Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Për një diplomaci ndryshe…

by

Diplomati duhet të jetë një vizioner për të parashikuar të mirat dhe të këqijat që i vijnë atdheut. Ai, që t’a bëjë atë duhet të zotërojë artin e fjalës, por që t’a zotërojë artin e fjalës, ai duhet të dijë shumë e më shumë për kombin, kulturën dhe traditën; duke shtuar si vlerë profesionin, gjeopolitikën, politikën dhe ekonominë. Në se zotëron dijen, ai është apo bëhet një diplomat i mirë, i besueshëm. Në se është i besueshëm, ai di të menaxhojë lehtësisht politikën që të mos bëjë hapa të nxituara në fushën diplomacisë dhe të sigurisë./

 Nga kolonel (R) Zaim Kuçi/

Ish Atashe i Mbrojtjes në Paris/

 Fjala diplomat përbën një kompleksitet sjelljesh nga më të thjeshtat deri në ato në nivel strategjik. Ajo prezantohet sa e thjeshtë në paraqitje aq dhe e ndërlikuar në veprim, sa naive aq edhe e zhdërvjellët, sa e nënkuptuar aq edhe e sinqertë, sa si pa vlerë aq edhe e rëndësishme dhe e domosdoshme  për  interesa  kombëtare.Për të arritur zgjidhjen e këtij ekuacioni me shumë të panjohura, të bërit diplomaci fillon herët nga rekrutimi i tejkujdesshëm, i të diturve, i të përkushtuarve dhe përfunduar tek vlerësimi i punës së diplomatit si etapa më delikate që duhet të bëjnë përfaqësitë eprore, për çka është bërë dhe çka nuk është bërë nga përfaqësuesit tanë në botë. Kjo praktikë vlerësimi nuk kufizohet vetëm me diplomatët tanë, do të thoja se kjo praktikë vlerësimi dhe njohje shtrihet dhe për ata të huaj, rezident në Tiranë. Të vlerësuarit, është momenti ndoshta më rezultativ për të përftuar dhe prodhuar diplomaci, duke analizuar dhe ndarë të mirat nga të këqijat, për të ndërtuar të ardhmen me një diplomaci më pragmatiste, më reale, më pranë Shqipërisë. Kjo është e vështirë, prandaj kërkon vëmendje dhe duhet të bëhet me ekipe të mirëpërgatitura.

Sprovë teorike dhe praktike në diplomacibërje: me marrjen e detyrës është e rëndësishme që, puna e çdo diplomati të fillojë me homologun e vet të ambasadës në Tiranë, me qëllim prezantimin, njohjen dhe koordinimin e mëtejshëm të veprimeve për të bashkërenduar punën, për një projekt/plan bashkëpunimi dy palësh. Pikërisht këtu fillon dhe ka vlerë diplomacia nëse je bindës dhe ke aftësi komunikimi për të bërë për vete/mik diplomatin, përfaqësues në RSH.

Nga eksperienca e punës në mision, vlerësoj tepër të domosdoshme lidhjen/të qënurit në kontakt me diplomatin e vendit ku je i akredituar. Duhet punuar për të qënë në një vektor të përbashkët me homologun për të kërkuar dhe propozuar fusha me interes bashkëpunimi, për më tepër bërje “lobing” ku RSH ka nevojë më shumë se kurrë. Bashkëpunimi me diplomatin  në Tiranë  duhet të jetë reciprok, për të realizuar qëllimin e përbashkët, duke gjetur gjuhën e komunikimit. Por puna “disi” e përbashkët midis diplomatëve të akredituar në vendet respektive në përgjithësi nuk funksionon edhe aq mirë, madje herë herë mjafton vetëm me njohje emrash, ka dhe një distancë lidhjesh në forma të dukshme apo të padukshme midis ambasadave…. Kujtoj se në këtë bashkëpunim ka dhe rivalitet për t’u vlerësuar, sipas interesit personal të diplomatit…edhe mbeten disa enigma diplomatike.

Është e kuptueshme se, diplomati në vendin ku akreditohet ka rol, por ai i mat marrëdhëniet me kutin se sa i shërben politikës së vendit të vet. Në përgjithësi të gjithë diplomatët, të çfarëdolloj shteti, janë konstant në politikën e tyre. Ajo që ndryshon është vetëm forma; paraqitja e mirë deri dhe në, sadopak “shtirje” për të bërë detyrën si diplomat; ceremoniali i kujdesshëm, të cilëve nuk u mungon pasi është edhe në traditën e shteteve të tyre. Ata punojnë me vijimësi në ekip “me bllok xhepi”, me cliché të mirëstudjuara.

Detyra në vendin ku u akreditova më shtyu kuriozitetin të zgjeroja informacionin për diplomacinë tonë në përgjithësi dhe në reflektim të asaj që mblodha kuptova se diplomacia shqiptare edhe pse ka progres, ka nevojë në përgjithësi për rivlerësim të asaj që duhet bërë, me një tjetër vizion, që fillon me përzgjedhjen dhe trajnimin e diplomatëve të vet duke vijuar me kërkesën për mbajtje në gjendje “alarmi” të punës së stafit diplomatik.

Po çfarë ndodh? Në këtë shërbim ndjehet më tepër se kudo influenca për emërime të sforcuara partiake, ato vlerësohen si fushë e të privilegjuarve. Në këtë ambient diplomatësh, sigurisht edhe eprorët janë të paaftë të ndërtojnë punën me këtë kontingjent të “zgjedhurish”. Kjo praktike të çon në atë që, politika shqiptare në përgjithësi anon në një politike disi servile. Ne besojmë më shumë tek të huajt se sa tek vehtja jonë dhe se ky mosbesim është kthyer në një normalitet në fushën e diplomacisë, kjo nga prezantimi ynë rutinë, pa format dhe vizion.

Ajo që duhet bërë në vazhdimësi është analiza e detajuar nga Përfaqësia, Ministria e Punëve të Jashtme dhe ajo e Ministrisë së Mbrojtjes, e cila do të jetë “CV” e ardhshme për diplomatin dhe  ish-diplomatin dhe në vartësi të saj do të përcaktohet strategjia e punës në diplomaci, si dhe ardhshmëria e diplomatit të përftuar gjatë misionit.

*Është bërë si traditë e jona mbivlerësimi, madje dekorohen diplomatë të  huaj me medalje të motivacioneve më të larta (kjo dhe për garadat e ulëta). Në pamje të parë dikush mund të thotë: shumë mirë, Ministri e ka në mision të bëj politike-diplomacie. Por nga ana tjetër, çdo medalje ka motivacionin dhe sidomos për ushtarakët, të cilët e dinë se kur e fitojnë këtë medalje. Ajo përfaqëson një akt sublim, një ndihmë dhe punë specifike konkrete, të matshme, një risi të sjellë në të mirë të vendit ku kryen misionin diplomatik etj. Nuk mund të dekorosh çdo diplomat që bën thjesht detyrën, për të cilën ai paguhet. Më tepër se kaq unë kam rezervat e mia për të akredituarit në vendin tim, për të cilët, vështirësisht, mundem t’i paraqes sipas mënyrës dhe njohjes sime në këtë shkrim gazetaresk.

Për të qënë më pranë asaj që dua të shprehem, risjell në këtë shkrim një takim diku në një vend që diplomacinë e ka art zhvillimi.   …në një tavolinë miqsh, përgjatë një darke, me të drejtë homologu im fliste për ngarkesën e punës së misionit të vet në Tiranë. Fillimisht u ndjeva mirë që diplomati po “shiste” punën e një Atasheu të Mbrojtjes (AM), kjo më shumë për të kuptuar pala jonë. Por… eprorët e mi vijonin dhe i thurrnin gjithfarë lloje lëvdatash për punën dhe ngarkesën e misionit të tij, e cila më shkonte për shtat edhe mua dhe isha në pritje për pjesën e dytë: dy fjalë për atasheun e tyre, pasi sapo ishte hapur misioni në Paris dhe unë vërtet e prisja një vlerësim të tillë.

I ndodhur në këtë heshtje të stërzgjatur mendoja se, të shesësh lëvdata me tepricë është humbje, madje thoja me vete se, sa servilë jemi ne….theva heshtjen duke iu drejtuar homologut tim si me humor: detyra e AM nuk është e lehtë, për më keq ngarkesa nuk kuptohet edhe aq nga eprorët. Sigurisht ka matshmëri, por më shumë jo, eprorët e kujdesshëm edhe mund t’a zbulojnë atë… dhe rezultati: pashë zemërimin e eprorëve të mi, madje më pas feedback –u i ligjëratës sime ishte jo i këndshëm :  …….po përse ku informacion?

 

**Në një bisedë të lirë në zyrën time me një përfaqësues të Shtabit të Përgjithshëm të Francës midis të tjerash i tregova disa shkrime ku cilësohej në shqip fjala Francë (armatim, logjistikë, teknologji, koncepte). Kurioziteti i tij u shtua kur pa në shtypin tonë gjerësisht analizën mbi dokumentin “Libri i Bardhë”, shkrime për personalitetet ushtarake franceze të shoqëruar me fotot e tyre,etj . Shprehu interesim dhe kompliment…gjatë misionit të Atasheve të Mbrojtjes në Paris, vijoi ai, ministria jonë në përgjithësi nuk praktikon dekorimin e atasheve të mbrojtjes…e të tjera konsideracione …, po përse ky informacion?

Sot dhe në të kaluarën, në dekadat e marrëdhenieve diplomatike, do të nxitoj të gjykoj se, në diplomacinë shqiptare shumë pak ka vlerësime, shumë pak ka bilance punë, shumë pak ka transparencë, shumë pak ka dëshirë për përmirësim, por më tepër ka: rrethanë, mbyllje -diskret,miqësi dhe interes. Sigurisht, RSH ka prodhuar figura diplomatësh; ka rastësira dhe spontanitete progresiste në diplomacibërjen shqiptare që unë i respektoj. Nga ana tjetër të zësh vendin e specialistëve të fushës përkatëse është humbje kohe dhe kosto e lartë financiare, është një mëkat për popullin. Më mirë për vendin tonë do të ishte mospërfaqësim se sa emerim “n’importe quoi”.

Në librin e Berridge “Diplomacia”, shkëputa si të domosdoshme për të mësuar, tre momente që mendoj se janë kruciale për shërbimin diplomatik në tërësi: “….rekrutim/trajnim të personelit, vlerësim periodik të personelit, …duke luftuar prirjet për largimin e specialistëve më të mirë …çka përfaqëson rrezik të madh për shërbimin e jashtëm në përgjithësi”.

 

Le t’i kthehemi praktikës së ministrisë sonë të mbrojtjes, tashmë e kthyer në traditë dekorimi i Atasheut të Mbrojtjes të akredituar në Tiranë, edhe pse deri më sot nuk është ruajtur reciprociteti diplomatik. As dhe një shqiptar nuk është vlerësuar nga homologët tanë. Nëse dekorohet diplomati i akredituar në Tiranë për punë të mirë sigurisht dhe homologu i tij shqiptar ka pjesën e medaljes të kësaj pune të përbashkët. Diferencimi në sjellje nuk është rezultat. Në se dekorimi është i merituar ai është një forcë morale, shtytëse për rritjen e konkurrencës diplomatike në përfaqësi. E rëndësishme për një diplomat është vlerësimi real i punës së bërë gjatë misionit, minimalisht çdo 6 muaj. Kjo është një formë për të nxitur punën në fushën e diplomacisë.

Gjatë misionit tim në Paris nuk u “informova” nga transparenca franceze për dekorime të diplomatëve amerikane, anglezë, hollandezë, rusë dhe portugezë, për të cilët dhe me të cilët unë isha pjesë aktive e trupit diplomatik.

 

*Për sa më lart, do të ndalem, përse vendi im është vlerësuar deri vonë nga të “dekoruarit tanë” “vend me siguri të kufizuar”?

Për post tejsjelljes miqësore shqiptare me diplomatët e akredituar në vendin tonë, do dëshiroja të sjell si argument faktin se, si ish diplomat më ka shqetësuar çështja që diplomatët e akredituar në Tiranë deri vonë e kanë vlerësuar (apo e kanë prezantuar) në vendin e tyre, situatën e vendit tonë “vend me siguri të kufizuar”. Si vijim të këtij vlerësimi, artificialisht rriten muret mbrojtëse të ambasadave të tyre, të cilët më kujtojnë epokën e bunkerëve të kohës së diktaturës të cilët e humbën funksionin që në themel të ngritjes së tyre. Le të pranojmë që, më shumë frika atyre ju vjen nga terroristët e importuar nga jashtë  se sa nga shqiptarët.

Gjithkush ka të drejtë të shtrojë një pyetje:Përse ky vlerësim?Sipas meje, pamjaftueshmëri diplomatike, por duke shkuar dhe më larg, gjithëpërfshirje shqiptare e vakët, pa nerf kombëtar.  Diplomacia e jashtme shqiptare duhej t’a kishte prioritet strategjik heqjen e këtij vlerësimi të dyshimtë, madje këtu do të duhej të fillonte “plani i punës i çdo ambasadori”. MJ duhej të vinte në lëvizje të gjitha mekanizmat vepruese (mediat, konferencat, debatet në Tiranë dhe në ambasadat e akredituara, si burim informacioni për vendet e tyre) me informacionin kundër argument në këtë drejtim, edhe pse ndoshta kjo nuk do të ishte e pranueshme nga “miqtë” tanë diplomatë të Tiranës. Në diplomaci bëhet edhe zhurmë në interes të sigurisë së vendit.

Argumente: Së pari, informacionet e dërguara nga këta të akredituar në vendet e tyre për pasigurinë në Tiranë, nuk kanë qënë të vlerësuara nga ekspertë të sigurisë qofshin këto në kohë, në statistikë të memories diplomatike, por as edhe me elementët e sigurisë të evoluar pas viteve 90-të. Edhe në kohën e komunizmit asnjë ambasadë apo diplomat në Tiranë nuk u dhunua nga ndonjë “komunist” apo person me të meta “mendore”, siç ndodh rëndom në vende të klasifikuar me “siguri të lartë”.

Për më keq, sjell si kuriozitet edhe faktin se, ambasadat e atij regjimi të padëshirueshëm, maksimalisht ishin të rrethuara me kangjella hekuri, por oborret ishin të dukshme dhe në vend të mureve rrethuese ishin mbjellë lule. Edhe pse kohët e fundit Shqipëria ka kaluar trazira lufte deri në rënien e shtetit, as dhe një diplomat apo  ambasadë nuk u sulmua nga shqiptarët e irrituar.

Opinionin tim për fenomenin miqësor shqiptar do ta ilustroj me një ndodhi gjatë trazirave të ‘97 tës me një diplomat të huaj. Edhe pse shëtitëm gjatë dy ditëve në qytetin bregdetar të jugut të trazuar (kulmi i trazirave), herë me veturën me targë CD dhe herë me veturën time, jo vetëm që nuk u veprua ndaj nesh por u ndihmuam. Të spostuar diku afër Himarës, mbasdite vonë, patëm një defekt ne veturë, u afruan për ndihmë disa djem të armatosur me pamje dhe veshje jo të zakontë (u friksuam). Fikja e motorit kishte ardhur si rezultat i mbarimit të karburantit, pasi treguesi i tij ishte me defekt. Djemtë e armatosur filluan të kërkonin me bidona të vegjël karburant nga mjetet e rastit që kalonin në këtë orë disi vonë, dhe më pas na shoqëruan deri në Vlorë. Me ndjenjën e frikës të asaj situate të zezë, AM kaloi natën në familjen time dhe jo në hotelin ku kishte rezervuar. Të nesërmen rrugës për në Tiranë, atasheu diplomat, i çliruar nga ankthi i një dite më parë, komentonte me pasion ndihmën e dhënë nga këta djem që bënin “luftën” dhe padyshim për këtë diplomat ushtarak ky gjest ka qënë, përse jo, një reflektim për ndryshim të imazhit apo dhënie informacioni, që zor ndodh në një vend tjetër në krize, ky humanizëm njerëzor. Kam bindjen si ushtarak se, AM ka informuar eprorët e vet për këtë ditë në qytetin e “luftës”, më shumë se kaq për të prezantuar punën e tij. Ai padyshim ka lënë gjurmë vlerësimi pranë ambasadës së tij si informacion të detyrës së vet.

Flitet që ka grupe kriminelësh apo terroristë në Shqipëri, por ndaj të huajve çuditërisht nuk ka pasur as dhe një tendencë aksidenti, pra edhe ky fenomen negativ i zgjatur në kohë flet shumë për këta diplomatë që kane stimuluar frikën tek eprorët e tyre.

Këtë siguri të atëhershme dhe për më tepër sot e bazoj në analizën personale të këtij fenomeni të rrallë, në traditën e bukur të vendit tim që vjen prej shekujsh: Respekt për Mikun që të vjen në shtëpi. Pra ky virtyt nuk ka prapaskenë regjimet që kanë drejtuar këtë vend, por kulturën e respektit që ka mbizotëruar me kohë në shqiptarët e atëhershëm dhe të sotshëm.  Këtë virtyt të popullit shqiptar e plotëson edhe sjellja e politikës sonë në vlerësimin dhe respektimin maksimal të diplomatëve të akredituar në Tiranë, herë herë e panevojshme deri edhe servile.

Në këtë mjedis, sigurinë e konsideruar “e disfavorshme”(edhe përse dalin shëtitje në orë të vona) për punë  të diplomatëve në vendin tim, e shoh në një plan tjetër dhe shpesh pyes veten: Mos vallë vjen dhe për një kërkesë dublim vlerësimesh nga eprorët e tyre në vendet që i kanë dërguar me mision “në vendin problematik”[1]…?

Lipset që me ambasadat  reciproke  duhet  të  bashkëpunojmë dhe të rrahin tema të tilla edhe pse kanë pavarësinë për të punuar dhe gjykuar më vete, e drejtë kjo që u jep statusi “diplomat”. Të jesh diplomat, sidomos të përfaqësosh një vend të vogël, do të thotë: vështirësi. Puna fillon në Tiranë dhe vijon në vendin e akreditimit.

Diplomati duhet të jetë një vizioner për të parashikuar të mirat dhe të këqijat që i vijnë atdheut. Ai, që t’a bëjë atë duhet të zotërojë artin e fjalës, por që t’a zotërojë artin e fjalës, ai duhet të dijë shumë e më shumë për kombin, kulturën dhe traditën; duke shtuar si vlerë profesionin, gjeopolitikën, politikën dhe ekonominë. Në se zotëron dijen, ai është apo bëhet një diplomat i mirë, i besueshëm. Në se është i besueshëm, ai di të menaxhojë lehtësisht politikën që të mos bëjë hapa të nxituara në fushën diplomacisë dhe të sigurisë.

Fusha e veprimit është e gjerë. Na duhet të thyejmë imazhin e gabuar që të tjerët kanë për vendin tonë, të ndryshojmë fatin e hidhur të opinioneve, por edhe të shtrembëruar nga ne. Në këto lëkundje të dhimbshme të kohës që kalojmë, personalisht e kërkoj punën si “negociator lobingu”, për të kapur e ndryshuar ato që humbasim përditë në këtë fushë kaq të rëndësishme të zhvillimit dhe prezantimit të shoqërisë shqiptare, dinjitetin e integrimit tonë në fushën e diplomacisë.

Po përse ky shkrim? Përballë këtij realiteti ndjehesha keq për atë që nuk e bëja vet edhe për atë që nuk e bënin dhe kolegët e mi me/pa uniformë, dhe se ishte kjo ndjesi që më çoi të formuloja idetë për përmbajtjen e këtij teksti duke marrë si personazh dhe analizuar atë që di por edhe vehveten:  Për çfarë nuk isha i informuar para fillimit të misionit; çfarë pashë dhe mësova nga francezët dhe homologet e mi të huaj të akredituar në këtë vend; çfarë duhet të bëja gjatë misionit; dhe së fundmi, çfarë kërkohet të bëhet në të ardhmen nga diplomatët?Do të përfundoja se diplomatët me punën e kujdesshme të tyre duhet të gjejnë aleatë dhe të bëjnë aleanca në interes të vendit. Në se e kanë këtë aftësi diplomatike, ata duhet të vlerësohen në prioritet për vijushmëri të eksperincës së tyre nga struktura shtet. 

 Shumë herë jam ndalur tek thënia lapidar e Gëtes: “Bota, edhe, pse ecën përpara, duhet nisur nga fillimi”, që për mua përkthehet se edhe në diplomacinë tonë kërkohet një lëvizje, një rivlerësim apo një rifillim për ndryshim, kjo është e nevojshme të bëhet.

[1] Shënim personal : edhe në qytetin e Parisit, nje nga qytetet më të sigurt në botë, ç’faqen sjellje kundër të huajve ndoshta në njësi “javë/muaj” ndërsa ky fenomen në vendin tonë matet me njësine « ndoshta vite ».

Krizat e ”pafundme” ballkanike

by

A do të vijojë Ballkani të mbetet njolla e zezë e Europës?/

Shkruan: ZAIM KUÇI/*

Riformulimi i mundshëm i gjeopolitikës në rajonin e Ballkanit. Në analizë të situatës për vendet ballkanike, sjell si informacion se, zhvillimet e fundit në rajon të japin idene se ky rajon po përballet me vështirësi të mëdha ekonomike që pjellin jo vetëm nacionalizma në ekstrem, por dhe rikthim dhe hapje oreksi për zënie territori të forcave të tjera larg kufijve të tij,  që afrojnë ndoshta dhe alternativen për ndryshim kufijsh. E përforcoj këtë “hallakatjen time për ballkanin e lodhur” edhe nga Instituti gjerman për Çështje Ndërkombëtare dhe të Sigurisë (SWP) me qender në Berlin i cili ka hedhur ide se, së shpejti do të kemi një rivlerësim të ri të ndryshimit të kufijve në Ballkan. Fillimisht ata e shohin si më të mundshëm një rregullim kufijsh mbi baza etnike në trekëndëshin Kosovë-Shqipëri-Maqedoni thuhet në këtë analizë, por nuk eshte kjo subjekt i këtij shkrimi, i cili del në hapesira të tjera integrimi.

Ballkani dhe kriza e re politike.  Rajoni i Ballkanit na paraqitet në dy profile, ai botës së dukshme, me kriza në rritje dhe i botës së fshehtë me intriga, si mbeturina të së kaluarës. Le të ndalemi kalimthi në këto dy anë  të rajonit tonë.

Ballkani ku ne jetojmë duket se është futur në një spirale humbjeje, qoftë kjo ekonomike dhe ajo në fushën e gjeopolitikës. Ajo që ka mbetur përherë e pandryshueshme është etja për nacionalizëm, jo në një shtet, por pothuajse tek të gjithë ku fshihen ambicje të të vjetra të shteteve mëmë, pasojë e të cilës është projektimi i një gjeopolitike të re krizore dhe se në horizont shikohet një perspektive disi jo e qartë, madje dyshuese, me skenarë të hapur ndarje dhe të tjerë, që presin momentin dhe kohën e duhur, për të dalë në skenën e hapur të kontradiktave.

Janë këta skenarë që mbajnë peng këtë territor shtrirje, që shansi e dha të jetë në pjesën më të privilegjuar gjeografike të Europës. Në Ballkan vazhdon pengu i një të kaluare historike, ku përplaseshin fetë, qytetërimet dhe ideologjitë në dimensione që kalonin rajonin tonë dhe më tej në përmasat botërore. Për këtë arsye, territori i tij ka tërhequr gjithnjë fuqi globale e rajonale për të realizuar interesat dhe prej këndej, nga ku kërkojnë bazë nisje, për t’u zgjeruar në vende e rajone të tjera të botës.

Në këtë situatë vorbulle ballkanike, nuk është tepër të shprehemi se rajoni ka vetëm një gjuhë, ai flet me gjuhën e ”forcës së armatosur” edhe pse me një ekonomi të dobët….e cila lehtësisht zhvlerëson gjuhën e dialogut, të konsesualitetit politik dhe diplomatik,aq më pak atë të bashkëpunimit në fusha të interesit të përbashkët të popujve të vet.

Rritja e nivelit të Nacionalizmit Ballkanik

Në se vlerësojmë në terma të përgjithshme, për të gjithë popujt nacionalizmi dhe patriotizmi jane ndjenja që burojnë nga devotshmëria e të qenurit besnik ndaj kombit që kupton lidhjen e ngushtë të individit me kombin.

Pa bërë teorizma në lidhje me këto nocione është vërtetuar se në ato vende ku ka zhvillim të pamjaftueshëm ekonomik, papunësi, demokraci të brishtë, korrupsion, institucione jo në standard evropian, drejtuesit dhe politikanët sjellin për shpëtim kartën e nacionalizmit, ndjenjë që fillimisht përvehtësohet lehtësisht nga populli. Pra nacionalizmi ballkanik është sipas meje i stimuluar, vjen nga errësira dhe besnikëria që individë apo grupe të caktuara manifestojnë ndaj “interesave të kombit” ndaj “slloganeve politike ose nacionaliste” apo elita politike të papërgjegjëshme, të cilët për interesa individuale abuzojnë me turmat, manipulojnë me opinionin publik, duke i drejtuar ato në rrugë pa krye dhe në aventura të rrezikshme për paqen, stabilitetin dhe mirëqenien e tyre, pra e thënë ndryshe është arkaik.

Per sa më lart,vendet e rajonit tonë tashmë e kanë krijuara “infrastrukturën” e duhur dhe lozin fuqishëm me kartën e nacionalizmit. Etja për nacionalizëm, jo në një shtet, por pothuajse tek të gjithë, pasojë e të cilës është projektimi i një gjeopolitike të re krizore dhe se në horizont shikohet një perspektive disi jo e qartë. Më tepër se kaq, ajo që përbën rrezik sot është fakti se strukturat e sigurisë, veças në shtetet e rajonit, nuk janë aktive për të ndarë shtetin dhe ritet fetare, por në një farë mënyrë shtetet gjejnë interesat në këtë përpjekje destabilizimi në propagandën fetare. Duket sikur po shfaqen lakmitë  e vjetra të Ballkanit të shekujve më parë.

Etja e dukshme për një nacionalizëm shovinist vlerësohet si një teori e rrezikshme dhe e gjithëpranuar nga vendet me vështirësi ekonomike dhe demokratike të ballkanit.

Ballkanikët, (drejtuesit) ose i shmangen nivelit të ulët ekonomik dhe flasin me gjuhën e nacionalizmit ose akoma nuk kanë kuptuar mirë dallimin mes patriotizmit dhe nacionalizmit. Në janar 1995 udhëheqësi francez Mitterrand gjatë fjalimit të tij para Parlamentit Europian nacionalizmin e ka perkufizuar, “nacionalizëm do të thotë luftë”, që kupton një ballkan që ndjell luftë.

Sipas meje, ndaljen e kësaj rrokullisje ballkanike e shikoj në atë që, Rajoni ynë duhet të ndjekë Shembujt  “shengenian” të cilët nuk i kanë munguar Europës, madje vlerësohet si kontinent i lindjes së termave që bashkojnë vendet për të punuar së bashku. Rritjes të stimuluar të tensionit ballkanik do t’i shkonte mirë për qetësim dhe rivlerësim, rikthimi i diplomacisë ballkanike në shembullin e diplomacisë franko-gjermane të pasluftës së dytë botërore, e cila jo vetëm që vendosi paqen midis dy vendeve që vinin me një histori konfliktuale, por dhe një shans për zhvillim në paqe të Europës.

Papunësia dhe Nacionalizmi sipas meje janë faktorë bazë, nxitës për zhvillimin e forcave politike ekstreme te tipit fashist (Greqi, Maqedoni, Serbi etj). Zyra e statistikave të Bashkimit Evropian informon se niveli i papunësisë është i larte, më shumë se 19 milionë njerëz (12 % te popullates) janë të papunë në eurozonë, e cila ka bërë daljen e partive me programe ekstreme si psh ne Spanje, Gjermani etj.

Kërcënimet dhe Sfidat në Rajonin tonë. Rasti i RSH

Papunësia një fenomen global i shoqërisë sonë, vlerësohet si një kërcënim real. Për vendin tim, papunësia është produkt dhe pasojë i ndërrimit të sistemeve. Gjithashtu RSH po kalon një tranzicion të vështirë, i tejzgjatur, që është rrjedhojë jo vetëm e një demokracie në krijim por dhe i stimuluar kohët e fundit nga kriza ekonomike që po kalojnë vendet rrotull nesh dhe në pjesën tjetër të Evropës.

Mbas viteve 90, një popull i dalë nga një regjim totalitar, kërkoi mirëqënien e tij duke emigruar në vendet fqinjë dhe më larg. Ishte një zgjidhje afatshkurtër për RSH. Aktualisht emigracioni shqiptar (1.3miljon shqiptare) kalon vështirësinë ekonomike që kalojnë shtetet bartës (fqinje) të këtij emigracioni. Greqia ku më shumë se 25 për qind te forcës punëtore të papunë dhe Italia është në prag recesioni, vende ku emigracioni shqiptar është në shifra të larta.

Lëvizja e pakontrolluar e popullsisë, nga nje zonë në tjetër, nga fshati në qytet solli jo vetëm renien ekonomike por krijoi dhe një papunësi të dukshme sidomos tek të rinjtë. Ajo që është shqetësuese edhe për gjithë vendet e tjera ish komuniste është dyndja drejt kryeqytetit, ku kemi një mbipopullim të tij. Kjo lëvizje demografike ka bërë që të lihen terrene të pashfrytëzuara, rritje fiktive të papunësisë, rënie të prodhimeve bujqësore dhe padyshim është burim zhvillimi për një sërë fenomene negative të shoqërisë.

Etja për pasurim të menjëhershëm, sidomos tek të rinjtë, afroi interesat vetjake duke stimuluar korrupsionin dhe largoi shoqërinë tonë nga vlerat si gjeneratorë për zhvillim dhe mirëqënie.

Ekonomia u zhvillua e paplanifikuar duke krijuar bisneze fiktive të cilat nuk i rezistuan kohës dhe shumë shpejt u shkatërruan duke rritur fiktivisht papunësinë. U zhvillua një kapitalizëm i pakontrulluar, rezultat i të cilit rriti hendekun e të pasurve me të varfërit, kontradikta e të cilëve solli anët më negative të zhvillimit të shoqërisë.

Nga ana tjetër, fenomenit “Papunësi” i shtohet dhe zhvillimet e vrullshme të teknologjisë, zhvillim që padyshim ka ulur rolin e punës “artizanale” duke hedhur në rrugë shumë punëtorë.

Diferenca te dukshme te zhvillimit te ekonomise midis rajonit tone dhe pjesen tjeter te evropes perendimore ka sjellë lëvizje masive të emigrantëve ekonomike drejt këtyre vendeve që padyshim mbartin dhe problematikën e tyre per vendet pritëse. Emigracioni i planifikuar evropian do të ishte një zgjidhje normale për të kontrolluar fenomenet negative mbartëse të këtij fenomeni.

Niveli i varfërisë në rajon vlerësohet si burim për rritjen e autoritetit të “pushtetit të individit” të konsideruar si element ( i ri) destablizues i sigurisë që duhet vlerësuar si burim i terrorizmit kombetar, rajonal e global

Këta janë tregues të hapur prapambetje të rajonit tonë me pjesën tjetër evropiane, diferencat e të cilave duhen të vlerësohen seriozisht, si prag lëvizje për zgjidhje të tjera të parashikuar edhe me forcë. E vetmja mundësi për dalje nga kjo krizë është përmbysja e këtyre raporteve prapambetje duke u afruar treguesve me vendet fqinjë të pjesës tjetër: Europë. Koha ka ardhur për hapje të vendeve të reja pune për të shmangur fenomenin autoritetin të “pushtetit të individit”se sa zhvillim të forcave të armatosura.

Harta e re e Krizës Ballkanike dhe veçantitë: politike, ekonomike dhe ideologjike

Kalimthi, do ta vlerësoja rajonin tonë në këtë format sjelljeje:

Vijon një Maqedoni pa identitet dhe me trazira të brendshme, me dyshime se kur do të njihet plotësisht si shtet (1/3 e përbërë nga shqiptarë). Në rastin e mosnjohjes, çfarë pritet të ndodhë, a do të vazhdojë stato quaja, apo do të këmi lëvizje për zgjidhje ndryshe.

Një Kosovë akoma e dobët, me një qeverisje në krijim dhe e përfolur nga BE, e panjohur zyrtarisht sipas rregullave ndërkombëtare. (Më shumë se 90% e përbërë nga shqiptarë.)

Për Malin e Zi: i konsideruar “i lënë pasdore”, terren i pavlerësuar, që shumë analistë e kanë quajtur, nën pronësi ruse…

Vijon presioni rus duke mbrojtur zyrtarisht ruajtjen e teritorit serb mbi Kosovën duke e quajtur atë një shtet të vetshpallur edhe pse u krijua nga një forcë ushtarake ndërkombëtare.

Së fundmi, Serbia, provinca ruse ku pushteti akoma nuk po gjen të zotin e vet…  madje shkohet më larg, në se nuk orjentohet drejt BE …zërat janë deri dhe në humbjen e indetitetit të saj- shpërbërje.

E veçanta e çështjes greke

”Si për traditë luftërash”, po sot do të jetë prapë Ballkani si bazë nisje për një krizë të re globale, këtë radhë do të përfaqësohet me shtetin grek, me krizën më të rëndë financiare të të gjitha kohërave, duke vënë në vështirësi rajonin dhe mbijetesën e vet Bashkimit Europian. Për fat të keq Ballkani mbetet i ”përgojuari i historisë”, toka e luftërave, përplasjeve dhe konflikteve.

Greqia është e hallakatur në problemin më të zjarrtë, pasi ajo ndodhet në udhëkryqin e zgjidhjes, drejt Europës që është hedhur në ndihmë të konsiderueshme, apo drejt Rusisë që kërkon strehë në rajonin tonë, apo rikthim në perandorinë e vjetër turke (për 4 shekuj deri në vitin 1832, Greqia ishte nën sundimin turk), apo diku larg në Kinë etj. Dyshimet rriten sidomos me ndryshimet politike të të majtëve dhe të djathtëve radikalë, anti-europian, për më tepër edhe pse është anëtar i Nato-s, herë-herë shprehet kundër saj, (ndërhyrja e Nato-s në Kosovë). Greqia ndodhet në konfuzion. Gjithsesi kjo mbetet për t’u parë.

E quajtura ”Situata greke e Greqisë”, analistët e vlerësojnë si kohë pritje për trazira sociale. Pasuria private, e vlerësuar miliardëshe, të transferuar në bankat zviceriane, analizohet si një gjendje me prapavendim në përdorimin e tyre, nuk dihet se si dhe ku do të përdoren.

Ndjehet një lëvizje e politikës dhe të Kishës greke ndaj RSH. Është një ofensivë që duhet vlerësuar si një lëvizje destabilizuese për Jugun e Shqipërisë.

Aktualisht sot për rajonin e ballkanit është hedhur në tavolinë çështja e kufijve. Të gjitha shtetet  kanë në diskutim, sipas interpretimeve të tyre, legjitimitetin për rishikim kufijsh: Serbia-Bosnjë-Hercegovina, Shqipëri-Greqi po afrohet një debat për ujërat detare, Kosova-Maqedonia me Serbinë. Po kështu vijon debati konfliktual politik midis Maqedonisë dhe Greqisë. Nga parlamenti i Republikës Serbe të Bosnjë-Hercegovinës, gjatë vitit 2010 u miratua ligji për referendumin e shkëputjes etj.

Po përse kjo situatë pasigurie rajonale? Për një thjeshtëzim në analizë, le të vlerësojmë  disa nga treguesit ekonomik të rajonit tonë, premisa për pështjellime për ndryshim.

Papunësia është në nivele nga më të lartat, 15 – 40 %. Ndërkohë, 30 % e popullsisë së vendeve të Ballkanit Perëndimor, jeton nën nivel varfërie.

Të ardhurat  për frymë të popullsive të vendeve të rajonit janë rreth 6000-10.000 dollarë në vit, tashmë të pranuara nga këto vende. Këto të ardhura, statistikisht të deklaruara, sipas ekonomistëve merren si nivel kritik jetese, që padyshim sjellin kriza në shoqëri, janë një rrezik real që duhen vlerësuar me seriozitet.

Në vendet e rajonit, niveli i ekonomisë informale zyrtarisht është pranuar rreth 15 – 30 %, ku korrupsioni është ulur këmbëkryq dhe rrënon këtë ekonomi. (Te dhena nga “Transparency International Ëorld Corruption Index”)

Pasojat

Pasiguri dhe krizë ekonomike, nivel të lartë varfërie, krim të organizuar dhe korrupsion, si elementë bazë destabilizues të sigurisë rajonale. Vendet e Ballkanit të përfshirë në krizën ekonomike vazhdojnë të shërbejnë si vende transit të trafikut të lëndëve narkotike dhe se vlerësohet se “kanë krijuar dhe zgjerojnë në Europë organizata aktive të trafikut të drogës” .

Lindjen e partive nacionaliste, parti te cilat pervec të tjerash nxisin edhe dhunën kundër emigrantëve, duke i konsideruar ata si shkaktarë të krizës ekonomike në vendet e tyre etë tjera probleme të stimuluara nga ky kontigjent.

E përgjithshmja ballkanike: Vleresohet, herë pas here një boshllëk sigurie në rajon, një boshllëk që lejon premisa për destabilizim.

Ballkani edhe pse  është një rajon me vende të konsideruara të vogla, me një sipërfaqe të përgjithshme rreth 550.000 km2 dhe një popullsi pak më të madhe se 50 milionë banorë, për Evropën konsiderohet problematik.

Lëvizjet e shumta që kanë kaluar dhe kalojnë këto vende ballkanike: Serbia, Greqia, Kosova, Maqedonia, dhe Bosnjë-Hercegovina, të çojnë në analizën se rajoni ndodhet në gjendje kërcënuese për sigurinë. Nga ana tjetër edhe institucionet, organizmat evropiane që monitorojnë apo vëzhgojnë këtë rajon janë të bindura se në këto vende ka zhvillime kaotike që udhëhiqen nga një shoqëri jo stabël, e brishtë dhe, si rrjedhoje, në situatën e krijuar, në heshtje apo disi të kamufluar thuhet se, zor se mund të shmangen kërcënimet për konfliktet e mbartura si ato etnike dhe ato të rishfaqura me qëllime politike. Qartazi, mbajtja e ligjit të luftës nga një vend antar i Nato-s (Greqia ndaj RSH) tregon, sipas meje, nivelin e ulët të sigurisë në rajon.

Mosintegrimi i Serbisë me vendet njohëse të Kosovës, kërkesat e vazhdueshme të tyre për ndarjen e Kosovës, të mbështetura në hije nga rusët, tregojnë se rajoni po shkon në kontraditë. Zhvillimet konfliktuale në rajon historikisht kanë përfunduar me ndryshimin e kufijve, ecet dhe më tej nga analistët, të cilët thonë se ka vështirësi për shmangien e rishikimit të kufijve, madje jepet dhe një fare “tolerance sjellje” që do të ishte në interes të këtij rajoni, fakti që ky ndryshim të mos i nënshtrohet fatit të ndryshimit me dhunë.

Mbështetja e fuqishme në Kosovë e lëvizjes “Vetëvendosje” ka në bazë, reagimet e ashpra të serbëve dhe të maqedonasve ndaj tyre, si dhe rritjen e rolit dinamik të shqiptarëve në terrenin ballkanik, duke shtuar dhe atë të komunitetit Çamëria.

Faktorë të tjetër të rëndësishëm janë shqiptarët e Ballkanit: shtrirja e shqiptarëve në 6 shtete të Ballkanit, si në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Greqi, Mal të Zi, Serbi-Lugina e Preshevës (dhe shumë shqiptarë të hershëm dhe të sotëm që banojnë në Beograd) që në raportin për vlerësimin e situatës “zgjidhje detyre”, janë forca strategjike (në operacionalitet) në prapavijat e kundërshtarit.

Elementë të tjerë të konsiderueshëm për studim sigurie janë dhe rritja e lartë e popullsisë shqiptare krahasuar me rënien e numrit të popullsive të tjera ballkanike; shkalla e lartë e emigracionit shqiptar në vendet më të zhvilluara të Europës, si vendi i parë në botë për numër popullsie. Treguesi i lartë demografik në gjeopolitikën ballkanike, numri në rritje i popullsisë shqiptare (rreth 7.5 milionë banorë), që afron me grekët, bullgarët dhe serbët; janë faktorë të rëndësishëm që duhen të vlerësohen me shumë kujdes nga Europa perëndimore. Autoriteti europian, i cili vlerësohet si kujdestar i besimit në rajonin ballkanik, duhet të përgatisë dhe të jap “vendimin luftarak” të perspektivës.

Të gjitha këto janë probleme që kërkojnë një kujdes të veçantë për zgjidhje: serbët në veriun e Kosovës kanë refuzuar të jenë pakica në shtetin e ri të saj; shqiptarët e Maqedonisë ndjehen inferior ndaj pjesës tjetër në shtetin maqedonas, ku rritja e hendekut midis shqiptarëve dhe maqedonasve u thellua edhe nga qëndrimet zyrtare, nacionaliste dhe konservatore të shtetit.

Feja në Ballkan, më shumë se sa ideologji

Historikisht është thënë se në rajonin tonë përplasen tre nga katër fetë e botës mbarë fetare.Përveç faktit që fetë janë më të vjetra dhe si rrjedhojë më konservatore sesa shtetet ku ato zhvillojnë aktivitetin e tyre. Ajo që përbën rrezik sot është fakti se strukturat e sigurisë, veças në shtetet e rajonit, nuk janë aktive për të ndarë shtetin dhe ritet fetare, por në një farë mënyrë shtetet gjejnë interesat në këtë përpjekje destabilizimi në propagandën fetare. Duket sikur po shfaqen lakmitë  e vjetra të Ballkanit të shekujve më parë.

Ne ushtarakët e vlerësojnë situatën fetare, këtë ndjeshmëri shpirtërore të “popullit”, gjithmonë kur ajo del nga korniza “besim shpirtëror”, si element negativ i sigurisë dhe se ka gjasa që ky element të skalionohet në vijën e parë për veprime të mëpastajshme për të realizuar qëllimet gjeopolitike të shtetit mbartës.

Tipike në këtë drejtim janë kërkesat, agresiviteti dhe metodat e Kishës Ortodokse Serbe në Kosovë e Bosnjë (dhe ato të Kishës Ortodokse në Shqipëri) një kor i vjetër Rus i Mbrojtësit të të Krishterëve, “kërkesat fetare të të cilit, në fakt ishin pretekst për qëllime politike e strategjike”[1].

Për të përmbyllur opinionin tim për këtë çështje, rikthehem kohës kur, gjatë misionit në Paris, jam pyetur e ripyetur apo provokuar, nga jo/dashamirës, për këtë çështje të deformuar dhe shumë të përfolur rreth besimit fetar në Shqipëri, dhe po shkruaj të njëjtën përgjigje edhe sot në këtë shkrim të hapur, si dikur me petkun diplomatik: Popullsia shqiptare ka predikuar në harmoni të plotë për shekuj me radhë tre fe : mysylmane, ortodokse dhe katolike…vijuar, Shqipëria do të ishte një model për Europën dhe më gjërë përsa i përket bashkëjetesës dhe tolerancës ndërmejt feve, pasi ky fenomen ka marrë përmasa globale dhe po çon në konflkte të mundshme midis shteteve dhe popujve.

Në këtë vorbull situate konfliktuale, analistët ushtarakë ngrejnë doktrinën “lufta midis dy qytetërimeve”, ndërsa shqiptarët (në kufijtë pas 1913)  të sigurt ofrojnë harmoni, kjo është për t’u bërë objekt në gjuhën e diplomacisë përtej dhe asaj ballkanike, evropiane.

A nuk janë, ky diversitet dhe tolerance idesh, një dëshmi, frymë dhe kulturë evropiane?

A janë aktualisht të qarta profilet e shpresës në Ballkan….?

Vendet e Ballkanit Perëndimor, të armiqësuara me njëra-tjetrën historikisht për shkaqe etnike, sot, e gjejnë veten të konfliktuar edhe për shkaqe të brendshme politike, gjë që ka sjellë deri edhe paralizë të funksionimit normal e të domosdoshëm të jetës politike në këto vende të Europës. Fatkeqësisht vërehet që bipolarizimi politik në vendet: Maqedoni, Serbi e Bosnjë-Hercegovina, po dhe fatkeqësisht herë-herë dhe në Shqipëri dhe Kosovë, është më i thellë se në të kaluarën.

Harta e konflikteve në rajonin tonë mbetet konstante: Bosnjë-Herzegovina është e mbërthyer në vijimësi nga tensioni etnik; marrëdhëniet midis Serbisë dhe Kosovës vijojnë me  vështirësi negociimi; Maqedonia vuan sindromën e emrit për shkak të kundërshtimit të Greqisë dhe se nuk kalon klasën për t’u bashkuar me aleancën dhe BE.

Prapambetja ballkanike vjen dhe si shtete me ekonomi dhe institucione te dobeta demokracie dhe se dyti, krijimi i shteteve qe mbijetesen e mbeshtesin ne interesin e gjeopolitik (më tepër gjeoekonomik) të komunitetit nderkombetar.

Diplomacia si faktor paqesjellës në Ballkan

Kur flasim për diplomacinë si faktor paqësjellës në Ballkan, për nga problematika që mbart ky rajon, me të drejtë themi se, ky element i rëndësishmë për zhvillimin normal të një shoqërie komplekse, shumë kombesh, etnike dhe fetare, ka qenë pak aktiv, ose  do ta përkufizonim si më pranë reales, si diplomaci e munguar.

Në një analizë të thjeshtë ballkanike, në kohë historike apo moderne, qartazi duket se kur “diplomacia e madhe”, qoftë ajo europiane, por më shumë ajo amerikane, kanë qenë serioze në dhënie kontributesh, atëherë rezultatet për rajonin kanë qënë të dukshme, situatat e sigurisë janë mbajtur nën kontroll.

Në aktualitetin e sotëm, po kjo “diplomaci e madhe” pranon faktin e një boshllëku sigurie në rajon, ka lëvizje drejt tij, por jo me efekte të  dukshme për përmirësim.

Diplomati Henry Kssinger, në librin “Diplomacia” për rajonin tonë i referohet ndihmës europiane dhe asaj të SHBA për të frenuar vendet e këtij rajoni që të mos rizhyten në një krizë tjetër e jo … “të bëhen pengje të klientëve të tyre kokëkrisur Ballkanikë me pasione të shfrenuara e me ndjenjë të kufizuar të përgjegjësisë së përgjithshme”[2].

Në qoftë se këtë boshllëk sigurie nuk e plotësojnë Europa dhe SHBA, atëherë situata mbetet e hapur për “manipulime klienteliste”.

Mënyra më e mirë për BE, për të dëbuar lodhjen e gjatë ballkanike dhe për të gjeneruar stabilitet afatgjatë në të është që të punojë së bashku me forcat reformiste të rajonit për të eliminuar ndasitë  tipike ballkanike, ekonominë informale, korrupsionin dhe krimin e organizuar. Atëherë, kombet e Ballkanit mund të marrin vendin që u takon si anëtare të familjes së BE-së.

Programet e përbashkëta rajonale në fushën e mbrojtjes

Diplomacia ushtarake dhe roli parësor i saj për vendosjen e paqes në rajonin e Ballkanit.

A  do t’i bëjë forcat e armatosura të afta të krijojnë kapacitete të përbashkëta në përfitime reciproke për të na sjellë mini-shengenin e munguar ballkanik, bashkëpunimi i pritshëm, apo i shpresuar, në fushën e mbrojtjes për vendet ballkanike? Shengeni ballkanik është fushë veprimi i hapur, i betejës diplomatike ushtarake, ku diplomatët me/pa uniformë duhet të planizojnë skenarët e mundshëm strategjikë për ta fituar atë në interes të sigurisë dhe mbrojtjes rajonale.

Diplomacia Rajonale, për të përballuar periudhën e shtrëngesave financiare të kohës, duhet të nxitojë veprimtarinë e saj diplomatike ushtarake për të integruar forcat e tyre të armatosura në  konceptin e ri Strategjik të NATO-s “mbrojtja inteligjente”, si e vetmja alternativë për daljen nga situata e krijuar.

Rajonit tonë do t’i shkonte si strategji bashkëpunimi për zgjidhje shumëkombëshe, sipas formatit “të bashkojmë dhe shkëmbejmë”, “pooling and sharing” duke identifikuar të përbashkëtën e mundshme të kapaciteteve, në format dypalësh, shumëkombësh dhe rajonal.

Diplomacia ushtarake, me projektet e saj të bashkëpunimit, të zgjedhë dinamizmin për zhvillim dhe pragmatizmin, larg konformizmit dhe tradicionalizmit ballkanik, tashmë të vjetruar, të hedhë në treg një vizion ndryshe në përshtatje dhe të avancuar në kohën, të jetë një gjenerator prodhues i një mentaliteti të ri bashkëjetese, duke hapur mundësi të reja bashkëpunimi në fushën e mbrojtjes.

Diplomacia ushtarake, si kontribut sjellëse në zhvillimin e strategjisë së sigurisë, duhet të identifikojë rreziqet dhe kërcënimet e përbashkëta rajonale duke argumentuar se asnjë vend në rajon nuk ka mundësi të zhvillojë apo të mbajë të gjitha kapacitetet e nevojshme për t’i bërë ballë i vetëm të gjithë spektrit të kërcënimeve të sotme apo të nesërme.

Së dyti, diplomacia ushtarake duhet të identifikojë interesat më vete të secilit shtet që përftohen nga krijimi i kapaciteteve të përbashkëta dhe t’i sjellë si “propagandë “ në tavolinën e punës për zhvillimin e politikave të mbrojtjes së vendeve ballkanike.

Së treti, të identifikojë dhe të paraqesë zhvillimin e  kapaciteteve ushtarake në fushat e ndjeshme të shoqërisë, aty ku ajo ka nevojë, si kusht, zhvillimi dhe përfitimi për të gjithë vendet në:

fushën e zhvillimit të kapaciteteve të përbashkëta apo multilaterale të emergjencave civile që vijnë nga fatkeqësitë natyrore, industriale apo të shkaktuara nga njeriu, të cilat nuk njohin kufij kombëtarë.

fushën e kapaciteteve të Arsimimit dhe Stërvitjes, të Infrastrukturës dhe Mirëmbajtjes. Përdorimi i kapaciteteve të infrastrukturës dhe të logjistikës nga vendet në nivel rajonal, ose në baza shumëkombëshe. Zhvillimi dhe shfrytëzimi i kapaciteteve dhe infrastrukturave detare të RSH nga vendet fqinje të interesuara që nuk e kanë këtë mundësi, si Kosova e Maqedonia.fushën e modernizmit, kërkimit- zhvillimit, prokurimeve të përbashkëta në fushën e …..etj.

Po kështu, në rajonalizimin e disa kapaciteteve mbrojtëse, bazuar në standardet e NATO-s, si në kapacitetet e përbashkëta rajonale dhe kombëtare për të mënjanuar sa të jetë e mundshme në dublimet ndërmjet forcave të armatosura, policisë, shërbimeve inteligjente, njësive të kontrollit kufitar, shërbimeve doganore etj.

Diplomacia e përgjithshme rajonale t’i referohet shembullit të bashkëpunimit, si ai midis vendeve të zhvilluara, Pakti Bilateral Angli-Francë, ku përfshihen shumë fusha kooperimi, nga menaxhimi i Rezervave Bërthamore deri tek krijimi i kapaciteteve kundër terrorizmit, si dhe shembullit të  pakteve  të bashkëpunimit midis vendeve më pak të zhvilluara, si vendet Baltike.

Koha ka ardhur që Ballkani të vijë me një diplomaci të re, të përbashkët ushtarake, e cila  do të jetë baza e krijimit të mini-shengenit të tij në Forcat e Armatosura.

Kontributi i deritanishëm ballkanik i diplomacisë shqiptare në fushën e mbrojtjes

Pas viteve 90-të, RSH e ardhur nga një regjim i mbyllur, u vendos në skalion të parë për bashkëpunim ballkanik, rajonal dhe më gjerë. Ajo kërkoi aderimin e saj në të gjitha organizmat e sigurisë së globit, duke afruar përveç aseteve të saj strategjike (hapësirën ajrore, detare, tokësore) dhe kontribute me trupa në operacionet e udhëhequra nga këto organizma. Rezultatet e kësaj diplomacie kanë qenë të dukshme dhe dominuese në rajonin tonë edhe pse diplomacia shqiptare vinte nga një diplomaci ushtarake inaktive.

Do ta konkretizoja vizionin shqiptar për një rajon të bashkuar me një shkrim të botuar në shtypin ushtarak për zërat kritike se “Grekët po ruajnë hapësirën shqiptare”.

“….as 4 dhe 44  avionë luftarake, as 6 dhe 66 anije luftarake, as 1 dhe 11 Brigada të Reagimit të Shpejtë, nuk mund të mbrojnë hapësirën ajrore, detare dhe tokësore të RSH. RSH tashmë e siguron dhe do ta sigurojë mbrojtjen e saj duke punuar dhe integruar gjithçka me familjen e madhe europiane dhe organizmin më të fortë dhe të sigurt në botë, NATO”.

Shpresoj dhe uroj, nëse një ditë serbët do të bëhen anëtare të Nato-s, të BE; në hapësirën ajrore respektivisht të dy vendeve të dëgjohen zhurmat e mjeteve ajrore shqiptare dhe serbe, sepse shqiptarët e pranuan në mënyrën më të mirë integrimin në Nato dhe dëshirojnë të integrohen shumë shpejt në BE.

Nëse, diplomacia ushtarake serbe, kosovare, maqedonase, malazeze, greke… do të ofronte për politikanët e vet të njëjtën formulë bashkëpunimi, rajoni shumë shpejt do të zërë vendin e munguar prej kohësh në familjen e madhe evropiane, si e vetmja shpresë për zhvillimin e tij.

Gjeopolitika rajonale do të ketë rol, në një formë të re sjellje në interes të paqes, nëse diplomacitë veças do të integrohen në një vektor zhvillimi dhe veprimi për të krijuar fusha të përbashkëta bashkëpunimi në fushën e mbrojtjes, institucione dhe struktura të integruara ndërshtetërore dhe kjo atëherë kur diplomacia ushtarake të ketë krijuar identitetin ballkanik, si element i rëndësishëm i sigurisë së tij.

Gjeopolitika rajonale do të formëzohet vetëm atëherë kur vendet e tij do të heqin dorë nga besimi ekzaltues dhe ekzagjerues në lavdine dhe hyjninë e kombit, i teorizuar nga filozofët, “Nacionalizmi Shovinist” dhe ta zëvendësojnë atë me “Nacionalizmin Liberal”. Them se shqiptarët e kanë kuptuar mirë leksionin e famshëm të Ersnest Renan « Qu’est – ce qu’ une nation », të cilët kanë zgjedhur si popull “Nacionalizmin Liberal”, kjo dhe për të kaluarën e hidhur të tyre.

Dalja nga kriza: kërkon vullnet gjithpërfshirës ballkanik, zhvillim politikash të hapura rajonale nën drejtimin e autoritetit evropian dhe te SHBA, atëherë do të luhet karta e vërtetë e integrimit dhe përparimit drejt saj.

***

*Kush eshte bashkepunetori i Diellit, Kolonel Zaim Kuci

Kolonel (R) Zaim Kuçi

Shkolla e Lartë e Aviacionit, Vlore

Akademia e Mbrojtjes, Tiranë.

Kolegji i Lartë i Mbrojtjes, Paris (1998-99).

Instituti Aeronautik, Paris (2001).

Akademia e Diplomacisë,Tiranë.

Disa kurse afatshkurtra për sigurinë dhe mbrojtjen në: Hollandë, Gjermani, Hungari, Kroaci dhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Eksperienca  në pune:

Pilot në avionët:  helikë, reaktivë, supersonikë  [Tip 61 (Jak), Mig 15/ 17/19].

Atashe i Mbrojtjes në Francë/Portugali

Këshilltar i Shefit  të Shtabit të Përgjithshëm të Forcave te Armatosura.

Ne vitin 2011 ka dale ne pension te parakohshem nga forcat e armatosura.

Vijon si kordinator i Qendres Kombetare te Sigurise dhe Mbrojtjes Tirane (civil)

Ka botuar disa shkrime ne Shqiperi dhe ne Paris.

 

 

[1] Henry Kissinger, “Diplomacia”, fq.93.

[2] Henry Kssinger, “Diplomacia”, 1999, fq.194)

Fillimi i një fushate ushtarake të një lufte të “mbaruar”?!

by

Nga Zaim Kuçi/

Me gjithë angazhimin e kohëve të fundit të mbarë botës për situatën në Siri, tashmë me vonesë, bazuar në katastrofën çnjerëzore të kryer në këtë vend nga një regjim vrasës, vlerësoj më shumë sipas meje një “bërje sehir” të organizmave ndërkombëtare dhe të shteteve “elitë” të botës përballë fakteve tronditëse të kësaj tragjedie të shekullit.

Ajo çpo ndodh në tokën e djekur siriane, ku një popull i tërë i viktimizuar kulminizohet me pamje tronditëse të fëmijëve të mbytur në gazet misterioze kimike të kohës moderne, tregon se bota u paaftësua përballë kësaj drame lufte ku shteti vrasës u vendos në pozicione luftarake kundër popullit të vet. Ajo u tregua e paaftë të parashikonte dhe të parandalonte që kriza të mos zgjerohej drejt një lufte civile, për më tepër të mos shndërrohej në një konflikt rajonal. Kjo botë moderne ku ne jetojmë, ka kuptuar se lufta mori përmasa kombëtare pasi u shkaktua jo vetëm nga politikat konfliktuale të presidentit diktator, mbrapa të cilit janë dhe interesat globale të një rusie të sëmurë apo kineze në këtë vend dhe në rajon, por edhe nga mungesa e diplomacisë vepruese të saj, më tepër, nga indiferentizmi për humanizëm botëror.

Ajo që paraqitet e “zbukuruar“ në kohën e sotme është fakti se, prioritet dhe tendencë e botës së sotme janë mobilizimi, veprimet dhe propaganda per eleminimin e pasojave të luftës, pra kur lufta ka mbaruar. Tmerret e luftës të filluar prej shumë kohësh në Siri, bilanci tragjik me vrasjet e mbi 15O mijëve sirianëve, me qindra mijëra të plagosur, si dhe largimet masive të mbi 5miljon sirianëve, (popullsia 20 miljon) nuk mund të riparohen më nga solidariteti i botës duke dërguar forca dhe mjete apo ndihmë logjistike, ata nuk kthehen më, është tepër vonë.

E vërteta është se, studiues, analistë, strategë të botës mbarë nuk kanë mundur të japin një përgjigje afatshkurtër apo të na ofrojnë për zgjidhje një strategji veprimi afatgjatë, pasi për vite të tëra nuk po gjendet formula për të zgjidhur ekuacionin më të vështirë të botës, për të parashikuar dhe parandaluar luftën në kohë. Për të fituar luftën e ideve dhe vlerave që vlon prej kohësh dhe pjell shkatërrime, për të na ofruar një kuptim më të qartë se cilët janë treguesit e mjaftueshëm për të sensibilizuar njerëzimin për katastrofën e shkaktuar nga udhëheqës diktatorë që sakrifikojnë jetën e të tjerëve, çfarë të drejta kanë ata për të humbur vlerën më të shtrenjte -jetën e njerëzve të vendit të vet- dhe si i kuptojnë këta vrasës motivet e tyre për veprim. Kjo mungesë zgjidhje ka stimuluar sjelljen ekstremiste të elementeve te tipit “naziskin” vrasës.

Por, le të ndalemi tek Organizata e Kombeve të Bashkuara, tek ky organizëm ligjërisht paqësjellës, duke shtruar pyetjen, a është sot ky organizëm funksional për interesa të paqes globale? Sa dhe si ky organizëm është i aftë të parashikojë dhe të parandalojë krizën dhe të shmangë luftën? Cila krizë e çfaqur në një shtet apo rajon është shmangur nga roli, efikasiteti dhe angazhimi i këtij organizmi? Në fillimet e krijimit të kësaj organizate bota u duk më e sigurt, madje u krijua një përshtypje se lufta do të ishte larg.

Fuqitë globale të asaj kohe gjetën gjuhën e përfaqësimit ballancues tek Këshilli i Sigurimit. Këto organizma, krijesa sigurie, arritën në formulimin e Nenit të famshëm 51 të Kartës se OKB-se, “Parimi i vetëmbrojtjes” i cili u vlerësua si shpëtimtarë dhe një nga arritjet më të arrira të asaj kohe për të parashikuar dhe parandaluar konfliktet kërcënuese të brishtësisë së kohës në zhvillim. Të paktën, me këtë Nen konfliktet e armatosura ndërshtetesh, pra veprimet luftarake të një shteti ndaj nje shteti sovran, u dukën se gjetën organizmin mbrojtës global për një kohë relativisht të gjatë.

Ajo që duhet analizuar dhe vlerësuar nga këto dy dekada të fundit, nga ky globalizëm i tejshpejtuar është fakti se bota globalizohet dhe individi tkurret, pra ka lindur një botë pragmatiste ku humanizmi është zëvendësuar nga individualizmi. Në këtë situatë të re politike, ekonomike dhe sociale të botës, zor se gjen vend unanimiteti për sigurinë në një proces vendimarrje në shkallë të gjerë. Reagimet e organizmave të sigurisë globale ndaj lëvizjeve që përfshinë vendet “pranverës” arabe apo konfliktet e deritanishme të zhvilluara në botë ishin të vonuara.

Në këtë gjeopolitikë globaliste të ardhur, shtrohet pyetja, në se strukturat e Këshillit të Sigurimit të OKB-se  a janë riformuar dhe riformuluar në përputhje me këto ndryshime që tashmë janë evidente për shoqërinë? A është në operacionalitetin e duhur ligjor dhe a ka kapacitetet  e nevojshme për forcën dhe rolin që duhet të luajë Organizata e Kombeve të Bashkuara, si organizëm vendimmarrës, për sigurinë e paqes globale? Sipas meje, Këshilli i Sigurimit  është kthyer në një organizëm paaftësie përballë krizave dhe vatrave të luftës të kudo ndodhura në planet. Psh, në vlerësimin e situatës të humbjeve njerëzore në Siri, Franca prej kohësh ka dhënë versionin e saj për përdorim force, por shtetet formuese të kësaj organizate paqebërës nuk vlerësuan aspak bilancin e luftës civile dhe heshtën përballë viktimave në rritje në këtë vend.

Për sa më sipër, tashmë janë disa tregues për të reaguar dhe ndryshuar strategjinë apo konceptet vepruese të OKB. Në kujtesën e popullit shqiptar, si reagimet e organizmave të sigurisë në ngjarjet e -87 apo  ndërhyrja luftarake në Serbi, për çlirimin e Kosovës dhe hezitimi i tanishëm për ndërhyrjet në Siri, lë të kuptosh se hallakatjet për një veprim të armatosur vërtetojnë se e drejta e argumentit (konceptet ligjore) për veprime luftarake ka evoluar dhe se e drejta ligjore ndërkombëtare kërkon evoluim për përmirësim ligjor. Kjo është paaftësi për sigurinë e popujve.

Për dakortësi vendimmarje shtetesh, është urgjente rishikimi i një pakete ligjore apo gjetjen e një mekanizmi rregullues për rastet psh: kur krimet masive kundër njerëzimit janë vepër e një qeverie diktatoriale, pra kur krijohen katastrofa humane të shkaktuar nga vet shteti. OKB nuk duhet të mbajë një qëndrim formal, thjesht për t’i denoncuar apo dënuar ato, por ky organizëm duhet të ketë potencialet e duhura, forcat dhe mjetet e mundshme për të  parashikuar dhe parandaluar krizën që bëhet premisë për luftë. Këto organizma nuk e mbarojnë detyrën me konstatime, me dënime formale por ato veprojnë.

Duket qartë se, aktualisht e drejta ndërkombetare është në diskoordonancë me dëshirën mbarë botërore të popujve për të përdorur forcën kundër regjimeve të shteteve diktatoriale dhe paaftësisë apo pamundësisë ligjore të Këshillit të Sigurimit për të autorizuar përdorimin e forces luftarake kundër regjimeve diktatoriale. Ky pasivitet për veprim në kohë ka krijuar dhe imazhin se OKB nuk garanton paqen globale.

Në këtë vorbull pasigurie, popujt e botës së civilizuar kanë hedhur sytë dhe shpresojnë tek forca e vetme e botës, SHBA, si shpresëdhënës për vendosjen e paqes globale. Aktualisht, SHBA të ndodhur përballë indiferentizmit humanist të shteteve elitë (rasti Anglia , Gjermania etj), janë në kërkim të aleatëve për të vepruar në Siri, ky është një sinjal që bota ka nevojë për një “tutor” të vetëm ndërkombëtar dhe se SHBA gëzojnë politikisht, ekonomikisht, demokratikisht dhe ushtarakisht të dirigjojnë botën mbarë. Në raste ekstreme si ai i Sirisë, ata duhet të shpejtojnë për të vendosur veton, kjo për të shpëtuar jetë njerëzish.

Në se analizojmë, si konfliktet globale të deritanishme dhe ato të brendshme të vet shteteve, duket se zhvillimi i luftrave më tepër ka  pasur influencën për interesa të individit delirant se sa zhvillimin e interesave kombëtare të vet shteteve dhe përballë këtij fakti ka qëndruar dhe qëndron indiferenca e atyre organizmave që kanë të drejtën e forcës së reagimit.

Në këtë rritje ambicie antinjerëzore, ndoshta dhe të stimuluar lufte, ende në horizont nuk janë shfaqur mekanizmat e duhura për të përmbysur plane e projekte armësh dhe lufte të individëve të veshur me petkun pushtet, duke afruar zgjidhje për konfliktet e shoqërisë.

Në epokën e globalizmit vërehen ndryshime të shpeshta dhe të shpejta politike dhe ekonomike, sidomos në shtete me demokraci të brishtë, ku individët me populizmin falls marrin rol përcaktues në emër të interesave të shtetit.

Le të shkojmë më tej problemit në fjalë, sipas meje, ajo që plotëson më tepër subjektin e këtij shkrimi është fakti se, …. as edhe Londra e qytetërimit evropian nuk ishte e mjaftueshme për të civilizuar studentin sirian Bashar Al-Asad; e të tjera histori të ngjashme diktatorësh  formuar dhe në perëndim, tërheqin konkluzionin se, përballë këtyre specieve antinjerëzore (të sëmurët mendorë), bota nuk duhet të hesht, ata duhen të largohen herët…. edhe në mënyra dhe forma të tjera, kjo është e domosdoshme për t’u bërë, kështu shpëtojmë jetë njerëzish.