Dr. Ervin Kujtila/
Librazhdi, i vendosur në një nga korridoret më strategjike të luginës së Shkumbinit, është një qytet me histori të pasur dhe me trashëgimi kulturore të jashtëzakonshme. Ky territor ka qenë vendbanim që nga periudha prehistorike dhe ka njohur zhvillime të rëndësishme gjatë periudhës ilire, mesjetare dhe osmane. Trashëgimia kulturore e Librazhdit nuk përbëhet vetëm nga monumentet e njohura, por edhe nga vendndodhjet që ende presin të zbulohen dhe të dokumentohen.
Një nga sfidat kryesore për qytetin ka qenë mungesa e një inventari të qartë dhe të strukturuar të monumenteve dhe objekteve historike. Në këtë kontekst, projektet për dokumentimin dhe hartimin e hartave arkeologjike të Librazhdit janë hapa të rëndësishëm për “ruajtjen dhe promovimin e pasurisë kulturore”. Një hartë arkeologjike nuk është thjesht një dokument teknik; ajo është një “mjet edukativ dhe komunikues”, që lidh qytetarët me historinë dhe identitetin e tyre.
Trashëgimia kulturore e Librazhdit përfshin një gamë të gjerë monumentesh dhe objekteve: fortifikime prehistorike, kalatë antike dhe mesjetare, nekropole si dhe objekte të shpërndara arkeologjike ura, gurë me mbishkrime dhe objekte të tjera të gjetura në terren. Çdo kodër, mur apo gur ka një histori për të treguar, dhe çdo monument është dëshmi e një kohe të kaluar që na ndihmon të kuptojmë identitetin dhe zhvillimin e komunitetit.
Ruajtja e këtyre monumenteve nuk mund të bëhet vetëm nga studiuesit ose institucionet shtetërore. Ajo kërkon “bashkëpunim të të gjithë komunitetit”. Vizitat në sitet arkeologjike, pjesëmarrja në projekte restaurimi dhe aktivitete edukative janë mënyra të drejtpërdrejta për të lidhur qytetarët me historinë e tyre dhe për të ndërtuar një sens përgjegjësie për ruajtjen e trashëgimisë.
Përveç vlerës historike dhe kulturore, trashëgimia e Librazhdit ka potencial për “zhvillim turistik dhe ekonomik”. Kalatë, fortifikimet, rruga Egnatia mund të shndërrohen në pika të vizitueshme që ofrojnë eksperienca edukative dhe kulturore. Një qytet që e njeh dhe promovon trashëgiminë e tij, nuk fiton vetëm vlerë historike, por edhe një identitet të fortë dhe tërheqje për vizitorët.
Në një kohë kur moderniteti shpesh na largon nga e kaluara, është e rëndësishme të kuptojmë se “trashëgimia kulturore nuk është thjesht kujtim”, por një pasuri aktive që na ndihmon të ndërtojmë të ardhmen. Projekti i dokumentimit dhe hartës arkeologjike të Librazhdit është një ftesë për të gjithë: studiues, autoritete, qytetarë dhe vizitorë, që të bëhemi pjesë e ruajtjes dhe promovimit të saj.
Librazhdi ka një histori që pret të zbulohet, të studiohet dhe të dokumentohet. Harta arkeologjike dhe projektet e ngjashme duhet të jetë vetëm fillimi i një udhëtimi që na lidh me identitetin tonë, forcon komunitetin dhe krijon mundësi për edukim dhe zhvillim të qëndrueshëm. Të kuptuarit, ruajtja dhe promovimi i trashëgimisë kulturore është një përgjegjësi që i përket të gjithëve dhe një mundësi që nuk duhet humbur.
Photo by: https://www.aramcoworld.com