Ende nuk dihet se kush e pagëzoi gazetën me këtë emër simbolik në kohën e errësirës otomane për Shqipërinë, por si kumbar mbahet Noli, ndersa ”Vatra” ka kumbar Konicen. Si vertetohet se se emri i Vatrës ka për ”at” Konicën.Është e dokumentuar kjo në një artikull të botuar në Diellin e 10 vjetorit të themelimit të Vatrës, në numrin special, ku Konica dëshmon:”Për emrin, formën federale, Kanunoren, rregulloren, dhe shpiriten e parë të VATRËS, jam responsible unë./
Nga Dalip Greca/
Kur festohej 50 vjetori i gazetës Dielli, me 24 gusht 1959, editori i parë , Fan Noli, u deklaroi vatranëve: “Kur themeluam Diellin me 15 të shkurtit 1909, nuk besonim që Turqia do shkonte nga Ballkani aq shpejt, ndonëse e dinim që ditët i kishte të shkurtëra, pranadaj për atë shkak, në programin e Diellit, kërkonim nga Turqia, pikat maksimume, por jo ckëputje prej saj. Kërkonim shkolla në gjuhën tonë, kërkonim kufi të caktuara me katër vilajetet: Kosovën, Shkodrën, Janinën dhe Manastirin brenda, dhe më në fund shtonim në program-Shqipëria të mos ketë gjë të përbashkët me Turqinë, vec ushtrinë, punët e jashtme dhe punët e luftës…Sot 50 vjet më vonë, gëzojmë një Shqipëri indipendente, por jo një shtet me katër vilajetet sikundër e dëshironim neve asi kohe.Për shpëtimin e kësaj copë Shqipërie të vogël, neve shqiptarët e Amerikës, me anë të Vatrës dhe Diellit, duhet të jemi kryelartë, se me sakrificat tona, shpëtuam Shqipërinë nga copëtimi, krijuam Kishën Kombëtare, botuam libra me rëndësi letrare, kombëtare dhe kishtare, dhe me anë të Diellit muntëm të mbajmë gjuhën dhe zakonet tona të gjalla për një gjysëm shekulli.
Në mbyllje të fjalës së tij Imzot Noli uronte”Urojmë me gjithë zemër që Dielli, gazetë e parë në gjuhën shqipe , që u botua e përditme,të arrinjë të festonjë dhe njëqind vjecarin.100 vjecarin e uruar nga Noli, Dielli u ringjall, pas dy vite e gjysëm mosbotim, dhe organizoi një festim madhështor në një nga Universitetet e New York-ut, në Monroe College. Sot ai feston ditëlindjen e 103-të.
Gazeta më e vjetër e Botës Shqiptare, me emrin simbolik “Dielli” me 15 shkurt mbushi 103 vjeç. Një mbijetesë shekullore që ua rrit krenarinë Shqiptarëve të Amerikës, të cilët e mbajtën gjallë këtë thesar të shtypit të lirë në vendin e lirisë, duke e financuar me kursimet e tyre. Gazeta”Dielli” u themelua në Boston prej Shoqërisë atdhetare Besa-Besë me 15 shkurt 1909, si gazetë e përjavshme.Më 11 mars 1912, mbasi shoqëritë shqiptare të Amerikës vendosen që të federohen në Vatër (dita zyrtare e e deklarimit te themelimit të Vatrës 28 prill 1912, dita e bashkimit 31 mars 1912, dita e njohjes nga shteti i Mass 13 qershor 1912 ), Dielli u bë pronë e Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra dhe nisi të dalë dy herë në javë.
FOTOGRAFIA: Eshte foto e vitit 1908, kur Noli dhe Peci nxirrnin ne SHBA gazeten Kombi.Mbyllja e Kombit solli lindjen e Diellit….Ne qender- Noli me Sotir Pecin dhe Kristo Kirken. (Me shume lexoni me Gazeten Dielli te printuar)
Gezuar ditelindjen Dielli!
Gazeta jone “Dielli”, si gazeta me e vjeter e botes shqiptare, meriton cdo levdate. Meriton te kujtojme me respekt penëtarët e talentuar,editoret e bashkepunetoret qe nga Faik Konica e Fan Noli deri tek redaktori i sotem Dalip Greca. Ata me shkrimet e tyre pershkruan ne “Dielli” gjithe problematiken e kohes, te diaspores shqiptare dhe trojeve etnike.Rrofte “Dielli” per mot e jete.
Urime per 107 vjetorin e gazetes “Dielli”, gazetes se burrave te shquar te kombit tone, Nolit dhe Konices. Urime dhe suksese te vazhdueshme ne rrugen e saj ne mbrojtje te interesave kombetare te atdheut.Urime!
Uroj dhe 100 vjet tw tjera pwr “Diellin”!
Ashtu si e ka emrin, DIELL, te vazhdoje te ndricoje mendjet e shqiptareve kudo qe jane ne USA, Kanada, Evrope, Australi, Lindjen e Mesme, ne cdo cep te globit.
Le ta bejme gazeten “Dielli”, te gjithe sebashku, nje gazete te bashkimit kombetar, te rrezatimit te idealeve Rilindase, me besimin se vetem kjo ka gazete dhe mbeshtetesit e saj mund ti percojne keto mesazhe.
U befsh 500 o DIELL!
Shefqet Kercelli
Pergezimet e mija ma te perzemerta kryesise dhe antarsise te Vatres per ket arritje historike. Dielli, zani i Shqiptarve te lire qe prej 1909-es, dishmon per kulturen e matune, patriotike dhe shembullore e Diaspores Shqiptaro-Amerikane. Kur Shqipnija ishte vetem nji anderr ne menden e Eterve te Kombit the perkrasave te tyne, Dielli ishte nji rrealitet qe bashkonte gjith Shqiptart te lire ne mergim me nji menyre afruse dhe bashkpunuse. Dielli e ngriti zanin e atdhedashtunise kur ne Shqipni u mundoishin me e shue tue perdore perdhunimet ma mizore. Bashkathetaret qe diktatura enveriane i denonte si anmiq Vatra i nderonte si vllazen. Sot, si ne te kaluemen e saj, Vatra me Diellin vazhdon misjioni e themeluesave te saj qe paten aftesine dhe largpamjen me kriye nji organizat qe i tejkalon, ne menyre paqesore dhe tolleruese, qeverinat te ndryshme qe nuk ka dite dhe hala sot nuk dijn me krijue nji Shqipni ku vellaznimi dhe bashkpunimi qendroin mbi te gjitha.
Urime gazetës “Dieli”, që ka mbi një shekull që po vazhdon të rezatojë dritë, kulturë, mirësi dhe shpirt bashkimi mes shqiptarëve kudo që jetojnë e punojnë.
Ndaj sot ndjej detyrimin të përkulem me nderim të veçantë për të gjithë ata burra shqiptar që e krijuan dhe e mbajtën gjallë kët pishtar të dritës.
Urime dhe të festojmë së bashku edhe në mijëra vite të tjerë.
Miqësisht !
Kadri Tarelli
Durrës