Archives for August 2013

IA KEMI BORXH ADEM JASHARIT

August 28, 2013 by dgreca

Opinion Nga Cene Pushkolli/

Ribërja e Shqipërisë Etnike(Natyrale) është në duar të politikanëve shqiptarë si edhe në duar të politikanëve të shteteve mike të shqiptarëve, natyrisht se në këtë rrafsh ka edhe asi politikanë që këtë të drejtë shqiptare nuk e duan dhe do të angazhoheshin që ta pengojnë (me çdo forcë demokratike dhe jo demokratike) Ribërjen e Shqipërisë Etnike(natyrale). Gjithsesi kjo kategori e politikanëve të shteteve jo mike të shqiptarëve që nuk e duan dhe do ta pengonin Ribërjen e Shqipërisë Etnike nuk e kanë në favorin e tyre asnjë akt juridik, asnjë konventë, asnjë ligj ndërkombëtar lidhur me vetëvendosjen dhe bashkimin e shteteve në një shtet të vetëm. Prandaj, shqiptarët e të gjitha shtresave, duke e ditur këtë fakt, është mirë që të angazhohen me mall e me shpirt (siç thotë populli) të bashkohen rreth idesë së Ribashkimit Kombëtar. Për hir të së vërtetës, shqiptarët po qe se do të përcaktoheshin që të angazhohen me “me mall e me shpirt”, atëherë politikanët dhe jo vetëm ata të shteteve mike do të na përkrahnin, jo pse ne duam, por sepse në favorin tonë janë të gjitha faktet, dokumentet, ligjet dhe konventat ndërkombëtare që na e mundësojnë Ribashkimin Kombëtar. Politikanët shqiptarë të Kosovës Historike të angazhuar në Institucionet Qeveritare dhe Institucionet tjera shtetërore dhe jo vetëm në to në Kosovën Historike, ia kanë borxh bacit Adem, alias komandantit legjendar të Ish-Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës si edhe të rënve të tjerë për shqiptarizëm, që amanetin e e tyre pra të betuarëve për Ribashkim Kombëtar Shqiptar, ta qojnë në vend, përndryshe ata në rast se takohen në botën e amshueshme me bacën Adem dhe jo vetëm me te, por edhe me dëshmorët e tjerë, sigurisht që do të qortohen për mos kryerjen e amanetit në fjalë. Jo. Jo, mos u shqetësoni o ju politikanë të Kosovës Historike! Ribërjen e Shqipërisë Etnike vetëm ju nuk mund ta bëni! Për këtë çështje ju duhet ta keni mbështetjen edhe të politikanëve të të gjitha shtresave të Kosovës Historike të Shqipërisë Londineze, si dhe të politikanëve të trojeve të tjera shqiptare, veçanërisht të shqiptarëve nga mërgata shqiptare e veçmas e atyre nga Amerika. Me siguri për mos angazhimin e duhur rreth Ribërjes së Shqipërisë Etnike që nuk e keni bërë deri më tash, edhe pse e meritoni qortimin e popullit, populli do të ju falë për të kaluarën, por, për tash e tutje që nuk angazhoheni sa dhe si duhet për Ribërjen e Shqipërisë Etnike, me siguri se do të ju qortojë populli. Juve që sot keni mundësi që të angazhoheni për Ribërjen e Shqipërisë Etnike e që nuk e bëni, koha do të ju mallkojë, historia do të ju gjykojë për tradhti të amanetit të dëshmorëve, luftëtarëve dhe të veprimtarëve të të gjitha kohërave. Është mirë që të shfrytëzohet i gjithë potenciali intelektual, politik, ekonomik dhe të gjithë së bashku të angazhoheni maksimalisht sa është e mundur për t’u kërkuar në mënyrë institucionale Ribashkmi Kombëtar. Është e sigurt se në rast se angazhohen të gjithë me aq sa kanë mundësi, materiale, politike dhe jo vetëm politike, atëherë me siguri se edhe faktori ndërkombëtar do të jetë në anën tonë. O sot të bashkuar të veprojmë, o nesër do të na gjykojë historia. Andaj, të veprojmë në këtë drejtim dhe mos të na mashtrojë ana materiale, duke e harruar çështjen kombëtare

Gërrhamat e fundit të …

August 28, 2013 by dgreca

(Reagim në opinionin e Astrit Nixhes…”Edhe unë jam fajtor” të datës 26 Gusht 2013)/

Kush polemizon me hipokritë/kurrë nuk do të korr fitore të madhe-Mikelalangjello/

Shkruan: Ylber VOKSHI/ Prishtine/*

Qëndrimet e mija rreth ndasive në mes të arkitektëve në Kosovë i kam shprehur me një shkrim-vështrim kritik që është publikuar në media kosovare dhe shqiptare në Kosovë dhe Shqipëri me 05 dhe 09 gusht 2013. Aty në mënyrë kritike dhe reale kamë shpjeguar situatën e krijuar në komunitetin e arkitektëve pas ndasive të mëdha dhe ndarjes në dy grupe, thuaj se jemi shumë ! Nga reagimet dhe komentet jo parimore shumë kujt i ka penguar ku shkrim vetëm se e tregonte realisht situatën konfuze të krijuar.

Iu nevojitën Astrit Nixhës mbi tri javë që me një shkrim të botuar në “Zëri” dhe “Tribuna shqiptare” të më etiketon me epitete ma të çoroditura, që nuk duhej të ishin në fjalorin e një arkitekti, ashtu kërkohet me Kodin etik të arkitektëve. Kjo tregon se sa është i sinqertë kur na tregon për familjen e vet të kulturuar dhe dashurin ndaj arkitekturës. Mos të llafosemi për familje se me siguri ma të madhe do të dëshpëroheni se kush jeni nëse krahasoheni me familjen time e cila edhe sot ka respekt të madh në Kosovë dhe Shqipëri. Por kjo nuk ndërlidhet me opinionin tënd të ulët dhe reagimin tim.

Që në fillim më duhet të theksoi se me ketë shkrim e ke humbur rrugën në “oborr tëndin”,në fund ti dhe bashkëmendimtarët e juaj do të jeni humbës të mëdhenj në ketë proces të LICENCIMIT. E ke merituar pasi me disa njerëz tjerë ke tentuar të përmbysësh një proces tepër të rëndësishëm,të vonuar paksa nga ana e MMPH,për të shpëtuar të ardhmen e gjeneratave të reja që duhet të jetojnë në Kosovë,ata e meritojnë një jetë ma të mirë urbane dhe rurale. Çka keni bërë ju,që 14 vite jeni të mbyllur në qarqe të dyshimta të ndërtimeve e në anën tjetër tentoni ti frikësoni njerëzit me “interesat e përbashkëta të mafisë së ndërtimit dhe politikës” e cila e ka krijuar ketë gjendje kaotike urbane në tërë Kosovën.

Më quani “arkitekt i pavarur”,nocion që kurrë nuk do ta kuptoni në karrierën tënde profesionale të varfër shpirtërisht. Të me quash me pa turpëri, pa argumente të cilat kurrë nuk mundesh ti gjesh,se unë jam “i pa painformuar dhe i palexuar”, është një “non sens” për mua dhe të tjerët që më njohin. Në të gjitha detyrat profesionale që i ushtroi (Kryetar i Këshillit të Planifikimit Hapësinor të Kosovës, Kryetar i Këshillit të Ekspertëve të Planifikimit të K.K. të Prishtinës),dhe që i kamë ushtruar,gjithnjë kamë qen konsekuent dhe nuk kamë bërë kompromise në dëm të arkitektëve dhe të tjerëve. E kam respektuar Kodin Etik të profesionit të cilit është vështirë të iu përmbahesh në kushtet tona. Nuk i kamë lejuar vetes të bie nën presione jo parimore dhe për atë jam i vetëdijshëm së kamë pësuar shumë.

Që nga prilli i vitit 2004 kam sakrifikuar të gjitha të mirat materiale që i bien projektimi dhe ndërtimi vetëm e vetëm që të fillon një proces i ndërtimit si në tërë botën e civilizuar. Unë që kamë shkruar mbi150 shkrime kritike profesionale të publikuara,po e përsërisë profesionale e jo gazetareske,në Kosovë dhe Shqipëri për fushën e Planifikimit Hapësinor dhe Urban quhem nga një injorant,“i pa painformuar dhe i palexuar”. Pjesëmarrës aktiv me kumtesa dhe punime profesionale të fushës së Planifikimit dhe arkitekturës ku gjithnjë kamë kërkuar,që arkitektët të kenë vendin që iu takon në piedestalin e shoqërisë shqiptare e jo të nëpërkëmbën, nënçmohen e shantazhohen së pari nga koleget e sojit tënd e pastaj edhe nga të tjerët, kjo me të vërtetë nuk ka shpjegim logjik pos shfrenimit nga njerëzit me instinkte çmendërues.

Le të vlerëson opinioni publik se kush është “i pa painformuar dhe i palexuar” unë apo ti që këto vitet e pas luftës i ke keqpërdorur beneficionet e atyre që të kanë përkrahur.

Ka shumë çështje që,në opinionin tendë lehtë munden të kontestohen pasi janë të pa baza,po ia nisi nga fillimi:

Nuk ka as udhëzues administrativ,as veprime çoroditëse të disave në kohën e fundit,as sundues të ndryshëm me shekuj në këto territore,që munden me “e fshi historinë dhe traditën arkitektonike të Kosovës.” E vërtetë vet ne për disa qëllime të ulëta të ndërlidhura me interes materiale, të ndikimit,të influencës së sferave të ndryshme të interesit,qëndrime inatqore, personale …,me një propagandë të pa ndershme dhe të pa nevojshme në media,po tentojmë të paralizojmë disa procese pozitive që po ndodhin në shoqërinë tonë. Duhesh bërë dallimin në mes të interesit të përgjithshëm dhe ati individual.

Ku po e vëren ti “zhbërjen e traditës e arkitekturës kosovare” dhe “fshirjen e një historie profesionale 50 e më shumë vjeçare,me UA 06/2011”,mos e dezinformoni opinionin, lexoni edhe disa herë udhëzimin, pa emocione për ta kuptuar drejtë !

Për identitetin urban tonin kamë shkruar shumë herë,kjo për mua është esenca e ekzistimit dhe zhvillimit të një shoqërie,e ti e shef rrezikun në një udhëzim administrativ që aspak nuk është e vërtetë.

Ku ishe ti dhe shokët tu që asnjëherë nuk reaguat për rastet e shumta të zhdukjes së identitetit tonë urban në tërë Kosovën në vitet e pasluftës. Po ti përmendi vetëm dy tre raste në Prishtinë,së aty vepron. Para syve tu është rrënuar Xhamia “Hatunije”, fasada e “Hotelit Grand” është ndërruar nga mermeri në llamarinë alumini, tërësisht është ndërrua fasada e “Rilindjes” apo hotelit “Iliria”,ka raste të pa numërta në tërë Kosovën,asnjëherë nuk keni reaguar publikisht.

Mos e dezinformoni opinionin publik se ju jeni ata që keni “ndikuar” që të hyn “Paragrafi 3.3 i nenit 2 të UA 06/05, (Departamenti i ndërtimit)”, as që e keni ditur që ekziston ai paragraf që ishte kërkesë legjitime e imja që të përfshihet në atë UA.

Një shpjegim i vogël, ky udhëzim administrativ së pari është aprovuar në Departamentin e Planifikimit Hapësinor (nr 42, me nr.protokololi 03/2005 të vitit 2005) e UA 06/05 të cilit i referoheni është kopje komplete e UA 03/2005,dhe është punuar dhe shfuqizuar ma vonë. Atë kohë isha i punësuar në MMPH,isha anëtar I grupeve punuese në të dy Departamentet dhe insistoja që çështja e licencimit të ketë rrjedha normale. Për fat të keq ky paragraf është larguar në vitin 2010 me UA 2016/10 I datës 03.09.2010,e në vitin 2011 edhe ai i ndërtimit. Kamë kërkuar arsyet e një veprimi të tillë ne Departamentin e Planifikimit ku kamë punuar disa vite në MMPH por kurrë nuk kamë marr përgjigje.

Në atë kohë para tetë vite kamë kërkuar përkrahjen dhe ndihmën e të gjithë profesionistëve,ajo ka munguar. Ti ishe në “klanin” që “vronte e këfillte” në Prishtinë, këto çështje as që të kanë interesuar. Sot kinse je për një rend e rregull urban e vetë je një nga ata që ke pas krijuar “monopoll” në fushën e projektimit dhe ndërtimit. Je një nga kontribuuesit ma të mëdhenj me klanin tënde për gjendjen e krijuar në Prishtinë dhe Kosovë në vitet e pas luftës.

Nëse UA 6/2011 “nuk përmban asnjë dispozitë të vetme që anulon ato”atëherë përse e problematizoni ketë çështje dhe thirreni në diçka sugjestive,që nuk është !. Si thua ti “Rrjedhimisht, sipas kësaj logjike, ato vlejnë dhe nuk janë të shfuqizuara legalisht.”. Synimi yt dhe i shokëve tu është tjetërkund !

Nuk është e ndershme së pari nga ju dhe kolegët vlerësues që ju i përmendni me e çorientuar tërë procesin e Licencimit me thash e thëne provinciale. Nëse keni pasur vërejtje për Kryetarin e vlerësuesve,ato keni mundur t’i adresoni para një viti në fillim të punës,e jo tani !

Përse asnjëherë nuk reagove si anëtar i kryesisë së asociacionit individualisht ose së bashku me anëtarët e tjerë të kryesisë së AsAK, nuk kamë informata se keni reaguar në opinion ndonjëherë në vitet 2004-2008.

E theksoni se ”Procesi më i rëndësishëm në historinë e Arkitekturës Kosovare ishte lënë në duart e atyre që kishin më shumë kohë të lirë (referencë për ata që janë të papunë).” Ku kishe mundësi me pasur punë të pavarur në rrethanat kur ju I kishit uzurpuar funksionet dhe nuk lejonit të merr punë dikush tjetër, nëse nuk ishte nga klani i juaj, kjo është mjerimi i juaj që ndieni kënaqësi në fatkeqësinë e të tjerëve, “mizerable” si thënë francezët.

A ke menduar ndonjë herë përse unë nuk paskam pas punë, edhe se kisha një bagazh të madh profesional në fushën e projektimit dhe ndërtimit që aq shumë i mungonte Kosovës.

Për fillimin e procesit të licencimit ishin plotësuar kushtet optimale,natyrisht se ka vend për korrigjime dhe plotësime në të ardhmen pasi ku duhet të jetë proces i vazhdueshëm. Nuk kishte pengesa apo mangësi të mëdha që ky proces të filloi. Vetëm puna e vlerësuesve në përgatitjen e pyetësorëve ka zgjatur mbi një vit,pyeti se si është punuar shokët tu anëtar të ekipit vlerësues. Se ka pasur edhe jo korrektësi me trajtimin tonë ketë fakt askush nuk e mohon,ne vet jemi pajtuar me kushtet jo adekuate në të cilat punonim,vetëm për hir të fillimit të Licencimit.

Se je injorant i pa përmirësueshëm,pa edukatë elementare profesionale e tregon vetën ma së miri në pasusin kur deklaroni për mua se “si është e mundur dhe marrin guxim të shkruajnë dhe të MENDOJNË, duke qenë krejtësisht injorantë të painformuar dhe të palexuar”,kjo qasje e juaja është dëshpëruese dhe tregon karakterin e ulët tëndin. Ti thuash dikujt ”I pa informuar”,”I pa lexuar” dhe” të marr guxim të shkruaj dhe të MENDOJ”,është ma zi se fashizëm apo stalinizëm modern I shekullit të kaluar,që si duket e ke ende nostalgji.

Ai “arkitekti i pavarur“ është arkitekt I gjeneratave të vjetra I cili që nga formësimi I tij si arkitekt dhe si projektant i shumë objekteve arkitektonike,ka punuar dhe zhvilluar aktivitetet e veta konform rregullave dhe standardeve qe po I vërteton koha se kishin qenë shumë te avancuara.

Duke pa se çka po ngjet me hapësirën e Kosovës u përqendrua në dhënien e kontributit në vuarjen e rregullit dhe rendit në fushën e Planifikimit Hapësinor,urban dhe arkitektonik në Kosovën e pas luftës. Për atë vullnetarisht fillova të punoi në vitin 2002 në MMPH. Falë juve dhe shumë të tjerëve situata urbane në të gjitha qytetet e Kosovës është në gjendje alarmante, e ju bllokoni procesin.

Licencimi duhej të ishte një nga masat për parandalimin e situatës së keqe në të gjitha vendbanimet tona.

Problem janë ato 14 vite e jo vetëm një muaj,si e dezinformoni opinionin që nga fillimi i rebelimit të juaj të pa arsyeshëm. Ç’far absurditeti, tërë procesin e mundimshëm të licencimit e reduktoni në vetëm një muaj kërkesa për shtyrje.

Për një kohë të shkurtë arritët të bllokoni procesin e Licencimit të Arkitektëve por duhet të kuptoni të gjithë ju se pos vijës institucionale nuk mundet me pasur zgjidhje tjetër.

Urojmë që edhe në Kosovë do të fillon trajtimi dinjitoz i profesionit të arkitektit,si në tërë botën e civilizuar, pasi tek ne ka kapacitete si profesionale ashtu edhe intelektuale në mes të arkitektëve të shumtë në Kosove të cilëve iu nevojitët një rend normal për të ushtruar profesionin e tyre natyrisht me përkrahjen e shtetit në të ardhmen e afërt të premtuar. Kjo mundet të arrihet me kontrollin e rreptë (LICENCIMI) të tyre nga ana e MMPH. Besoj se Ministria e planifikimit ma në fund do të qëron hesapet me këta individ që aspak nuk ia donë të mirën Kosovës dhe do ta ndaj “shapin nga sheqeri” njëherë e për gjithmonë.

Prishtinë

arch. Ylber Vokshi-Ylli

28.08.2013 arkitekt i pavarur

ylberv1@yahoo.com

*Autori është Kryetar i Këshillit për Planifikim Hapësinor të Kosovës (KPHK), qëndrimet e shprehura në këtë shkrim janë personale.

Tahir Prençi, radisti qe sakrifikoi jetën për të çliruar atdheun nga pushtimi komunist

August 28, 2013 by dgreca

Nga Mexhit Prençi/

Nëntë Malet e Dibrës kanë hyrë në histori si simbol i mençurisë, qëndresës, trimërisë dhe atdhetarisë. Rapsodi këndon: “Nëntë Malet e Dibrës/ male përmbi male,/ nëntë këngë lirie/ derteve dhe halleve./ Nëntë të mprehta shpata,/ nëntë vetëtima,/ nëntë fole shqiponjash,/ nëntë djepe për trima”
Reçi dhe Dardha ishin Mal i Parë i Nëntë Maleve të Dibrës. Krahina më e varfër, por e pasur në bujari, besë dhe krenari. Shtëpia e Trocit, Dodës, Markut, Prençit ishin ndër më të nderuarat, me burra trima e urtakë popullorë, në Reçin e pjerrët e të thyer me këmbët në Drinin e Zi dhe trupin që ngrihej përpjetë rrëpirave e shpateve drejt maleve të larta, dhe majatve të mprehta që dukej sikur preknin qiellin. Troci, i pari i fisit, thotë legjenda kishte prerë kokën e Arapit të Zi të Shkodrës dnë dyluftim dhebash për këtë nderohej dhe respektohej nga të Nëntë Malet e Dibrës. Në çdo mjedis ku ndodhej Troci, i rezervohej kryet e vendit dhe koka e qengjit në gosti, gëzime a hidhërime. Para Trocit, nuk guxonte kush ta hante kokën. Kështu thoshte legjenda. Realiteti dibran e dëshmon. Nga këto male që ua shkel syrin dielli i mëngjesit nga maja e Korabit, kanë dalë trima idealistë të cilët mbi gjithçka kanë vënë atdheun dhe lirinë, besën dhe nderin, për të cilat japin edhe jetën. Njëri prej tyre ëshë edhe Tahir Prençi. Fyelli i bariut nga kodrat me lajthi të Çakbardhës, shpati i Mllezës, Malet e Kaptinës dhe Maja e Rrasës, bie edhe sot duke përcjellë melodinë e këngës: “Tahir Prenç nuk ban ma nana/ N’dash për bes’, n’dash për trimni/…Sigurims t’shitoft-o, zana!/ “Pranoj vdekje, jo tradhëti”. Super-radisti sfidoi trysnitë për ta detyruar të bënte lojë të dyfishtë që të vihej në shërbim të komunistëve, për të shtënë në grackë shokët e tij nacionaliste, dhe idealet e tij, për ta poshtëruar dhe zhveshur nga morali i lartë i atdhetarit dhe luftëtarit të lirisë. Tahir Prençi lindi më 1921. Fëmija i tretë i Sulejmanit që njihej si trim i çartur në këto anë. U rrit me këngët e trimërisë dhe vallet burrërore, me ajrin e pastër të bjeshkëve dhe maleve, me ujët e ftohtë të krojeve, me legjendat e lashta dhe me historitë e bëmat e luftëtarëve reçianë në luftrat e përgjakura kundër shkjaut, të udhëhequra nga Prijsi legjendar Elez Isufi. Pas masakrës genocidiste të Serbisë në Bardhaj, trimat e Reçedardhës me babanë e Tahirit, Sulejmanin që u printe, zbritën nga foletë e thyre nëpër malet dhe u turrën si stihi mbi serbët, të cilët të tmerruar ia mbathën në panik, e, kur pushka u ngecte nëpër shkurre duke ikur, ata pa e kthyer kokën pas thërisnin: “Aman, ore aman, se është dërzhavës”! Dhe të çatratosur u hodhën në Drinin i Zi, gjysmmën e të cilëve i përpinë dallgët me ulurima. Që në moshën 16 vjeçare e martoi i iati. Tahiri lindi dy fëmijë: Rifatin dhe Hiken. Dy fëmijë fatzinj, që provuan që në rini dhunën, burgun interneimin dhe persekutimin komunist. Tridhjetë vjet nën diktaturë. Rifati, 22 vjet burg, burg politik si ai i Burreli që ua kalonte dhe burgjeve naziste. Gjer më 1939, kur Shqipërinë e pushtoi Italia fashiste, Tahiri punonte në bujqësi. Ishte i zoti i punës. S’ia hante qeni shkopin, thoshin për te. Trup madh si i ati, i bëshëm, i forte e i shëndetshëm. Por edhe i fjalës dhe i besës. Me shokë e miq të mirë.
Pas ditës së Zezë të Shtatë Prillit kur fashistët pushtues rekrutonin të rinjt për t’i shkolluar e vënë në shërbim të tyre, që në kontigjentin e parë u thirr edhe Tahiri. Oficeri italian sapo e pa, seç foli në gjuhën e tij pastaj tundi kokën, përkthyesi e shqipëroi: “Do shkosh në Itali”. Kështu malësori i Reçit u nis për studime ushtarake trevjeçare për në Romë. Atje u specializua për radio-ndërlidhje. Ishte ndër studentët më të shkëlqyer. I rrallë. Rekordmen në alfabetin mors. Mjeshtër si mundës. Me vullnet dhe guxim të paparë. Kthehet në Shqipëri si oficer. Shërben në Maqedoni për pak kohë…Fashizmin e urrente aq sa donte atdheun dhe lirinë. Urrejtja dhe dashuria ushqenin njera tjetrën.Urrejtja për pushtuesit italianë, rriste dashurinë për atdheun. Dashuria për atdheun dhe lirinë, rriste urrejtje për pushtuesit fashistë. Ziente përbrenda…. lidhet me forcat antifashiste. Fillimisht me Ramadan Kaloshin. Radhitet në brigadat partizane duke menduar se ato luftonin për liri e për atdhe. U tmerrua kur pa sesi eleminoheshin djemt e rinj të familjeve të ballistëve, zogistëve dhe të klasave të pasura. Komandantët partizanë injorant bënin ligjin. Shkonte pika e djalit për dhjam qeni. Shpirti i Tahirit u lëndua. Brenda tij ngriti krye ndjenja e drejtësisë, idealit, lirisë dhe demokracisë. Para syve të tij u pushkatua 15 vjeçari Salë Bodi. U arrestuan heronjt e luftës Hasan e Halit Prifti. Në këto rrethana tragjike dhe fatale,Tahiri takoi dhe kuvendoi me burrat e mendjes dhe të shpatës Hasan Spata dhe Ymer Doda, burra të nderuar të Çidhnës dhe Reçit… Në një moment ai u drejtohet atyre: “Vëllezër, kjo nuk është Shqipëri e lirë. Prushin e shpupurit serbi. Ejani, të largohemi nga Shqipëria që të luftojmë për për çlirimin e saj nga pushtimi komunist.”… Nesër do të jetë vonë!”. …Më 1945 arratiset me një grup zogistësh për në Greqi. Prej andej në Gjermani. Në Mynih. U njoh me gjeneral Abaz Kupin, kolonel Xhemal Laçin etj. Laçi ka dëshmuar se Tahiri shërbeu në Gjermaninë perëndimorë gjer më 1950. Ai thotë se ishte i guximshëm, i rrallë, i zgjuar, profesionist i klasit të parë si radist. Aftësia e tij si radist vlerësohej e jashtëzakonshme. Maturia e gjakftohtësia, si virtyte të dibranit, bënin që mos t’i fliste kurrë goja para mendjes. Emri i tij do hynte në faqet e shtypit në vitet e Luftës së Ftohtë. Dhe në zyrat sekrete. Kundërshtarët do ta thërrisnin “Tigri dibran”. Tashmë Tahiri ishte pjekur dhe përgaditur për t’u hedhur në luftë kundër komunistëve-terriristë të Enver Hoxhës. Me thirrjen që bëri Abaz Kupi më 1950, bëhet më aktiv, punon më shumë, merr zemër e guxim më të madh, për të nisur betejën për mobilizimin e popullit në luftën më të vështirë për çlirim nga pushtimi komunist. Më 1952 vjen në Shqipëri bashkë me një grup nacionalistësh antikomunistë. Vendosen në zonën e Bulqizës. Ishte bashkë me Zenel Shehun. Në këtë zonë kryenin vepremtarinë e tyre patriotike. Në bisedë me Zenelin, në shtëpinë ku ishin strehuar shpesh Tahiti i tregonte disa parandjenja të këqija. Në mendje i faniteshin skena të tmerrshmë të kurdisura nga dora e tradhëtisë. Ai i besonte ato, se besonte te Zoti. Dhe në të vërtetë ashtu ndodhi. Me sinjalet e KGB, Sigurimi famëkeq i Shtetit të tiranit Enver Hoxha, kishte ngritur kurthe për t’i kapur nacionalistët që vepronin në këtë zonë…. Koloneli anglez Kim Filbi i kishte tradhëtuar. Ishte lidhur edhe me Moskën. Bënte lojë të dyfishtë… I vënë në shërbim të zbulimit sovjetik jepte informacine për të gjitha vendet e Lindjes për të neutralizuar, kapur dhe asgjësuar, nacionalistët që përpiqeshin të organizoheshin në forma të ndryshme në luftë kundër komunizmit dhe pushtetit të tyre. Nga libri “Fronti i heshtur” shkëpusim: “Sipas planit Kim Filbi , ky kolonel anglez në shërbim të sovjetikëve, u dha atyre me saktësi vendndodhjen e nacionalistëve shqiptarë të cilët filluan të binin një nga një në grackat e Sigurimit të Shtetit”. Në duart e zeza gjakatare dhe të pista të tyre ra edhe super-radisti Tahir Prençi. Në dokumentin e Drejtorisë Juridike të Ministrisë së Rendit nr. 93/1, dt. 24.09.1992, midis të tjerash thuhet: “Në çastin e kapjes Tahir Prençit i janë gjetur: një sasi floriri, dollarë amerikanë dhe materiale propagandistike nga ato të Komitetit Kombëtar “Shqipëria e Lirë”. Gjatë qëndrimit në burg mbi të janë përdorur tortura nga më të rëndat dhe forma të ndryshme dhune për ta detyruar ta bënin për vete, që me tërë aftësitë e tij si profesionist si super-radist i paimitueshëm, ta vinin në shërbim të Sigurimit të Shtetit që të bënte lojën e tyre; por Tahiri nuk tradhëtoi kurrë, as shokët, as veten, as atdheun, as idealet. Përballoi të gjitha llojet e dhunës. Nuk u ligështua. Nuk u nënshtrua. Nuk u dorëzua. Perkundrazi gjithnjë mendonte si të delte nga kjo skëterrë e zezë dhe të fluturonte drejt lirisë. Askush s’e di mirëfilli si u arratis prej dhomave të izolimit të Drejtorisë së Punëve të Brendëshme të Tiranës, por dihet se më 26 tetor 1952 ai nuk ishte më në atë Ferr. Thuhet që pas disa ditësh vritet nga Forcat e Ndjekjes. Po enigma mbetet enigmë. Edhe sot e kësaj dite, askush nuk përgjigjet. Askush nuk flet se ku gjendet varri i tij. I biri, Rifati, bëri çmos të mësojë të vërtetën. S’la gur pa lëvizur, s’la zyrë pa trokitur për të gjetur varrin e babait të dashur. Edhe nëpër Evropë ka shkuar. Edhe në Amerikë… për të marrë një sinjal, një fjalë, për enigmën e zhdukjes së të jatit. Por siç thotë kënga, dëgjohet veç fishkëllima e erës dhe zëri i qyqes ku-ku, ku-ku….
Ka dhimbje i biri që kërko të dijë varrin e të jatit!…Ka dhimbje dhe trishtim e bija…E shkreta grua vdiç me brengë në shpirt pa e mësuar të vërtetën. Është një e drejtë njerëzore që të birit t’ia tregojnë vendin ku e kanë masakruar dhe groposur, që t’i zhvarrosë eshtrat e të jatit, për t’i rivarrosur me ndere siç e meriton çdo prindër, e jo më prindri i nderuar siç ishte Tahir Prenci. Ndoshta një ditë do të gjendet varri dhe eshtrat e birit të Reçit të Dibrës dhe Shqipërisë Tahir Prençi; super-radistit të shkëlqyer, nacionalistit të vërtetë, shqiptarit të kulluar dhe trim, që sakrifikoi jetën në luftë për çlirimin e Shqipërisë nga komunistë …
Shteti demokratik e ka për detyrë të zbulojë se ku janë eshtrat e tij, dhe t’ia rivarrosë me ndere ashtu siç nderohen figurat e shquara të kombit.

Sadri Mehaj i Hotit

August 28, 2013 by dgreca

Nga Esad Gjonbalaj/
(Kryetar i Fondacionit Plavë-Guci, New York – SHBA)/

Veprimtari kombëtar 47-vjeçar, Sadri Xhema Mehaj, dënohet me mbi 3 vjet burg nga rregjimi shovinist komunist i Malit të Zi si një ndër organizatorët e grupit atdhetar ilegal “Besa” në Plavë-Guci në shtator 1982 dhe pas emigrimit në SHBA (1986) shquhet për aktivitet patriotik në rradhët e Shoqatës Demokratike të New Yorkut (1990), Lidhjen Demokratike të Kosovës (1991-2001), antar i Fondacionit “Vendlindja Thërret” (1998), në prill 1999 luftëtar i Batalionit “Atlantiku” – që iu bashkue UÇK për çlirimin e Kosovës. Prej vitesh është antar i Fondacionit Plavë-Guci në New York. Ka marrë pjesë në çdo demonstratë që organizohej nga shqiptarët në New York, Washington e deri në Dayton Ohio. Bashkë me vllaznit e tij ka ndihmue financiarisht për Kosovën, kanë investue edhe në vendlindje, etj. Këto shenime i ka shkruar një nga miqtë e shkollës, të emigrimit, të veprimtarisë kombëtare shqiptare, Esad Gjonbalaj.
Ditët e fëmijërisë janë ditët ma të ëmbla të jetës. Unë u linda në Vuthaj, ku edhe përfundova katër vitet e shkollës fillore të fshatit tonë, që ishte paralele e ndarë e shkollës fillore “Xhafer Nikoçaj” të Gucisë. Si të rinj krenoheshim me vendlindjen në çdo aspeket të jetës, kurse të moshuarit na tregonin për heroizmin, trimërinë dhe krenarinë e të parëve tanë, fillimisht të Vuthjanve dhe të tjerëve nga treva e jonë e Plavë-Gucisë. Flitej për trimëritë e Hotjanve dhe nga bisedat e të moshuarëve që në fëmijëri e mësova thënien “Nima e Zotit e Pushka e Hotit”, por pa e ditë në esencë se çka në të vërtetë përmbante në vetvehte kjo thënie. Unë mburreja me atë se çka flitej për Hotjanët. Vitet kaluan, por edhe ne rriteshim me kohën. Ne vitin shkollor 1977-1978 unë isha në klasën e pestë në Guci. Edhe pse jo shumë larg nga Vuthajt për ne ishte një ambient i ri dhe një kalitje e re e gjeneratës tonë. Rastësia e bëri të veten që në një ambient të ri për mua të ulem në bankë me një moshatar timin ende të panjohur, por që njoftimi me të do të ishte edhe zbulim dhe njohuri më në hollësi i thënies të cekur ma lart “Nima e Zotit e Pushka e Hotit”. Unë mësova se shoku im quhej Sadri Xhema Mehaj që me kohën do të shoqëroheshim e bëhem shokë të afërm por edhe besnikë, sepse Sadriu ishte i kalitur në besnikërinë dhe trimërinë e familjeve Hotjane. Unë dhe Sadria bisedonim sëbashku dhe shtjellonim tema të ndryshme nga jeta jonë. Sadriu më impresiononte, edhe pse ishim të rinj, për atdhedashurinë dhe qëndrimin e tij të qartë kombëtar dhe krenarinë që ndiente thellë në shpirt për Hotin dhe të parët e tij. Është e rëndësishme të thuhet se me kalimin e kohës miqësia jonë do të thellohej deri në atë masë sa edhe ato pak mundësi të vogla që kishim për të blerë edhe kafshatën e ndanim sëbashku. Me një modesti e them se Sadriu ishte paksa në një gjendje jo të mirë ekonomike, por që në asnjë mënyrë nuk ishte pretekst për ndryshimin e qëndrimit të tij si fisnik. Vitet do kalojnë por dhe gjenerata jonë po arsimohej dhe paralelisht edhe vetëdija jonë kombëtare po kalitej dhe fuqizohej. Demonstratat e 81-shit ishin bazament i vetëdijësimit të popullit Shqiptar, por edhe heqje e perdes së politikës antishqiptare të qarqeve serbo-sllave. Në këtë periudhë pas 81-shit në Plavë dhe Guci filloi të zhvillohej një fushatë e disiplinimit të shqiptarëve nga UDB-ja dhe bashkëpuntorët e tyre shqipfolës. Familje shqiptare diskriminoheshin dhe diferencoheshin si të papërshtatshëm për socializmin vetëqeverisës Jugosllav. Sadri Mehaj i Hotit të trimërisë don të vejë në jetë shprehjen misterioze të rinisë time të hershme “Nima e Zotit e Pushka e Hotit” të thënë 100 vjet ma parë nga Hotjanët në Luftën e Nokshiqit. Ai i bashkangjitet iniciativës së Tahir Prelvukajt dhe shokëve të tjerë për të themeluar organizatën për kryengritje të armatosur kundër rregjimit dhe bashkëpunëtorëve të tij me emrin “Besa”. Sadriun si shok të shkollës e mbaj mend si një djalë energjik me qëndrime të qarta dhe gjithnjë në gjendje për t’iu dalë në ndihmë shokëve në rast nevoje. Jeta kalojë dhe ne u rritëm, por qëndrimet e Sadriut u dëshmuan me sakrificën e tij personale në të mirë të Çështjes Kombëtare Shqiptare. Sot, Sadri Xhema Mehaj e kemi antarë të kryesisë të Fondacionit Plavë-Guci me seli në Neë York dhe aktivist i zellshëm i shoqatës tonë duke kontribuar shumë në mbarëvajtjen sa më të mirë të aktiviteteve të Fondacionit Plavë- Guci. Unë gjithënjë e kam ndjerë veten të privilegjuar të bashkëveproj me Sadriun dhe i nderuar që njihem me të që nga ditët e fëmijërisë.

Darwin-i kundër hyjnive

August 28, 2013 by dgreca

Nga Luan Rama/

Debati rreth Darwin-it dhe Zotit, Darwin-it dhe Gjenezës, Kataklizmës, krijimit të botës dhe njeriut, etj, për më shumë se 150 vjet nuk ka rreshtur së kundërvëni midis tyre «darvinizmin» si shkencë materialiste dhe fenë, e cila në themel të saj ka krijimin e botës dhe të njeriut nga Perëndia. Ky debat duket se mund të jetë akoma më i ashpër, veçanërisht këtë vit që është dhe 150 vjetori i shpalljes së teorisë së tij Teoria e Evolucionit, tekst shkencor që në mënyrë llogjike do të kthehej në një filozofi të re të perceptimit të botës. Në shkurt të vitit 2009, po ashtu do të festohet 200 vjetori i lindjes së Darwin-it, i cili nuk ishte thjesht formuluesi i teorisë së evolucionit të specieve, dhe si rrjedhojë dhe të njeriut, por ai ishte njeriu që u vu në qëndër të një prej revolucioneve më të mëdha shkencore dhe filozofike të të gjitha kohrave.

Njëqind e pesëdhjetë vjet më parë, para Asamblesë Shkencore të Londrës, ai bëri të njohur teorinë e tij, çka tronditi thellë vizionin e deriatëhershëm mbi natyrën, njeriun dhe …. Zotin. Shpejt emri i Charles Darwin-it, (1809-1882), u bë i njohur, edhe pse ishin të pakët ata njerëz që e njihnin atë njeri. Cili ishte ai? Si ndodhi që ai zbuloi një nga mekanizmat më vitalë dhe më të qënësishëm të zhvillimit dhe të evolucionit të botës? Ishte ai një até apo çfarë? Ku bazohej teoria e tij dhe çfarë i solli ajo njerëzimit modern? Përse kjo teori nuk është zbehur edhe me zhvillimin e jashtëzakonshëm të shkencës gjatë shekullit XX dhe këtij fillim mijëvjeçari? Dhe së fundi, çfarë do t’i shtohet si diçka e re kësaj teorie, bazat e së cilës deri tani nuk kanë ndryshuar dhe siç duket nuk do të ndryshojnë?

Charles Darwin (Çarls Darvini) ka lindur në vitin 1809, në një familje në gjëndje të mirë, por mjaft humaniste. Gjyshi i tij, Erasme Darwin, ishte një «deist», autor i një libri të quajtur Zoonomia, që ashtu si ateisti Lamarc, në kohë të tij, edhe ai «deist», mendonte se «evolucioni ishte zhvilluar drejt perfeksionit dhe se apogjeu i këtij ishte njeriu» Por atëherë Charles adoleshent nuk ishte i interesuar rreth evolucionit. I ati, Robert Darwin, ishte një njeri me shpirt të lirë që kujdesej shumë për të varfërit e vëndit ku ata jetonin. Në rini të tij Darwin-i studioi për mjeksi në Edimburg, por gjatë studimeve, seancat e kirugjisë i sillnin të vjella dhe dukej ai ishte i ndjeshëm për ta përballuar këtë anë të mjeksisë. Meqë familja e tyre ishte mjaft e lidhur me Kishën anglikane, i ati e regjistroi në «Christ’s College» për të studjuar teologji në Kembrixh. Por pikërisht aty, ai ra në kontakt me botanistin anglez John Hensow, i cili ishte njëkohësisht dhe gjeolog. Ishte pikërisht ai që do t’i hapte dritaret e para të shkencës.

Vite më vonë, kur kapiteni anglez, i anijes «Beage», Fitz Roy, i cili do të ndërmerrte një udhëtim shkencor rreth botës, kërkonte dikë për ta shoqëruar, Darwin-i shkoi menjëherë pranë tij. Kjo anije do të merrej me hartimin e një kartografie të zonës së Amerikës Latine. Gjatë pesë vjetëve, Darwin-i do të përjetonte një nga periudhat më të lumtura e më frutdhënëse të jetës së tij. Plot 5 vjet midis peripecish të shumta, duke zbuluar botra të reja nga Brazili në Falkland, përgjatë bregut kilian, në ishujt Galapagos, në Tahiti, Tasmani, në Kepin e Shpresës së Mirë, në Shën Helena e përsëri në Brazil, duke iu afruar ishujve Açores në mes të oqeanit Paqësor dhe duke u kthyer në Angli. Gjatë këtyre udhëtimeve të jashtëzakonëshme, Darwin-i zbuloi fosile mamiferësh gjigandë, çka dëshmonte për ndryshime të mëdha klimatike që kishin ndodhur në rruzullin tokësor, në epoka të mëparshme. Ai analizoi në vënd impaktin e tërmeteve në formacionet gjeologjike, shpjegoi formimin e bazamenteve të koraleve, zbuloi fosile të shumta dhe mori shumë shënime rreth faunës, florës, ndryshimeve midis specieve dhe perfeksionimit të llojeve gjatë seleksionit natyral. Madje siç shkruan ai në kujtimet e tij, një ditë, një skllav, i kishte treguar për histori të çuditshme që kishin ndodhur dhe ndodhnin në thellësitë e pyjeve tropikale. Dhe Darwin-i ishte një njeri kurioz… Një nga zbulimet e tjera të tij, veçanërisht në ishujt Galapagos, ishin breshkat gjigande apo zvarranikë gjigandë me struktura që u përkisnin kohrave të dinosaurëve, specie që jetojnë ende dhe sot.

Kur u kthye në Londër, botimet e tij u bënë të njohura dhe koleksionet e tij u panë si gjëra shumë të çmuara për botanistët, natyralistët dhe gjeologët. Në vitin 1836, ai ende mendonte se llojet janë të krijuara e të fiksuara njëherësh sipas llojeve të tyre dhe se ato mund të zhdukeshin vetëm si pasojë e transformimit të mjedisit apo ndryshimeve të mëdha. Por një vit më vonë, ai ndryshoi pikëpamje dhe më 1839 u pranua në Akademinë Mbretërore të Shkencave. Ai filloi të punojë me ngulm për formulimin e tezës së tij me ide të panjohura deri në atë kohë. Më 1853 ai u nderua me medaljen mbretërore të Royal Society. Por një ngjarje interesante që lidhet në këtë periudhë me Darwin-in, ishte dhe ajo e tre indigjenëve, që ata morrën në Tokën e Zjarrit dhe përmes anijes “Beagle” i sollën në Londër, ku u integruan në një tjetër sistem shoqëror, duke venë në dukje efektin social në transformimin njerëzor.

Një surprizë e çuditshme

Darwin-i kishte kohë që po përpunonte teorinë e tij të re. Tashmë ai ishte në mes të udhës së formulimit të veprës së tij më madhore, kur papritur, nga miku i tij Alfred Russel Wallace, i erdhi një letër e çuditshme. Në atë kohë, ky biolog ishte në arqipelagun Moluk (Indonezia e sotme), kur papritur ishte sëmurë dhe ishte gozhduar në shtrat për një kohë të gjatë. Në ethe e sipër, ai kishte zbuluar një teori të re që gjer atëherë nuk ishte përmëndur nga asnjë shkencëtar: teorinë e seleksionimit natyror. Brënda tre ditëve, në disa faqe ai shkroi teorinë e tij dhe ua dërgoi kolegëve të tij në Londër, midis të cilëve dhe Darwin-it. Darwin-i u habit që argumentet e tij përputheshin në këtë pikë me formulimet e Wallace, ndërkohë që Nga ana e tij, konkluzionet e para, Darwin-i i kishte bërë të njohura në një rreth të kufizuar miqsh. Meqë kishte një përkim idesh, dhe duke qënë se Darwin-i e kishte teorinë e tij më të gjërë dhe më të argumentuar, si xhentëllmen që ishte, ai vendosi që këtë «kujtesë» të Wallace, botimet e mëparshme si dhe formulimet e fundit të tij, t’i diskutoheshin në një rreth të gjërë akademikësh. Dhe ashtu do të bëhesh, edhe pse Wallace ishte një biolog i ri, 14 vjeç më i ri se Darwin-i, dhe jo me atë pasuri zbulimesh e vëzhgimesh shkencore. Ky kolegj i dha prioritet Darwin-it, meqë teoria e tij ishte shumë më e hershme dhe më e argumentuar shkencërisht në bazë të vëzhgimeve të tij shkencore, veçanërisht të atyre të bëra me anijen «Beagle».

Teoria e evolucionit

Në vitin 1859, pas deklarimit të teorisë së tij Teoria e Evolucionit, brënda një kohe të shkurtër ai shkroi kryeveprën e tij origjina e llojeve (Mbi origjinën e llojeve përmes seleksionimit natyral, – On the Origine of Species by Means of Natural Selection, që është dhe titulli i plotë). Ai zbuloi kompleksitetin e llojeve për ekzitencë, pra seleksionimin natyral drejt perfomancës dhe këtë jo vetëm tek bimët por edhe tek qëniet. Kjo ishte «lufta për jetën», siç do ta cilësonte atë kohë filozofi Maltus. Kjo teori e luftës brënda llojit, arrin deri në atë fazë zhvillimi, saqë njëri grup performant nuk arrin më të kryqëzohet me grupin tjetër që më parë i përkiste, duke krijuar kështu një lloj të ri brënda species, që është më i fortë, më rezistent, më i përsosur. «Seleksionimi natyror, – shkruante Darwin-i, – kërkon në çdo çast dhe në të gjithë botën variacionet e tij më të mira brënda llojit; ai largon ato që janë të padobishëm dhe ruan të dobishmit; ky seleksionim bëhet në heshtje dhe me këmbëngulje, kudo e gjithnjë, sapo i paraqitet rasti për të përmirësuar kështu të gjitha qëniet e organizuara relativisht në kushtet e ekzistencës organike dhe inorganike.»

Debati i madh rreth teorisë së Darwin-it u bë në Oksford, në vitin 1860, dhe ky ka qënë një nga ngjarjet më të mëdha shkencore të asaj epoke, që analistët dhe filozofët i referohen gjithnjë. Vetë Darwin-i nuk asistoi në këtë debat rreth veprës së tij, meqë atë ditë ai ishte shumë sëmurë. Debati u zhvillua mes mikut të tij, natyralistit Thomas Huxley, mbrojtës i teorisë darviniane, dhe peshkopit të Oksfordit, që njihej si një radikal i madh. Pas debateve të ashpra, kur peshkopi i tha midis të pranishmëve se “çdo të thoshte atëherë po ta pyesnin nëse ai rridhte nga majmuni”, Huxley i ishte përgjigjur: «Mendoj se nuk është turp për një njeri që ka patur stërgjysh një majmun. Nëse do të kishte turp, kjo do të ishte më tepër ndaj një njeriu, i cili në çështje shkencore, të huaja për të, ndërhyn duke kërkuar të errësojë përmes paragjykimesh fetare.»

Në fakt, Kisha angleze, por edhe më shumë ajo skoceze, sundohej nga një rrymë mendimi evolucionist dhe nuk iu kundërvu hapur Darwin-it, edhe pse teza e Kishës ishte gjithnjë krijimi i njeriut dhe i botës nga Zoti. Madje dhe kur Darwin-i vdiq, atij iu bë një nga varrimet më madhështore nga Kisha anglikane. Ai u varros në varrezat e Westminster, disa hapa larg varrit të Njutonit, atje ku ishte dhe kryeqëndra e kishës anglikane. Atë ditë, ku kishin ardhur nga akademitë e gjithë Evropës, arkivoli mbahej nga miku i tij Wallace dhe shkencëtari tjetër Hooker. Pra, në këtë paradoks të madh, Darwin-i ishte bërë një lloj heroi kombëtar, i cili tashmë kurorëzohej nga kisha. Vetëm peshkopët e mbledhur në Këln e dënuan menjëherë teorinë e Darwin-it. Në Romë, Papa Pie IX, foli atëherë për «broçkullat e darvinizmit» por megjithatë Vatikani nuk e dënoi atë zyrtarisht, meqë, sigurisht, evolucioni i botës dhe i specieve egzistonte realisht dhe argumentohej nga fakte të pakundërshtueshme. Natyrisht, kryevepra tjetër e Darwin-it që ishte Prejardhja e njeriut, botuar më 1871, (The descent of Man and Selection in relation to sex), ishte vepra më e diskutuar e tij nga rreth fetare dhe radikale jo vetëm në të gjallë të tij, por edhe më vonë dhe deri në ditët tona. Në Prejardhjen e njeriut Darwin-i shkruan se «objekti i vetëm i kësaj vepre është të konsiderojë së pari që njeriu, si çdo lloj specie, rrjedh nga një lloj tjetër i mëparshëm; së dyti, mbi mënyrën e zhvillimit të tij dhe së treti, për vlerën e ndryshimeve që ekzistojnë midis asaj që quhet racë njerëzore.»

Që në të gjallë të tij, Darwin-in do ta shoqëronin shumë fyerje e karikatura që botoheshin në revistat e kohës, ku Darwin-i kishte një fytyrë majmuni dhe shpesh kacavirej nëpër pemë, çka krijonte të qeshura tek çdo lexues. Pas vdekjes së Darwin-it në vitin 1882, interpretime të shumta u bënë rreth «darvinizmit social», pra interpretimin e teorisë darviniane në fushën sociale, me problematikën e madhe të saj, që do të përfshinte gjer dhe revolucionet e para të fillimit të shekullit XX. Si vallë funksiononte seleksionimi natyror? Vallë a funksionojnë të njëjtat ligje?…

Në vazhdën e zbulimeve të mëdha

Zbulimi i Darwin-it, ashtu si dhe zbulimet e mëvonshme shkencore që i dhanë zhvillimit një interpretim të ri, nuk u bë në një terren djerrë, por në vazhdë të një udhe të pasur me ngjarje shkencore e zbulime të mëdha. Nuk është fjala vetëm për lëmin filozofik dhe zbulimet shkencore të kohës së Antikitetit dhe Mesjetës, por në veçanti të kohës së Copernic-ut, Galile-ut, Giordano Bruno-s, etj. Zbulimet e mëdha shkencore kishin sjellë në atë kohë ndarjen e shkencës nga feja. Tepër të rëndësishme ishin dhe veprat e Decarte-it dhe Newton-it, studimet e Copernic-ut, i cili ishte i pari që mendoi për «heliocentrizmin», (ndërtimin e sistemit diellor dhe diellin si qëndër të botrave), pra që Toka nuk është në qëndër të botës dhe se ajo rrotullohet rreth diellit. Por evolucioni i vërtetë kishte ardhur me Galile-un kur në vitin 1609, ai zbuloi teleskopin për të vëzhguar qiellin, planetet, duke zbuluar shkencërisht hipotezën e Copernic-ut (i vdekur në vitin 1543). Më 1600, Giordano Bruno digjej si heretik në sheshin Campi dei Fiori, në Romë, i akuzuar nga Vatikani se ishte partizan i heliocentrizmit. Bruno në fakt, kishte qënë një prift domenikan që mbronte idenë se duhej të kishte dhe botra të tjera. Por sigurisht, nën influencën e shekullit të Lumières, (filozofëve dhe shkencëtarëve të mëdhenj fracezë të atij shekulli), shkenca do të shkëputej tërësisht nga feja në shekullin e XIX me filozofë si Fojerbah, Marx, Freud e shumë të tjerë. Frojdi botoi veprën e tij të famshme Moisiu dhe monoteizmi, etj.

Edhe pse në enciklikën Humani generis, të vitit 1950, ku Papa Pie XII shpjegoi se nuk ka opozitë midis evolucionit dhe doktrinës së besimit të njeriut, edhe pse më 1966, Gjon Pali II, foli në Akademinë pontifikale të shkencave se «Njohuri të reja na çojnë që të mos e konsiderojmë teorinë e evolucionit si një hipotezë», përsëri, Kisha flet për teori të ndryshme evolucioni, ku disa janë materialiste dhe jo kompatibël me doktrinën katolike dhe të tjera që janë jo kontradiktore me doktrinën. Ky nuancim, është sot një pozicionim delikat i Kishës, kur zhvillimet e shumta shkencore, veçanërisht gjenetika, kanë sjellë deshifrime të habitshme rreth llojit njerëzor, ndërtimit të tij shkencor, etj. Lufta e hapur sot është në fushën e etikës shkencore, lidhur me embrionet, ku feja lufton dhe e dënon përdorimin e shkencës që mund të shpërfytyrojnë llojin njerëzor.

Kreacionizmi kundër darvinizmit

Që prej një shekulli, fondamentalistët amerikanë kanë kërkuar e vazhdojnë të kërkojnë ndalimin e mësimit nëpër shkolla të Teorisë së Evolucionit të Darwin-it. Në fakt kjo luftë është hapur që në fundin e shekullit XIX, kur James Woodrow, një nga përkrahësit e flaktë të darvinizmit, u përpoq të bashkonte pikëpamjet e Kishës me ato të Darwin-it, u akuzua për herezi dhe u përjashtua nga Kisha anglikane. Dihet që debati më themelor është mbi Gjenezën, librin e Moisiut, që siç thuhet nga Kisha, është shkruar nën frymëzimin dhe diktimin e drejtpërdrejtë të Zotit. «Neo-kreacionistët», (Young-earth creationists, apo të cilësuar shkurtimisht YEC), praktikojnë një lexim litral të 11 kapitujve të librit të Gjenezës, duke afirmuar se krijimi i botës është bërë brënda 6 ditëve. Kryepeshkopi James Ussler jep si datë të krijimit të botës vitin 4004 p.e.s;. të tjerë pohojnë për dhjetë mijë vjet më parë dhe disa të tjerë, njëzet mijë vjet. Pra gjithçka, të gjitha speciet, njeriu dhe kafshët janë krijuar «ex-nihilo», nga hiçi. Për kreacionistët, «evolucioni është veçse një mit». Sipas tyre, Bibla tregon qartë dhe me bindje, se si u shfaq jeta në tokë: Adami, Eva, arka e Noe-s, etj… Por çdo të thoshte në të kundërtën sot kozmologu i famshëm Hubert Reeves, kur ai pohon se krijimi i planetit tonë është bërë në 4,5 miliard vjet? Edhe Shën Agustini në fillimet e kristianizmit e kishte kuptuar se krijimi i botës nuk mund të bëhej brënda gjashtë ditëve, duke shtuar se kjo deklarohej kështu sepse mundësitë imagjinative dhe intelektuale të njerëzve të asaj kohe ishin të kufizuara.

Që të kuptosh thelbin e debatit të kreacionistëve, duhet tu referohesh padyshim dhe dy vargjeve të para të librit të Gjenezës: «Në fillim Zoti krijoi qiellin dhe tokën”, (1), dhe pastaj, “Por toka ishte bosh dhe e vagët, errësirat mbulonin humbëtirat, një erë e Zotit vërtitej mbi ujra” (2)… Kur pyet sot ideologë të Klerit, disa prej tyre thonë se sigurisht, nuk janë dashur gjashtë ditë për krijimin e universit, por është dashur një kohë më e gjatë, etj. Sigurisht, fusha më e ndjeshme krahas genetikës është dhe paleontologjia, prejardhja e njeriut, origjina e krijimit njerëzor, prejardhja e tij, ku ende në studimet paleontologjike, shfrytëzohen disa boshllëqe për të hedhur poshtë teorinë e Darwin-it. Po cili është njeriu i parë? “Neandertal man” i familjes së Homonidëve? Cro-Magnon? Eshtë «homo sapiens”? Eshtë Lucie skeleti i kësaj gruaje që mbahet si njeriu më i vjetër, apo janë specie të tjera të gjetura së fundi në Afrikë dhe Azi?…

Më 1925, në shtetin e Tenesse të Amerikës u aprovua një ligj, i cili ndalonte të mësohej në shkolla çdo «teori që mohonte natyrën hyjnore të krijimit njerëzor, siç shkruhet në Bibël». Po kështu dhe në shtetet e tjera amerikane, si në Karolinën e jugut, në Alabama, Texas, Georgie, Florida, Oklahoma, ku darvinizmi cilësohej «subversiv» dhe në shërbim të të «kuqve». Ky ligj qëndroi në Amerikë për një kohë të gjatë, deri sa në vitin 1968, Gjykata Supreme e Amerikës e anulloi këtë ligj. Më 1984, “Natinal Academy of Science” e Amerikës, krijoi një Komitet Special mbi «kreacionizmin». Tre vjet më vonë, një gjykatë amerikane anulloi vendimin për ndalimin e ligjit të 1968, që u lejonte profesorëve tu mësonin nxënësve teorinë e evolucionit. Sipas një ankete të CBS, të zhvilluar në vitin 2004, 55% e amerikanëve besojnë ende se Zoti e ka krijuar njeriun kështu siç është sot. Edhe krerë të judaizmit, si Moshe Feinstein, i kanë bërë një luftë të madhe Darwin-it, duke ndaluar librat e tij në shkollat hebraike, edhe pse rabinë të tjerë të mëdhenj, si ai i Palestinës, Abraham Isaao Ha-Kohen Cook, (i vdekur në 1935), pohonte se «teoria e evolucionit të Darwin-it përkon me teorinë e «kabbale»-s të hebrenjve në librin e Shenjtë. Më 1999, në shtetin e Kansas, nga dhjetë anëtarë të Komitetit Shtetëror për Arësimin, gjashtë vendosën me maxhorancë për të zhdukur nga programet dhe tekstet shkollore çdo referencë rreth Darwin-it dhe teorisë evolucioniste të tij. Ne këtë fillim mijëvjeçari, «kreacionistë» të rinj kanë shpallur luftën kundër Darwin-it në emër të Zotit, dhe kjo në emër të një aleance fetare kundër darvinizmit. Në këtë kuadër ishte së fundi dhe botimi i Atlasit të krijimit, një botim lluksoz i financuar nga radikalë të fuqishëm dhe lobet kreacioniste të Amerikës. Shumë site internet janë krijuar rreth këtij Atlasi të hartuar nga një studjues turk i quajtur Harun Jahja, i cili e akuzon Darwin-in si atin shpirtëror të Hitlerit, Stalinit dhe të terrorizmit bashkëkohor, meqë Darwin-i e konceptonte konfliktin si një koncept natyror dhe njerëzor njëkohësisht. Pra sipas këtij studiuesi, Darwin-i na qënka një «justifikues i luftrave shfarosëse në emër të seleksionimit» dhe në këtë kuadër, ai thërret të treja fetë monoteiste të bashkohen në një kryqëzatë kundër Darwin-it. Por ai harron se t’i kundërvihesh sot Darwin-it, do të thotë t’i kundërvihesh shkencës, thelbit të saj. Sot në betejën e «kreacionistëve» kundër Darwin-it janë angazhuar çuditërisht dhe genetistë të njohur amerikanë të cilët çuditërisht sot pohojnë se «Të gjitha llojet e qënieve janë krijuar nga aktet direkte të krijimit hyjnor». Pra duket qartë pesha e madhe që ka sot feja jo vetëm mbi shoqërinë por dhe mbi shkencën dhe zhvillimet shkencore.

Darwin-i dhe shpjegimi simbolik i botës

Shumë studjues fetarë, duke parë se argumentet darviniane të seleksionimit natyror dhe origjinës së specieve janë të parefuzueshme dhe se pasazhe të librit të shenjtë bien ndesh me historinë e njerëzimit, pohojnë se Bibla nuk i duhet kundërvënë as Darwin-it dhe as të rejave historike të zbuluara së fundi, por Libri i Shenjtë duhet lexuar në mënyrë “simbolike”. Kjo mënyrë e re vështrimi, kërkon të largojë nga ndeshja mes tyre evolucionin shkencor me frymën e shenjtë të krijimit.

Para pak kohësh, në Londër, historiani Georges Smith njoftoi botën shkencore se kishte zbuluar një pllakë të vjetër të kryeqytetit të Perandorisë Asiriane, Ninive, një tregim mbi «Kataklizmën», që datonte shumë kohë më parë se datimi biblik rreth kataklizmës dhe gjenezës. Ky zbulim shkencor e hidhte poshtë me argumente, tezën e formuluar prej dy mijë vjetësh, (por edhe më parë, sipas Testamentit të vjetër), të krijimit të botës drejtpërdrejt nga Zoti. Sigurisht, arkeologët dhe historianët vazhduan të verifikojnë tezat e ndryshme biblike, përmes krahasimit të fakteve dhe gjetjeve të ndryshme, punë që vazhdon edhe sot. Po kështu ndodh dhe kur krahason fragmente të Epopesë së Gilgameshit, të kësaj poeme madhështore me 300 strofa, gjetur gjatë zbulimeve arkeologjike në Ninive. Miti i super të mënçurit ka qënë që në mijëvjeçarin e tretë p.e.s. Kjo histori relaton kataklizmën e shkaktuar nga Perëndia “për të dënuar njeriun që ishte bërë shumë i zhurmshëm”. “Çdo farë të jetës, – këndohet në këtë sagë poetike, – unë e vura në një anije dhe mbylla portën. Sapo agoi, re të zeza filluan të mblidhen. Era dhe kataklizma shkatërruan gjithçka. Kur erdhi dita e shtatë, deti u qetësua, po kështu dhe uragani e kataklizma. Dhe gjithë njerëzimi ishte transformuar në baltë.”

Para dy vjetësh, arkeologu Eilat Mazar, zbuloi në Jeruzalem rrënojat e pallatit të Davidit të shekullit X p.e.s., të Davidit fitues mbi Goliatin gjigand, që ishte mbreti i dytë i Izraelit. Po kështu, është provuar tashmë se tekste, (pjesë), të Dhjetë Urdhërave, (Porosive), gjënden gati fjalë për fjalë në tekste para epokës së Moisiut, të viteve 1200 p.e.s., pra ngjashmëri me tekste të mbretit babilonas Hammurabi, (rreth vitit 1750 p.e.s.), ndërkohë që Bibla thotë se Moisiu i mori porositë nga Mali i Sionit drejtpërdrejtë nga Zoti, tradita mesopotamike bën të njohur se ligjet mbretërore u janë diktuar njerëzve nga Dielli, zoti i Drejtësisë, nga maja e një mali. Po kështu një ngjashmëri e dukshme janë dhe fragmente të ndryshme midis dy kodeve të vjetra. Në Eksodin e Biblës, thuhet se «nëse një dem godet me brirë një burrë apo një grua, i cili vdes, atëherë demi vritet dhe nuk i hahet mishi. Pronari i tij konsiderohet i pafajshëm.» Ndërsa në kodin e Hammurabi-së, në pikën 250, shkruhet: “Nëse një dem, duke kaluar në rrugë godet me brirë dikë, i cili vdes, pronari i tij nuk detyrohet të shpaguaj». Në shekullin e VI p.e.s. shumë hebrenj ishin robër në Mesopotami dhe kuptohet se ata e njihnin kodin e Hammurabi-t, i cili ishte shumë më i vjetër se kodi i tyre, Bibla hebraike. Kuptohet që Bibla e sotme, ajo që i është transmetuar njerëzimit, ka huazuar e integruar brënda saj shumë tregime më të vjetra sesa Bibla Hebraike apo Bibla Kristiane (jo vetëm ringjallja e Krishtit p.sh. të kujton ringjalljen e Osiris të Egjiptit të lashtë, por edhe ngjarje historike, siç është dhe ajo e Arkës së Noe-s, për të cilën dëshmon dhe burimi i parë hebraik i kohës së Krishtit, Flavius Josef-it, etj. Por sidoqoftë, tregimet e ndryshme biblike dhe teoria e evolucionit e shpjegojnë botën, njeriun dhe historinë njerëzore nga kënde diametralisht të kundërta. E megjithatë, ato mund të bashkëjetojnë pa shpallur luftra dhe kryqëzata.

Darwin-i ishte një shkencëtar që i shërbeu jo ideologjive, por shkencës dhe kuptimit të botës, ashtu si dhe Bibla, (hebraike dhe kristiane), apo Kurani, janë tekste që edhe pse e shpjegojnë botën në një mënyrë të kundërt nga Darwin-i, përsëri ato i kanë dhënë njerëzimit një referencë që me sa duket, ai e ka patur të domosdoshme. Jo më kot shkrimtari francez André Malraux, i njohur me letërsinë revolucionare të viteve 30 të shekullit XX (La Condition humaine), etj, deklaroi në fund të jetës së tij se “Njerëzimit të shekullit të ardhshëm do t’i duhet të integrojë mitet”. Eshtë fjala për mitet që i kemi harruar…