Zymer Ujkan Neziri – Page 2 – Dielli

KOSOVA FITON ÇMIM SPECIAL NGA EUROPA NOSTRA PËR EPOSIN E KRESHNIKËVE

May 6, 2016 by dgreca

Nga Zymer Ujkan Neziri/

Projekti hulumtues shkencor nga Kosova: Eposi i Kreshnikëve-monument i trashëgimisë kulturore shqiptare në Ballkan: Kosovë, Shqipëri, Mal i Zi ((Krajë dhe Malësi e Madhe),Maqedoni (zona Kumanovë-Kërçovë), Serbi (Preshevë, Bujanoc, Medvegjë), 2012-2015, është fitues i sivjetëm i Çmimit Special të Jurisë “Europa Nostra 2016”. Bartës i projektit është prof. dr.Zymer Ujkan Neziri, Instituti Albanologjik i Prishtinës. Projekti është financuar nga Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë.

Në komunikatën për shtyp të Europa Nostrës, Hagë, më 4 maj 2016, thuhet se çmimet speciale të Çmimit të Bashkimit Evropian për Trashëgimi Kulturore / Europa Nostra Awards /2016- janë bërë sot publike nga Europa Nostra dhe Komisioni Evropian. Këtë vit, juritë e çmimeve kanë dhënë çmime të veçanta për 16 të arriturat e trashëgimisë nga 11 vende. Çmimet speciale janë dhënë për kontributin e shquar në ruajtjen dhe për përmirësimin e trashëgimisë, të cilat janë vlerësuar veçanërisht nga juritë, por të cilat nuk janë përfshirë në përzgjedhjen përfundimtare që të marrin një çmim. Fushat e vlerësuara me çmime speciale janë arkeologjia,arkitektura, restaurimi, konservimi, muzeologjia, kurse trashëgimia jomateriale përmendet vetëm në një rast në Spanjë dhe projekti ynë nga Kosova.

Për projektin nga Kosova, në kategorinë hulumtim, kryetari i Jurisë, prof. Işık Aydemir,thotë: se unë do të doja të Ju falënderoj për dorëzimin e aplikimit tuaj dhe për përpjekjet tuaja të rëndësishme në favor të trashëgimisë kulturore të Evropës. Në veçanti, Juria ka njohur një dimension ndërrajonal të hulumtimit, me rëndësi në të gjithë Ballkanin. Është e rëndësishme për të mbështetur këtë lloj të trashëgimisë jomateriale, e cila ka të bëjë me identitetin rajonal dhe evropian. Juria në veçanti ka vlerësuar origjinalitetin e hulumtimit në trashëgiminë jomateriale të Ballkanit.

Bashkëpunëtorë të këtij projekti janë: prof. dr. Shaban Sinani, Qendra e Studimeve Albanologjike,Tiranë, prof. dr. Zeqirja Neziri, Universiteti i Shkupit, prof. dr. Begzad Baliu,Universiteti i Prishtinës, si dhe nga Instituti Albanologjik i Prishtinës: dr. sc. Bashkim Lajçi, dr.sc. Albin Sadiku, dr. sc. Vlorë Fetaj-Berisha. Bashkëpunëtorë jo të rregullt të projektit janë: prof.dr. Hamit Xhaferi (Maqedonia Perëndimore), Nebih Balaj (Llap e Gallap), Fazli Hajrizi (Shalë e Bajgorës, Drenicë), Anton Prenkoçaj (Malësi e Madhe), kurse ekspertë të jashtëm janë profesor David Elmer, Universiteti i Harvardit, dhe profesor Nicola Scaldaferri, Universiteti i Milanos, tëcilët kanë dhënë vlerësime shumë të larta për këtë projekt. Kanë bashkëpunuar edhe rreth 90 vullnetarë terreni, si dhe afër 700 studentë të Fakultetit të Edukimit, Prishtinë, në krye me prof.dr. Begzad Baliun.

Rezultatet e këtij projekti, ndër më të mëdhenjtë e këtij lloji ndër ne e në Evropë, janë: 15 vëllime me këngë dhe tregime të shkruara (me mbi 5 mijë faqe) dhe 16 vëllime me anketa (afër 6 mijë faqe). Janë shënuar 440 këngë e motërzime, me 103 069 vargje, si dhe janë shkruar 69 tregime me 2 679 rreshta.

Subjekte të terrenit kanë qenë 235 këngëtarë e tregimtarë. Me kamerë janë 5 289 minuta incizim, nga Baton Z. Neziri. Rëndësia e këtij projekti, thuhet në paraqitje, është tejet e madhe për njohjen e traditave gojore të këndimit epik dhe të interpretimit, për ngritjen e vetëdijes dhe për ndryshimin e mendësisë për respektimin më të madh të trashëgimisë jomateriale, për ruajtjen e saj, për zhvillimin e qëndrueshëm dhe për promovimin e vlerave artistike, si dhe për ndërgjegjësimin e gjeneratave dhe rritjen e pjesëmarrjes së komunitetit, për ndërtimin e ndjenjës së vendit dhe të identitetit të pronësisë, për dialogun ndërkulturor dhe promovimin e diversitetit, për respektin e kreativitetit njerëzor në nivelet ndërkombëtare për vlerat që ka eposi shqiptar për trashëgiminë kulturore jomateriale. Ky material ka rëndësi për studime shkencore poetike,dialektologjike, fonetike, sintaksore, etnomuzikologjike, etnosociale, etnopsikologjike etj.

Çmimi special i Jurisë së Europa Nostra ka rëndësi tejet të madhe, sepse Eposi i Kreshnikëve për herë të parë vlerësohet në shkallë evropiane, duke i paraprirë UNESCO-s që këtë pasuri të madhe poetike shqiptare ta rendis në vlerat e trashëgimisë botërore të njerëzimit. Përveç Kosovës, shtete fituese të çmimeve speciale janë Gjeorgjia, Turqia (2), Britania e Madhe (2),Belgjika, Letonia, Spanja (3), Republika Çeke, Italia (2), Gjermania, Rusia. Ceremonia e dorëzimit të çmimeve të trashëgimisë evropiane bëhet në mbrëmjen e 24 majit në Teatrin Zarzuela në Madrid.

Përvjetor-Sylë Mehmeti,atdhetar i shquar i Rugovës (1913-1990)

February 15, 2016 by dgreca

Shkruan: Zymer Ujkan Neziri*/
Sylë Mehmeti, ndër personalitetet më të njohura të Rugovës,nga Rilindja Kombëtare e këndej, lindi më 1913 në Shtupeq të Madh, në lagjen Kuklecaj, vendbanim i dëshmuar para rreth 700 vjetësh. Pak para lindjes së tij, në tetor 1912, u sulmua Kosova dhe u pushtua edhe Rugova nga Mali i Zi, kjo krahinë e njohur e Kelmendit në Alpet Shqiptare. Pas rënies së Kolashinit e Beranës dhe luftimeve të rugovasve nëÇakorr e Mokna, të ndihmuar edhe nga luftëtarë të tjerë, afër nëntë mijë(Cana 1997:101), qëndresa e fundit kundër gjeneralit Janko Vukotiq u bë në Shtupeq, në venddlindjen e Sylës, në fund të tetorit 1912. Edhe aty pati luftime të përgjakshme, ku dhanë jetën edhe 50 dëshmorë (Harapi 2004:37), për të cilët, pranë shtëpisë së Sylë Mehmetit, u ngrit më 2012 pllaka përkujtimore në 100-vjetorin e rënies së tyre heroike. Pas krahinës së Rugovës ra edhe Peja me rrethinë,më 30 tetor, e katër ditë më vonë edhe Gjakova. Filloi terrori mbi shqiptarët.U pushkatuan rreth katër mijë banorë të Rrafshit të Dukagjinit. (Krasniqi 1985:97-98).Vazhdoi çarmatosja, ndërrimi i plisitme kapicën dhe ndalimi i gjuhës shqipe, dhunimet e plaçkitja e pasurisë, ngujimi i thive në xhami dhe ndërrimi i fesë, madje edhe i shqiptarëve të besimit katolik, për t’i kthyer në ortodoksë, dhe vrasja e priftit katolik, patër Luigj Palaj, si dhe torurat mbi gra e burra: prerja në bark e grave shtatzëna, dhunimi i grave para burrave, pjekja e syve të burrave në derë të stufës së ndezur, shtrëngimi i kokës me mengele, lyerja e duarve me vajguri dhe djegia për së gjalli (Harapi 2004:81-86). Edhe Kuklecajt e Sylë Mehmetit pësuan keq. U pushkatuan disa burra të shquar të kësaj vëllazërie të Nikçit. U pushkatua edhe gjyshi i tij, Zekë Ibra, me dymbëdhjetë të tjerë.Ata, më 1912 e tutje, kështu vepruan edhe në krahinën fqinje të Rugovës, në Plavë e Guci, me urdhër të mbretit Nikollë të Malit të Zi, që për gjysmë shekulli mbajti qëndrim armiqësor dhe pushtoi shumë krahina të Shqipërisë, nga Tivari e e Malësiae Madhe, deri në Plavë e Pazar, me lejen e Fuqive të Mëdha, nëtë cilat, për shkak të procesit të asimilimit, sot vetëm një pakicë e popullsisë flasin shqip.
Pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore, në vjeshtë 1918, Mali i Zi me Serbinëi sulmuan përsëri viset shqiptare dhe Rugovën. E Rugova, si gjithmonë, rezistoi prapëme armë në dorë, disa muaj, deri në shkurt 1919. Në histori është e njohur edhe Beteja e dytë e Shtupeqit, në shkurt 1919, me rreth një mijë kryengritës, ku ranë dëshmorëedhe bajratari Mehmet Shabi dhe ndihmësi i tij BekëHyseni, të Bajrakut tëShtupeqit të Vogël. (Neziri 1997:177-182).Sylë Mehmeti, si edhe brezi i tij i mitur, që ishin me fat dhe qëshpëtuan gjallë, e përjetuan rëndë luftën, sidomos masakrën e 16 shkurtit 1919, te Hani i Isufit në Shtupeq të Madh. Aty u vranë dhe u dogjën edhe shumë pleq, gra e fëmijë nga ushtria e Malit të Zi dhe e Serbisë. Rikthimi i këtyre pushtuesve i kushtoi shumë krahinës së Rugovës. Ranë rreth 500 dëshmorë e martirë, kurse shtëpitë u plaçkitën dhe u dogjën. Nga ta, vetëm nga dy Shtupeqet ishin rreth 200 (Neziri 2004:9).Keq kaluan edhe Kuklecajt, se patën shumë të vrarë. Edhe Plava e Gucia pësuan përsëri shumë keq. Shqiptarët shpresonin në ndihmën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, të cilën e patën nga Vilsoni e deri te Klintoni dhe e kanë edhe sot. Një grusht i rëndë për Sylën e për Rugovën qe edhe vendosja e dhunshme e kolonëve sllavë në vendlindjen e tij. Rugova u zbraz në shkurt 1919 dhe u shpërngul për disa vite, pjesërisht në Rrafshin e Dukagjinit e më shumëikën nëMalësi tëGjakovës dhe në vise të tjera. Dan Bardhoshi i katundit Graboc, afër Pejës, familje njohur atdhetare, e strehoi familjen e Sylës, rreth një vit e gjysmë. Mandej, familjae tij u vendos në katundin Cërrcë, tash Komuna e Burimit (Istog), e pastaj, pas rreth tri vjetësh, janë kthyer në Shupeq.
Shkollimin fillor,Syla e kreu në vendlindje. Për çështjen kombëtare u përcaktua që nga rinia e hershme. Familja e tij ishte dëshmuar edhe në Rilindjen Kombëtare dhe në Betejën e famshme të Nokshiqit, më 1979, për mbrojtjen e Plavës e të Gucisë nga pushtimi i Malit të Zi, sipas vendimit të Kongresit të Berlinit.
Ndërmjet dy luftërave botërore, Sylë Mehmeti pati respekt të madh ndaj dy udhëheqësve rugovas të rezistencës kombëtare dhe të bashkimit kombëtar, Ker Sadria nga Stakajt e Sali Rama nga Bogët, si dhe ndaj Jashar Haxhëssë Drelajve, që u bë sinonim i luftëtarit të lirisë, më 1921, duke luftuar me një ushtri dhe duke mbrojtur nderin e familjes dhe nderin e Rugovës. Në vitet ’30, në Rrafshin e Dukagjinit, u bënë të famshëm edhe Rexhep Sokoli e Selman Kadria, që në brezin e Sylës e forcuan ndjenjën atdhetare të rezistencën kombëtare kundër robërisë jugosllave.

Sylë Mehmeti në Luftën e Dytë Botërore
Gjatë Luftës II, Syla veproi aktivisht në mbrojtjen e kufirit nga Mali i Zi.Në prill 1941, kur ra Jugosllavia e Parë, u formuna 6 grupe të armasoruara, njësi lufte me nga 100 luftëtarë, për mbrojtjen e kufirit të Rugovës nga sulmet e çetnikëve dhe të partizanëve të Malit të Zi. Komandant i përgjithshëm ishte Zhukë Haxhia i Stakajve, nip i Çelë Shabanit të njohur të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, kurse Rizë Zymeri i Koshutanit, nga dera e Zhuj Selmanit të famshëm, ishte komandant politik. Sylë Mehmeti u rreshtua në grupin e pestë, të cilin e komandonte Haxhë Mustafa, kushëri i tij. Në Mokna Syla u plagos. Mori pjesë edhe në Luftën e njohur të Pazarit të Ri.
Pas Luftës II, Zhuka ishte kryetar i Rugovës, por shkurt, e pastaj Syla u bë kryetar në vend të tij dhe u përpoq për mbrojtjen e krahinës së Rugovës nga masakrat e reja të brigadave partizane dhe të pushtetit, pas pushkatimit të shtatë burrave në lagjen Nilaj të Shtupeqit të Vogël.Syla kreu detyrën e kryetarit të komunës, por punoi fshehurazi edhe në lëvizjen e rezistencës dhe në NDSH. Syla ishte edhe kryetar i Komitetit të Nëndegës së NDSH-së. Mori pjesë edhe në Kuvendin e NDSH-së në fshatin Nakëll, afër Pejës, dhe ishte ndër organizatorët kryesorë të tij.

Në krye të Komitetit te NDSH-së në Rugovë
Imer Berisha, nga kreu i NDSH-së, që vepronte në Pejë, sipas Isuf Dashajt, u takua me Sylë Mehmetin në mars 1947 dhe ia paraqiti materialin e KQ të NDSH-së. Syla mori përsipër formimin e Nëndegës, e formimi u realizua më 17 maj 1947. Syla zgjidhet kryetar i Komitetit të Nëndegës së Rugovës, ku anëtarësohen 43 rugovas. (Mehmetaj 2016:176, 259). Nëndega ka pasur për detyrë ta bëjë edhe mobilizimin e popullatës, në rast nevoje. Qëllimi: bashkimi me Shqipërinë.Syla u betua se po ra në burg, përgjegjësinë e merr mbi vete. Gjatë hetuesisë nuk i tregoi shokët. Qëndresa e tij u kthye në legjendë. Ashtu kujtohet edhe sot.

Në burgjet jugosllave nga marsi 1950
Sylën e burgosin në Pejë, nëmars të vitit 1950. Në atë kohë ranë në burg edhe shumë veprimtarë të çështjes kombëtare nga Rugova e Peja me rrethinë, të profesio-neve: nëpunës, mësues e hoxhë, bujk e punëtor dhe zejtar. Sylën e gjykuan në shtator 1950, në Gjykatën e Qarkut në Prishtinë, për ”veprimtari kundër popullit e shtetit”, e dënuan tetë vjet, e bashkë me të u dënuan edhe Kurtesh Basha, Rifat Nushi, Ramë Hajredini, Gani Kastrati, Sylë Shala, SalihKelmendi, BekëTafili, Ali Gashi, Sali Hasani, Fatmir Goranci, Mehdi Kryeziu, Sami Peja, Brahim Meta, Musë Gjuka, Faik Basha, Ramë Maloku. (Keçmezi-Basha 2009:148-149). Dënimin e kreu në Burgun e Nishit, me hetime të gjata, tortura të rënda e izolime. Sipas Zymer Sylë Mehmetit, tentojnë edhe ta vrasin, madje, në korrik 1952, dërgojnë telegram në familje se Sylë Mehmeti ka vdekur. Pas dy muajsh, në spital, i rikthehet jeta, por hetimet e torturat nuk ia ndalin. Ia ndalin edhe vizitat për tri vjet, e më 1955 prapë e sjellin buzë vdekjes. Për 6 vjet në Nish ka pasur vetëm tri vizita. (Mehmetaj 2016:197). Pas tetë vjetësh Syla u lirua, por e riburgosin në dhjetor 1958, duke e konsideruar si të papërmirësueshëm. Edhe dy vjet i kaloi në Goli Otok, në burgun famëkeq, pa vizita, e sipas Istref Zenelit e Cufë Sokolit, atyvuajti dënimin së bashku me atdhetarët e njohur: Zhukë Haxhia, Sali Rama, Haxhë Keri, Bajram Haxhia, Bajram Rama, Rexhep Taku, Arif Reku, Azem Jakupi, Ali Hysi, Cenë Ujkani, Selim Rrustemi, Ramiz Rexha, Adem Arifi, Arif Ramadani, Nezir Hoti, Isuf Dellova, Zenel Kabashi, Zekë Bajraktarietj. (Mehmetaj 2016:240,304). Syla në burgje u bë sinonim i burrrit se si ruhet dinjiteti njerëzor e kombëtar. Qëndresa e tij ishte e jashtëzakonshme. Ishte aq i pathyeshëm, sa u bë shembull se si ruhet dinjiteti njerëzor e kombëtar.

Sylë Mehmeti pas burgut
Edhe pas burgut, Sylë Mehmeti konsiderohet simbol i qëndresës në Rugovë, në Pejë dhe në Rrafsh të Dukagjinit. Ai ishte shëmbëlltyrë atdhetare e brezit 1968 të Isa Demajt, e brezit 1981 të Ali Lajçit dhe e brezit të luftës 1997-1999. Në këtë luftë mori pjesë e tërë familja e tij. Në brigadën 136 “Rugova” pati dy djem, Zymerin e Mehmetin, e dy nipa, Ilirin e Arbanin. Edhe dy djemtë e tjerë, Brahimi e Rexhepi, që u vranë afër Kukësit, nga vrasës ende të panjohur, në gusht 1999, e ndihmuan luftën nga mërgata. Brahimi, pjesëtar i brezit 1981 dhe i burgosur politik, mori pjesë edhe në Luftën e Koshares dhe për kontribut të dalluar në këtë luftë u shpall dëshmor.
Atdhetari Sylë Mehmeti vdiq më 4 shkurt 1990 dhe u varros në Pejë me nderime të mëdha. Në përvjetorin e vdekjes u përkujtua sivjet në Pejë, më 4 shkurt, nga Shoqata e të Burgosurve Politikë e Kosovës. Salla ”Istref Begolli”’ ishte e stërmbushur. Nga brezi i tij i të burgosurve politikë ishte i pranishëm edhe atdhetari i njohur dhe profesori universitar Hajrullah Gorani, veprimtarë të brezave ’59, ’68, ’81 dhe të brezit të UÇK-së. Në këtë akademi përkujtimore, e drejtuar nga veprimtarja e njohur Fetnete Ramosaj,folën Hydajet Hyseni, kryetar i Shoqatës, Gazmend Muhaxheri, kryetar i komunës, prof. dr. Lush Culaj, recensues, dhe Shefqet Kelmendi, bashkëpunëtor. U përurua edhe monografia për Sylë Mehmetin, e autorit Faton Mehmetaj, u shfaq filmi dokumetar i Fatos M. Lajçit dhe u hap ekspozita e fotografive.
Për Sylë Mehmetin, në vjeshtë 2015, nga Këshilli Organizues i shënimit të përvjetorit të tij, u dërgua propozimi në Presidencat tona shtetërore në Tiranë e në Prishtinë, për dekorimin e tij për veprimtari atdhetare, me arsyetimin se Sylë Mehmeti është ndër burrat më të shquar të Kosovës në gjysmën e dytë të shekullit XX.
* E dergoi per Diellin, Shaqir Salihu

ISA DEMAJ – FIGURË EMBLEMATIKE E BREZIT ’68 TË REPUBLIKËS

January 17, 2016 by dgreca

SHKRUAN: ZYMER UJKAN NEZIRI/
Isa Demaj është figurë emblematike e brezit ’68 të Republikës. U lind më 12 janar të vitit 1946 në Shkrel të Rugovës, nga e ëma, Zojë Zekaj-Demaj, dhe i ati, Musë Tahir Demaj, familje me traditë atdhetarie brez pas brezi. Isa ishte djali i dytë nga 10 fëmijët e Musës dhe të Zojës. Fëmijërinë e kaloi në Rugovë, ku edhe ndoqi mësimet e para të fillores, ciklin e ultët në Shkrel, ndërsa ciklin e lartë e kreu në Haxhaj.
Pas përfundimit të shkollës fillore, Isa vazhdoi mësimet në Gjimnazin e Pejës, drejtimi pedagogjik. Në fillim u shoqërua me Zymer Nezirin, Kolë Ademin, Adem Miftarin, po edhe me Rexhë Kelmendin e Fasli Gjevukajn, e pastaj edhe me shumë të tjerë, nga anët e ndryshme, si Xhemajl Gashi, Ramadan Blakaj, Muhamet Shatri, Hasan Ukëhaxhaj, Zenun Gjocaj etj. Aty e filloi aktivitetin atdhetar. Nezir Gashi, nga Grupi i Adem Demaçit në Pejë, u bë idol dhe mësues i brezit të Isës, krahas idolit familjar, Rexhep Takut, axhës, dhe Sylë Mehmetit, kryetar i NDSH-së në Rugovë, që të tre të burgosur politikë. Isa, Zymeri dhe brezi i tyre në Gjimnazin e Pejës lexonin shumë. Lexonin edhe libra që në ato vite ishin të ndaluar, si Shqipëria e Sami Frashërit, Lahuta e Fishtës etj. Dëgjonin fshehrazi Radio Tiranën. Shqipëria u bë ideali i tyre kryesor. Çlirimi i Kosovës dhe bashkimi me Shqipërinë ishte synimi i këtij brezi, ashtu si vepruan edhe brezat përprara në viset shqiptare dhe në Rugovë, gjatë Rilindjes Kombëtare, gjatë Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, sidomos në betejat për mbrojtjen e Plavës e të Gucisë nga sulmet e Malit të Zi, më 1879 e 1880, ku trimat nga Shkreli, Adem Isufi e Rexhë Avdia u bënë të famshëm në Betejën e Nokshiqit.
Isa kishte respekt të madh për figurat e shquara të historisë, nga Skënderbeu e deri te princat e mbretërit ilirë, dhe nga Ali pashë Tepelena e Mahmut pashë Bushati e deri Haxhi Zeka. Isa, më 1963, është edhe një nga shkruesit e parullës atdhetare “ Rrnoftë Shqipnia” në Gjimnaz, dhe, si rrjedhojë, gjithë personeli dhe nxënësit u vunë nën mbikëqyrje të vazdueshme. Më 1964, maturant, kur ishte vetëm 18 vjeç, Isa u takua me Azem Beqirin, atdhetar i njohur nga krahina e Llapit, dhe që atëherë u bë veprimtar i Lëvizjes Revolucionare për Bashkimin e Shqiptarëve, organizatë e drejtuar nga Adem Demaçi.
Isa, studimet i vazhdoi në Shkollën e Lartë Pedagogjike në Prizren, në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe, me ç’rast kontaktoi me atdhetarë të shumtë nga të gjitha viset shqiptare, që studionin aty, nga Malësia e Madhe e deri në Tetovë. Familja Braha, familje dëshmorësh, qe me të drejtë quhet shkollë e atdhetarisë në Prizren, për Isën u bë familja e dytë. Më 27 nëntor 1967, Isa me shokët e tij, festuan Ditën e Flamurit kombëtar, i ndaluar me ligj, ku edhe arrestohet së bashku me Meriman Brahën, Zymer Nezirin, Rafet Ramën, Fazli Gjevukajn e të tjerë, nga Sigurimi Shtetëror, dënohen me burg kundravajtës dhe grupi mbetet gjashtë muaj nën hetime në Prokurorinë e Prizrenit. Por, gjatë asaj kohe Isa me shokë vazhdoi veprimtarinë. Ata, me nismën e Merimanit, i filluan përgatitjet në SHLP të Prizrenit për demonstrata në Rrafshin e Dukagjinit: Prizren, Pejë e Therandë (Suharekë), me kërkesat për flamurin e lirë, përdorimin e shqipes në administratë, universitetin, Kosovën Republikë dhe për vetëvendosje. Isa ishte edhe koordinues i grupit të Prizrenit me grupin e studentëve të Prishtinës.
Më 6 tetor 1968, Isa Demaj me shokët Meriman Braha, Zymer Neziri, Pashk Laçi, Mikel Kuzhnini, Simon Kuzhnini, Selajdin Braha, Lemane Braha, Rafet Rama, Haxhi Bajraktari, Haxhi Maloku, Gjergj Camaj, Shpresë Elshani, Shqipe Vokshi, Shaban Gjekaj, Pjetër Dreshaj, Isë Morina e shumë të tjerë dolën në demonstrata me flamurin kuq e zi, të punuar me dorë, si më 1912. Grupi i Prizrenit për herë të parë prishi rehatinë shumëvjeçare të sundimit robërues jugosllav dhe për herë të parë pas Luftës së Dytë Botërore në Kosovë kërkuan liri para ndërtesës së Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, kërkuan siguri për popullin shqiptar, kërkuan të flitet dhe të përdoret lirshëm gjuha shqipe, të përdoren simbolet kombëtare, të hapet universiteti, dhe kërkesa kryesore, Kosova të shpallet Republikë, me të drejt vetvendosjeje deri në shkëputje. Kërkesa këto që u dëgjuan mandej në të gjitha demonstratat që u zhvilluan në vazhdimësi në Kosovë. Pashk Laçi, në emër të rinisë dhe të popullit të Prizrenit, e Gjergj Camaj, në emër të studentëve të SHLP-së, i lexuan kërkesat, të hartuara nga Zymer Neziri dhe të rishikuara nga shokët. Disa orë në qytet, gjatë parakalimit me flamur kombëtar, nga kolona e gjatë me rrreth tre mijë demonstrues, ka pasur brohoritje, kryesisht për flamurin, kushtetutën e për Kosovën Republikë, dhe janë kënduar këngë atdhtare, po ashtu të ndaluara.
Pas kësaj, vetëm dy dite më vonë, u bënë demonstratat në Therandë (Suharekë), kurse dy javë më vonë, më 19 tetor 1968, u bënë demonstratat e mëdha në Pejë, të planifikuara në Prizren dhe me Zymerin përgjegjës, si dhe të organizuara me shumë kujdes bashkë me Isën, Xhemajl Gashin e Ramadan Blakajn, si dhe dhe grupin e nxënësve të Normales, të përzgjedhur me propozimin e Xhemajlit e Ramadanit dhe me arsimtarin e tyre të muzikës, Sadri Kelmendi. Organizimi u planifkua edhe me Shkollën e Mesme Bujqësore, Shkollën e Mesme Ekonomike dhe me Gjimnazin, si dhe me studentët e Shkollës së Lartë Komerciale, sidomos me planifikimin e rreshtimit pas flamurit nga të ardhurit në ditën e tregut në Pejë, nga zejtarët dhe nga banorët e qytetit.
Në Shkollën Normale, në bërthamën e organizimit në Pejë, ku Xhemajli ishte përgjegjës në organizim, në Arbnesh (Vitomiricë), u shpalos flamuri kombëtar dhe normalistët në krye me Demë Mulliqin, bartës i parë i flamurit, u nisën në drejtim të Gjimnazit, në mesditë, në ditë tregu, e shtunë. Edhe në Pejë u lexuan kërkesat për të drejtat e shqiptarëve, ashtu si edhe në Prizren. Në emër të popullit dhe të rinisë së Pejës me rrethinë, para rreth gjashtë-shtatë mijë të pranishëmve, nxënës, studentë, arsimtarë, fshatarë, zejtarë, etj., afër hyrjes në Komunë, në anën e majtë, mbi kioskun e gazetave, normalisti Sylë Kuçi i lexoi kërkesat, të hartuara nga Zymeri, të miratuara më parë nga grupi organizues, si kërkesat e lexuara në Prizren, më 6 tetor. Me Pejën e vitit 1968, më 19 tetor, ku kontributi i Isa Demajt ishte shumë i rëndësishëm, krahas normalistëve të guximshëm e atdhetarë, përfundimisht u hap dera e demonstratave në mbarë Kosovën, deri në Tetovë e Ulqin.
Kjo valë e demonstratave shumë shpejt përfshiu gjithë Kosovën gjatë muajit nëntor dhe u kurorëzua më 27 nëntor 1968, me demonstratat e mëdha të rinisë studentore, të intelektualëve, të punëtorëve dhe të zejtarëve në Prishtinë. Në demonstratën e madhe në Prishtinë, Isa ishte në ballë, ku edhe u plagos në kokë, pasi policia reagoi ashpër në demonstruesit, duke përdorur dhunë, gaz lotsjellës dhe plumba. Me ndihmën e Qeram Telqiut, arsimtar, Isa u strehua dhe u mjekua në fshehtësi të plotë në Kastriot (Obiliq).
Isa Demaj, studimet i vazhdoi në Universitetin e Prishtinës, në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe, gjatë viteve 1968-1972. Ishte dhe student i shkallës së tretë të studimeve pasuniversitare, Dega e Letërsisë, 1972-1974. Gjatë kësaj periudhe vazhdoi aktivitetin atdhetar me Merimanin e Zymerin. Mbanin lidhje me atdhetarët e njohur të brezit 68, Selajdin Braha, Rafet Rama, Binak Ulaj, Pashk Laçi, Haxhi Bajraktari, Jusuf Gërvalla, Idriz Gërvalla, Ramadan Blakaj, Xhemajl Gashi, Fasli Gjevukaj, Isë Shatri, Muhamet Shatri, Xhafer Shatri, Hasan Ukëhaxhaj, Zenun Gjocaj, me brezin 64 të Adem Demaçit dhe me breza të tjerë të Lëvizjes Kombëtare: Sylë Mehmeti, Bajram Haxhia, Rashit Gorani, Rexhep Taku, Ali Aliu, Metush Krasniqi, Azem Beqiri, Hyda Dobruna, Bedrush Çollaku, Nezir Gashi, Ramadan Shala, Selajdin Daci etj., me intelektualët rugovas, përkrahës të kërkesave për Republikën e Kosovës, Bajram Kelmendi, Ymer Neziri, Shegë Kelmendi, Hysnije Kelmendi, Rexhë Kelmendi etj.
Pas Demostratave më 1968 u realizuan disa kërkesa, por kryesorja, kërkesa për republikë e vetëvendosje nuk u miratuan, për shkak se pushteti jugosllav nuk lejoi dhe për shkak se udhëheqja e Kosovës u rreshtua me Beogradin, prandaj Isa me Merimanin e Zymerin formuan në Prishtinë grupin ilegal, si treshet ilegale të kohës, me Merimanin përgjegjës i grupit, në pranverë 1972, në ndërtesën përballë Radio Prishtinës, ku edhe banonin. Aty përcaktuan pikat kryesore të veprimtarisë atdhetare të grupit, detyrat individulale dhe miratuan statutin e grupit, të cilin Isa e strehoi në Rugovë, në dhe, në Shkrel, Rugovë.
Krahas studimeve, Isa punoi në disa shkolla të mesme në Kosovë, si në Klinë, Kastriot (Obiliq), Lipjan e Prishtinë, por disa herë e larguan nga puna, për shkak të veprimtarisë së tij atdhetare. Nxënësit e donin shumë. Ai ishte arsimtar, personifikim i mësimit dhe i atdhedashurisë. Është i njohur rasti i paraleles N41 i Shkollës së Mesme Teknike në Prishtinë, maturantë, të cilët, me greva dhe të përkrahur nga qindra nxënës grevistë, e ndaluan për disa javë zbatimin e Letrës së Titos (1972) në atë shkollë, pra nuk e lejuan zbatimin e vendimit për përjashtimin e atdhetarit të shquar Metush Krasniqi, referent, të Isës dhe të profesorëve Nuhi Veselaj dhe Mehmet Rukiqi. Madje, kjo ishte rezistenca më gjatë në Kosovë kundër Letrës së Titos (1972) deri në mars 1973, prej së cilës pësuan Isa dhe mbi 200 arsimtarë në Kosovë, pjesëtarë të Lëvizjes Kombëtare, që kishin kryer dënimet me burg, dhe pjesëtarë të Lëvizjes Studentore më 1968.
Së fundi, Isa ishte i angazhuar në Shkollën e Mesme të Mjekësisë në Prishtinë, ku edhe u arrestuan më 27 dhjetor të vitit 1979, pikërisht gjatë mbajtjes së orëve të mësimit, me ditar në dorë. E dënuan me 4 vjet burgim të rëndë. Fillimisht, deri në vitin 1981 u mbajt në Burgun e Prishtinës, mandej në Gjilan, për t’u dërguar më pas në Zajeçar, ku edhe vuajti dënimin e rëndë në qelitë e këtij burgu deri me 27 dhjetor 1983.
Jeta iu shua më 27 gusht 1985, në një aksident komunikacioni. Pas vetes la bashkëshorten, Zizën, dhe 4 fëmijët, Artanin, Artën, Ardianën dhe Kreshnikun. Për kontributin e veçantë, që dha për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës, dy rrugë në Kosovë mbajnë emrin e tij, një në Pejë e një në Lipjan, kurse presidenti i Republikës së Kosovës, Fatmir Sejdiu, më 27 gusht të vitit 2010, në 25-vjetorin e vdekjes, prof. Isa Demajn e dekoroi me Medaljen e Artë të Pavarësisë.
(Dërguar Presidentit të Republikës së Shqipërisë, Sh.T.Z. Bujar Nishani, Tiranë, më 5.10.2015, propozim për dekorimin e atdhetarit Isa Demaj (1946-1985), Shkrel, Rugovë, Kosovë, për veprimtari atdhetare, në bazë të Ligjit për dekoratat, titujt e nderit, medaljet dhe titujt vendorë të nderit në Republikën e Shqipërisë, në emër të Këshillit Organizues për shënimin e 70-vjetorit të lindjes dhe të 30-vjetorit të vdekjes së atdhetarit Isa Demaj, në akademinë përkujtimore në Pejë, më 12 janar 2016)