gjykatës Kushtetuese për Kryekuvendarin nga Blloku tregon reflektim pjekurie dhe vakje të shpresave që arsyeja do të ngadhnjejë. Në fakt, Blloku ka mundur të vepronte kështu më herët dhe të përqendrohej në koordinimin dhe përmirësimin e ofertës qeverisëse. Sido që të bëhet, pozita e Kryeparlamentarit nuk ka qenë dhe nuk do të jetë nyja gordiane e ngërçit. Nyja që nevojit zgjidhje është komunikimi i emancipuar i subjekteve dhe lojtarëve politik. Kushdo që do të qeverisë apo mbesë në opozitë në Prishtinë do të duhet të bashkëpunojë me të gjithë. Çështjet si bisedimet me Serbinë nën patronazhin e Brukselit, integrimet europiane dhe ligje si ato për veteranët e UÇK-së apo rivitalizimin e aseteve si Trepça ose Kosova e Re nevojisin koncensus shtetëror dhe gjithëpartiak. Nuk e kuptoj se si shumë politikanë shqiptarë kudo në Ballkan nuk e kuptojnë që vendit mund t’i shërbehet si në pozitë ashtu edhe në opozitë.
-Ban Ki Moon tha të mërkurën e kaluar: “Liderët e Kosovës duhet ta zgjidhin krizën politike.” A është kriza aq serioze sa që edhe kreu i OKB-së detyrohet të flasë për të?
-Po, kriza është serioze. Shteti i Kosovës tashmë ka realizuar humbje konkrete financiare, diplomatike dhe politike si pasojë e ngërçit dhe bile pasoja do të ketë edhe në vitet në vijim. Në vend se drejtuesi i OKB-së të flasë për pranimin e Kosovës në mekanizma global apo edhe në OKB, ai u tërheq vëmendjen liderëve të Kosovës për gjëra rutinore si krijimi i organeve të shtetit. Shqetësimi i të parit të shteteve të botës është i sinqertë dhe ai duhet të mobilizojë politikanët në Prishtinë që të veprojnë sa më shpejt. Ka ngecje në njohjet ndërkombëtare dhe ka anëtarë të KS të OKB-së që u kënaqet zemra ndërsa shohin problemet e Kosovës sepse kjo u jep municion në betejat e tyre gjeostrategjike. Kosova dhe shqiptarët nuk duhet të lejojnë këtë. OKB duhet të jetë në anën tonë. Mos të harrojmë se ne nuk do ta kemi fituar luftën e Kosovës derisa ta fitojmë betejën e anëtarësimit në OKB. Ajo ditë largohet për çdo ditë që liliputët e politikës sonë nuk e kuptojnë që bota dhe Kosova nuk sillet rreth boshtit të ekzistencës së tyre, por liliputët rreth boshtit të Kosovës dhe botës.

-A mendoni se nëse në këtë mënyrë po shkohet drejt zgjedhjeve të reja dhe a mund të shërbejnë këto zgjedhje si zgjidhje e këtij ngërçi?
-Nuk e besoj që do të ketë zgjdhje të reja. Zgjedhjet e reja do të ishin fatale për politikanët aktual byrytës, por ato do të ishin fitore e Pirros edhe për qytetarët e Kosovës sepse do të kushtonin në çdo aspekt më shumë se një kompromis sado joperfekt. Zgjedhjet e qershorit 2014 janë zgjedhjet e fundit për disa politikanë të shpenzuar dhe kompremetuar. Këto personalitete politike mund të mos mërziten për intetresin e Kosovës, por kur vjen puna te interesi i tyre nuk kanë problem të jenë të gatshëm për “lëshime”. Më e rëndësishmja, rreziku i zgjedhjeve të reja do të riaktivizonte nivelet më të larta të shteteve aleate dhe protektore të Kosovës, gjë që miqtë tonë nuk duan ta bëjnë sepse kanë çështje më emergjente dhe më të rëndësishme globale.
-Kryeministri Rama sapo përfundoi vizitën e tij në Beograd dhe Preshevë. Si e komentoni vizitën e tij dhe sa lidhet ajo me situatën në Kosovë?
Duhet të rrimë shtrembër dhe të flasim drejt: Rama pat një paraqitje të shkëlqyer në Beograd.
-Zoti Rama pa mëdyshje meriton lëvdata personalisht, por duhet të rikujtohet se si arritëm në këtë ditë kur Serbia detyrohet të shoh krejt shtatin e peshës dhe kapacitetin e kombit shqiptar në Ballkan midis Beogradit. Janë me qindra mijëra dëshmorë, të dëbuar e të dëmtuar, fëmijë dhe pleq që kanë vuajtur, studentë dhe studente që kanë dorëzuar ëndërrat personale për idenë e madhe të barazisë, gra dhe burra që kanë humbur shumë dhe kanë punuar shumë, vajza dhe djem që kanë jetuar jetë të idhta që të triumfojë e vërteta dhe liria. Jemi këtu ku jemi sepse kemi kontribuar të gjithë, dikush më shumë e dikush më pak, por të gjithë kemi qenë bashkë. Kjo është me rëndësi të rikujtohet. E çmoj sidomos vizitën e Ramës në Kosovën Lindore dhe guximin e tij ta thotë të vërtetën e thjeshtë që shqiptarët në Serbi duhet të kenë të njëjtat të drejta si serbët në Kosovë. Trajtimi i barabartë i njëri-tjetrit në Ballkan është themeli i një Ballkani më të mirë dhe paqësor. Republika e Shqipërisë dhe Kosovës janë të një rrënje dhe nuk ka se si aktet dhe veprimet e njërës të mos kenë lidhje me tjetrën.
Zoti Rama ka sjellur një energji të re në Tiranë. Mirëpo, për shkak të punës së madhe që kemi përpara kudo jetojnë shqiptarët në Ballkan, tash nuk është koha për medalione dhe shprehje kënaqësie. Pres më shumë nga kryeministri Rama në gjërat konkrete. P.sh. asnjë shtet shqiptar nuk ka bursë për listim dhe tregtim të aksioneve dhe bonove; nuk ka projekte të mëdha ekonomike të përbashkäta si fjala vjen Porti i Shëngjinit, i cili pritet t’u jepet kinezëve, por Tirana mund ta përfshijë me 33% aksione edhe Kosovën në këtë investim me rëndësi kombëtare dhe regjionale; nuk ka bashkëinvestime në sektorin e energjisë ku Tirana dhe Prishtina mund të bashkëfinancojnë me mbështetejen e mekanizmave financiarë global dhe privat Termocentralin në Kastriot në shumën deri në 600 milionë euro pa kurrfarë problemi; dhe nuk kemi universitete elitare që po ashtu mund të jenë të mbajtura bashkërisht me vija buxhetore nga të dy qeveritë. Vizita dhe nokautimi politik i kryeministrit serb në selinë e tij ishte një surprizë e bukur, por jeta vazhdon dhe ne duhet t’i kthehemi realitetit, i cili nuk është edhe aq pitoresk sa mund dhe duhet të jetë. Lëvizjet gjeopolitike janë në favor të faktorizimit tonë, mirëpo se sa do të arrijmë pikësëpari varet nga rregullimi i çështjeve të brendshme në oborret tona.
Së fundi një pyetje personale. Bazuar në agazhimin tuaj të vazhdueshëm a keni menduar ndonjëherë të përfshiheni direkt në politikën shqiptare në Ballkan?
Kjo është një pyetje që mund t’i shtrohet çdo shqiptari. Unë, ndoshta, pa dëshirë, në politikë jam që prej se di për vete. Jam rritur nën okupim, kam ikur nga okupimi për shkak të veprimtarisë politike dhe jam kthyer në atdhe për të ndihmuar gjatë çlirimit. Nuk ka ditë që nuk përpiqem të kontribuoj për popullin tim në SHBA. Janë edhe shumë të tjerë që bëjnë të njëjtën këtu në Amerikë, Europë dhe deri në Azi e Australi. Shqiptarët e sotëm nuk janë më ata të djeshmit. Nuk kam plane për hyrje në politikën aktive, por duke qenë në kontakt direkt me më shumë se një duzinë intelektualësh, veprimtarësh dhe pjesëmarrësish politik në Ballkan, Europë dhe Amerikë, disa prej tyre pjesë e institucioneve dhe shoqërisë civile, jam në rrjedha direkte të zhvillimeve shoqërore-politike. Shumë gjëra do të varen nga proceset e fundit dhe qasja e elitave tona. Nëse vendi futet në rrugë që e çojnë në qorrsokak dhe unë mund të kontribuoj direkt, atëherë, në bashkëkëshillim me Washingtonin, mund të inkuadrohemi në politikën aktive duke ofruar alternativa konkrete për zhvillim dhe mirëqenie të qytetarëve.

100 vjet rrugë për të arritur në Çamëri

September 29, 2014 by dgreca

Nga Uk Lushi/
Verë. Avenyja e Gjashtë e qytetit të New Yorkut është tërësisht e mbuluar me ngjyrat kuq dhe zi ndërkaq qiellgërvishtësit që e kufizojnë nga të dy anët dridhen ngazëllyeshëm nga tinguj të muzikës shqiptare. Qindra fëmijë, djem, vajza, gra dhe burra shqiptaro-amerikanë marshojnë krahas mijëra njerëzve tjerë në Paradën Vjetore të Imigrantëve të Amerikës.
Nga vendqëndrimi im shoh teksa nga deti kuqezi veçohet një burrë që ecën asfaltit por duket sikur fluturon. Ka të veshur qillotë 70 palëshe të bardhë si bora e kreshtave të Alpeve të Shqipërisë, bluzë të bardhë të mbuluar me xhamadan të zitë qëndisur me ojna ari, shokë shtatë-ngjyrëshe, në kokë mban festen e bardhë me bisht sipër dhe mbathur ka opinga të zeza me xhufka të kuqe në maje. Është një çam. Mos qenka ringjallur Osman Taka? Trilleve të botës së përtejme s’u dihet kurrë: ndoshta valltari i njohur nga Filati ka pasur mall dhe ka ardhur për një valle në këtë botë?
Osman Taka, një ndër udhëheqësit kryesorë të Lidhjes së Prizrenit nga Çamëria, por edhe një valltar i rrallë, një ditë u zu rob nga osmanët dhe dënua me varje. Para se të ekzekutohej ai shprehu dëshirën e tij të fundit të kërcente një valle. Të pranishëm ishin edhe valiu i Janinës me gruan e tij. Duke qenë se dëshira e fundit përpara vdekjes nderohej, atëherë i sollën fustanellën, festen, një krehër për flokët dhe një shami ta tundte me dorë. U gjet një orkestër me klarinetë, violinë dhe dajre.
Kryengritësi shqiptar filloi me ngadalë të lëkundej si valët e detit në pranverë dhe mandej u hodh përpjetë dhe u përkul në shpinë me kokë në tokë si një urë. I magjishëm, duke u rrotulluar zhdërvjelltshëm për 360 shkallë me elegancë, i la të habitur shikuesit me aftësitë e tij, midis tyre gruan e guvernatorit, e cila ju lut të shoqit t’i falte jetën valltarit të pashoq. Kështu u përjetësua guximtari i Epirit dhe kështu kjo valle hyri në folklorin çam si Vallja e Osman Takes. Por,ndonëse ndjeshmëria femërore e largoi nga vdekja, zemërluani, menjëherë pas lirimit, ju ribashkua luftës kundër osmanlinjve dhe nuk e reshti derisa u vra si një hero në betejën e Konispolit me 1887.
I përhumbur në xurxullinë e udhëtimit prapa dhe para në kohë, ju afrova dhe ju prezantova burrit çam që po hapëronte Avenysë së Gjashtë si të mos ekzistonte gravitacioni i tokës. “Quhem Sali Bollati. Jam nga Paramithia e Çamërisë.”— tha ai. Ndërsa shkëmbyem numrat e telefonit pa dvetje të hollësishme vura re që njeriu para meje kishte një fytyrë të ëmbël dhe shikim që rrezatonte diçka të mistershme, të pakapshme në çast.
Kanë kaluar gati 10 vjet nga takimi ynë i parë, por, pas asaj pjekje dhe dhjetëra tjerash prej asaj dite, unë tashmë e kam kuptuar shumë mirë thellësinë dhe intensitetin e shikimit të tij. Jeta, vuajtjet dhe triumfi i Sali Bollatit mbi kërdinë ndaj tij dhe njerëzve të tij janë arsyeja. Veç kësaj, për më rëndësishëm, bile mundtë thuhet që mbijetesa e çamit të mirë nga Paramithia është dëshmia më e dëlirë e historisë së dhimbshme të krejt Çamërisë.
Sipas rrëfimeve të Bollatit, gjithçka fillon me datën 27 qershor 1944 kur ai ishte vetëm 7 vjeç. Nata ishte duke ikur nga vendlindja e tij Paramithia dhe ferku i agimit sapo kishte nisur të lindte. Në dhomën e fëmijëve që përkundeshin në ëndrra sakaq futet me furi nëna e tyre, Betulla, dhe ju thërret: “Ngrihuni dhe vishuni sa më shpejt, sepse na duhet të ikim!” Ndërsa e vesh motrën e vogël, Magbulen, ajo arrin të mbledhë një bohçe me plaçka dhe të gjithë, përfshirë kryefamiljarin, pa vënë gjë në gojë, largohen me vrap nga shtëpia që gjendet në krye të qytezës.
Duke dihatur nëna dhe babai me zogjtë e tyre arrijnë në shtëpinë e dajës, Muhamet Bako, në qendër të Paramithisë. Pas disa minutash aty ja qetis edhe djali i xhaxhait të nënës, Qazimi, dhe i alarmuar i drejtohet babait: “Braho, çfarë bën ti këtu?! A nuk e more vesh që zervistat ja nisën vrasjeve? Mbath këpucët dhe hajde të fshihemi!” Por ati i familjes përgjigjet: “Është e pamundur të lejë gjithë familjen vetëm. Ne nuk u kemi bërë asnjë të keqe grekëve. Përkundrazi, i kemi ndihmuar vazhdimisht.” Dajë Qazua ikën nga skena dhe kjo i shpëton jetën më vonë.
Nuk kalojnë shumë çaste dhe te dera e jashtme dëgjohen trokitje të rënda si tunxhi. Babai që del të hapë portën rrëmbehet ashtu zbathur nga njerëz të armatosur dhe zhduket nga shikimi i fëmijëve dhe nuses së tij për sa të jetë jeta jetë. Mbas torturave të tmerrshme pushkatohet në oborrin e shkollës dhe gjuhet në një varr të përbashkët me trupat e qindra paramithiotëve tjerë.
Nëna e shkretë, si një shqiponjë e plagosur në zemër, e shqetësuar dhe turbulluar vendosë të kthehet në fole, te shtëpia e familjes. Në rrugë e sipër, Ferhati, vëllai më i madh i familjes, ndalon te shtëpia e Hallë Shazos, për të takuar kushëririn dhe bashkëmoshatarin e tij 13 vjeç Avniun; por zervistat që ishin duke u futur nga ana e prapme u lëshohen në ndjekje dhe ndërsa ata tentojnë të fshihen prapa disa kaçubave ekzekutohen me rafal. Kur arrijnë në shtëpinë e lindjes nëna dhe fëmijët shohin hatanë tjetër: gjyshi, Muharremi 82 vjeç, ose si nipërit dhe mbesat e quanin me respekt— Baba Efendiu, është i shtrirë dhe i mbuluar në gjak, i masakruar. Nëna e llahtarisur hedh në krah të vegjlit e saj dhe merr ikën drejt ndërtesës së vjetër të Medresës, ku janë mbledhur e bërë shuk dhjetëra familje tjera të trembura që dridhen si thuprat në ujë nga ankthi se ç’u është shkruar. Pas disa orësh një zervist i armatosur dhe me dy thika në duar i urdhëron të gjithë sa janë brenda të dalin në oborr dhe pa lëshuar asnjë zë.
Përjashta, te porta e madhe, është i pozicionuar një mitraloz. Nëna e gjorë duke mos ditur ç’të bëjë tjetër, shtrëngon çapaçulët e saj në gji, dhe, fillon t’i lutet Zotit për ndihmë. Një zervist tjetër shfaqet në ndërkohë dhe pasi bisedon me mitralozxhiun, ky i fundit largohet nga prita. Njerëzit ndiejnë një vakësi shprese në zemra dhe mendojnë që Zoti, me gjasë pasi i kishte dëgjuar lutjet e tyre, kishte vendosur t’i shpëtonte.
Mirëpo jo! Ndërhyrja hyjnore nuk kishte ndodhur— të gjithë ishin në dorën e robërve të Zotit që kishin armë. Një oficer zervist i afrohet nënë Betullës dhe e tërheqë atë dhunshëm. Në ahtin e fundit të pashpresës ajo nxjerr nga gjoksi të vetmen fotografi të burrit të saj tanimë të vrarë dhe ja jep Sali Bollatit të vogël ndërkaq që vogëlushi provon ta nxjerr të ëmën nga kthetrat e oficerit të pashpirt. Prej asaj dite dhe deri më sot Sali Bollati do ta ruajë atë fotografi si një gjësend të shenjtë, më të shenjtin mbi gjithçka të shenjtë. Pas një ore, Qerimeja 10, Saliu 7, Faruku 5 dhe Makbulja 2vjeçe, mësojnë se nënë Betulla, ende grua e re 36 vjeçe, ishte pushkatuar brenda Xhamisë së Bollatëve. Njerëzimit sapo i janë shtuar katër jetimë të rinj.
Vargani i dhimbjes dhe absurditetit kriminal njerëzor nuk këputen këtu. Rrëfimet e Sali Bollatit bëhen edhe më të zeza. Paramilitarët dhe ushtarët zervist i marrin katër bonjakët dhe së bashku me rreth 200 veta i mbyllin në Shtëpinë e Madhe të Muhedinëve që e shndërrojnë në kamp përqendrimi. Aty ata takojnë Teze Zydidenë,e cila i merr nën kujdes bashkë me djalin e saj 3 muajsh, Tahsinin, mbasi kishte mbetur e ve sepse burri i saj— Nelo 27 vjeç— ishte vrarë po atë ditë. Disa fqinjë duke ditur pafajësinë e tyre ngrihen mbi nivelin e kafshërisë zerviste dhe u sjellin një djep për foshnjën dhe ca rrobe për çamarrokët e çmeritur. Mirëpo bashkëqytetarët nuk kishin asnjë fuqi të ndikonin në epshin për gjak të zervistëve. Mungesa e ushqimit dhe kushtet higjienike jonjerëzore shkaktojnë dy-tri vdekje në ditë. Gjyshja e Sali Bollatit Rukija 72 vjeçe dhe motra Makbule 2 vjeçe vdesin të dyja në të njëjtën ditë.
Bollati tregon se pas disa muajsh mizorie dhe vuajtjesh të papërshkrueshme në kamp arrijnë ushtarët anglezë të cilët sjellin disa ushqime dhe ilaçe. Jetesa në izolim bëhet një çikëz më e përballueshme. Në nëntor 1944, anglezët u ofrojnë opsionin të shkonin si refugjatë në Turqi, Egjipt ose Angli. Sali Bollatit i ndrijnë sytë kur rikujton që të gjithë të burgosurit u përgjigjen njëzëshëm se ishin shqiptarë dhe dëshironin të shkonin në mëmëdheun e tyre, në Shqipëri, dhe në asnjë vend tjetër. Ndërsa ushtria britanike po i ngarkonte në kamioneta të ndjekurit nga vendlindja e tyre duke qenë të detyruar të braktisin gjithë ç’kishin, disa gra komshinje u sjellin ca tesha dimri që të mos vdesin rrugës.Shumica e grave ishin shqiptare të krishtera.
Vendndalimi i parë është Gumenica ku refugjatët strehohen në magazinat e portit. Ndërsa po flinin, zervistët provojnë të rrëmbejnë vajzat, por të dëbuarit luftojnë me dhëmbë e thonj dhe kur dëgjojnë zhurmën dhe lebetitjet ushtarët anglezë intervenojnë dhe i shpëtojnë edhe njëherë.
Nga Gumenica, çamët e ndjekur, të nesërmen, arrijnë me katër anije në Sarandë, dhe prej aty në Himarë. Pas ca kohësh, familjen e Sali Bollatit shteti shqiptar e çon në Vlorë, ku i vdes edhe një vëlla që ishte sëmurë gjatë krajatave disamujore. Kështu nga një familje e shëndoshë dhe lumtur me nëntë anëtarë, mbeten vetëm dy: motra Makbule 10 dhe vëllai Sali 7 vjeç. Pas sistemimit në Republikën e Shqipërisë, motra do të rritet në shtëpinë e dajës ndërsa Sali Bollati në Shtëpinë e Fëmijës në Tiranë.
Njeriu është më i fortë se çeliku. Sali Bollati, si çamët tjerë që ua vodhën vendlindjen, nuk do të dorëzohet kurrë. Pasi mbaroi Gjimnazin e Shkodrës, me1960 diplomon si inxhinier kimist në Bratisllavë dhe me t’u kthyer fillon punësi pedagog i Kimisë Analitike në Fakultetin e Shkencave. Mirëpo me 1966 nis aksioni “edukimi klasor” i intelektualëve dhe profesori i ri degdiset në Uzinën Kimike në Fier, prej andej në Vorre, dhe, më së fundi, me 1980, e rikthejnë në Tiranë.
Me rrëzimin e diktaturës me 1991, ai bashkë me patriotë tjerë themelojnë Shoqatën Atdhetare “Çamëria”, por shteti amë si për sarkazëm metaforik me 1993 e qet në pension të parakohshëm. Ngjarjet shumë të hidhura të vitit të keq 1997 e godasin në zemër dhe pas avokimit disa vjeçar për çështjen e Çamërisë dhe edhe me mbështetjen e shtetit amerikan, Bollati, në vitin 1998, zhvendoset në SHBA ku vazhdon të jetë aktiv si dëshmitar dhe provë e gjallë e krimit grek mbi Çamërinë. Në Amerikë ai bëhet kasnec i besimit që çamët, një ditë të afërt, do të marrin atë që është e tyre dhe përsëri do të jenë zotët e pronave dhe vendlindjes së tyre prej ku u shkulën me vdekje, hekur dhe zjarr.
Sipas Bollatit, dokumentet e Departamentit të Shtetit të SHBA-së të arkivuara në Dosjen Nr. 84/3, të hartuara nga zyrtarët e Misionit Amerikan në Tiranë në vitet 1945-46 thonë: “[A]utoritetet në Greqinë perëndimore gjatë vitit 1944 dhenë muajt e parë të vitit 1945 kryen masakra brutale duke dëbuar me dhunë më shumë se 25 000 banorë të Çamërisë nga shtëpitë e tyre ku kishin jetuar me shekuj dhe pastaj, pasi ju rrëmbyen tokat dhe pasuritë, u nxorën jashtë kufirit. Shumica a të vrarëve ishin fëmijë dhe pleq.”
Njeriu i dëbuar nga vatra e të parëve e mendon dhe ëndërron vendlindjen çdo ditë. Krimi grek ndaj çamëve bëhet edhe më i pështirë sepse shteti grek edhe sot, pas 70 vitesh, të gjithë ata çamë që në pasaportat e tyre shqiptare kanë të shkruar vendbanimet e krahinës së Çamërisë si vendlindje nuk u lejon hyrjen në Greqi. Kjo ndalesë absolutisht e padrejtë dhe në kundërshtim me të drejtat universale të njeriut vazhdon të aplikohet nga Greqia edhe në shekullin e XXI-të.
Por Sali Bollati e kishte ndarë mendjen që ta vizitonte Paramithinë e bukur jo vetëm në gjumë. Ai i kishte vënë vetes kushtin që s’do të jepte shpirt pa parë parajsën dhe tokat e fëmijërisë së tij sërish. Dhe, falë posedimit të pasaportës amerikane, ai e mundi shtetin helen.
Siç e dinë të gjithë ata që kanë lexuar librin e Homerit, Odiseut i merr 20 vjet të shohë prapë Itakën e tij të shtrenjtë. Sali Bollatit i mori 67 vjet të shohë të tijën përsëri. Në shtator të vitit 2010, së bashku me shoqen e jetës, Bule Pronjo, e cila ishte bebe 6- muajsh kur humbi babain e saj dhe u dëbua nga Çamëria si burri i saj, dhe djalin e tezës, Dr. Tahsin Demi, Sali Bollati nis udhëtimin e tij të kthimit në shtëpi.
Treshja me të kaluar kufirin shtetëror Shqipëri-Greqi dhe me të hyrë në dheun e Çamërisë shpërthejnë në lot gëzimi dhe hidhërimi njëkohësisht. Para tyre shfaqen fushat me pemë frutore dhe ullinj me më shumë kokrra se gjethe, kodrinat e gjelbra, livadhet me bar deri në gju dhe deti me ujë transparent kudo.
Stacioni i parë i ndalimit të Odiseut çam me bashkërrugëtarët është Filati. Aty ata vërejnë shumë shtëpi të reja, por edhe sosh gjysmë të rrënuara, që janë pronë e refugjatëve çam. Në Filat të tre bëjnë përpjekje të flasin shqip me kamarierin, por ai i informon se nuk ishte vendas dhe vazhdon me punën e tij sikur të mos dinte asgjë për të kaluarën e afërt të regjionit ku punon.
Stacioni i dytë është Paramithia. Kulla 400 vjeçare e Bollatëve është akoma aty, e ri-funksionalizuar në Muze të qytetit. Puq me të, shtëpia e lindjes së Sali Bollatit, e zaptuar nga banorë të paligjshëm. Dera e vjetër e shtëpisë është demoluar dhe në vend të saj qëndron një portë hekuri e mbyllur me çelës. Fusha përtej shtëpisë ku fëmijët loznin është e mbuluar me shkurre dhe ferra. Kopshtet dhe radhët me ullinj e fiq janë lënë në dorën e natyrës dhe gati janë mbuluar nga barishtet dhe gjembaçet. Prej shtëpisë së Bollatëve, trio vazhdonte shtëpia e lindjes së Tahsinit. Mbi rrënojat e shtëpisë së tij është ngritur një e re. Kur Dr. Demi e konfronton “pronaren” se ajo kishte ndërtuar në tokë dhe themele të huaja,zonja gjegj se ajo ishte e ardhur në Paramithi nga tjetërkund dhe nuk dinte e kujt ishte “toka e saj”! Me idhtësim në trupat e tyre, idhtësim të cilin mund ta kuptojnë vetëm të zhvendosurit me dhunë dhe azilantët në mbarë planetin tonë, dy burrat dhe Bulja nisen për te Sarajet e Pronjove, familje nga e cila rrjedh gruaja e Sali Bollatit. Këtu nuk shohin njeri të gjallë t’i shtrojnë një pyetje të vetme. Prandaj, prej aty, ecin për te varrezat. Por varret, sikur edhe 9 xhamitë e Paramithisë së para 70 viteve, nuk janë më. Janë bërë gërmadha dhe mbi to janë ndërtuar ose shtëpi ose rrugë. Mbi gropën, në të cilën ishin mbuluar me dhe trupat e 600 viktimave të xhelatit Zervas dhe larove e lakenjve të tij, pra varrin masiv të çamëve paramithiotë të masakruar, ka mbirë një fushë basketbolli. Greqia ka pasur dhe ka frikë jo vetëm nga çamët e gjallë, porse edhe nga çamët e vdekur dhe të varrosur. Shteti i helenëve modern ka tutë që nëse edhe një gjurmë do të mbetet si dëshmi për gjenocidin, historia dhe drejtësia do të godasin, prandaj përpos fshehjes së vrasjeve duhet zhdukur edhe kufomat dhe çdo provë tjetër.
Stacioni i tretë i udhëtimit është Parga. Qyteti i mahnitshëm gumëzhin me njerëz: turistë dhe vendës. Trio refugjate shkojnë për darkë te restoranti i Grigorit,i cili bashkë me vëllain Thimion—si kallëzon Sali Bollati në memoaret e tij— u flasin shqip dhe u zbusin etjen të dëgjojnë gjuhën e nënës në copën e dheut të lindjeve të tyre. Te Kalaja e Pargës takojnë një plak që u thotë: “Unë jam Panua nga Shën Djella, fshat këtu afër. U dëgjova që flisni gluhën tënë, e mirë se na keni ardhur. Ne në fshat të gjithë këtë gluhë flasëm, bile edhe me priftin ashtu meremi vesh.”
Stacioni i katërt dhe pestë janë Preveza dhe Margëlliçi. Si kudo tjetër në sagën e Sali Bollatit dhe Çamërisë edhe aty:dhimbja e historisë përzihet me mrekullinë e bukurisë së natyrës dhe nostalgjia me besimin se drejtësia do të vihet në vend për çamët e ndjekur.
Pas disa ditësh tre pelegrinët, përmes Korfuzit, kthehen në Sarandë, në Shqipërinë mëmë. Për ironi perfekte të rrëfimit të Sali Bollatit, në Sarandë nga Tirana u telefonon kushëriri Faiku, i cili i këshillon që të kenë kujdes kur të kalojnë nëpër Himarë sepse atje ka vajtur Peshkopi Janullatos me grekër të tjerë. Hirësia e tij nuk kishte gjetur kohë të asistonte në përshpirtjen për 2900 çamët e masakruar që do të mbahej në Tiranë, por e kishte parë më të vlefshme që atë të diele të shkonte në Himarë pasi që një shtetas kishte vdekur si rezultat i një aksidenti para 40 ditësh!
Siç e përshkruan Sali Bollati me sinqeritet në dëshmitë e tij të shkruara, udhëtimi për në shtëpinë e tij përfundon pa mundur të hyjë në shtëpi. Por Bollati megjithatë arrin deri te pragu. Ç’është më me rëndësi, ai ende e vazhdon udhëtimin e tij për t’u kthyer në shtëpinë e tij. Dhjetëra-mijëra çamë si ai besojnë që e mira do të ngadhënjejë mbi të keqen, drejtësia mbi padrejtësinë ,miqësia mbi armiqësinë. Përpjekjet herkuleane të çamëve për drejtësi kanë sjellë problemin e Çamërisë në qendrën e vëmendjes së botës dhe Greqisë dhe ata nuk do të ndalojnë ecjen e tyre deri në arritjen e qëllimit, edhe nëse duhet të ecin edhe 100 vjet derisa të arrijnë në Çamëri. Problemi i shqiptarëve çam— i pazgjidhur— është turp për Greqinë, shqiptarët dhe krejt njerëzimin. Zgjidhja e tij është fitore e grekëve, shqiptarëve dhe njerëzimit mbarë.
Grekët ngulmojnë që çamët u dëbuan sepse bashkëpunuan me pushtuesit nazi-fashistë. Por kjo nuk është e vërtetë dhe nuk justifikon pogromin gjenocidal. Sigurisht që grekët nuk kontrollojnë monopolin e gabimeve, ngase gabime, sidomos gjatë periudhës kur nazi-fashistët ishin armiq edhe të grekëve edhe të shqiptarëve, kanë bërë edhe një pakicë çame. Por burimet gjermane nga koha e Luftës së Dytë Botërore vërtetojnë që realizuesi i masakrave kundër çamëve gjenerali Napoleon Zervas ka bashkëpunuar dhe vetë për një kohë me nazistët okupatorë. Pyetja që duhet shtruar të gjithë akuzuesve për kolaboracionizëm të shqiptarëve çam është se si paskan qenë Sali Bollati 7, vëllai i tij i pushkatuar 13 apo motra 2vjeçe bashkëpunëtorë me sulmuesit nazi-fashistë?! Pastaj pse u ekzekutuan dhe ndoqën të gjithë çamët e besimit islam; pse nuk u hodhën në gjyq ku mund të dëshmohej (pa)fajësia e tyre?! Grekët dhe shumë popuj tjerë të Ballkanit kanë vështirësi ta konceptojnë faktin se një popull mund të jetë multifetar. E po ja që mundet dhe është më mirë të jetë ashtu. Ne shqiptarët jemi. Çamët nuk kanë shikuar dallimet fetare fare: p.sh.fiset e Rojbatëve, Kleftatëve apo familja shumë e pasur e Pronjove janë të përziera me martesa të çamëve ortodoksë dhe atyre myslimanë për breza e breza.
Bota dhe njerëzimi bashkëkohor ka filluar t’i korrigjojë gabimet e të kaluarës. Problemi çam është i shpaluar para ndërgjegjes së njerëzimit. Qeveritë e Greqisë dhe Shqipërisë duhet të trajtojnë atë seriozisht. Refugjatët çam nuk mund të mbesin refugjatë të përjetshëm. Udhëtimi i kthimit të tyre në shtëpi nuk mund të zgjas përgjithmonë. Sali Bollati luftoi 67 vjet të kthehej dhe vetëm shihte shtëpinë e tij. Pasardhësit e tij dhe të të gjithë çamëve, me përkrahjen dhe ndihmën e të gjithë njerëzve me ndjenjën për drejtësi, nuk do të ndalen deri në ditën që të gjithë çamët do të marrin prapa pasuritë e tyre. Shkrimtari amerikan Ernest Hemingway e ka një proverb lapidar që thotë:“Njeriun mund ta asgjësosh por nuk mund ta mundësh”. Sali Bollati dhe të ndjekurit nga Çamëria janë prova të vërtetësisë së aksiomës së Hemingwayt dhe ata do të kthehen në Çamëri, edhe nëse udhëtimi i tyre për atje do të marrë edhe 100 vjet!